س د ن ا د
ا د
-م
!ا مو ا "
مو ا م #
$ا
)
LMD
(
ةر"ذ
ا ةد
ل جر(
ل ) !او م* $ا مو + ر
ص)(
"
-
او ةرو) ا ،ل ) !ا
"
ناو و و ا
ن
داد إ
ب ط ا
:
ت
فار إ
:
*
ق د) ا ر" و أ د
*
ذ 5ا
:
داؤ+ اد
ا ا
2011
-2012
"
ا ن 7 ا ناو أ + در7 ا م او طو ا و ا
"
ةد( د
"
د ر ت و
و و
ارد
"
ةد( د
"
"
ﺎﺤﻟﺎﺻ ﻞﻤﻋا ناو ﺎﻳاﺪﻟاو ﻰﻠﻋو ﻲﻠﻋ ﺖﻤﻌﻧأ ﻲﺘﻟا ﻚﺘﻤﻌﻧ ﺮﻜﺷا نأ ﻲﻨﻋزوأ بر
ﻦﻴﺤﻟﺎﺼﻟا كدﺎﺒﻋ ﻲﻓ ﻚﺘﻤﺣﺮﺑ ﻲﻨﻠﺧدأو ﻩﺎﺿﺮﺗ
"
"
ﻞﻤﻨﻟا
19
"
رﺎﻧأو ﺔﻓﺮﻌﻤﻟاو ﻢﻠﻌﻟﺎﺑ ﺎﻨﻟﻮﻘﻋ رﻮﻧ يﺬﻟا ﻞﺟو ﺰﻋ ﷲا ﺮﻜﺸﻧ
ﺎﻨﻧﺎﻋأو ﺎﻨﺑرد ﺎﻨﻟ
حﻼﺼﻟاو ﺮﻴﺨﻟا ﻪﻴﻓ ﺎﻣ ﻰﻠﻋ
.
مﺪﻘﺘﻧ نأ ﺎﻧﺪﻌﺴﻳ
ﺬﻫ زﺎﺠﻧإ ﻲﻓ ﺎﻨﻧﺎﻋأ ﻦﻣ ﻞﻛ ﻰﻟإ نﺎﻨﺘﻣﻻاو ﺮﻜﺸﻟا ﺮﻓاﻮﺑ
ﻩ
ا
ةﺮﻛﺬﻤﻟ
فﺮﺸﻤﻟا ذﺎﺘﺳﻷا ﺮﻛﺬﻟﺎﺑ ﺺﺨﻧو
"
داﺆﻓ ﻲﻧاﺪﺑ
"
،ﺔﻠﻴﻤﺠﻟا نﻮﻨﻔﻟا ﺔﺳرﺪﻣ ﺮﻳﺪﻣ ،
ﻲﻠﻴﻜﺸﺘﻟا نﺎﻨﻔﻟا
"
ﻦﻳﺰﻟا ﺪﻤﺤﻣ حاوﺮﻗ
"
ﺔﻴﻠﻴﻜﺸﺘﻟا ﺔﻧﺎﻨﻔﻟا ،
"
ﺔﻨﻴﻣأ يدﺎﻤﺣ
"
،
ﻳﺬﻟا
ﻦ
ﻢﻟ
ﻮﻠﺨﺒﻳ
ا
ﺔﻤﻴﻘﻟا ﻢﻬﺤﺋﺎﺼﻧو ﻢﻬﺗادﺎﺷرﺈﺑ ﺎﻨﻴﻠﻋ
اﺮﻜﺷو ،
.
ﻖﻳﺪﺼﻟا ﺮﻜﺑﻮﺑا
ﺎﺌﻴﺷ ﻖﻠﺨﻟا ﻞﺒﻗ ﻦﻜﻳ ﻢﻟو نﺎﺴﻧﻹا ﻖﻠﺧ يﺬﻟا ﷲ ﺪﻤﺤﻟا
،
ﻼـﻘﻋو ﺎﻌﻤﺳ ﻪﺒﻫوو
ﺪﻌﺑ ﺎﻣأ ﻦﻴﻌﻤﺟأ ﻖﻠﺨﻟا ﺪﻴﺳ ﺪﻤﺤﻣ ﺎﻧﺪﻴﺳ ﻰﻠﻋ ﻢﻠﺴﻧو ﻲﻠﺼﻧو اداﺆﻓو
:
ةﻮﻗو ةﺮﺑﺎﺜﻤﻟاو ةﺎﻴﺤﻟا ﺐﺣ ﻲﻨﻤﻠﻋو ﻲﺘﻴﺑﺮﺗ ﻦﺴﺣﺄـﻓ ﻲﻧﺎﺑر يﺬﻟا ﻰﻟإ
بﺎﻌﺼﻟا ﻲﻄﺨﺗو ﺐﺗاﺮﻤﻟا ﻰﻠﻋأ غﻮﻠﺑ ﻞﺟا ﻦﻣ يﺪﺤﺘﻟا
،
ﷲا ﻪﻈﻔﺣ ﻰﺑأ ﻰﻟإ
ﻩﺮﻤﻋ ﻲﻓ ﷲا لﺎﻃأو ﻪﻣﺮﻛأو
.
ﻰﻟإ ﻲﺣﺎﺠﻧو ىﺮﺒﻛ ﺔﻈﺤﻟ ىﺮﺗ نأ ﻞﺒﻗ تردﺎﻏو ﻲﻨﺘﻌﻨﺻ ﻲﺘﻟا ﺲﻔﻨﻟا ﻰﻟإ
ﺳا ﻲﻓ ﻲﻌﻣ نﻮﻜﺗ نأ ﺖﻴﻨﻤﺗ ﻦﻣ
ﻲﻣأ اﺪﺑأو اﺪﻏو مﻮﻴﻟا تﺎﻈﺤﻠﻟا ﺐﻌﺻأو ﺪﻌ
ﷲا ﺎﻬﻤﺣر ﺔﻴﻟﺎﻐﻟا
.
مﺎﻳﻷا ﻰﻠﺣأ ﻢﻬﻌﻣ ﻢﺳﺎـﻘﺗأو ﻢﻬﻌﻣ ﺶﻴﻋأ ﻦﻳﺬﻟا ﻰﻟإ
ﺎﻫﺮﻣأو
ﻰﻨﻤﺗأ ﻦﻣ ﻰﻟإ،
ءاﺰﻋﻷا ﻲﺗﻮﺧإ ﺎﻴﻧﺪﻟا ﻩﺬﻫ ﻲﻓ ﺎﻣ ﻞﻤﺟأ ﻢﻬﻟ
:
ﻢﺳﺎـﻗ، ﺮﻤﻋ، ﺪﻤﺤﻣ ،ةرﻮﻧ ،لﺎﻤﺟ
ﻰﺳﻮﻣ، ﻢﻴﻫاﺮﺑإ،
.
برﺎـﻗﻷاو ﻞﻫﻷا ﻰﻟإ
.
ا لﺎﺼﺗﻻا ﺔﺒﻠﻃ ﻞﻛ ﻰﻟإ
ةرﻮﺼﻟ
ﻤﻟاو
،ﻊﻤﺘﺠ
ﺔﻌﻓد
2011
-2012
.
ﻊﺿاﻮﺘﻤﻟا ﻞﻤﻌﻟا اﺬﻫ ﻢﻜﻳﺪﻫأ ﻲﺒﻠـﻗ قﺎﻤﻋأ ﻦﻣ ءﻻﺆﻫ ﻞﻛ ﻰﻟإ
.
ﻖﻳﺪﺼﻟا ﺮﻜﺑﻮﺑأ
أ ط ن ا إ وو ، ر ا س ا ز ر تارور ر يرور أ ل او او ر رھ ظ ا ر طإ ر ا ن ة $ % ن& ر در ةادأ و( ، & ) *+ا
ن ,ا * % د(ؤ )( ،ن ) ن ()و ن )ز & )* ./ وأ ، ) & % ن& ار 0 عو و) ن ا عو و) نإ . .% ا و ،ق )و عد )( ط ا و( م(% أ * %ا ن اد*و ل 4 ، )ھ4او ةروط5 ا $ و ) ن و( 6 & ل) و ھر& )و بو ا ن س% وأ ،ىر وأ ،أر. وأ 9) )) ،ةر/ؤ) او &و ) ا اود: ا $ ھ * او ، $;اوذأو ل): وأ . ط ار و زاو 6 & ظ % نإ 9 ط 9) *) وھ ،ل )* او ن 6 يذ ا 9) *) او ، & ب ار) 6 إ هدار : و) و م$ ;او ن % 6 & صر% او م$ط %) 9) م ?و ا 6 & مھد ، ت ; ط م$ % و ، * ا تار 5 م$% ) و د ا ة % ا ىو ) قو هدار : 9 ر 9) *) ) *)و ادار أ م$ اوذ نو..% )و ا ن ور ا قو $ نو) %ور 1 . ن% و ذإ لو /% مد.) ا عو و) ،ةرو ا @ د ر اد د% ك ا ةرو ا ا $ ( و $ و د ن ا عد ) ا نود ھر ن) ،رو ا و ر 5ا اذھ 6 & ) ) ; ن ا ( ا د% اذ ج ( ير ص 5 ، و ) 6 & رد; .? ا ل و ل? ر ا و & ر ا ن 5 ن ا و ? & ) *+ا و ./ ا ا 5 ر او ) ، $ إ نأ ر و و ت )ھأ ل +ا و مC&,ا مو & ثو% ا م لو ) ) ھا ن او ) & ن ا ل *) ر ( ر يذ ا ( ا و ا ر ا +ا ةز ) ) ا ، ا د ن) 6;رأ ) * أ ن ,ا ط ر ) 5 ر ا و ر % ا نإ ، ا اذھ ث% لC5 ن) ةرو ا لو ت %و ا ا %و &و، $ )% ا ت و () او م . او عاد ,او ناو 4او ل ( 4ا ن) $ و()و ( ا نإ ن ا دارأ ا ، $ ++د م$ ھر ك . ) ا 6 & ب* ر ) % ھ ( ا ن . ) ا 6 إ $ و . ن ( ا ن ا د%ا لC5 ن) ،ر?از* ( ا (ر% او ( ا ن ا لو &و ن ر ) ا " ةذ5 د)%) " ث% ا لC5 ن) ن دد*) ا د%او ،ير?از* ا يد ر* ا ن ا د?ار ، ذھ روذ* ن& ا E ر ا ق )&أ بر ا ير?از* ا ./ ا ثار ا ن ا . و ن% ) إ 6 ن) لC5 اذھ ث% ا 6 إ ف ( ا و لو و ا 6 إ ت++د ا . .% ) ( ا ءارو رھ ظ ( ا %و ا ھر & ن() و ) او ت++د ء ) و. أ د أ . )(% ) ھر &ا ف و ; ر & و( &اد إ ار و وH ر رو ا ت++د ا ن) &و)*) طH ?ر) ير ط) $ أ 6 إ ) ف )) ;Cط او لھ ل %ط ا ھدود% قار 5او ) ( %و ةءار. *$ ) دود% م ر () ل$ %و ا 9) ل او ا طو 5 I ،ءار.( & ط ( ا &اد إ * ھر & ، و اذ$ أ د . ث% ا ن& ) يذ ا د ر H ّ نأ و ر & اذھ ن ا . ق .% و اذھ ضرH ا & نأ م$ H ةرو ا ا 6 أ 6 & 5 تادر ) $ 6&د ل?+د ا ، ر ا و ن) ل*أ ك ذ )& 6 & ف ظو ل % ا *و و ) ا ةرو ، اذھ 1 -ف 5 ر ، H نو ا ناد*و ا ، د$ ا راد ى ،ر?از* ا ، 2009 ، ط 1 ، ص 03 .
