فا
ﺔﯿﺿﺎﯾﺮﻟاو ﺔﯿﻧﺪﺒﻟا تﺎطﺎﺸﻨﻟا تﺎﯿﻨﻘﺗو مﻮﻠﻋ ﺪﮭﻌﻣ ﻦﻋ رﺪﺼﺗ ﺔﻤﻜﺤﻣ ﺔﯿﻤﻠﻋ ﺔﻠﺠﻣ │ ﺔﻔﻠﺠﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ -ﺮﺋاﺰﺠﻟا │ دﺪﻌﻟا :
11
│ 2016ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ةرادﻹا فﺋﺎظو ﺔﻣﻫﺎﺳﻣ
-ﯾﻻوﻟ ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺎﺑﻛرﻣﻟا ضﻌﺑ ﻰﻠﻋ تﯾرﺟأ ﺔﯾﻧادﯾﻣﺔﺳارد ةرﯾوﺑﻟا ﺔ – أ/ نﯾدﻟا زﻋ ﻲﻣار أ / دﻟﺎـﺧ شوﻌـﺑ ةرﯾوﺑﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟصﺧﻠﻣﻟا : تﻓدﻫ ثﺣﺎﺑﻟا ىرﺟأ ثﯾﺣ ،ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ةرادﻹا ﺔﻣﻫﺎﺳﻣ زارﺑإ ﻰﻟإ ﺔﺳاردﻟا ﻰﻠﻋ ﻪﺗﺳارد ﺔﻧﯾﻋ ﺎﻬﻣاوﻗ ) 30 ( ثﻼﺛ ﻰﻠﻋ نﯾﻋزوﻣ ﺎﯾرادإ ) 03 ( ﺷﻧﻣ ﺔﯾﺿﺎﯾر تﺂ ) ﺔﯾﺿﺎﯾر تﺎﺑﻛرﻣ ( ﺎﻫرﺎﯾﺗﺧا مﺗ ﻎﻟﺎﺑﻟاو ﻲﻠﺻﻷا ﻊﻣﺗﺟﻣﻟا نﻣ ﺔﯾﺋاوﺷﻋ ﺔﻘﯾرطﺑ ) 14 ( ﺔﺑﺳﻧ برﺎﻘﯾ ﺎﻣ يأ ﺎﯾﺿﺎﯾر ﺎﺑﻛرﻣ ) 20 % ( ﺞﻬﺗﻧا دﻗو ، ثﺣﺎﺑﻟا ﻲﻔﺻوﻟا ﺞﻬﻧﻣﻟا لوﺣ مﻫرظﻧ تﺎﻬﺟوو مﻬﺋارآ ذﺧﻷ ،نﯾﯾرادﻹا ﻰﻠﻋ نﺎﯾﺑﺗﺳا تارﺎﻣﺗﺳا ﻊﯾزوﺗ لﻼﺧ نﻣ ﻬﺗﺎﺑﺎﺟإ نﻣ ةدﺎﻔﺗﺳﻻاو عوﺿوﻣﻟا ﺔﻣدﺧﺗﺳﻣﻟا ةادﻷا قدﺻ نﻣ دﻛﺄﺗﻟا مﺗو ،ﺔﺗﺣﺑ ﺔﯾﻣﻠﻋ ضارﻏأ ﻲﻓ م ) نﺎﯾﺑﺗﺳﻻا ( يرﻫﺎظﻟا قدﺻﻟا ﻰﻠﻋ دﺎﻣﺗﻋﻻﺎﺑ ) نﯾﻣﻛﺣﻣﻟا ( ﺔﯾوﺋﻣﻟا بﺳﻧﻟا مادﺧﺗﺳاو ، ) % ( رﺎﺑﺗﺧاو ﺎﻛ 2 ﺔﯾﺋﺎﺻﺣإ لﺋﺎﺳوﻛ ، ﺔﺳاردﻟا ﺞﺋﺎﺗﻧ لﯾﻠﺣﺗﻟ . ترﻔﺳأ رﯾﺧﻷا ﻲﻓو ﺞﺋﺎﺗﻧ ا تﻔﺷﻛو ﺔﺣرﺗﻘﻣﻟا تﺎﯾﺿرﻔﻟا ﺔﺣﺻ نﻋ ﺔﺳاردﻟا ةرادﻺﻟ ةزﯾﻣﻣﻟاو ةرﯾﺑﻛﻟا ﺔﻣﻫﺎﺳﻣﻟ كﻟذ ﻲﻓ ﺎﻣﺑ ﺎﻬﻔﺋﺎظو ﻊﯾﻣﺟو ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ،ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ ﺔﺑﺎﻗرﻟاو مﯾظﻧﺗﻟاو طﯾطﺧﺗﻟا ﻪﯾﻠﻋو ﻰﺻوأ ﻲﻓ ﺔﻌﺑﺎﻧﻟا رﯾﯾﺳﺗﻟا نﯾﺳﺣﺗﻟ ةدﯾﻔﻣﻟا رﺎﻛﻓﻷا ﻊﯾﺟﺷﺗو ،ةرادﻹاو رﯾﯾﺳﺗﻟا لﺎﺟﻣ ﻲﻓ تارﺎطﻹا نﯾوﻛﺗﺑ ثﺣﺎﺑﻟا ﻟا ﻲﻓ نﯾﻠﻣﺎﻌﻟا دارﻓﻷا ﺔﺣﺿاو تﺎﯾﻟآ ﻊﺿو نﻣﺿﺗ ﺞﻣارﺑ رﯾطﺳﺗ كﻟذﻛ ،تﺎﯾوﺗﺳﻣﻟا ﺔﻓﺎﻛ ﻰﻠﻋو ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ةﺄﺷﻧﻣ ﺔﻓﺎﺿﻹﺎﺑ ،تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ قﯾﻌﺗ ﻲﺗﻟا قﺋاوﻌﻟا ﻊﯾﻣﺟ رﺎﺑﺗﻋﻻا نﯾﻌﺑ ذﺧﺄﺗ ﺔﺗﺣﺑ ﺔﯾﻣﻠﻋ ﺔﯾﺟﻬﻧﻣ ﻰﻟإ دﻧﺗﺳﺗ مﻟﺎﻌﻣﻟا ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا لﺧاد يرﺷﺑﻟا رﺻﻧﻌﻟﺎﺑ مﺎﻣﺗﻫﻻا ةدﺎﯾز ﻰﻟإ . * ﺔﻟادﻟا تﺎﻣﻠﻛﻟا : رادﻹا ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا ،يرادﻹا رﯾﯾﺳﺗﻟا ،ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ة . Summary
The study aimed to highlight the contribution of sports administration in improving the management of sports facilities, where the researcher conducted a study on a sample of (30) administratively divided into three (03) Sports facilities have been selected at random from the original community Who is(14) a compound mathematically any nearly proportion (20%), has pursued a researcher descriptive approach through the distribution of questionnaires to the administrators, to take the opinions and views on the subject and take advantage of their answers in purely scientific purposes, it was confirmed the veracity of the tool used (questionnaire), depending on the virtual honesty (arbitrators ), the use of percentages (%), test ch2, as a means
فا
ﺔﯿﺿﺎﯾﺮﻟاو ﺔﯿﻧﺪﺒﻟا تﺎطﺎﺸﻨﻟا تﺎﯿﻨﻘﺗو مﻮﻠﻋ ﺪﮭﻌﻣ ﻦﻋ رﺪﺼﺗ ﺔﻤﻜﺤﻣ ﺔﯿﻤﻠﻋ ﺔﻠﺠﻣ │ ﺔﻔﻠﺠﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ -ﺮﺋاﺰﺠﻟا │ دﺪﻌﻟا :
11
│ 2016In the latter it resulted in the results of the study about the health of the proposed hypotheses and revealed a large and distinctive contribution to sports management and all its functions including planning, organization and control to improve the management of sports facilities, and the researcher recommended the composition of tires in the area of governance, and to encourage new ideas useful for improving governance stemming in personnel sports facility and at all levels, as well as underline the work programs to ensure well-defined mechanisms based on purely scientific methodology that takes into account all the obstacles and causes that hinder the conduct of installations, as well as increased attention to the human element within the sports facilities.
