Le secteur financier belge: état des lieux et défis pour l’avenir
Pierre Wunsch | BZB-Fedafin
10 octobre 2019
Structure de la présentation
1. Etat des lieux du secteur financier belge, 10 ans après la crise financière
1.
D’où venons-nous ?
2.
Quelle est la situation actuelle ?
2. Défis
1.
Incertitudes liées au contexte macroéconomique
2.
Environnement de taux bas et profitabilité
3.
Marché immobilier et crédits hypothécaires
4.
Numérisation des services financiers
5.
Lutte contre le blanchiment
6.
Risques liés au changement climatique
3. Conclusions
1 . État des lieux du secteur financier belge
3
Les banques ont fortement réduit la taille de leur bilan depuis 2007
Structure des actifs du secteur bancaire belge
(données consolidées en fin de période, milliards d’euros)
0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 T2
Créances interbancaires Credits Titres de dette Produits dérivés Autres actifs
Les banques se sont recentrées sur le marché belge
5 Geografische spreiding van de activa die Belgische kredietinstellingen aanhouden in de vorm van leningen
en schuldbewijzen
(eindeperiodegegevens op een geconsolideerde basis, in € miljard)
0 100 200 300 400 500 600
2007 2008 2009
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
2019Q2 2007 2008 2009
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
2019Q2 2007 2008 2009
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
2019Q2
Leningen Obligaties
België Eurozone Rest van de wereld
Is “leven” dood voor verzekeraars ?
- 5 10 15 20 25
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Tak 21 (individuele verzekering) Tak 21 (groepsverzekering) Tak 23 Overige Totaal
Levensverzekeringspremies
(niet-geconsolideerde gegevens, in € miljard)
7
De lagerenteomgeving dwingt levensverzekeraars om zich aan te passen
4,21 4,29 4,12
3,97 3,79
3,58 3,43 3,34 3,29 3,22
3,17 3,12 3,04 2,91
2,82 2,62 2,47 2,33
1 2 3 4 5 6
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Gemiddeld gewaarborgd rendement op bestaande overeenkomsten
Jaarlijks rendement van de activa ter dekking van de overeenkomsten met gewaarborgd rendement zonder meerwaarden en waardeverminderingen
Gewaarborgd rendement en beleggingsrendement van de levensverzekeraars (tak 21)
(gegevens op niet-geconsolideerde basis)
Solvabilité confortable et rentabilité cohérente avec un niveau de risque moindre
Solvabilité
(pourcentages)
Rentabilité
(pourcentages)
140 150 160 170 180 190 200 210 220 230 240
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Décembre
2015 Décembre
2016 Décembre 2017 Décembre 2018 CET1 ratio - Secteur bancaire
Solvency capital requirement ratio - Secteur des assurances (échelle de droite)
-40 -30 -20 -10 0 10 20 30 40
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Rendement des fonds propres - Secteur bancaire Rendement des fonds propres - Secteur des assurances
2 . Défis
9
Le contexte macroéconomique est incertain
-2 -1 0 1 2 3 4 5
2012 2012 2013 2013 2014 2014 2015 2015 2016 2016 2017 2017 2018 2018 2019
BE EA US
Croissance annuelle du PIB en volume
L’environnement de taux bas est persistant
11 Courbe des taux (pourcentages)
Sources: Thomson Reuters, Refinitiv.
États-Unis
0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Jan. 2019 Sept 2019.
Zone euro
-1,0 -0,8 -0,6 -0,4 -0,2 0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Jan. 2019 Sept. 2019
Neerwaartse druk op de rentemarges van de banken
Rentetarieven op de uitstaande activa en passiva van de Belgische kredietinstellingen (gegevens op niet-geconsolideerde basis, in %)
Bron: NBB.
0 1 2 3 4 5 6
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Hypotheekleningen Obligaties en andere effecten Spaardeposito's
Accommoderend monetair beleid leidt tot meer krediet
13
Bronnen: ECB, NBB.
-5 0 5 10 15 20
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
België Eurogebied
-5 0 5 10 15 20
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
België Eurogebied
Jaarlijkse kredietgroei (in %)
Huishoudens Niet-financiële ondernemingen
Nood aan aanpassingen in bedrijfsmodellen
Banken Verzekeringsondernemingen
Bron: NBB.