ب و *$ ) ق ط مو. ل % ا *و و ) ا ، و ف ( ل*ا ن) ق ط ا )* ا ر ا ز)ر ا ت++د او د ر* ا ت %و ا " 5 د)%) د ة " ، لو و 6 إ $ ++د . ) ا ا زو * $ ذ * و $ )* ن رھ ظ ا نأ ث % ، هذھ ت++د ا ھ ا ل( ر ا ./ ا و ر % ا ا ن() نأ $ دؤ %و ا ا ج ( &اد إ 9 5 ت و 5 ? . و ق .% فد$ ا يذ ا 6 إ ارد ق ط ن) رأ *$ ) و رظ () ن) ن % ل % ا %ر) .%+ د ; لو و ا 6 إ I? ا ، % % ا و ق و ك ذ تاوط5 *$ ) ) &و ، . ;د ث % م ; /% 6 إ يرظ ب * *$ ) ل 6 & يو % /C/و لو ا ل ا قرط ا م ،ث% ا )د.) د ، رظ *$ ) 6 إ ( إ ارد ا و و عو و) ا ر 5ا ب أو ت ر ا فد$ ا ن) ث% ا ، و اذ( I$ ) ا فظو) ا و 9) *) 6 إ لو و ا م/ ث% ا ا ةر 5) ا م/ ت % ط ) او م ھ ) ?ار*,ا د د% ا )د5 ) ا ارد ا عو و) ا لو ا . ا ت ارد ا 6 إ )و . . ط ا ب * ا )أ ن) ارد ا /C/ 6 إ ) . م ث% ) م ف ظو ل % ا *و و ) ا ت %و ا ( ا ا ھ ر 5إ ( ، ارد ل( ل لو ل % ىد%إ ت %و ا د ر* ا ( ا " د)%) ةد5 " او تر 5أ د ; ب $ مو. ا ارد او . و م 5 ل % ا ص 5 6 إ I? ا ) ا ل و ) ا $ إ ارد ا م/ ) 5 ا .
لو ا ا : ا ا • ا ع ... ... ... ... .. ... ... .. ... . ... 4 • ع ا ر ا ب أ ... ... ... ... ... ... 4 • ا فا ھأ ... ... ... ... ... 5 • ت ؤ ا ح طو #$%ا ... ... ... ... .... 5 • ت & ا ... ... ... ... ... ... 5 • ا ' ( ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6 • ) * ا ... ... ... ... ... . ... ... ... 6 • ' ا +,) ا ... ... ... ... ... ... ... 7 • ز و ل ا ةد ا ـ " نارو ور ر ..." .. ... 11 • - ھ & . /0ا 1%ا ا ... ... ... .. ... ... 12 • 2 ا ت ار ا ... ... ... ... .. ... ... . ... . ... . ... ... ... 15 ا ا : ا ا ا • لو ا ا : /. #3 ا 4& ا م ,& ... ... ... ... .... ... .... . ... ... .. 8 • . #3 ا )& ا سرا ا ... .... ... ... .. ... ... ... 19 • ا ا : /)& ا 7 * ا ... .. ... .. ... ... . ... . ... .. 22 • /)& ا 7 * ا 8 )9 ... . ... ... ... .. ... ... ... ... .... . 23 • /)& ا 7 * ا د *2أ ... ... . . ... . .. . ... ... .... 24 • ا ا : 0ا;( ا /< . #3 ا = ا ... ... ... ... ... .. . . ... 25 • 7 > ي 0ا;( ا /. #3 ا 4& ا 1830 ... ... ... ... ... ... 26 • / @ & ا لB C ا ة < ء )Fأ ي 0ا;( ا /. #3 ا 4& ا 1830 -1962 ... .... .. ... 26 • لB ا *2 ي 0ا;( ا /. #3 ا 4& ا ... ... ... . .... 28 • ا ا ا : 4& او ل (. ي 0ا;( ا ' ( ا ؤر ... .. . ... ... . . .. .... 30 • /. #3 ا 4& ا /< / . ا #$إ ... ... .. . ... 32
• - ا ت & )H ... . ... ... .... . ... ... ... ... 36 • - ا I0 H ... .. ... ... ... ... .... 37 • - ا J0 ظو ... ... ... ... ... .. ... 37 • - ا L @ ب =ا ... .... .. ... ... ... ... . ... .. 38 • - ا ھأ ... ... ... ... .... ... .. 38 • ھأ - ا د &. ... ... .... ... ... ... ... 39 • ھأ - ا ' ( . ... . ... ... ... ... .... ... ... 39 • ا ا : ى Nا - ھ & 2 , >B9و - ا ... ... .... . ... ... .. . . . . 40 • * او - ا ... ... ... .. ... ... ... 40 • ك . او - ا ... ... ... ... .... ... . 41 • ت ھ ( او - ا ... ... ... ... .... ... ... 41 • او - ا ت 1 ... ... ... .... . ... 41 • /. #3 ا 4& ا /< ا ... .... .... ... ... 42 • ا ا : , ا م ,& . ... ... .... ... .... ... ... 43 • , ا عا @أ ... ... ... .... ... . .... . .... ... ... 44 • ت @ # " م; @ # " , ا ... . ... ... ... ... . 45 • " م; @ # " , ا ... ... ... . ... ... ... ... . 45 • P ر ا /HQ3 ا ... ... ... ... ... ... .... 45 • < R ا ھرودو /< ء )2 , ا ... ... ... .. 46 • جذ ) ا /9 1 ا ... ... ... . . ... .... ... . 47 • ا ا ا : I ا وأ , ا ب =ا ت آ ... ... . ... ... ... ... ... 47 • ل *<Nا رود ... ... ... ... ... ... . .. ... 48 • ء $Nا رود ... .... . ... ... ... ... . ... 48 • ,. < R ا V Nا ... ... .. .. ... ... .... . 48 • > * او 9 ( ا , ا ... ... .. .. ... .... ... 49 • 9 1 ا &) ا , ا ... ... ... ... ... 50 • رود او او و ا ... ... ... ... ... 50 • و ا د أ ... ... ... ... ... ... ... 50 • ا ن ا و ا ... .... . .... ... . ... ... ... 51
• ناو س !ا ... ... ... ... ... . .... . . 53 • نو ا " ... ... ... ... ... ... 53 • نو ا # ... ... ... ... ... . 54 • نو ا $ ... ... ... ... ... 54 • نو ا كاردإ ... ... ... ... 54 • ناو ا ' ( ... ... ... .. 54 • ر ) ناو ا ... ... .. ... ... ... ... . 54 • ءو+ ا ناو ا ت -او و ... ... ... . ... .... ... 55 • ا ث ا : ناو ا مظ مھأ ... ... ... .. . .... ... ... ... . .. ... . ... 56 • و او ا ناو ا ... ... ... ... ... 56 • 1 2 او و 2 ا ناو ا .. ... ... ... ... ... 56 • ناو ا 232 ا ... ... ... ... ... 56 • 4 او ا ناو ا " و ا ق او ا " ... ... ... . ... 57 • ةدر ا ناو او 6 ا ناو ا ... . ... ... .. ... 57 • ث ا ث ا : ناو ا ؤر ت رظ ... ... ... ... .... 58 • ناو ا روظ ... ... ... ... ... ... ... . 58 • ع !ا ةرھ ظ . ... .. ... ... ... . .. ... ... 59 • م 9او ق او ا ... .. ... ... ... ... ... ... .. 59 • ناو ا رو ... ... ... ... ... ... ... 59 • ار ا ث ا : ناو : و و ا ر 2; ا ... ... ... ... ... 60 • ةر ا تار 2; ا ... ... . ... ... .. ... ... 60 • ر ) ا تار 2; ا ةر ا ... . ... ... ... ... ... 60 • ناو ا ل + ... ... ... ... ... ... 61 • ناو ا ت99دو .. ... ... ... ... ... .. ... 62 ا ا &' ( : ) ظ# ا ا تا#,( ا -# # . ا / 0 ن !"2" ا ت 3# ا " ة25 2 ' " د ……… 65 ث ا لو ا : و ل
"hommage a Maurice Auden " /I ف-و ا ... ... ... ... ... 70 -1 ب ا 4 ا . ... ... ... ... ... .. 70 - م ا ب -و ا . ... ... .. .. ... . 70 - > ر و ا رو ظ ... ... ... . .... . ... 70
- دد( ناو ا و رد ھر إ ... ... ... .... 70 - ل 2 ا و4 ا / طوط6 ا 1ر ا ... ... .. ... ... 71 -3 عو+و ا ... ... ... ... ... .... 71 - $3( و ا / ناو ا ... ... ... ... .... . ... . . ... 71 - ف-و ا و ا ر-و ا " ةءار4 ا ا " . ... ... ... ... . 72 /II 1 و ا ... ... ... ... ... .... ... 72 -1 ء (و ا 4 ا و ا يذ ا تدرو " و ا ... .... ... ... ... 72 -2 $3( و ا / ن ا ... ... ... ... . . ... 73 /III ةءار4 ا و; ا + ا * W) ا &.Q ا X C " نارو ر ور * " ... .. ... 73 /IV B1 ل ا . ... ... ... ... .... ... ... 76 ا ث ا : و ل j’ai pour totem la paix"
" /I ف-و ا ... ... ... ... ... . ... 78 -1 ب ا 4 ا ... ... ... ... ... ... 78 - م ا ب -و ا . ... ... ... . .. ... .... ... ... 78 - > ر رو ظ و ا ... ... ... ... ... ... 78 - عو ل ا 4 او ا ... .... . ... ... .. .... ... 78 - ل ا م او . ... ... ... .... .. ... 78 -2 ب ا ا ... ... ... .. ... ... 78 - دد( ناو ا و رد ھر ا ... ... ... ... ... . .. 78 - ل 2 ا و4 ا / طوط6 ا 1ر ا ... ... ... . . ... ... ... ... 79 -3 عو+و ا ... ... ... ... ... ... . 79 - $3( و ا / ناو ا ... ... ... ... ... 79 - ف-و ا و ا ر-و ا " ةءار4 ا ا " . . ... ... ... ... ... 80 /II 1 و ا ... ... ... ... ... ... ... 81 -1 ء (و ا 4 ا و ا يذ ا تدرو " و ا ... ... ... 81 -2 $3( و ا / ن ا ... ... ... ... ... 82 /III ةءار4 ا و; ا + ا * W) ا &.Q ا X C " نارو ر ور " …* ... .... . .. ... 83 /IV B1 ل ا ... ... ... ... ... 84 ا ث ا ث : و ل "
diwan pour wassiti
" /I ف-و ا ... ... ... ... ... ... . 86 -1 ب ا 4 ا ... ... ... ... 86 - م ا ب -و ا ... ... ... .... 86