* Key words: sports administration, administrative management, sports facilities.
* ـــﻘـــﻣ ﺔـــﻣد : ﺔﯾﻣﻠﻌﻟا ةدﻣﻋﻷا دﺣأ ﻲﻫ ةرادﻹاو ،ﺎﻘﯾرط مﻠﻌﻟا ذﺧﺗﺗ نأ نﻣ دﺑ ﻼﻓ مدﻘﺗﺗو رﻫدزﺗ نأ ﺔﺿﺎﯾرﻠﻟ ﺎﻧدرأ ﺎﻣ اذإ ،ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ﺔﯾﺑرﺗﻟاو ﺔﺿﺎﯾرﻟﺎﺑ ضوﻬﻧﻟا ﻲﻓ ﺎﻬﺗﺎﺳﺳؤﻣو ﺎﻬﺗﺂﺷﻧﻣو ﺔﻣدﻘﺗﻣﻟا لودﻟا ﺔﻓﺎﻛ ﺎﻬﯾﻠﻋ دﻣﺗﻌﺗ ﻲﺗﻟا ﺔﯾﺳﺎﺳﻷا ﺗﻧﻓ ﺔﯾرادﻹا تاروطﺗﻟا نرﻗ ﻲﻟﺎﺣﻟا نرﻘﻟا رﺑﺗﻌﯾو ﺔﯾﻣﻠﻌﻟا ئدﺎﺑﻣﻟا ﻲﻓ ﺔﻣﯾظﻋ تاروطﺗ تﺛدﺣ ﺔﯾﻋﺎﻧﺻﻟا ةروﺛﻟا ﺔﺟﯾ مظﻧ ﻊﺿوﻟ ﺎﻬﺟوﻣ مﺎﻣﺗﻫﻻا ﺢﺑﺻأ ﻲﻟﺎﺣﻟا نرﻘﻟا ﻲﻓ ﻲﻣوﻛﺣﻟا طﺎﺷﻧﻟا عﺎﺑﺷﻹ ﺔﺟﯾﺗﻧو ﺔﻣﺎﻋ ﺔﻔﺻﺑ ةرادﻹا مﻠﻌﻟ ﺎﻬﺗزﻬﺟﻷ ﺔﯾﺟﺎﺗﻧﻹا ةءﺎﻔﻛﻟا ﻊﻓر فدﻬﺑ ةرادﻹا . ﻟا وﻫ ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ﺔﯾﻣﻠﻌﻟا ةرادﻹا روﺣﻣ نأ اذﻫ نﻣ ﺢﺿاوو نوﺎﻌﺗﻟا قﻘﺣﺗﯾ نأ نﻛﻣﯾ فﯾﻛو يرﺷﺑﻟا رﺻﻧﻌ ﺔﯾﻠﻣﻋ ﺎﻫرﺎﺑﺗﻋﺎﺑ ﺎﺻﺎﺧ ﺎﻌﺑﺎط ةرادﻹا ﻰﻠﻋ ﻲﻔﺿﺗ ﻲﺗﻟا ﺔﻘﯾﻘﺣﻟا ﻲﻫ ﻩذﻫو ﺔﻔﻠﺗﺧﻣﻟا مﻫدوﻬﺟ قﯾﺳﻧﺗو دارﻓﻷا نﯾﺑ نأ ﺔﻧﺳﺣﻟا ةرادﻹا نﻣ بﻠطﺗﯾ كﻟذ ،ىرﺧأ ﺔﻬﺟ نﻣ ﺔﯾﺳﺎﯾﺳ ﺔﯾدﺎﺻﺗﻗاو ،ﺔﻬﺟ نﻣ ﺔﯾرﯾﯾﺳﺗ ﺔﯾﻧﺎﺳﻧٕاو ﺔﯾﻋﺎﻣﺗﺟا قﻘﺣﺗ ةدﯾﺷر ﺔﯾﻠﻣﻋ ﺢﺑﺻﺗ رﺻﻧﻌﻟا لﻣﻌﻟ يرﯾﯾﺳﺗ خﺎﻧﻣ لﺿﻓأ رﯾﻓوﺗ ﻊﻣ ﺔﺣﺎﺗﻣﻟا تﺎﯾﻧﺎﻛﻣﻺﻟ رﯾﯾﺳﺗ ﺄﻔﻛﺄﺑ ﺎﻬﻓادﻫأ ءﺎﻣﻠﻌﻟا فرﻌﯾو ،ﻪﺑﻧﺎﺟ نﻣ دﻬﺟ لﻗأ ﻊﻣ يرﺷﺑﻟا " ﺔﺟردﺑ زﯾﻣﺗﯾ يذﻟا نوﺎﻌﺗﻣﻟا يرﺷﺑﻟا دﻬﺟﻟا نﻣ عوﻧ ﺎﻬﻧﺄﺑ ةرادﻹا دﺷرﻟا نﻣ ﺔﯾﻟﺎﻋ " وأ ةﺄﺷﻧﻣﻟا ﻲﻓ نﯾﻠﻣﺎﻌﻟا دارﻓﻷا رﯾﯾﺳﺗ طﻣﻧ ﻰﻠﻋ فﻗوﺗﯾ اذﻫ لﻛو ، تﺎﻗﻼﻌﻟا ﺔﯾﻣﻧﺗو ﺔﺋﯾﻬﻟا ﻰﻠﻋ فرﻌﺗﻟا لوﺎﺣﻧ ﻊﺿاوﺗﻣﻟا ثﺣﺑﻟا اذﻫ ﻲﻓو ،نﺎﻛﻣﻹا ردﻘﺑ مﻬﺋﺎﺿرإ ﻰﻠﻋ لﻣﻌﻟاو مﻬﺗﺎﺟﺎﺣ ﺔﯾﺑﻠﺗو ﺔﯾﻧﺎﺳﻧﻹا ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ةرادﻹا فﺋﺎظو ﺔﻣﻫﺎﺳﻣ . 1 -ﺔﯾﻟﺎﻛﺷﻹا : ادإ ﺔﯾﻠﻣﻋ ﺔﺛﯾدﺣﻟا ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ةرادﻹا ﻲﻓ رﯾﯾﺳﺗﻟا رﺑﺗﻌﯾ لﻣﻌﺗ ﺔﻣﯾﻠﺳ ﺔﯾﻣﻠﻋ سﺳأ ﻰﻠﻋ ﺔﯾﻧﺑﻣ ﺔططﺧﻣ ﺔﯾر يرادﻹا رﯾﯾﺳﺗﻟا لﺎﺟﻣ ﻲﻓ تارﺑﺧﻟا مﻬﺑﺎﺳﻛٕاو مﻬﺗاردﻘﺑ عﺎﻔﺗرﻻاو لﻣﺎﻛﺗﻟا ﻰﻟإ ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا لوﺻو ﻰﻠﻋ نﻣ تﺎﺳﺳؤﻣﻟا نﯾﺑ ﺔﺑﯾط تﺎﻗﻼﻋ ﺔﻣﺎﻗإ ﺔﯾﻔﯾﻛ ﻰﻠﻋ ثﺣﺑﯾ يذﻟا ةزرﺎﺑﻟا ﺔﯾرادﻹا موﻠﻌﻟا نﻣ مﻠﻋ ةرادﻹا رﺑﺗﻌﺗو او ،مﯾظﻧﺗﻟا ﺔﯾﺣﺎﻧ يذﻟا روﻬﻣﺟﻟا ﻰﻠﻋ ﺔﺳﺳؤﻣﻟا رﯾﺛﺄﺗ ﺔﺟردو ،رﯾﻫﺎﻣﺟﻟاو دارﻓﻷا ﺔﯾﺣﺎﻧ نﻣو تﺂﺷﻧﻣﻟا ﻲﻓ طﯾطﺧﺗﻟ تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ ﻪﻌﺑﺗﺗ يذﻟا قﯾرطﻟا سﻔﻧ كﻠﺳﻟ ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ةرادﻹا ﻪﻌﻣ لﻣﺎﻌﺗﺗ .