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
14%
90%
92%
94%
96%
98%
100%
102%
104%
106%
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Gecombineerde ratio (niet-leven)
Managing expenses in % van nettopremies (leven) (rechterschaal) 0
2000 4000 6000 8000 10000 12000 14000 16000
35 45 55 65 75 85
BE NL
LV LT
MT
FI GR
SK
ES LU
SI PT EE
CY
AT FR
DE IE
IT
Kosten/inkomstenratio
Aantalinwonersper bankkantoor
Le contrôle des coûts est un point d’attention
Source: Febelfin, BNB.
15
0 20 40 60 80 100 120
2000 2005 2010 2015 2016 2017 2018
Banques Agences bancaires
Employés Agents indépendants
Evolutions dans le secteur bancaire depuis 2000 (index 2000=100)
Source: FSMA.
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 9000 10000
Courtier Agent Sous-agent
2005 2010 2015 2016 2017 2018
Evolutions dans le secteur des assurances
depuis 2005 (nombres)
Un marché immobilier résidentiel dynamique
Prix de l’immobilier résidentiel
(pourcentage de variation annuelle) Transactions sur le marché secondaire
-1,0 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 H1
Prix nominaux Prix réels
-15,0 -10,0 -5,0 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0
0 20 000 40 000 60 000 80 000 100 000 120 000 140 000
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 H1
Nombre annuel de transactions
Pourcentage de variation annuelle (échelle de droite)
Search for yield op de vastgoedmarkt ?
17 Blootstellingen van de Belgische banken en verzekeringsondernemingen aan de vastgoedmarkt
Bron: NBB.
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18
0 50 100 150 200 250
2000 2001 2003 2004 2006 2007 2009 2010 2012 2013 2015 2016 2018
Uitstaande bedragen (in € miljard, linkerschaall) Jaarlijkse groeivoet (in %, rechterschaal)
Hypotheekleningen aan Belgische gezinnen Vastgoedblootstellingen van de Belgische verzekeringsondernemingen (in € miljard)
0 10 20 30 40 50
2016 2017 2018 2019
Hypotheekleningen Gebouwen Aandelen
Bedrijfsobligaties Leningen Beleggingsfondsen Overige activa
Nouvel assouplissement des conditions d’octroi de crédits hypothécaires
Évolutions des critères d’octroi de nouveaux crédits hypothécaires aux ménages belges (pourcentages du total des prêts accordés durant un millésime donné)
Source: BNB.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
≤ 80% ]80% ; 90%] ]90% ; 100%] ]100% ; 110%] > 110%
Ratio loan-to value
Les marges sur crédits hypothécaires sont faibles
Source: BNB.
19
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
-1 0 1 1 2 2 3
2004 2004 2005 2005 2006 2006 2007 2007 2008 2008 2009 2009 2010 2010 2011 2011 2012 2012 2013 2013 2014 2014 2015 2015 2016 2016 2017 2017 2018 2018 2019
Production annuelle de crédits hypothécaires (échelle de droite) Différence entre le taux client et le taux swap (pourentages)
Différence entre le taux client et le taux swap
De digitalisering van de financiële diensten verandert de sector
◆
Kansen
◇
Minder kosten
◇
Tevreden cliënten
◇
Aanpak op maat
◆
Risico’s
◇
« lagging behind »
◇
Concurrentie van nieuwkomers op de markt ?
◇
Cyber and IT risks
◆
Rol van agenten
Source: Deloitte (2017).
Bestrijding van witwassen van geld: in recordtempo een topprioriteit
◆
De wereld is snel veranderd in dit domein ; is een toppriortiteit geworden voor toezichthouders en een bron van toenemende bezorgdheid voor bankiers
◆
Recente gevallen hebben het belang en impact van deze risico’s benadrukt: boete NG (Nederland), sluiting ABLV (Letland) Danske bijkantoor Estland, Pilatus (Malta), etc.
◆
Reputatierisico en potentiële impact op de stabiliteit van de instellingen (dus in belang van de instellingen zelf om compliant te zijn)
◆
Agenten staan vaak in eerste lijn om
◇
moeilijke boodschappen bij cliënteel over te brengen
◇
verplichtingen (o.m. inzake KYC) op het terrein te realiseren
◆
In deze materie geldt ‘compliance’ boven business !!!
21
Changement climatique: des nouveaux risques émergents
Exposition au risque de transition des banques belges
(pourcentages des expositions du portefeuille de prêts aux entreprises non-financières)
Conclusies
23
◆