-2 ب ا ا ... ... ... . 86 - دد( ناو ا و رد ھر إ ... ... ... .. 86 - ل 2 ا و4 ا / طوط6 ا 1ر ا ... .... ... .. ... . .... 87 -3 عو+و ا ... ... ... .... .. .. ... 87 - $3( و ا / ناو ا ... ... ... ... ... ... 87 - ف-و ا و ا ر-و ا " ةءار4 ا ا " . ... ... ... 88 /II 1 و ا ... ... ... .. . .. ... 89 -1 ء (و ا 4 ا او يذ ا تدرو " و ا ... .... . ... ... 89 -2 $3( و ا / ن ا ... ... ... 89 /III ةءار4 ا و; ا + ا * W) ا &.Q ا X C " نارو ر ور " …* . .. . ... 90 /IV B1 ل ا ... ... ... ... .... .. ... 92 ا B1 ا ... ... ... ... . .. ... 93 6 ا ... ... ... . ... ... .. . .. 94 # ار او رد - ا 1 $ ... ... . ... ... . .. .. . 97 ق 3 ا ... ... ... ... .. .. ... 102
4 ا م ا ن ف و ا ل عاد او اد نو او ل ا ل او او ا أ ةر ! ا " ا و#$ ا ةر ! " ، ل& و ' و نو او ل ا ن بو ) #$ ةر ! ' او ا ت +و و ا + , ' " مد و ر ا ر+ ن ا # )و - او أ رط ا - +ز و ا 0 إ " ر )و ل او ق! او ر $ ا ن3ا ن+ -- إ 1 . ل 0#+ ق#ط م + ل # ا ن " - و عاد إ د -# و - ! ن ا - ھو - دارإو 5 , او ل ا 0#+ - رد و ء ' إو ' و ا ل ا 0 إ ق ! لو د +اد إ او د ا نو ا ط ر ل7$ ن ير ! ا ل,او ا " رود # ا ن # و # أ ي ' أ ' د ةر, و 9 د! نو " " 9 ثراو ثار ل ! ل ;ا . نإ ن " د 0#+ ا نر ا ت ر + أد ر&از # ا ر ا ءو # ا ن ا او#$دا ن ر&از 0 إ ر&از ا " 9 ا ب#, )إ نأ ت دط,ا ر ا هذھ و و د )ا " ر م' +أ ن "د و ا اذھ ا " ةد$ د ! " 0 إ لؤ ا + اذإ ر $ ير&از ا ل ا داور ن ر$آ ھ لظ " ل يذ ا و و ا ل ا ل - #+و ، ر, ا م' ر " ةد$ " ن ر طو ا و' او در ا م ل& رو ;ا " رھو ا - +أ # ا - طو - "د ث ! 0 إ عاد ا ء 9أ -0 إ ر ا ء )ا ةر " ،- وھو -& ا 0 إ ! او , $ وھ 0 إ " ء7 د ن ' + ر ا - +أ ض"ر يذ ا ر ا فر! ا ب 0 او ر ا ط$ ا ن ر, + ل7$ ن # ا " ةد$ " - اذ - ا وأ د ا ر ا نو ز ا ةر د و م $ ا - رو, - ظو ،هد + او زو ر ا أ د نأ در ا -" 0# ناو ;ا رو# ا س !;ا ' ر ا س ھ3او وأ ' أ ر ر ا م و; ت 7 او زو ر ا ل ا زو ر او ر" ا ا + ر ن و' ا " سارC )ا ر" ا !و# ا ن " - #+و ، ر&از او د + # ا " ةد$ د ! " نود لؤ ا ر9ا لؤ ا " ر 9 د د' نأ #+ D ط ر ن ،باو نأ م#! او ةر اذ ا ض ' ا ل7$ ن ' راو! ا #, ط ر ن ن ثورو او يروط ;ا ،كر ا ; ط ن! " - !و ن !و ' او " نو ! د' و م أ ' ر و '# , " د!او ل ! نو ' ساو! ا - " # ل + ! ا . ب أ ر ا و ا عو : ا ( اذ : -ل ا ,$ ا م " 9 ا نو او ص$; و نو ا # ا . 1 -ف#$ ر ، ناد و ا C نو ا ، ق ر ، ص 04 .
5 -ص ت ارد ا , )ا 7+ ا لو! ل ن ا ص$; و ل +;ا # ا . -ةرد ت ارد ا د ;ا لو! عو و ا # و ار ا " ل ا . فادھأ ث ا : و ! ف ا فر او 0#+ م ا طو ا و او " و' ا " " ل +أ " د ! ةد$ " . "ر ھأ ناو ;ا زو ر او ت 7 او " ل , إ ل& ر ا ن # # . د د ا حرطو ت ؤ ا : نإ ن ا ط ر ل ط ;ا ! ا ا ' ر ن ا ل 0 ! " ق&ارط - و# - 7+و -# و ،ر C ا د و ت ل تار ! ا ر ا 7 ء 9 ا 0#+ '"7 $ا ھدد و عو و '#!ار ج H ء أ ' و ص $ 0#+ سو ' !,أ 0 !و 0#+ ل ;ا ا ت " د د و ف# $ ىؤر ا م ھ او لو! ھ ل ا ، ا )إ ' أ بر ن ع ا 0#+ نأ ل ا ا وھ # و ر # و ! و ار ل , J ر ";ا ت #$ او ا 1 . ن و ق#ط نأ ل ا ا ن نأ نو # و ل , ر ";ا وأ در ت ظ 7 ف و ر ;ا ھ 0#+ ن ا س و ن ا يذ ا عد - " و ھ & 5 - " -ط$و # ا هاؤرو - +وو - ر " - ر ن ر9ا ىد # ا ادر" و - #+و . لھ ع ط ا ن ا " د ! ةد$ " ت 9إ م ا در ا زار إو و' ا طو ا " - +أ # ا ن ل7$ - ا ناو K ؟ . D و و هذھ ا !رط +و ن ت)ؤ ا ا د ز عو و ا د !و وو . ف ن ةءار ل #! و ل ا ناو ;ا " !و# ا # ا " د ! ةد$ " ؟ . ف مھ ناو ;ا زو ر او ت))د او " ل , إ ل& ر ا ن # # ؟ . ت ر ا : مھ ناو ;ا زو ر او ت))د او " ل , إ ل& ر ا ن # # . س # دو و در ا ن ل7$ ل ا د ر ا + زو رو م ادر ا " - +أ . ع ط ا ن ا ت 9إ و' ا طو ا ن ل7$ ل ا ط$ ا ر ا . 1 -ن 9 ر# و ، ؤر ا راو! : ل$د 0 إ قوذ ا ر او ن ا ، راد نو M ا ،قار ا ، ط 1 ، 1987 ، ص 33 .
6 ث! ا وھ +و ر, + ' , $ وأ ةد+ ص& ,$ ر ھز ن+ ھر 5 ن ر, ا ىر$;ا او ير ' #+ ث! ا وأ , ا 1 . و ث! ا " ھ ذ ه ارد ا وھ عو ل +;ا ا ن # " د ! ةد$ " ، د و ت+و - +أ ن ت !و # ناو ;ا ز ا ن 1954 0 إ 1990 N# ھدد+ 239 !و ، " ت !و # ناو ;ا & ا ن 1953 0 إ 1990 N# ھدد+ 172 !و ، " ت !و # ند ا 0#+ طC ا «GRAVURE » ن 1960 0 إ 1989 ، N# ھدد+ 36 !و ، " د و N# ل ل +;ا ا ا ھز أ ن ا " د ! ةد$ " " ت ا ث79 ا 447 2 ، !و # ن 1953 0 إ 1990 . ن ا ھز أ ا د ر ا ا ت !و# ا او لو و " ةد$ د ! " او ا ف# $ اد ةر " 0 !و ل7 )ا د و ل ير&از ا # ت)و! د' - ا + ) ىر$أ او و ل7 )او ةرو9 ا #!ر ش + - ; $ ر و ىر$أو ،ت ا د ير&از ا # " 9 او د ا ت ر ا ت و " 9و . د د # $ ا : ا +و +ر" ن ر, + ث! ن 3 ، أ ا ھ +و &ز ن دار";ا دھ او رھاوظ او ا ل ارد ا #,;ا 4 . د و د +ا 0#+ بو# ;ا يد, ا وأ يد ا " ر $ا دار"أ ا ر $ تادر ا #9 ا ر9 أ ن ھر 5 ث! - + ن ت و# ت و اذھو ارد ق ا "ر و ث! ا و هر, ' ا ا -#9 7 9 ! !, و ) د و , " ب! ' ادر رط ةر 5 . د و تر أ تاءار إ ا 0#+ ر $ا 979 !و ت # ن # " د ! ةد$ " ، ا !و# 0 و;ا ' ر 1960 ا ناو ;ا ز ، ھو ناو " م ر س رو نادوا " " hommage a Maurice Auden " ' ر 9 ا !و# ا ، 1970 ا ناو ;ا ز ناو + ل ! " وط ل ا ن م7 ا مط " " j’ai pour totem la paix " ' ر 9 9 ا !و# او 1 س رو سر أ ، مو# ا " # ا ث! ا ' ا ، يوار!, د زو ر نور$آو , ا راد ، ،ر&از ا ،ر # ط 1 ، 2004 ص ، 298 . 2 ةد$ د ! ن # ر ا باو ا و ب ! . www.khadda.com 3 -سر أ س رو ، ا مو# ا " # ا ث! ا ' ، ص ، ق ر 301 . 4 ر + شو!و ، # ا ث! ا P' ، ر&از ا ، ا ت +و ط ا ناو د ، ط 1 ، 2000 ، ص 130 . 5 -# ر ن د !ا ، ل , )او م7+ ا مو#+ " # ا ث! ا P' ، ، ا ت +و ط ا ناو د &از ا ر ط، 1 ، 2003 ص ، 197 ص 198 .
7 فو مو ل #! و و ا # ةر $ ا ت " ءز ا ط ا ن اذھ ث! ا . %&# ا ! ا : نإ P' ا ا " يأ ارد د ن ل7$ ل ا م ھ ا , $ ا -P' " ن 0 وأ ل& ا ا ب 0#+ ث! ا نإ م ' ' ھا C ذإ ن ل7$ P' ا ن نأ ر $ ' ا ;ا عو و ث! ا P' او وھ ك# ارد ا د ا ظ ا ةرھ ظ ماد$ P' ا # ا لو,و# 0 إ ق& ! ا '# , و ةد )او ' ق ! او ن ' !, 1 . ارظ و ح ) ةرو, ا ' # # $ ا م ا ،نھار ا D ,أ '# #! ) ' ن ت) ث! ا - #+و مد$ P' ا و و ا يذ ا ر ةاد;ا ا ف # ن+ ، ' ))د ن) و و ا تء ب ر مو# ا ا ن ل ! و# ا م ر ا ةد +إو 0 ا &ر ا ر C ا ةرو,# ن او R ر او 2 . ناو ل ت))د ا ا ھر 9 ر ا ر, ا ن ل7$ ھد ا ; و # او س ةد و ةد اد و ةر 9 و " ل أ ) ر C ل نإ ' د أ و و ر ا + او رط"و إو . و نأ + ث! ا ھ ت !و " 0 ف # ن+ ' و ، ' ))د H" د أ ت ةر ا 0#+ ف ظو ل #! ا و و ا ةرو,# ر +ا 0#+ 9 ا نأ و و ا فر 0#+ ' ّأ م#+ ،ل&)د ا د و ' د " در" د د ي ر و " # نذإ رو, #+ م سرد ة ! ت 7 ا " رد, ة ! ا + )ا ، و وھ ل ن م#+ س ا + )ا و ن م#+ س ا م ا ، إ هو+د و و ا ا د 0#+ -' و ھ ت 7 ا و ن او ا ا ' ظ و ;ا )إ ءز ن اذھ م# ا م ا 3 . نذإ و و ا م#+ ء " س ;ا م ' ل&)د وC# ا ر 5و وC# ا ، و -ك ذ م ھا " اد ا ل&)د وC# ا هز ر) 0#+ م#+ مد أ وھ م#+ ،ت # ا و رود, ف ّؤ " ن)ور تر " ، " ر, + و و ا " " Eléments de la Sémiologie " م + 1964 Mة و و ا ا ر C ، وC# ا و ر " ر ث " لوأ ن ق ط قرط ' " ل #! ا و و ا ةرو,# ، و د D وأ " ر ث " فدھ اذھ م# ا يذ ا ه أ " طو " " Sémiotique " ل مظ ا ز ر ا أ ن رھو ا وأ ،نو ا أ ت ،دود! ا رو, ا 1 -ر + ن ز د ! ، - و - ھ # ا ث! ا ،ر&از ا ، ا ت +و ط ا ناو د ، ط 1 ، 1998 ، ص 91 . 2 9 T د + رود ، ةرو, ا & ،ر&از ا ، زو او ر # راد ، ط 1 ، 2005 ص ، 54 . 3 -ن در" د ي ،ر و تار ! " ;ا ا ، ر : ف و يز 5 و د ،ر, ا ؤ ا ر&از ا ، + ط# ،ر&از ا ط 1 ، 1986 ص ، 27 .