فا
ﺔﯿﺿﺎﯾﺮﻟاو ﺔﯿﻧﺪﺒﻟا تﺎطﺎﺸﻨﻟا تﺎﯿﻨﻘﺗو مﻮﻠﻋ ﺪﮭﻌﻣ ﻦﻋ رﺪﺼﺗ ﺔﻤﻜﺤﻣ ﺔﯿﻤﻠﻋ ﺔﻠﺠﻣ │ ﺔﻔﻠﺠﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ -ﺮﺋاﺰﺠﻟا │ دﺪﻌﻟا :
11
│ 2016 ءﺎﻧﺑ ﻲﻓ قﯾﻗدﻟا يرادﻹا ءادﻷا ﻰﻠﻋ ﺔﻘﺋﺎﻓ ةردﻗ نﻣ ﻲﻟﺎﺣﻟا رﯾﯾﺳﺗﻟا ﻪﺑ زﯾﻣﺗﯾ ﺢﺑﺻأ ﺎﻣﻟ ارظﻧو ثﯾﺣ ةرادﻹا اذﻬﻟو يرادﻹا رﯾﯾﺳﺗﻠﻟ ﺎﺑﺳﺎﻧﻣ ﺎﻧﺎﻛﻣ ذﺧﺄﯾ نأ ﻪﻧﻣ بﻠطﺗﺗ نﯾﯾرادﻹا تﺎﻛرﺣﺗو ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ةرادﻹا رﯾﯾﺳﺗ ﺔﻌﺑﺎﺗﻣ نأ ﺔﻟﺎﻌﻔﻟا رﺻﺎﻧﻌﻟا وأ ئدﺎﺑﻣﻟا رﺎﯾﺗﺧا ءﺎﻧﺛأ ﺔﺛﯾدﺣﻟا ﺔﯾﻣﻠﻌﻟا سﺳﻷﺎﺑ ﻲﻓرﻌﻣﻟا مﺎﻣﻟﻹا نﯾﯾرادﻹا ﻰﻠﻋ ﺎﻣازﻟ ﺢﺑﺻأ ةدوﺷﻧﻣﻟا مﻬﻓادﻫأ قﯾﻘﺣﺗﻟ . ادﻹا لﻣﻌﺗو ةدﻋ ﻰﻠﻋ زﯾﻛرﺗﻟﺎﺑ ﺔﯾﺿﺎﯾر ةﺄﺷﻧﻣ وأ ﺔﺳﺳؤﻣ يأ ﻲﻓ ةدوﺷﻧﻣﻟا ﺎﻬﻓادﻫأ قﯾﻘﺣﺗ ﻰﻠﻋ ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ةر ،ﺎﻬﺣﻟﺎﺻﻟ لﻣﻌﺗ ﻲﺗﻟاو رﯾﯾﺳﺗﻟا لﺎﺟﻣ ﻲﻓ ﺔﺑﺎﻗرﻟا ،طﯾطﺧﺗﻟا ،مﯾظﻧﺗﻟا ﺎﻬﻧﻣ رﺻﺎﻧﻋ لﻼﺧ نﻣ ﻪﯾﻟإ ﻰﻌﺳﻧ ﺎﻣ اذﻫو أ نﯾدﻫﺎﺟ لوﺎﺣﻧ يأ ،ﺔﻠﻣﺎﺷ ثﺣﺑﻟا ﺔﻧﯾﻋ نوﻛﺗ نأ ﻲﻘﯾﺑطﺗﻟا ﻊﻗاوﻟا ﻲﻓو اذﻫ ﺎﻧﺛﺣﺑ نﯾﯾرادﻹا فﻠﺗﺧﻣ بطﻘﺗﺳﻧ ن ،ثﺣﺑﻠﻟ ﺔﯾﻗادﺻﻣ رﺑﻛأ ءﺎطﻋإ لﺟأ نﻣ فﺋﺎظو ﺔﻣﻫﺎﺳﻣ لوﺣ نﯾﯾرادﻹا ءارآ عﻼطﺗﺳاو ﻲﻓ ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ةرادﻹا ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ . 2 -ثﺣﺑﻟا تاءارﺟإ : 2 -1 -ثﺣﺑﻟا ﺞﻬﻧﻣ : ﺣﺎﺑﻟا ﺎﻬﻌﺑﺗﯾ ﻲﺗﻟا تاوطﺧﻟاو تﺎﯾﻠﻣﻌﻟا نﻣ ﺔﻋوﻣﺟﻣ نﻋ ةرﺎﺑﻋ ﻪﻧﺄﺑ ﺞﻬﻧﻣﻟا فرﻌﯾ ﻪﺛﺣﺑ قﯾﻘﺣﺗ ﺔﯾﻐﺑ ث ) ،ﻲﺗاورز دﯾﺷر 2002 ص ، 119 (. ﺔﻠﺋﺳأو ﻲﻋﺎﺳﻣو دﺎﻌﺑأ طﺑﺿ ﻲﻓ ثﺣﺎﺑﻟا دﻋﺎﺳﯾو قﯾرطﻟا رﯾﻧﯾ يذﻟا وﻫ ذإ ثﺣﺑﻠﻟ يرورﺿ ﺞﻬﻧﻣﻟﺎﻓ ﻲﻟﺎﺗﻟﺎﺑو ثﺣﺑﻟا ضورﻓو ) Jean Claude combessie.1996, P09(. يرورﺿﻟا نﻣ تﺎﺑ ،ﺎﻬﺑﻧاوﺟ فﺷﻛو ةرﻫﺎظﻟا صﯾﺧﺷﺗ لﺟأ نﻣو ،ﺎﻧﻋوﺿوﻣ ﺔﻌﯾﺑطﻟ ارظﻧو لﺎﻣﻌﺗﺳا ﻲﻔﺻوﻟﺎﺟﻬﻧﻣﻟا ﺎﺑﺳﺎﻧﻣ ﻩارﻧ ﺎﻣﻛ ،مﻬﺋادﻷ قرطﺗﻟا ﻲﻓ نﯾﺑوﺟﺗﺳﻣﻠﻟ ﺔﯾرﺣﻟا ﻲطﻌﯾو ﺔﯾﻋوﺿوﻣﻟﺎﺑ مﺳﺗﯾ ﻪﻧﻷ ﺎﻧﺗﺳاردﻟ ) ،ةدوﻣﺣﻣ ردﺎﻘﻟا دﺑﻋ 1990 ص ، 58 .( 2 -2 -ﺎﻫرﺎﯾﺗﺧا ﺔﯾﻔﯾﻛو ثﺣﺑﻟا ﺔﻧﯾﻋ : نﻣ ءزﺟ رﺑﺗﻌﺗ ﻲﻫو ﺔﯾﻧادﯾﻣﻟا تﺎﻧﺎﯾﺑﻟا ﻪﻧﻣ ﻊﻣﺟﺗ يذﻟا ﺔﺳاردﻟا ﻊﻣﺗﺟﻣ نﻣ ءزﺟ ﻲﻫ ﺔﻧﯾﻌﻟا ذﺧؤﺗ ﻪﻧأ ﻰﻧﻌﻣﺑ ،لﻛﻟا ثﺣﺑﻟا ﻊﻣﺗﺟﻣﻟ ﺔﻠﺛﻣﻣ نوﻛﺗ نأ ﻰﻠﻋ ﻊﻣﺗﺟﻣﻟا دارﻓأ نﻣ ﺔﻋوﻣﺟﻣ ) ،ﻲﺗاورز دﯾﺷر 2007 ص ، 334 .