8 ھر ت C وأ 0#+ ل ;ا ظ 0 # . د و ل," " ر ث " ، و و ا ن+ ارد C# ا 0#+ م5ر ا ن ق ط ت رظ ا ,#$ ا ن ت # ا 0#+ اذھ م# ا ذإ لو ، مو ا ه )ا نو و! و و ا #+ 7, ن+ ت # ا ارد ل&)د ا و تار ا اد+ C# ا " 2 . وھو حر ظ أ ن ل& ر ا ، طو ةرو, ا 9 ا ، طو ةرو, ا & ا ، طو ةء ا 0#+ نأ ل و و ا ل هذھ ت طو ا و " ر ث " ن ! مد ' " ل #! ا و و ا ةرو,# و ا ' ط 0#+ ل 9 ا ير ' ا ن& " از " " -" 57 ةرو, ا " و ثد! ن+ ن و " ةءار ا . - ىو ا ة # ا : م ا و ا 0 ن ا . - ىو ا # ط ا ، " ا و ا نو " ب#5أ ن !;ا و ا 0 ء ! ا 3 . 0#+و اذھ س ;ا يذ ا - د " ر ث " حرط " نارو ر ور " " " Gervereau Laurent " - رط " ل #! ،ةرو, ا ھو رط ا ا ھد " ارد هذھ ' و رط ! او تاوط$ ا و ةر ن ث ! ،ق ط ا ر رط # " ل #! ةرو, ا 9 ا '+او أ و ' ) و 0#+ ' أر ةرو, ا ، ا و ك ذ 0#+ ف7$ ر 9 ا ن ت ا و و ا ا ز ر ل ص $ 0#+ ةرو, ا ر ' ا و ا ىر ' " نو9! ا اد ,$ ارد# - و! ن " N # ا و ر 9M ا و - ن ل& ر 7+إ ' و و ن ك " نأ ةرو, ا ا ) ّل ھأ ن+ رو, ا ر ' ا ن ! ىود ارد ا نإو ت # $إ "اود '& إ ن فرط ل ر ا ن ا و ت ' إ ن فرط ھرو' يذ ا ر , $ " ر 9 ا ن ن !;ا . 0#+و د! ر " ر ور " " ، م' و و ا وھ 0 ،ةرو, ا يذ ا دارأ نأ ر - + ن ا و ھ زو ر ا ا '# ا ن ل أ ،ك ذ و ث! ا ل$د ةرو, ا " ا ل #! ث ! م ' ت و هذھ ةرو, ا ت))دو هذھ ت و ا . . و اذ' نو و و " نوزو " م' ارد -لاد يأ 0 ا و;ا يد+ ا 0 إ لو د ا يأ 0 ا ط ا 4 . و ل #! ا ا '!ر " ر " ر و " او ' ط " 9! اذھ مو 0#+ دد+ ن تاوط$ ا .
1- Bernard Lamazit, Ahmed sélem, Dictionnaire encyclopédique des sciences de l'information et de la communication, ellipses, France, 1994, p 505.
2- Marie-Claude Vettraine-Soulard, Lire une Image, Analyse de contenu iconique, Armand colin Editeur, France ,1993,p 16. 3 -# د # ر و نور$آ ، ل$د 0 إ و و ا ، ر : د + د ! ا ،و ارو ناو د ا ت +و ط ا ، ،ر&از ا ط 1 ، 1995 ، ص 19 .
4- Laurent Gervereau, voir, comprendre, Analyser les images, Editions La découverte ,France ,1997, p 34,38.
9 لو " نارو ر ور " " د ود #!ر ف,و ا #!ر ذ و ' 0 ، أ 7ط " ن ر, ا ل,! ا ' #+ ن+ ق رط ف,و ا ط ا 0 ل #! ا D ا نM" ف, ه ك ّأ م' 1 . و 0 ّ! ل' # + ف,و ا هذھ ، " ر " ر و " +و ن تاوط$ ا ا ىر ' أ د+ و رور : -1 ب# " ا (#* ا : و ّل ت ط ا و ت و# ا د ا ا ص$ ةرو, ا ا و جرد ت! اذھ ر ط ا ، م ا ل ر ا يأ ب! , !و# ا و R ر ،ج ا و عو ل ! ا و ا # ا و +و قرو ا وأ ش ا و ك ذ ط ناو ;ا ، ظو ا ز وأ & ... ، اذھ 0 إ ب ل ر طإ !و# ا و ' ! م ا . -2 ب# " ا (+ ا : 0 ل #! ا # ا ضC رظ ا + ن ا ا ةرو,# رور و اذھ ل #! ا د 0 إ ةد+ ط ، و 9 ھ)وأ دد+ ناو ;ا و رد ھر ا ، اذھو ر,! ا مھ; ناو ;ا # ا " !و# ا د+ " د 0#+ ن ! ،ل وM ا ناو ; " 0#+ د! ر " ر ور " " تز ن ' ظو ةد ر, " Matière optique " 0 إ ظو ز ر 2 . د و دد! نو و و ا ل نو - )د ىر ك ذ !) ، أ " ا ط 9 ا قرط " 0 إ ت7 9 ا و ا ا تء " ، !و# ا ن و ' 0 إ ن &" : - ك# # ا & ' ا و ل ;ا او ! ا و ا . - ك# # ا ل ; د ' ا . هذھو ت و ا D أ فر 0#+ طوط$ ا &ر ا " ، !و# ا م# ا نأ ل ل ن طوط$ ا - )د ، ز ر ا " طوط$ ا ا ";ا و او !و ت 9 و ، ار, ا د نأ #& ا !و د ، ر! او أ ! ا ط " س ! ا و و 9و ;ا 3 . - 3 عو و ا : و ' " هذھ ةوط$ ا ن ف,و ا ق#ّ ل أ ةءار 0 و;ا ، !و# هذھو ةءار ا ب#ط ّ اد "ر 7+ ص ا ،ةرو, ناو " ءاو و ن فرط ب! , ل ا ا مأ ،) 0 ةز ر أ " ل ،0 ا و " هذھ #!ر ا #+ نأ ث! " اذإ ن ناو ا س ! ل 9 ا و ;ا " !و# ا ،)وأ و " ّ# ن ! ا نو م أ ر C اذإ ذ$أ ن ر +)ا ناو # ر ن رود ' و " ةءار ةرو, ا 4 ، م9 M " #!ر ا 9 ا ةءار ا و;ا ر, ، !و# ا وھو فر و و ىو ، ا يأ أ ن ر, + !و# ا " Repérer les éléments " '& ط+H ھ و;ا ،ط ا و ك ذ 0 ّ! ن " #!ر !) ن ل #! ا ن ط ا ن ! ا # ا ، و لو " " Hjemslev ، جر$ ن ر أ ن # ا
1- Laurent Gervereau, voir, comprendre, Analyser les images, Ibid. P 40. 2- Ibid, p 46.
3-Dominique Serre-Floersheim : Quand les images vous prennent ou mot, ou comment décrypter les images, les Editions d'organisation, France, 1993, p 22.
10 ن ا و'" د أ ن 9)ا اد . /II ارد , و+ ا : و ق ا يذ ا ت أ - " ، !و# ا و يذ ا D - ارد يد ت7 وM ا &ط $ ا ا د '9د! ف,و ا و;ا ر, ، !و# ا اذھو "د 0 إ "ر ء +و ا # ا يذ ا - إ ، !و# ا يأ 0 إ يأ ت ھ )ا ا هذھ !و# ا و " م ا 9 ا ث! " 7+ !و# ا R ر ,$ ا ' ! , و ك ذ ضرC ف ا " ىو ق!) ن+ يذ ا - "د 0 إ ، ' إ اذھو ط ر أ - M و ط - )و ا و -ط ! + )ا يذ ا ش - " . /III ل و. ا وأ ةءار* ا # 1 ا # ا : " هذھ #!ر ا ل, 0 إ فد' ا ط ا ن تاوط$ ل #! ا ا و #9 ا " ف,و ا و;ا و ارد ق !و# ا وأ ، ' & " اذھ ىو ا ص$# 5 ل #! ا و و ا !و# وأ ي; ةرو, ،ت ذإ ق# ر ;ا " هذھ ةءار ا ا )د ! ا ل د# ث ! ' أ ط ر ن اذھ ر $;ا - اوو ر $ ا ، لو " Hjemslev " ن ا ، و 0#+ ىو ا ،يز ر ا 0 - أ ل ! 0 إ نو ةرو, ا !و وھ د أ -#9 " ق# ب ا ل, ا 7 9د ! ا ر 9M ن ! ء ا ل د ا س !أ ر+ و ،ءار ا 0#+و اذھ س ;ا نو ىو ا ا ط ر ر ط " 9و و ا دو و ا - " 2 . و د D و اذھ # " ن)ور ر ث " اد ؤ 0#+ ةرور ف ا ن+ - $ ةرو, ا د ا رو' # ن ف و و د إ " هد +ا و مد+ رظ ا ' إ اذ و ت 9 ا هذھ ت7 M ا " ب#5أ ن !;ا ن ر+ ناد " ر , ا م أ ط ا ا ' " !, ا ن او او ر ا 0#+ او ا نود ف و ... - أ ن م ؤ ا نأ ىر " ّل ظ! ط#$ ن ط ا R ر او " - ور ، 9اد!أ د رأ ن ل7$ ضر ا ز ا ف ا و و د ا يذ ا د و " ا د + $ - " 3 . - #+و نH" رھو ارد ا و و ا ةرو,# وأ ھر C ن مظ ا , ا ب ! " ثر " وھ ف ا ن+ تاء ! ا او $ ا ن '&ارو يأ ر ا ! ا ا دو ' , إ و اذھ 0 - إ " # #! . /IV %, # ل + ا : ھو #!ر ا ةر $;ا " ل #! " ور "ر " ھو #,و! ا ا جر$ ' د ارد ف# $ تاوط$ ل #! ا ا ، ن و نأ ص$# ل #! " ور "ر " " # :
1-Marie-Claude Vettrino Soulard, Lire une Image, Analyse de contenu iconique,Op. cit. p 46. 2- L. Gervereau, voir, comprendre, Analyser les images, op. Cit, p 75.
3 -# د # ر ،نور$آو ل$د 0 إ و و ا ، ر ،ق ص 21 .
11 /I ف'و ا : -1 ب# " ا (#* ا : - م ا ب! , !و# ا . - R ر رو'ظ !و# ا . - عو ل ! ا و ا # ا . - ل ا و م ! ا . -2 ب# " ا (+ ا : - دد+ ناو ;ا و رد ھر إ . - ل 9 ا و ;ا / طوط$ ا &ر ا . -3 عو و ا : - 7+ !و# ا / ناو ا . - ف,و ا و;ا ر, !و# ا ةءار ا ا . /II , و+ ا : -1 ء +و ا ا و # ا يذ ا تدرو - " !و# ا -2 7+ !و# ا / ن ا /III ةءار ا # وM ا ا ) 7+ و' او در ا م !و# ا ( /IV P& ل #! ا د د ا (,ار" ا م ھ + :
12 1913 " #!و " غار " و و و ا ت! ,أ و و ا #+ ل هدد! " يد ر و " ل م ظ ن ل&)د ا ظ ت وأ ھر 5 ن و م نو م#+ ن # ا اءز ن ادھ م# ا د +و " ن)ور ثر " 1915 -1980 ب نأ نو و و ا در عر" ن م#+ ن # ا س و ،س ا ك ذو رظ ف # ظو!# ا " Pھ ظ ;ا و و ا '&او )و ت! م#+ ن # ا ، اذ ھو و " يد ر و " ھأ ىو, C# او يأ 0 إ ظو ا + )ا ل د# ،ل , )او 0 م ھا " ن)ور ثر " 0#+ )د ا 'ط أو 1 . ا ن : نإ ن ا ه او ا وھ ل ط إ م - دM +ار فد' و 0 إ ق ! ضر5 ن . " نر ا 9 ا ر + ن د, مو' ن ا نو ا ا ةر! ا ھو ،و! ا ، د ا ، 57 ا م#+ ،ب ! ا ، د ' ا م#+ ك# ا 0 و او 2 ، ن او د + " لو ير " " - ا ث 0#+ سM ا و " وط ر; " و " ن)أ " وھ مظ تاو' ا 3 . ن ا وھ ر ا C# ل ا نو# او م ! او ن+ ت) )ا س !;او ر+ او ا ر ' ه ا ف او ! و ا - ا ارد ! ا ك ھو ةد+ ت ر ن # ، ن " ب ر +و ن ر, ا ث ! 0#+ ء ;ا ار'ظ ث " س ا !ار ا ،رور او ن ا وھ ر ا يذ ا د$ ةد ط و ر ن ا ' ط او ن+ - ) ا ا ءاو هدھ " ط ا وأ هار " ل $ ا ن ر ا -# ن ر$V . وھ ر ا ن+ ةر " ماد$ $ وأ +و ت $ # بو# M س ر " #"و ن ا - و ن " وھ ةر 9 # ا +اد ا ن و -ل ا - و ل - , ن ا ه و هر - !أو 4 . ن # ا : ن ا وھ ن إ P ل ا ا لو! " 5 رو ' 0 إ ل ھ مظ ن -ط ا ر + ،ساو! ا - ا ن إ ش " ط ! ن $ و ل تار 9M اذھ ط ! ا و ةرد 0#+ ر $ا ض ب او ادھ ط ! ا عو و ل " وأ ! D -- H 5 . م * ا : ر مو' م ا ن م ھ ا & ا " ف# $ مو# ا + )ا و ا )إ - ا ) د و 9 ق ا ن ء # ا لو! ف ر د!و اذ' مو' ا - #+و ن ن ت ر ا # $ ا مو' م ا # : ف ر " تو س و ر " ھ ر, + " ق يز ر كر ر ار وأ ىو ر $7 ن ل&اد - و ا ا د و " ،ف و ا '"ر و ك ذ 0#+ ' أ 1 -ن ار ا دو ! ، قر ا : +و و سو م7+J ل , )او ،ر&از ا ، 9 تارو ، ط 2 ، 2007 ، ص 621 . 2 -ص ، ر ا س 69 . 3 -ط+ دو + ، ن ا م + " و ، ،ن ،ر او ت ارد# ر ا ؤ ا ط 1 ، 1985 ص ، 19 . 4 -!"و ا د ! ل #$ ، " تار ' # ا نو ا ، ،ث د! ا ب ا م + ندر;ا ، ط 1 ، 2009 ص ، 10 . 5 -ط+ دو + ، ن ا م + " و ص ،ق ر ، 129 .
13 م ' رود " نأ م ا ھ ىد!إ ت آ ط ا + )ا # ا ن+ تاوذ دار";ا ر $ ا ن+ م' اد در ا . '"ر و " د "وھ " ' M تاد +ا + دد! باو, ا ن Mط$ ا ء ;او # ا ن ر 5 # ا . '"ر و " تراو " ' M ةر + ن+ م ھ وأ تارو, بو5ر # ق# بر ن بور كو# ا وا 5 ن ت C ا و و وأ و# 0#+ ف او ا +و ا ن و ' ر ب ! ' ھأ ا 1 . ن و ل7$ ت ر ا ا مو' م ا ظ!7 نأ 9 ر, + ر " هذھ ف ر ا م " ھ 9 ر + ا كو# # ا دد! باو, ا ن ،Mط$ ا ك ذ ن " م ا ر ط # + )ا ت ' و و كو# # يدر ا ھو " ك ذ ت در ت , ةدر وأ رظ إو م ' ر 0 إ كو# '" ةرھ ظ + ا $ # & ا + )ا ر9M و ' 2 . و& ا : نإ مو' و' ا مو' " " لظ قر قرط ا ن م#+ س ا ع )او و و ور9 ;او د و م +و ن ن 9! ا د د! ت ر # $ و'# ر ذ ن ' : و' ا ر ظو ا د ا در # '" رھو هدو و " ة ! ا ' ; -ن نزاو ا ء او رار )او ل$اد ط ! ا يذ ا د و ،- " نأ ' رد 0#+ ر C ا هد+ # ر C ط ! ا 0#+ د إ نزاو د د . و' ا ھ # ر ن ن ف ر در" ، ھو رو #$اد دد 0 إ رو ا ةد!و م ) و ء ) و و 7 ) و 9 و ' إ +و تاز ظ لو! ةدار ا " د او ا 3 . ّ أ ء " م ا ر ا م# س ا " و' فر و' ا ، ' M عو دار";ا ت , ء ;او ! ا او #9 ، وأ ثاد!;ا ا ، و ا ر # " ' 4 . ف ر " لودو " و' ا ل9 " در ر +)ا تاذ# '& ط+إو ، ن " اذھ ر +)ا تاذ# ب # ارود " # + ر د تاذ ا ر'ظ و ن ل7$ د' ا يذ ا - د ن ا ا ا ھرو, -1 . 1 -دو ز ا د ، ب ا م او ر C م + " قور ا راد ، زو او ر # ، ندر;ا ، ط 1 ، 2006 ص ، 01 . 2 ص ، ا 22 . 3
MUCHIELLI (A) ، L’IDENTITE، PUF، FRANCE،1986، P 05.
4
-BLOCH (H) et CHEMANQ (R) ، Grand dictionnaire de la psychologie, Larousse, INC , FRANCE, 1991, p 356.
14 و' ا . - #+و ن " و' ا ن نأ نو ك ذ س ! ا #$اد ا ن& ط ا در # 0#+ - ا وھ -" ن ز ا 0#+و - ا م -رار ' تدد ت # $او ا + )ا 0#+و - ا فر -وھ - #+ ن فرط ن ر$3ا ن ذ ا نو#9 ط ! ا يد ا + )او " 9 او . د ر" ا : د ر ا وھ ر ا ن ب 9 ا د ر او ،ب ذ ا در او ر K د - " 3 . ه ا فد' ر # ن+ ل ا ا در ا ن ل , ا و ! ا وھو ) يوط 0#+ أ #, ء او 4 . د ر ا وھ ر ظ ا يأ "ر ا ظ ا او# ا س م ا +و و ا - او و ',#$ ل ا ن ار ظ ا رھاو 5 . د ر ا ء $ا م ل ر9ا ر 0 إ دو - ؤر " ! ن ء أ وأ ص $ أ د +و M # ن ا 0 إ د ر ا هد لد م ا ةز ا ق& ! ء ;ا ىر$M و+د 0 إ '# M 0#+ & ھ +و ن ناو ;ا )و ء ر 5 ك ذ ن ف ,وأ ل ;ا ، ط ا ' ت فورظ ا ا او+د ن ا يد ر ا 0 إ ل ض ءاز أ ل ;ا ط ا ط اد ل '# و! " - ! وأ 0#+ Dط !و# ا ةر 0 إ م و ت و و ةدر ن '" ,وأ ا # 6 . ط و نأ ص#$ +و ن ق& ! ا نإ ' ن Mط$ ا نأ لو ! م'" 0 د ر ا " ن ا ن ل7$ 0 ا يوC# ا وأ # ا # د ر ا اذھ " 0 إ نإ )د هذھ # ا 0#+ بو# ;ا يد ر ا " ن ا ر 5 ، د نإ ت)و ! ث! ا " يأ !و د ر ن+ عو و ا #,;ا ' يأ عو و ا يذ ا رو, Mط$ - ا $ # د ر ھ و ! 9 + $ و ) ! ، " !و# ا د ر ا عو و ا 0C# وأ ) 0 0#+ 0, أ ر د )إ - ,و رو 7 . ت ارد ا * ا : 1 ، ر 9 ا ر C ا ل ا د + ج د )ا ' او " و' ا ، زو او ر # طر راد ، ،ر&از ا ط 1 ، 2009 ، ص 92 . 2 -ر ا س ص ، 90 . 3 -روظ ن ا ، بر ا ن رد , راد ،ث 9 ا ءز ا ، رادو ،تور ،ن 1956 ص ، 115 . 4 -!"و ا د ! ل #$ ، # ا نو ا " تار ' ص ،ق ر ، 235 . 5 -ن د ا ! م ! ، و و9 ا ن 0 إ ن و ا د + # ا ، ن ،ر او ت ارد# ر ا ؤ ا ، ط 2 ، 1981 ص ، 36 . 6 ،دار قر ط ا ن او د ر ا ، ،ن ، ا ب ار ا راد ط 1 ، 2005 ص ، 42 . 7 ،دار قر ط ا ن او د ر ا ق ر ، ، ص 52 .
15 اء 0#+ ماد ا ت ارد ا ا لو ل #! ةرو, ا ا " # ا ت !و# ا " م " مو#+ م7+ ا ررط ا ل , )او 0 إ ت ارد ن+ ث! ا تز أ ل و ،ر&از ا " مو#+ م ا ةرو, ا ارد ت و ا ةد !و ا ارد ا م7+ ا ل , )او ،ر&از ا ھ ث! " ر طإ ت ارد ا ھو # ا + ةر + ن ةر ذ ل ةد ' ر ا ت و " ا ا 2004 - 2005 9! ا فرط ن " ن إ ن + " ث! فار إ ا د رو " حور و فو#$ " تء و ، ةر ذ ا ا ةرو, ا )د ناو و و : ارد ت و و # #! " م ار د ! " . ھ ذ ةرو, ا د د! و ةرو, ا ت و ارد ا ه ج ا عاد J ا ا و ن ةرو,# رد ة & " ل ,و " ل& ر ا و ر ا ن+ ,$ ن ا و - & + )ا " 9 او ا $ ر او ، ' إ 0#+ ىو !ا يرظ ھد!ا ن &ز " ةر ذ ا تء د و 979 لو! ل,"و ' ل," ،لو," ن ا ةر ! ا لو! ل,"و C# او 7 ا ن"و ت ا 7 ا ، أ ل #! ا تاوط$ ' ا ف ظو ا لو " ط ا ءز ا ت و و ا " م ار د ! " ل #! ل7$ ن 979 " ت !و 0 و;ا عو و تاذ + ا عو و تاذ 9 او د 9 9 او ارد ا هذھ ت د و ، $ ر عو و تاذ 0#+ ا ا :
ىد ق + ت))د ا ا '&ر ن ل7$ ت " د ! م ار " ء '# 0#+ ا 0#+و ' او ا ' و ن ا و ھدد! " $ ر ا ق ا ؟ر $ ا . أ د " ت ر ا ' # ھأ ارد ا ل ا اذھ ل د ;ا تد +ا د و ارو 9! ا و و ا ل #! ا P' 0#+ ، ارد ا ت,#$ د و $ ر ا P' )ا 0 إ P& ا ا : 1 -ن" ت ا د + د ! م ار بو# M ن ب أ ن" ر و, ا ةر + ن+ # ل&)د ا ن و ا ا ز ر 0#+ طوط$ ا و ل ;ا و ت ! ا ، و# ا ل&)د ا هذھو ر ةرور ن+ م ا " 9 ا #! ا ا تد ّو " ت " ، ھر طإ " د ! م ار " ةآر ھ + " 9# & # و #! ا ر&از ا . 2 -م ھا " د ! م ار " " ل - !و م ر باو9أ صو$ ا او '# , ' "ر$زو عو و ' أ ر + ' ّأ تاذ ةر 0#+ ىو ل #! ا ذإ و و ا نأ ب 9 ا ل ! ت))د ! او 0#+ ىو ا + )ا ' ! , 0#+و & ا " 9 ا ا ' إ . 3 -قرط " د ! م ار " " ل -0 إ او # $ ن $ ر و + ا و ، د و ك ذ د, م ا ب او ! ا $ ر ا ا ھر $ا ر طM ز - !و# ، د #" 0 0 إ ةد +إ ء ر&از ا - ر+و 0#+ جر ا ن زار إ ل7$ ب او ن ة ! ا و ا # ير&از ا . 4 -ز ت " م ار " ط د ا ، د او د او ا و ا و د ا " ر $ا ت و ر, + و ت !و# ا ل ،م + ت 9 - أ د +إ س ط " - ظ!7 0#+ د ا ير&از ا يذ ا هر, + " ت اد نر ا 20 ،م يذ او ن لز م ظ ! ء
16 ، 9 ا ذإ - أ س ن لو ا نأ نو ءار9 ت ط ا و ل , ا د ا تز ' ت !و# ا ن ض! ل $ ، ' ! , ب 9 " د # ا ك# , $ ا #!ر ا و د ' ا ر ا 7 ا و اذ ثاد!;ا ، $ ر ا +7طإ مز# '#ّ او 0#+ ،R ر ا ن و ھ ط م ! ا 0#+ " د ! م ار " ن ل ف 9 و 0 ن ل7$ - +أ ا . 5 -" د ! م ار " ر د!أ داور و ا " 9 ا ل7 !7 " ،ر&از ا و ك ذ ء 0#+ # ن ت ط ا ، ' وأ - أ ث بو# M ن" ت ا ، 7 ا وھو ن" #! ن ، 7 ا ةر ! ا 0#+ م5ر ا ن - ّأ سرد لو,أ ن ا رC ا 0#+ د ر ن ا ،ن ر ا و ن ن ل ! ا نأ P' بو# أ د!أ سراد ا ر و, ا ا ت ا ةر " ك# ،ةر ا -ل م ل ل + 0#+ ف ظو -د$ "ر ا ن ا 7 ا ، و ' 9 نإ - رط ر&از ا و - ا ةر ل7 !)ا ا ھر, + ) ر ورھ رد ر ء ذ ب ! ،-ر " ا ; ا ' #+ ّل - +أ ھد نأ ر&از ا ضرأ ' R ر ،ق ر+ و روذ " 9 ن ق + ر ا ةر ! ا ، 7 ا نأو ا ير&از ا 0 إ + ل7 !)ا ر ا ن ار ! آ م 0 C - رأ و ، ' 7 اذھو ف $ حرط ا يذ ا - د ت ط# ا ر )ا م& ا 0#+ ر" نأ م ر&از ا ن ىو ضرأ 7 R ر و 7 و ةر ! ' أ يأ ر" تء د س ةر ! ا 0 إ هذھ C ا ضر;ا " #ظ &اد ا ، ف#$ او و اذھ - !د حرط ا R ر ا - !د ت د ! م ار ، ر " م ب# تو ا )إ و ،ر د ا و د ل + 0 قرط ا 0#+ س ط م و' ا و ,$ ا ،ن ر&از # طو ا هذھ م ا ا 0 " ل ا ن ا 0 إ ھزار إ و د M ا ' #+ ل " ،- +أ و اذھ " د! - اذ ر و# أ ن د أ ب أ و ا " 9 ا ل7 !7 1 . 1 ،ن + ن إ " ا ةرو, ا )د : # #! ارد م ار د ! ت و و " ، ر 5 ر ر ،ل , )او م7+ ا مو#+ " ر ةد ' ل ،ةرو ر&از ا ،ر&از ا ، 2004 / 2005 ص ، 179 ص 181 .
34
لو ا ث
ا
:
مو
م ا
م ھا نو ا ء او نور او ف ا ا م اء ا ر او مو ا ل و ك ذ ةد و ت% & '( ) & ن و ت & ا لو ض ت &و رظ ) ط - و نأ ن ا ن و & م ا مو لو ت ر ةد ل & : ف ر " د د ' / ا " م و & 0 ن تاد %ا ' او ةد ؤ ا ل ارو -د -،در ث ن ؤ دد و ر 4 و -و 4 (أ 1 ، م ( ھ ةر ن تاد ا اذھو ' أ ) ن ، 5 ' ( 4&و ل او كو - ا دد و 4 '/ 4 ( و % '/ 4 ( وھو ھ ر6 ھرود در -ط ( . (ر و " ن إ د 8 " ، م ا و & ن ر ا س او ن و ا س ا نو ( م نوذ و از نو ز 4 نو و م أ م (ر6 د ا ، و او 'ھو س وأ ىو -وأ 4(د - ر '( و -رظ و 4 إ 4 أ بو=ر 4 ( وأ بو=ر 4 2 ق ، اذھ ف ر ا ) ف ر ا ق - ا '( ر ا م ا ت &و كو -دار(?ا ب- و أر ن@( م ا ر ار طإ &ر ذإ نو ط فد ،4&و لو6و ا إ إ ل وأ ،4 د 'ھو ر نأ م ا -ن - Aا ل ن ر ا ، " و 'ھ ل ل ص ا 4 وأ 4 & 'ھو )(اود ا س -أ " 3 ، ' ( ط ر در 4 (د و و فدھ ن . فر و " C( و أ ' او ا " م ا 0 ، ةر ن م ?ا ' ا در ا ھرد6 ل C وأ مد ل C ا ت وCو وأ ،ء ?ا ك ذو '( ءوC وأ 4 هر د هذ ت وCو ا وأ ،ء ?ا ث م هذھ ا ن ل ن ل ا در ا 4(ر 4 ار و '( لظ ر طAا ير C ا يذ ا ش ب- و ،4 ( تار فر و ط أو و -تاد و د و '( و C ر )Cو كو -،' - Aا و در ا نأ نأو مز نأو ف 4 و -(و 4 ، 'ھو ر م ا و & م أ 5 نأ در ا ر ن 4 أر ء ?ا '( 4 ر '( 4-ن ر أ س - إو 'ھو ط اوC كو -ب& ، ماز %ا ق و ) ف ر ا ق - ا '( ر ا نأ م ا ب-ر ك ذو د د ب& 4 ( و % ب& ،4 ( م -در ا اذ . 1 -ا ، تار ةرادإ ك ا ا : ت ا ا ك ، ! "# ءاد%ا ، &' ( او ، * ط 2 ، 2005 ، ص 89 . 1 -ن إ ﷲ ،ف 0 &'1 ا &'234%ا 56 ، 7 ، * ،8 9 ا ط 1 ، 2007 ، ص 39 . 3 -: ( ا ، ا ھ" ا &<= ( ا &'# ا & > ا ، راد 1ا ،م" ،ن ( ط 1 ، 2005 ، ص 50 . 4 -& '@A B 1أ ، 0ا D ا &Eارد ى G! 7'> ا &'234%ا A &'*H0 8 ا I G ا ، &I < تار D( J1 ا ،5 1أ ، ' ' ط 1 ، 2007 ، ص 38 .35 فر " 4 Cو يد و- ا " م ا 0 ر و=ر م أو كو - ا 4&و (أ ھرد و نأو س ا نو ط -ط-او نأ اود -او &و و م آ م (ر6 1 . ن و ن ل ، ر نإ ظو م ا ' ا ل '( 4 &و ت (ر6 او ل Hا و & %ا ، او مد در ا . فر و " -' " م ا و & 0 م أ ق ل و ز ر '( ة ا ط ر اذ ن ( لو ا ن0 م ا ه & ا ،) دC وأ ثد وأ ،ةرھ ظ رد عو ن ناد&و ا وأ ط ا ' ا ر -' ا م ا رد لھ & ا ف او م او س &ا ھرد ' ا ةر C ا ' إ دار(أ ) & ا (و هد 4 & او 4(ادھأو '( ة ا 2 . م ( ' ا ن C نأ ك ھ ء' ب& ماز %ا ،4 نأ ك ذ ر ?ا ب&او إ وأ يرورC . فر " د نارھز " م ا 0 ، ةر ن ت ظ م ? ا و ص ?ا ء ?او ' او 4&وأو ط ا 3 وھو ، ر إ نأ م ا 'ھ م أ ر ر يأ نأ در ا ر ن 4 أر '( ء ?ا 'ھ '( )5او ا . فر و " ل -إ '( ا " م ا 'ھ ت ا ' ا دو-دار(?ا '( ل/ / و م -و راو و ل &?ا نو (اد و رد5 ن Aا 4 اذھ ، ف ر ا ر إ نأ م ا تد&و ) ،ن - Aا ر ظ و ھأ ن ر (%ا ل ع (د او 4 (و ةر إ إ ىد م 5ا . أ " زو( ب د " رظ ( إ ا أ ، م ا يذ ا هرد6 ن - Aا J د و & ئد ا ر او ' ا Cو ) & ا يذ ا 4 ( ش يذ او دد بو=ر ا 4 ( بو=ر او 4 ن كو - ا 5 '(و ، اذھ ف ر ا ر م ا ء ?ا ن ث و ةد & L - وأ و وأ Cو(ر وأ -وأ ، 5 اذھو ف ر ا ر رد6 م ا وھ ) & ا وھو يذ ا دد ب& 4 ( و % ب& 4 ( . فر و " د أ يود " م ا 0 ، م أ -ن فورظ ا ر ، &%ا در ا م و دد و ت% & هر دد و 4 و -ر ؤ و '( 4 ىر ن0 م ا &%ا ' ت 6 ا ' ا C وأ ب=ر ( س ا ( '( ، ذ و 6 و ا -) & دار(?ا M 6 ن كو - ا ت &و وأ ر (ادھأ 4 6 وھو ، ر م ا ت &و كو -، ت C و - -أ وھ بو=ر 'ھو ،4 ( م أ 5 ? ر ؤ '( دار(?ا . 1 -K Lو M ،ي ا &' (! 7'> ا &: H ا ةد 1 &'1 ا &' 3E ا ى تا=' ! & ا & دا ا 2 & و 1 ، راد ط ، 2 ،&A >O ا 1 ، 1989 ص ، 29 . 2 -M E ن E ، 7'> ا &'> H ا A ID ا %ا ، ق AQاراد ،&'1 I ا ،ن ( ط 1 ، 2007 ، ص 21 ص 22 3 -م3 ا ،نا ھز 7 B6( ا <Sا ، 7 ، * ،8 9 ا ط 6 ، 2003 ، ص 158 . 4 -5' Eإ ح 6 ا ، A 9 ا & E 7'> ا ق34%او &' 3E ا ، "# & ر (9E ا ، * ،ب 9 ط 1 ، 2005 ، ص 18 . 5 -& ز A ،ب د 7'> ا تاد I او &' <Sا راد ، &@ ( ا ط ، * ،&'1 I ا 2 ، 1980 ، ص 52 . 6 -أ #ز ،يو 1 7GI ت * م I ا &' <Sا ، & 9 ،ن ( ، ن ( ط 1 ، 1977 ، ص 438 .