( تﻠﻣﺷ ثﯾﺣ ،ﺔطﯾﺳﺑ ﺔﯾﺋاوﺷﻋ ﺔﻘﯾرطﺑ ﺎﻧﺛﺣﺑ ﺔﻧﯾﻋ رﺎﯾﺗﺧا مﺗ دﻗو ) 30 ( ﻰﻠﻋ نﯾﻋزوﻣ ﺎﯾرادإ ) 03 ( تﺎﺑﻛرﻣ ﺔﺑﺳﻧ برﺎﻘﯾ ﺎﻣ يأ ﺔﯾﺿﺎﯾر ) 20 % ( ﻎﻟﺎﺑﻟا ﻲﻠﺻﻷا ﻊﻣﺗﺟﻣﻟا نﻣ ) 14 ( ﻣ ﺎﯾﺿﺎﯾر ﺎﺑﻛر : ةرﯾوﺑﻟﺎﺑ ﻲﺿﺎﯾرﻟا بﻛرﻣﻟا ) ةرﯾوﺑﻟا ﺔﯾﻻو = ( 10 نﯾﯾرادإ . صﯾرﺧأ جرﺑ ةرﺋادﻟ ﻲﺿﺎﯾرﻟا بﻛرﻣﻟا ) ةرﯾوﺑﻟا ﺔﯾﻻو = ( 10 نﯾﯾرادإ . رودزﻣﻟا ﺔﯾدﻠﺑﻟ يراوﺟﻟا ﻲﺿﺎﯾرﻟا بﻛرﻣﻟا ) ةرﯾوﺑﻟا ﺔﯾﻻو = ( 10 نﯾﯾرادإ . 2 -3 -ثﺣﺑﻟا تاودأ : * نﺎﯾﺑﺗﺳﻻا : ﺎﯾﺑﺗﺳﻻا ﺎﻧﻠﻣﻌﺗﺳا دﻘﻟ نﻣ ةادأ وﻫو ،ﻲﻔﺻوﻟا ﺞﻬﻧﻣﻠﻟ ﺔﻠﯾﺳو بﺳﻧأ ﻪﻧﻷ ،ﺔﺳاردﻟا ﻩذﻫ ﻲﻓ ةادﺄﻛ ن ﻊﺿو لﻼﺧ نﻣ نﺎﯾﺑﺗﺳﻻا قﯾرط نﻋ تﺎﻧﺎﯾﺑﻟا ﻩذﻫ ﻊﻣﺟ مﺗﯾﻓ تﺎﻣوﻠﻌﻣﻟاو تﺎﻧﺎﯾﺑﻟاو قﺋﺎﻘﺣﻟا ﻰﻠﻋ لوﺻﺣﻟا تاودأ
فا
ﺔﯿﺿﺎﯾﺮﻟاو ﺔﯿﻧﺪﺒﻟا تﺎطﺎﺸﻨﻟا تﺎﯿﻨﻘﺗو مﻮﻠﻋ ﺪﮭﻌﻣ ﻦﻋ رﺪﺼﺗ ﺔﻤﻜﺤﻣ ﺔﯿﻤﻠﻋ ﺔﻠﺠﻣ │ ﺔﻔﻠﺠﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ -ﺮﺋاﺰﺠﻟا │ دﺪﻌﻟا :
11
│ 2016 ﺣﻟا ﻲﻓ مﻬﺳﺗ ﺎﻬﻧأ ﺎﻣﻛ تﻗوﻟاو دﻬﺟﻟا ﻲﻓ دﺎﺻﺗﻗا ﺎﻬﻧأ ﺔﯾرطﻟا ﻩذﻫ ﺎﯾازﻣ نﯾﺑ نﻣو ،ﺔﻠﺋﺳﻷا ةرﺎﻣﺗﺳا ﻰﻠﻋ لوﺻ ﺔﯾﻋوﺿوﻣو تﺎﺑﺛو قدﺻ نﻣ نﯾﻧﻘﺗﻟا طورﺷ رﯾﻓوﺗﺑ تﻗو لﻗأ ﻲﻓ تﺎﻧﯾﻌﻟا نﻣ تﺎﻧﺎﯾﺑ ) نازوﺳ ،ﻲﻌﻓﺎﺷﻟا دﻣﺣأ نﯾﺳﺣ ،ﻲﺳرﻣ ﻲﻠﻋ دﻣﺣأ 2002 ص ، 203 -205 .( * نﺎﯾﺑﺗﺳﻻا لﺎﻛﺷأ : -ﺔﻘﻠﻐﻣﻟا ﺔﻠﺋﺳﻷا : ـﺑ نوﻛﺗ ﺎﻣ ﺎﺑﻟﺎﻏو ﺎﻘﺑﺳﻣ ﻪﺗﺎﺑﺎﺟإ ثﺣﺎﺑﻟا ﺎﻬﯾﻓ ددﺣﯾ ﻲﺗﻟا ﺔﻠﺋﺳﻷا ﻲﻫو : ﻻ وأ مﻌﻧ . ا ﺔﺣوﺗﻔﻣﻟا ﺔﻠﺋﺳﻷ : ﻪﯾأرﺑ ءﻻدﻹاو ﺎﻬﯾﻠﻋ ﺔﺑﺎﺟﻺﻟ ﺔﻣﺎﺗﻟا ﺔﯾرﺣﻟا بوﺟﺗﺳﻣﻟا ﻲطﻌﯾ ذإ ﺔﻘﻠﻐﻣﻟا سﻛﻋ ﻲﻫو صﺎﺧﻟا . -ﺔﺑوﺟﻷا ةددﻌﺗﻣﻟا ﺔﻠﺋﺳﻷا : ﺎﺑﺳﺎﻧﻣ ﻩارﯾ يذﻟا بﯾﺟﻣﻟا رﺎﺗﺧﯾو ةددﻌﺗﻣ ﺔﺑوﺟﺄﺑ ﺔطوﺑﺿﻣ ﺔﻠﺋﺳأ ﻲﻫو ) دﻣﺣﻣ صﻼﺧإ ،رﻫﺎﺑ نﯾﺳﺣ ﻰﻔطﺻﻣ ،ظﯾﻔﺣﻟا دﺑﻋ 2000 ص ، 83 .( -ﻣﻠﻌﻟا سﺳﻷا ةادﻸﻟ ﺔﯾ ) ةادﻷا ﺔﯾرﺗﻣوﻛﯾﺳ :( * نﺎﯾﺑﺗﺳﻻا قدﺻ : رﺑﺗﻌﯾو ﺎﻬﺳﺎﯾﻘﻟ ﻊﺿو ﻲﺗﻟا ةرﻫﺎظﻟا لﻌﻔﻟﺎﺑ رﺎﺑﺗﺧﻻا سﯾﻘﯾ نأ وﻫ قدﺻﻟﺎﺑ دوﺻﻘﻣﻟا نإ رﺎﺑﺗﺧﻻا ﺔﯾﺣﻼﺻ دﯾدﺣﺗ طورﺷ نﻣ ﻪﻧأ ثﯾﺣ رﺎﺑﺗﺧا وأ سﺎﯾﻘﻣ يﻷ تﻼﻣﺎﻌﻣﻟا مﻫأ نﻣ قدﺻﻟا ) نﺳﺣ دﻣﺣﻣ بﺗار لﺎﻣﻛ ﺔﻣﺎﺳأ ،يوﻼﻋ ـ ، 1999 ، ص 224 .