36 فر و " د قوز5ز " م ا 0 ر كو -،' - Aا نزاو ا ) & او وھ ك ذ ) & ا يذ ا ر 4 ( ' و ا ،م ن و م ماز %ا ط ر و د دز ' و ا م س - Aاو م ھ مد ا لؤ او ط ار او م ظ او 1 ق ، اذھ ف ر ا ) ف ر ا ق - ا '( ر ا نأ م ا ر م ء ?ا ن و ن- ا M او ، ن ف ر ا ھأ م ا در -) & او و 4 ن ط ار مد و ، ن ل هذھ ت ر ا ن نأ لو م 0 نور م ا : أ - م أ ر 4&و كو - ا ' - Aا . ب - ت C - -أ وھ بو=ر 4 ( . ج - رورC '( ة در ا & او . د - ض او رظ إ أ م أ 5او ض او رظ إ أ 5 م أ . اد -او إ تار %ا - ا ن ف ر م ا Lار&إ ، 0 كو - ط اوC ' - Aا 4 &و إ وھ بو=ر 4 ( و وھ بو=ر ،4 وھ ر او عر 8 'ھو % ر / فد إ ) & ا ،4 - و 6 ء و در ا M 6 اوC % ( ل اد ) & ا 2 .
م ا ت
ء ن د د ا م ھا عوCو ھد ? (و ت و & '( م ا ف 6 عوCو ل م ا ف 6 ن م=ر ا و ،ع &%ا %إ ن م ا هذھ ف 6 ن ةرورC ا ن 4 ا 'ھ م ا ل & '( ت 6 ا مھاو -ارد ل - و ( 3 . -ىو ا ب : 6 د ( " ر& ر " 4 '( ط أ ل &ر ا إ -عاو أ 'ھ : رظ م 5 ل& فر او قL ا ف % 4 و دLاز ا در ا م ھا ن ر و د 6 5ا م 5و ل او ةور او ) او ةدL ا تاذ ا ت ھ%ا ن ر و . ن ر ' او & م 5و 4 و در ا م ھا إ ةو او ط - م - - م 5و، م &- %او ل ا ث ن ل & وھ در ا ت ھا ن ر &ا م 5و ،'- - ا ل او ةرط - او ن C او س ا ب د م 5و م &ا 4 و د ا لL - در ا م ھا ن ر إ ط ا ءارو (ر . -د ا ب : لو ث " ش ور " ھد6 ب- م ا ف 6 إ : ' او -و ا م ا رظ إ دار(?ا ت & او أ م ،د ا ت / لL -و 5 ?ا م او ،ةء او 'ھو L / ا فادھ?ا ت & ا C ' ا دار(?او &%او 6 ا م - ? . -د ب : م 5 'ھو از إ يرورC ا ن ) & ز نو ، ذ م ةو ھ ) & ا )& C م 5و د ا هدار(أ % 4 و ك- ا م 5و ، ار ز ةو د ةرو6 و 6 در ا س ' ا 'ھو إ ةء -Aا ن - A . 1 -د يد ،قوز5ز ن - Aا م او '( ' -Aا رو6 ا ، راد ،د ر ا ،ر6 ط 1 ، 2003 ، ص 143 . 2 ،' ر 6 " ط C ا كو - او د ا م ا " ر -& -ر ، '( ر -& ةد ل ،ةرو ر =،رLاز& ا ، & ،' د ا ع &%ا م 2007 / 2008 ص ، 15 . 3 ،يو- ا ن ر ا د &%ا L ا &و و ،ر6 ،' ر ا ر ا راد ، ط 1 ، ت ب ص ، 211 .
37 -و د ب : ل و ،تاوز او ت Cو ا ل ر- لوز ' ا ةر ا م &رد نو ھار ا و?ا د و أ او د ا م ط ر وط ز مود ' ا Lاد ا م ور ا م . -ر ب : م- و إ و &و ا ت 6 ا يوذ ب ا ىد د&او و د م 5 ن ر Hا ت 6 ا يوذ ب ا ىد د&او و ر6 و م 5و ، د ا ت 6 او تاذ ا '( &و ا . -ظو ب : م ظ 5 ل ط ر ، O ا د او - - او د 6 5%ا م م رود ل ( ،ن ' &ا .
م ا ص
م ھ ا ن ھر = ن ھز ' ا صL 6 ا ن و & م ا ز ىر ?ا & وأ )(اد ا وأ د ا وأ ه & %ا وأ ن و كو - ا ل &إ ھأ '( ' : -أ - إ ، أ ص ' ا ت & ا ن ھز اذھو مھر = نود ر ص مھر =و ر ا . -أ م ( ،ن ن ز ط ر ر = إ اذ 'ھو ل - او رC او 'C ط ر كارد ت =ر ا ن د ا وأ ط ر ' ا لو ا ( رC ط . -أ بط او - ط5و & ا ط5 ل & ھدC 5 ل ( ، دC ا 6 ك ن ب - ا بط ا ل ن '( ا ل يذ ا هد و وھ ' & %ا نأ ا دC 4 -. ، ر ا نأ ر ر م ا راد6A م ?ا ل و ر- و م و س ، ن كو - ا ' - Aا . -أ ، -يأ أ ز ل ط ت-ت ) & ن ف 'ھو ' - ا ر ? (ار/& او ( او ن ز او ن ا ل او &و ود %او . -أ ، يأ أ ن - او م 4 ا ارو ت- و L ا ل ن -ا &%ا L ا ت --ؤ ق رط . -أ ، اذ نأ ا نزو ھأو در( ن ف ر ? 1 .
م ا ف ظو
م ا ل ءادأ ' ( & ن فL ظو ةد : 1 ل &و ر 4 ن رد 6 ا كو - او ل او لو ا دار(?ا ا ف5او ا '( . 2 لو6و ا إ ل ا وأ 'ط ' ا ا ا ق- ل ن ،) & ا '( ن C ا 6 ر ا فادھأ وؤ- ا دد و & ا . 3 در ا 6 ا ء '( ر رود م . 4 ' &%ا ء ا ظ( و هرار -او 4ط Cو ) & ا م ظ ل . 5 ظ ا ل ل ' ا ةز ا ( ا 4 وھ ) & ل ( ،4 ( و ) & ا وھ ظ ا م ا . 1 -دو ز ا د& ، ب ا م او ر / م '( ، ص ،ق - )&ر 24 .
38 6 ) ف ا ةد - ا ع Cو?ا در ةد& - ا . 7 ت ار6 ا ل '( د -ذ او ك ذ ،تارار ا نأ ' ا ئد ا ن و & 'ھ م ا ر %ا هد - در ا ت ار6 ا ل و ، ا لLاد ا ن ذ او ف5او ا '( تارار ا 4 &او ' ا 1 .
م ا ق ب
"ا
أد ر/6 ا ن م ا ب - ا ر 0 و ا 4 اذ ن و '( د در ( ن د او ا ن ب- و ن د او ا ء ?ا م 5 ء Hا ' ا م ا ف و ، &%ا L ا ل ن -ء ?ا &%ا ت ط ا ف م L H كو - ةر ا PL مھرود نو ن ذ ا م L أ ر أ كو - ا اذھ ءارو ن ' ا )(اود ا ن 2 ) ط ا ل ن ب- م ( ، د در ' &%ا ) ' &%ا 4 ل ن و هد و ن ر Hا ءز& 'ھو ) & ا '( ( ش ' ا & ا ن م ا ق- ب- در او ،در ' &%او '- ا ن و ' و إ مLاد ا ك %او ةر ا ةر ا ل يأ ر 0 'ھو &%ا L ا نإ ت & ن ف &ر & &ر
ىر أ ل اد ر طإ ةد او ا ( ا %إ أ % ف ) & ا م 5 ن ار ' 6?ا '( ا ط-و ا '( ةدL - ا م ا ن ر ا ص و ب- در او ، ت ھ & %او م ا ب - او ل د & ا ل اد ل ا ق رط ن ن و 4 ( ش يذ ا ةرد ا & و ب - إ ك ذ ن ص و ،4 ( بو=ر ا ' &%ا كو - او م ا در ا نأ ا ج 'ھ م ا ب - ا &%ا ت & ا ل اد در ا ر ' ا &%ا تار
در م ا ب - ا '( ر ؤ ' ا ل او ا م- ك ذ و ، ا إ ا ت L ا : -1 # $ %&او # ا ل او ا : ر - ن ث 4&وأ ن ف %او 4 ا دار(?ا '( &%او L ا تار ؤ ا ف ا ءوC '( م ا ق- ب - ا . -2 # ا ل او ا : د د '( ھرودو 6 ا ت - ' او ا ن د د ا ن C و ا ت &و ا دار(Q . -3 # %و و ا ل او ا : M ا ل و وأ '( تار / او ،نزو او لوط -& ا ت 6 ا ھ م ا ق- '( تار / ن 6 و M ا هذ 3 .
# ھأ
م ا
م ھأ / '( ة در ا ) & او ? ل ر - -أ '( ت 5 ا ن و ن ،دار(?ا م - و ل ل ( '( د د ط ل ا ،م إ ( Cإ أ ل ر (ادھأو مظ كو -& ا ،4 &و و أ در )(اود ر 4 و -ةدد و اذ كو - ا ، أو ن د ?ا و ا ' ( 4 6 يدؤ ارود % ( '( ل 6 ا - ا ل6 و 1 -د " ا < ، ' 7 A 7'> او ب D ا ، ، J< ا B6 ص 26 . 2 ،ي 'I ا ن ا &' <Sا &VD( ا &'< 9'E
W1 E J< ، ص ، 211 . 3 '( ن ھر ، 7'> ا &' <Sا ب D او ، * ، ا I G ا 8 9 ا ، ط 1 ، 2008 ص ، 109 .
39 إ ل '5رو مد 1 د5و ، ضر " د& ' ز د & ا " ، مھأ C ا ' ا MCو ھأ م ا در ) & او 2 . # ھأ م ا در ) : MC ھأ م ا در '( C ا - Lر ا Hا . -1 م ا رھو% # و " ا # *ا : برC م ا ھروذ& '( س ا ر ا إ د ھرھو& ھ و ، ھرار-أو 'ھو ل ر - -أ '( ء م ( 4 و و ن - Aا ر 6 ن - Aا - إ ود و د 4 - إ در و إ ،ن ( - ل -أ M 6 و L او رط -4 ءاوھ?ا هدو و ،تاو ا إ ط ( ر د ( ر6 هز ' - Aا يذ ا 4 ھو 8 4 . -2 م ا دد تار در ا + "و) و ,-ة ا : ) كو - ا ' - Aا م ا ن ' ا 0 ھرود ن رو6 ا د او ،ر او ر ( ن - Aا '( ف5او او ء ?ا ' ا رود 4 و ء و 4 ارو6 وھ يذ ا دد 4 وظ ن و ا م رد6 ط أ كو - ا ق(و هذھ وظ ا ، اء و ك ذ ' 0 ھأ ت ظ م ا كو -دار(?ا ( '/ 4 ( او ' ،4 (و '/ 4 ر 4 د %او . -3 م ا # در ) ن فار &ا رار% &او ءارو تاو ھز ار2و س ا : ر م ا ج -يذ ا ظ ن - Aا ن فار %ا '- ا ،' &%او يد-& او نود و اذھ ج - ا نو ن - Aا اد ،هزLار/ ،4Lاوھأو ' ا 4 او و % هدو %إ ر د ،ء او د و ف C م 5 C ا '( س ا =ر ا رط -ةز ر/ او ر ظ و 0 ةد -ن ا ،ن ز او فر& ( ن - Aا '( ر C ا ار ( يرد '( يأ ن ك ھ . -4 دوز م ا ن *ا 4 ط # #)$ ا ,-ة ا هد و ن$ ) ا # : دد م ا ك ك(ادھأ '( ،ة ا و ط ك ، إ 'ھو ' ا كر ح & ،مد او ز & Aاو ث و '( ك-ةد - ا ا ا د و ك - ا ل او ' ا 'ھو زز ك ك-كر د و ك ار او . # ھأ م ا 7 % ) : MC ھأ م ا ) & '( ط ا - Lر ا Hا . -1 م ا ظ 7 % ) هؤ رار او + : د ا ر ا نأ ت & ا ةو5 Cو % دد د ا ر ، ھد و ل ھء و ھدو&وو رار -ا نوھر 4 ن ر 5 ، و ' ( س-?ا و - ا ت &و او ' ا مد ت & ا ، 5رو ' او '( ھر طإ م تار - ا د د ر C ا ، - Aاو م-رو م روط ا ند او ،ير ا '(و ل ا ن زاو ا ناد (و ء ا ' ا م - ا ن@( ب5او ك ذ % لوؤ و ) & إ ف C ا ك او ر %او ، ل 5 :" ْو َ◌ َو Vنَأ َلْھَأ ا ْو ُ◌َمآ ى َر ُ ْا ا ْو5 َ◌ Vتا َو َ◌ ْM َ َ َ◌ مِ ْ َ◌ َع ٍت َ َرَ َنZ ء َ V- ا ِض ْرَ?ا َو نِ َ◌ َو َ◌ ا ْوُ Vذ َ0( َ◌ مُھ َذ َ◌ َ ِ ا ْو ُ 1 -K Lو ،ي ا &' (! 7'> ا &: H ا ةد 1 &'1 ا &' 3E ا ى تا=' ! & ا & دا ا 2 & و 1 ، J< W1 E ص ، 76 . 2 -< #ز ،د3G ا 7 I! 7'> ا ' I!و ، ط ،ندر%ا ،J ز او D( ة ' ا راد 1،2005 ، ص 39 .
40 َنوُ ِ-ْ َ " 1 . ل 5و : " َب َرَC َو ُ ّ8 ً َ◌َم ً َ ْر5 َ◌ ت َ َ◌ ً َ◌ِمآ V ِLَ ْط] َ ِ ْ0َ َ 5 ُ◌ ْز ِر اًد= َر نZ Zل ُ◌ ٍن َ َ ْت َر َ ( َ◌ ِمُ َْ0ِ ِ ّ8 َ 5َاذ َ◌َ0( َ◌ ُ ّ8 َس َ ِ ِعوُ&ْ ا ِف ْو ْا َو َ ِ ا ْو ُ َ◌ َنوُ َ ْ6َ " 2 . َ◌ -2 م ا ظ 7 % ) + وھ هز و : ن? م ا ل ارو - Lر ن ،) & ا ( 'ھو ل ا رھ ظ ا ن ا ن هذھ ( ا ' ا س ط أ ' - Aا كو - ا سر ا 4 ( ، ارظ و ل/ / م ا '( ب او& ة ا ( ن@( ) & ا وھ ل (و وظ ا ةدL - ا '( ت هدار(أ ت & ( &%ا ز ف و ن C ه ن لو6أ ( ر و ل 5 ' او ة ا ، ا ر ظ و م ا ت ، 5ر ( دھاو و ز Cاو ت & ا ن C . -3 م ا ظ 7 % ا ن ت "و) ا # $ %&ا # 4: او ةد ا : م ا ن ؤ ) & 6 -ار ن ت و - ا م او ق ?او ' ا ظ 4 ن 4 -رھ ظ ا و - ا ةد- ا 4 & & و5 4 ،4 و هدو-C ا م 5 ،ن - Aاو بر و 4 ( م 5 ر ا د - او . م ( د ا ھأ / ل '( : - '( ط C ،كو - ا 5ر او 4 'ھو رورC در ، & و ن@( ثد تد ( ل ا فار %او '( كو - ا . - نأ ت & ا ' ا ل سر=و م ا د ا '( سو ن ھدار(أ ق رط ، --ؤ 'ھ ت & ل ر ھدز%ا روط او '5ر او ن P و ك ذ م &- ا '( ة ا رار -او '( سو دار(?ا .
, ; ا ث
ا
:
م ھ
4:$و م ا
ىر ا
1 ر او م ا : د5 6 و ل ا رظ ء لو " ر " ' & ا كو - ا 4 ؤ '( ىو - 4 ( بو=ر وھ تارو6 'ھ م ( ،ر او م ا ' و ن 5ر ا ر أ ن ا ، و نأ ،J ا س لو تارو6 'ھ ر ا أ " س و-ر " ز ا ن ( يذ ا 4 5أ ر او م ا ن د - -أ 6و6 وأ د ( ، -ر ا و ن 4 ( و=ر ء C أ دد و ) & ا س -أ و ،م ا ق ط '( ل د ت%و 6 ت%و ءوC '( دد وأ ت C ا ن C م ا ،ر ا L( ن C ل د و - Aا ' ( ب -?ا ( و س ا و C ا ةر ةدد ت L - Aا ر ا ، تارو6 ن C - إ ف5او '( كو - ا د او5 'ھ ' ا ،ت از %او ت &و ا ن ت از %او د او ا ن ر ا &%ا ت C ا دد م ا ن ( ر 6 و &%ا 3 ، ن ا ن و نأ ا ن قر ا دد ( ر او م ' 0 : ر ر ا إ ر م ا ط ( ' و - ط إ لC ' و - ط . -ادو 6 م ا در - '&ر ر ا . -&%ا ت C ا دد م ا &%ا ت از %او د او ا دد ر ا . 1 -ةر E فا %ا : & Qا 72ر 96 . 2 -ةر E 5 ( ا : & Qا 72ر 112 . 3 -نور آو ' - ا ، &%ا ا '( ت -ارد ، ،ر6 ،فر ا راد ط 1 ، 1983 ص ، 151 ص 166 .
41 -او5 'ھ ر ا ل C و ت و - م ا كو - 6و6 د . 2 كو) او م ا : ا ف5او ا '( ب- ا كو - ا ف 6 و دد د او5 م ا ر ئد ا ر او م ا MCو ،لو ر / ا كو - ا ن و لو ا كو - ا ن قر و ر (?او ر ا ت ھ & %او و ا ' ا ا لL -و او قرط ا ن Cو ن و ،) & و ب& نأ -ن - Aا ق %و6و فادھ?ا ، نإ ار ن ط ?ا ھرد6 ' ا و - ا 4 ا ( ا 4 دد %د ف ا &%ا ف5او ا ) ل ا دد6 وھو در ا بو -أ 4 ( بو=ر ر أ ن أ 4 اد دار(?ا م ھ ةر د& ور م 5 ن % C ا & -% ( هذھ م ( ب& و ،ن ' &ا ق - '( و غار( ن ثد
و ھد ا ن ھ & ا ن ل 6 كو - ( 4 ( د&و ' ا ق - ا ءوC '( & -%ا ل ( ،ف5و ا و ' او عوCو ا أ و ت ھ & %ا ط-او ط ( دد % كو - ا وأ م ا ن و إ ن ا ض لو ك ذ & و ، 5و ا فورظ او ت & ا د&و ك ذ ب &
، كو - او ت ھ & %ا ل ل ن م ا ) ل ا س -أ نأ كو - او ت ھ & %ا وأ م ا ت &و L 6 'ھ ل ا 1 . 3 ت ھ % &او م ا : نإ ت ھ & % 5 M Cو و د د نود ث او -ارد م ا لو دو&و 4 - ،صو لو ر ' و ق ( ن ا ن )L ا ل اد او ط ا ن ء ا ض لو د و ت ھ & %او م ا ت إ نأ ت ھ & % 6 ا و م ا إ ا د ر ت ھ & 6 ت% م ا - Aا ، %إ نأ ن رو ك ھ ن - -أ ب =ا تر -ءارأ ت ھ & % 5 '( م ا ط ا م ار - '( ' &%ا س ا م ن / ا 'ھ : أ رو ا لو ا : نإ ،م ا س ت ھ & %ا نأ ل م ا ق أ ن ل أ ت ھ & %ا ةر و ىر أ ' قر ا ناو ت ھ & ط اداد ا ر م ا . ب رو ا , ; ا : م او ت ھ & %ا ن ط ر ا س س -أ نأ ن ه & %ا نأ لو إ ةرورC س 4 ا ك ذ و ر طور ر(او لظ '( 5 نأ ه & ا ل لو إ 5 . 4 ت % او م ا : ن ا ض د ا نأ د5و ت & او م ا ن ط ك ھ ر أ " و " نأ بھذو ، & ا مو فدار و J( ا مو " نھو و ش ر( " إ نأ ن ط ك ھ ت & او م ا نأ ر د5 ص ( ، ت & او م ا ن ل صL 6 ل ( '( ب= ن ( ر و ' '/ لو اد ا ط ( ت- م ا ن% ك ذ ،4 م ا ب& 4 ا 4 اذ ت5و ا و 4 C أ م ا ن ط ر%ا ن ،ل ا '( =ر ت & او س ط و ا اذھ ا ن ل6 ا ط ن - Aا ،ت او ا رL -و ن - A ( و ا 4 يذ ا د و ا وھ ل 4 0 نC ك ذ ،4 و - 4&و 5 نأ يدر ا ىو - ا % ت & (ر ا تار ا 'ھ م ا 1 -ن- ر ن ھرو ، ب او &%ا م ا ص ، ق - )&ر ، 98 .
42 إو ' ظ او ' & ا ىو - ا ن - Aاو اذھو ك ذ ل 4 يذ ا د و ا نL ا وھ ت & او م ا ن 5ر ا ث وھ 1 .
![[Compte rendu de] : D. Max Moerman, Localizing Paradise: Kumano Pilgrimage and the Religious Landscape of Premodern Japan, 2005]()