( ﻌﯾو ﻪﺳﺎﯾﻘﻟ دﻋأ ﺎﻣ سﯾﻘﯾ فوﺳ ﻪﻧأ نﻣ دﻛﺄﺗﻟا نﺎﯾﺑﺗﺳﻻا قدﺻ كﻟذﻛ ﻲﻧ ) ،ﺔﺟﺎﻔﺧ ﻰﻠﻋ تﻓرﯾﻣ ،رﺑﺎﺻ ضوﻋ ﺔﻣطﺎﻓ 2002 ، ص 167 .( نﯾﻣﻛﺣﻣﻟا قدﺻ مادﺧﺗﺳﺎﺑ ثﺣﺎﺑﻟا مﺎﻗ ﺔﺳاردﻟا ةادأ قدﺻ نﻣ دﻛﺄﺗﻠﻟ . * يرﻫﺎظﻟا قدﺻﻟا ) نﯾﻣﻛﺣﻣﻟا قدﺻ :( ضرﻋ مﺗ ةرﺎﻣﺗﺳا نﺎﯾﺑﺗﺳﻻا صﺎﺧﻟا ةذﺗﺎﺳﻷﺎﺑ ﻰﻠﻋ ﺔﺳﻣﺧ ةذﺗﺎﺳأ ﻣ مﻬﻟ دوﻬﺷﻣ،نﯾﻣﻛﺣ مﻫاوﺗﺳﻣﺑ مﻬﺗﺑرﺟﺗو،ﻲﻣﻠﻌﻟا ﻟا ﺔﯾﻧادﯾﻣ ﻲﻓ تﻻﺎﺟﻣﻟا ﺔﯾﺳاردﻟا ﺞﻫﺎﻧﻣو ثﺣﺑﻟا ﻲﻣﻠﻌﻟا ضرﻐﺑ، ﻪﻣﯾﻛﺣﺗ كﻟذو ةﺎﻋارﻣﻟ ﺔﯾﻧﺎﻛﻣإ قﻓاوﺗ تارﺎﺑﻌﻟا ،روﺎﺣﻣﻟﺎﺑ اذﻛو روﺎﺣﻣﻟا تﺎﯾﺿرﻔﻟﺎﺑ تارﺎﺑﻌﻟا نﻣ ةرﺎﺑﻋ يأ لﯾدﻌﺗ وأ ﺔﻓﺎﺿإ وأ فذﺣ كﻟذﻛو . ّمﺗدﻗو لﯾدﻌﺗ لﻛ تارﺎﺷﻹا ﻲﺗﻟا أ ﻰﺻو ﺎﻬﺑ نﯾﻣﻛﺣﻣﻟا قﻓو رﯾﯾﺎﻌﻣﻟا ﺔﯾﺟﻬﻧﻣﻟا ثﺣﺑﻠﻟ وﻫو ﺎﻣ ترﻔﺳأ مﻬﻧﻋ ﻟ نﺎﺟ قدﺻﺑ نﺎﯾﺑﺗﺳﻻا . 2 -4 -ﺔﯾﺋﺎﺻﺣﻹا لﺋﺎﺳوﻟا : ءاوﺳ ﺎﻬﺑ موﻘﯾ ﻲﺗﻟا ﺔﺳاردﻟا عوﻧ نﺎﻛ ﺎﻣﻬﻣ ﺔﯾﺋﺎﺻﺣﻹا بﯾﻟﺎﺳﻷاو قرطﻟا نﻋ ﻲﻧﻐﺗﺳﯾ نأ ثﺣﺎﺑ يﻷ نﻛﻣﯾ ﻻ ا ﻲﻋوﺿوﻣﻟا فﺻوﻟﺎﺑ دﻣﺗ ،ﺔﯾدﺎﺻﺗﻗا وأ ﺔﯾﻋﺎﻣﺗﺟا تﻧﺎﻛ تﺎظﺣﻼﻣﻟا ﻰﻠﻋ دﺎﻣﺗﻋﻻا ﻪﻧﻛﻣﯾ ﻻ ثﺣﺎﺑﻟﺎﻓ ،قﯾﻗدﻟ ﺔﻣﯾﻠﺳﻟا ﺞﺋﺎﺗﻧﻟاو ﺢﯾﺣﺻﻟا بوﻠﺳﻷا ﻰﻟإ ثﺣﺎﺑﻟا دوﻘﯾ ءﺎﺻﺣﻹا ﻰﻠﻋ دﺎﻣﺗﻋﻻا نﻛﻟو ... ﺦﻟا ) ،دﯾﺳﻟا دﻣﺣﻣ 1970 ، ص 74 (، ﺔﯾﻟﺎﺗﻟا ﺔﯾﺋﺎﺻﺣﻹا تﺎﯾﻧﻘﺗﻟا اذﻫ ﺎﻧﺛﺣﺑ ﻲﻓ ﺎﻧﻣدﺧﺗﺳا دﻗو :فا
ﺔﯿﺿﺎﯾﺮﻟاو ﺔﯿﻧﺪﺒﻟا تﺎطﺎﺸﻨﻟا تﺎﯿﻨﻘﺗو مﻮﻠﻋ ﺪﮭﻌﻣ ﻦﻋ رﺪﺼﺗ ﺔﻤﻜﺤﻣ ﺔﯿﻤﻠﻋ ﺔﻠﺠﻣ │ ﺔﻔﻠﺠﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ -ﺮﺋاﺰﺠﻟا │ دﺪﻌﻟا :
11
│ 2016 2 -4 -1 ﺔﯾوﺋﻣﻟا ﺔﺑﺳﻧﻟا ) ﺔﯾﺛﻼﺛﻟا ﺔﻘﯾرطﻟا (: ﯾﻠﻣﻋ دﻌﺑ ،ﺎﻫزرﻓو ﺎﻬﻐﯾرﻔﺗ ﺔﯾﻠﻣﻌﺑ ﺎﻧﻣﻗ ،تﺎﻧﺎﯾﺑﺗﺳﻻا لﻛ ﻊﻣﺟ ﺔ بﺎﺳﺣ مﺗﯾ ﺎﻫدﻌﺑو ،نﺎﯾﺑﺗﺳﻻا ﻲﻓ لاؤﺳ لﻛﺑ ﺔﺻﺎﺧﻟا ﺔﺑوﺟﻷا تارارﻛﺗ ددﻋ بﺎﺳﺣ ﺔﯾﻠﻣﻌﻟا ﻩذﻫ ﻲﻓ مﺗﯾ ثﯾﺣ ﺔﯾﺛﻼﺛﻟا ﺔﻘﯾرطﻟﺎﺑ ﺔﯾوﺋﻣﻟا بﺳﻧﻟا ) ،نورﺧآو ﺔﻧﯾز وﺑأ لﻣﺎﻛ دﯾرﻓ 2006 ص، 68 (. 2 -4 -2 -ﺎﻛ رﺎﺑﺗﺧا 2 : ﺟﻟا ﻊﻣ ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا ﺔﻘﺑﺎطﻣﻟ بﺎﺳﺣﺑ موﻘﻧ يرظﻧﻟا بﻧﺎ ﺎﻛ 2 دﺟﻧ كﻟذ دﻌﺑ ﺎﻛ 2 ﺔﻟﻻدﻟا ىوﺗﺳﻣ دﯾدﺣﺗ دﻌﺑ ﺔﻟودﺟﻣﻟا ) 0.05 ( ﺔﯾرﺣﻟا تﺎﺟردو . قرطﻟا مﻫأ نﻣ وﻫو ﻲﺑﺳﻧﻟا قﺑﺎطﺗﻟا رﺎﺑﺗﺧا وأ ﺔﻘﺑﺎطﻣﻟا نﺳﺣ رﺎﺑﺗﺧﻻا اذﻫ ﻰﻣﺳﯾو ،ﻊﯾﺑرﺗ فﺎﻛ رﺎﺑﺗﺧا بﺎﺳﺣ ﻟا مﺗﯾ ﻲﺗﻟا وأ ةدﻫﺎﺷﻣﻟا ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا نﻣ ﺔﻋوﻣﺟﻣ ﺔﻧرﺎﻘﻣ دﻧﻋ مدﺧﺗﺳﺗ ﻲﺗﻟا ﺔﻋوﻣﺟﻣﺑ ﺔﯾﻘﯾﻘﺣ ﺔﺑرﺟﺗ نﻣ ﺎﻬﯾﻠﻋ لوﺻﺣ ﺎﻫرﺎﯾﺗﺧا دارﯾ ﻲﺗﻟا ﺔﯾﺿرﻔﻟا ﺔﯾرظﻧﻟا سﺎﺳأ ﻰﻠﻋ تﻌﺿو ﻲﺗﻟا ﺔﯾﺿرﻔﻟا تﺎﻧﺎﯾﺑﻟا نﻣ ىرﺧأ ) ،نورﺧآو ،ﺔﻧﯾز وﺑأ لﻣﺎﻛ دﯾرﻓ 2006 ص ، 212 -213 (. 3 -ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا ﺔﺷﻗﺎﻧﻣو لﯾﻠﺣﺗو ضرﻋ : 3 -1 -لوﻷا روﺣﻣﻟا : ﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ طﯾطﺧﺗﻟا مﻫﺎﺳﯾ ﺔ . مﻗر لاؤﺳﻟا ) 01 :( ؟ﺔﺟردﺑ ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ ﺔﯾﻣﻫﺄطﯾطﺧﺗﻠﻟ لﻫ . -ﻪﻧﻣ فدﻬﻟا : ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ طﯾطﺧﺗﻟا ﺔﯾﻣﻫأ ﺔﺟرد ﺔﻓرﻌﻣ . مﻗر لودﺟﻟا ) 01 :( مﯾﻗو ﺔﯾوﺋﻣﻟا بﺳﻧﻟاو تارارﻛﺗﻟا نﯾﺑﯾ ﺎﻛ 2 مﻗر لاؤﺳﻠﻟ ) 01 .( تﺎﺑﺎﺟﻹا تارارﻛﺗﻟا ﺔﺑﺳﻧﻟا ﺔﯾوﺋﻣﻟا ﺎﻛ 2 ﺔﺑوﺳﺣﻣﻟا ﺎﻛ 2 ﺔﻟودﺟﻣﻟا ﺔﻟﻻدﻟا ىوﺗﺳﻣ ) α ( ﺔﯾرﺣﻟا ﺔﺟرد ) df ( جﺎﺗﻧﺗﺳﻻا ﻲﺋﺎﺻﺣﻹا ةرﯾﺑﻛ 27 % 90 43.8 5.99 0.05 2 لاد % 10 03 ﺔطﺳوﺗﻣ ﺔﻠﯾﻠﻗ 00 00 % عوﻣﺟﻣﻟا 30 100 % 0 20 40 60 80 100 ةرﯾﺑﻛ ﺔطﺳوﺗﻣ ﺔﻠﯾﻠﻗﻢﻗر ﻞﻜﺸﻟا
)
01
:(
ﻢﻗر لاﺆﺴﻠﻟ ﻲﻧﺎﻴﺒﻟا ﻞﻴﺜﻤﺘﻟا
)
01
(
فا
ﺔﯿﺿﺎﯾﺮﻟاو ﺔﯿﻧﺪﺒﻟا تﺎطﺎﺸﻨﻟا تﺎﯿﻨﻘﺗو مﻮﻠﻋ ﺪﮭﻌﻣ ﻦﻋ رﺪﺼﺗ ﺔﻤﻜﺤﻣ ﺔﯿﻤﻠﻋ ﺔﻠﺠﻣ │ ﺔﻔﻠﺠﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ -ﺮﺋاﺰﺠﻟا │ دﺪﻌﻟا :
11
│ 2016 * ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا ﺔﺷﻗﺎﻧﻣو لﯾﻠﺣﺗ : دﻛؤﯾو ﻩﻼﻋأ لودﺟﻟا ﻲﻓ تﺎﺑﺎﺟﻹا ﻪﺣﺿوﺗ ﺎﻣﻛ ﻩ رﺎﺑﺗﺧا ﺎﻛ 2 ﺔﻣﯾﻗ نأ ظﺣﻼﻧ ﺎﻛ 2 ﺔﺑوﺳﺣﻣﻟا رﺑﻛأ ﺔﻣﯾﻗ نﻣ ﺎﻛ 2 ﺔﻟﻻدﻟا ىوﺗﺳﻣ دﻧﻋ ﺔﻟودﺟﻣﻟا 0.05 ﺔﯾرﺣ ﺔﺟردﺑو 2 ﺔﯾرﻔﺻﻟا ﺔﯾﺿرﻔﻟا نأ ﺞﺗﻧﺗﺳﻧ ﻪﻧﻣو ، H0 ﻲﻟﺎﺗﻟﺎﺑو ﺔﺿوﻓرﻣ ،ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا نﯾﺑ ﺔﯾﺋﺎﺻﺣإ ﺔﻟﻻد تاذ قورﻓ دﺟوﺗ دﺳﺟﺗﺗ ﺔﺑﺳﻧ نوﻛ ﻲﻓ 90 % ﺔﯾﻣﻫأ نﺄﺑ اودﻛأ نﯾﯾرادﻹا نﻣ ﯾﺑﻛ طﯾطﺧﺗﻟا ﺔﺑﺳﻧ ﺎﻣأ ،ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ ةر 10 % ﻲﻓ رﺻﻧﻌﻟا اذﻫ ﺔﯾﻣﻫﺄﺑ نﯾﻌﻧﺗﻘﻣ رﯾﻏ ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ طﯾطﺧﺗﻟا ﺔﯾﻣﻫأ ﻰﻔﻧ يرادإ ﻻو نﯾﺣ ﻲﻓ ،ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﺔﺑﺳﻧﺑ يأ 00 % . * جﺎﺗﻧﺗﺳﻻا : رﻣﻟا نﻣ ﺔﻠﻣﺟ ﻰﻠﻋ دﺎﻧﺗﺳﻹﺎﺑو قﺑﺎﺳﻟا لﯾﻠﺣﺗﻟا لﻼﺧ نﻣ ﺔﯾﻣﻠﻌﻟا ﻊﺟا ﺔﯾﻣﻫﻷﺎﺑ نوﻌﻧﺗﻘﻣ نﯾﯾرادﻹا مظﻌﻣ نأ ﺞﺗﻧﺗﺳﻧ ﻪﻧﻷ كﻟذو ،ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ طﯾطﺧﺗﻠﻟ ةرﯾﺑﻛﻟا ﻲﻓ مﻬﻛارﺗﺷا لﻼﺧ نﻣ مﻬﺳﺎﻣﺣ نﻣ دﯾزﯾ ،ططﺧﻣﻟا فادﻫأ قﯾﻘﺣﺗﻟ رﯾﯾﺎﻌﻣﻟا يدﺣﺗو فادﻫﻷا ﻊﺿوو طﯾطﺧﺗﻟا ﺔﯾﻠﻣﻋ ﻪﻟﺎﻗ ﺎﻣ ﻊﻣ ﻰﺷﺎﻣﺗﯾ ﺎﻣ وﻫو روﺳﯾﻓورﺑﻟا " رﺛﯾﺑ رﻛراد " ﺔﺛﯾدﺣﻟا ةرادﻹا دﺋار : تارارﻘﻟا ةدوﺟ نﺎﻣﺿﻟ ﻲﺳﯾﺋر رﺻﻧﻋ طﯾطﺧﺗﻟا ) ،قﯾرز دﻣﺣﻣ ﺢﯾﺑﺻ بﺎﻬﯾإ 2001 ص ، 12 (. 3 -2 -ﻲﻧﺎﺛﻟا روﺣﻣﻟا : ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ مﯾظﻧﺗﻟا مﻫﺎﺳﯾ . مﻗر لاؤﺳﻟا ) 08 :( ؟ةﺄﺷﻧﻣﻟا لﺧاد ﺔﻟﺎﻌﻓ ةروﺻﺑ لﻣﻌﻟا رﯾﺳ ﻲﻓ مﻫﺎﺳﯾ دﯾﺟﻟا مﯾظﻧﺗﻟا لﻫ . -ﻪﻧﻣ فدﻬﻟا : نﺎﻛ نإ ﺔﻓرﻌﻣ ﺔﻟﺎﻌﻓ ةروﺻﺑ لﻣﻌﻟا رﯾﺳ ﻰﻠﻋ لﻣﻌﯾ دﯾﺟﻟا مﯾظﻧﺗﻟا ﻻ مأ . مﻗر لودﺟﻟا ) 02 :( مﯾﻗو ﺔﯾوﺋﻣﻟا بﺳﻧﻟاو تارارﻛﺗﻟا نﯾﺑﯾ ﺎﻛ 2 مﻗر لاؤﺳﻠﻟ ) 08 .( تﺎﺑﺎﺟﻹا تارارﻛﺗﻟا ﺔﺑﺳﻧﻟا ﺔﯾوﺋﻣﻟا ﺎﻛ 2 ﺔﺑوﺳﺣﻣﻟا ﺎﻛ 2 ﺔﻟودﺟﻣﻟا ىوﺗﺳﻣ ﺔﻟﻻدﻟا ) α ( ﺔﯾرﺣﻟا ﺔﺟرد ) df ( جﺎﺗﻧﺗﺳﻻا ﻲﺋﺎﺻﺣﻹا مﻌﻧ 21 70 % 4.8 3.84 0.05 1 لاد % 30 09 ﻻ عوﻣﺟﻣﻟا 30 100 % 0 20 40 60 80 مﻌﻧ ﻻﻢﻗر ﻞﻜﺸﻟا
)
02
:(
ﻢﻗر لاﺆﺴﻠﻟ ﻲﻧﺎﻴﺒﻟا ﻞﻴﺜﻤﺘﻟا
)
08
(
فا
ﺔﯿﺿﺎﯾﺮﻟاو ﺔﯿﻧﺪﺒﻟا تﺎطﺎﺸﻨﻟا تﺎﯿﻨﻘﺗو مﻮﻠﻋ ﺪﮭﻌﻣ ﻦﻋ رﺪﺼﺗ ﺔﻤﻜﺤﻣ ﺔﯿﻤﻠﻋ ﺔﻠﺠﻣ │ ﺔﻔﻠﺠﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ -ﺮﺋاﺰﺠﻟا │ دﺪﻌﻟا :
11
│ 2016 * ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا ﺔﺷﻗﺎﻧﻣو لﯾﻠﺣﺗ : ﻩدﻛؤﯾو ﻩﻼﻋأ لودﺟﻟا ﻲﻓ تﺎﺑﺎﺟﻹا ﻪﺣﺿوﺗ ﺎﻣﻛ رﺎﺑﺗﺧا ﺎﻛ 2 ﺔﻣﯾﻗ نأ ظﺣﻼﻧ ﺎﻛ 2 ﺔﺑوﺳﺣﻣﻟا رﺑﻛأ ﺔﻣﯾﻗ نﻣ ﺎﻛ 2 ﺔﻟﻻدﻟا ىوﺗﺳﻣ دﻧﻋ ﺔﻟودﺟﻣﻟا 0.05 ﺔﯾرﺣ ﺔﺟردﺑو 1 ﻧ ﻪﻧﻣو ، ﺔﯾرﻔﺻﻟا ﺔﯾﺿرﻔﻟا نأ ﺞﺗﻧﺗﺳ H0 ﻲﻟﺎﺗﻟﺎﺑو ﺔﺿوﻓرﻣ ،ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا نﯾﺑ ﺔﯾﺋﺎﺻﺣإ ﺔﻟﻻد تاذ قورﻓ دﺟوﺗ دﺳﺟﺗﺗ ﺔﺑﺳﻧ نوﻛ ﻲﻓ 70 % نأ نورﯾ ﺔﻧﯾﻌﻟا عوﻣﺟﻣ نﻣ مﯾظﻧﺗﻟا ﺔﻟﺎﻌﻓ ةروﺻﺑ لﻣﻌﻟا رﯾﺳ ﻲﻓ مﻫﺎﺳﯾ دﯾﺟﻟا ،ةﺄﺷﻧﻣﻟا لﺧاد دﻬﺟﻟا فﯾظوﺗ ﻲﻓ صﺧﻠﺗﺗ ﻪﺗﻣﻬﻣ نﺄﺑ كﻟذ نﯾﻠﻠﻌﻣ ﻲﻓ طﺎﺷﻧﻟا ﺔﻣدﺧﻟ ﻲﻣﯾظﻧﺗﻟا فارﺷﻹاو طورﺷﻟاو ﺢﺋاوﻠﻟا رادﺻإ ،قﯾﺳﻧﺗﻟاو لﺎﺻﺗﻻﺎﻛ ﻪﺑ ﺔﻘﻠﻌﺗﻣﻟا بﻧاوﺟﻟا ﺔﻓﺎﻛ ﺔﯾﻧﻔﻟا جذﺎﻣﻧﻟا دادﻋإ ﻰﻠﻋ .. ،ﺦﻟإ ـــــﺑ ةردﻘﻣﻟا ﺔﺑﺳﻧﻟا ﺎﻣأ 30 % نأ نورﯾ لﻣﻌﻟا رﯾﺳ ﻰﻠﻋ لﻣﻌﯾ ﻻ دﯾﺟﻟا مﯾظﻧﺗﻟا ةﺄﺷﻧﻣﻟا لﺧاد ﺔﻟﺎﻌﻓ ةروﺻﺑ . * جﺎﺗﻧﺗﺳﻻا : رﯾ نﯾﯾرادﻹا بﻠﻏأ نأ قﺑﺳ ﺎﻣﻣ ﺞﺗﻧﺗﺳﻧ نأ نو ﺔﻟﺎﻌﻓ ةروﺻﺑ لﻣﻌﻟا رﯾﺳ ﻲﻓ مﻫﺎﺳﯾ دﯾﺟﻟا مﯾظﻧﺗﻟا لﺧاد ،ةﺄﺷﻧﻣﻟا ﺔﯾوﻧﻌﻣﻟاو ﺔﯾﺳﻔﻧﻟا فورظﻟا ﺔﺋﯾﻬﺗ ﻊﻣ تﺎﻗﻼﻌﻟاو تﺎﯾﻟوؤﺳﻣﻟاو تﺎﺑﺟاوﻠﻟ ﺎﺣﺿاو ادﯾدﺣﺗ قﻘﺣﯾ ﻩرﺎﺑﺗﻋﺎﺑ روﺗﻛدﻟا ﻩرﻛذ ﺎﻣ ﻊﻣ قﻔﺗﯾ ﺎﻣ وﻫو ،ذﯾﻔﻧﺗﻟا ءﺎﻧﺛأ نﯾﻠﻣﺎﻌﻟا دارﻓﻸﻟ " نﯾدﻟا مﺎﺳﺣ ﺔﺣﻠط " ﻲﻓ ﻪﺑﺎﺗﻛ " ﻓ ﺔﻣدﻘﻣﻟا ﻲ ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ةرادﻹا " بﯾردﺗﻟا ﺔﯾﻣﻫﺄﺑ مﯾظﻧﺗﻟا نﺎﻣﯾإ قﻠطﻧﻣ نﻣ كﻟذو ،ﻪﯾﻓ نﯾﻠﻣﺎﻌﻟا بﯾردﺗو ﺔﯾﻣﻧﺗ قﻘﺣﯾ مﯾظﻧﺗﻟا نأ لﺿﻓأ تارارﻗ ذﺎﺧﺗا ﻰﻟإ نﯾﻠﻣﺎﻌﻟﺎﺑ لوﺻوﻟاو . 3 -3 -ثﻟﺎﺛﻟا روﺣﻣﻟا : ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ ﺔﺑﺎﻗرﻟا مﻫﺎﺳﺗ . مﻗر لاؤﺳﻟا ) 11 :( ﻫﺎﺳﺗ ﺔﺑﺎﻗرﻟا نأ ىرﺗ لﻫ ؟ةﺄﺷﻧﻣﻟا فادﻫأ ﻩﺎﺟﺗا لﻣﻌﻟا رﯾﺳ ﻲﻓ م . -ﻪﻧﻣ فدﻬﻟا : تﻧﺎﻛ نإ ﺔﻓرﻌﻣ ةﺄﺷﻧﻣﻟا فادﻫأ ﻩﺎﺟﺗا لﻣﻌﻟا رﯾﯾﺳﺗ ﻰﻠﻋ لﻣﻌﺗ ﺔﺑﺎﻗرﻟا ﻻ مأ . مﻗر لودﺟﻟا ) 03 :( مﯾﻗو ﺔﯾوﺋﻣﻟا بﺳﻧﻟاو تارارﻛﺗﻟا نﯾﺑﯾ ﺎﻛ 2 مﻗر لاؤﺳﻠﻟ ) 11 .( تﺎﺑﺎﺟﻹا تارارﻛﺗﻟا ﺔﺑﺳﻧﻟا ﺔﯾوﺋﻣﻟا ﺎﻛ 2 ﺔﺑوﺳﺣﻣﻟا ﺎﻛ 2 ﺔﻟودﺟﻣﻟا ﺗﺳﻣ ىو ﺔﻟﻻدﻟا ) α ( ﺔﯾرﺣﻟا ﺔﺟرد ) df ( جﺎﺗﻧﺗﺳﻻا ﻲﺋﺎﺻﺣﻹا مﻌﻧ 30 % 100 30 3.84 0.05 1 لاد % 00 00 ﻻ عوﻣﺟﻣﻟا 30 100 %فا
ﺔﯿﺿﺎﯾﺮﻟاو ﺔﯿﻧﺪﺒﻟا تﺎطﺎﺸﻨﻟا تﺎﯿﻨﻘﺗو مﻮﻠﻋ ﺪﮭﻌﻣ ﻦﻋ رﺪﺼﺗ ﺔﻤﻜﺤﻣ ﺔﯿﻤﻠﻋ ﺔﻠﺠﻣ │ ﺔﻔﻠﺠﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ -ﺮﺋاﺰﺠﻟا │ دﺪﻌﻟا :
11
│ 2016 * ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا ﺔﺷﻗﺎﻧﻣو لﯾﻠﺣﺗ : ﻩدﻛؤﯾو ﻩﻼﻋأ لودﺟﻟا ﻲﻓ تﺎﺑﺎﺟﻹا ﻪﺣﺿوﺗ ﺎﻣﻛ رﺎﺑﺗﺧا ﺎﻛ 2 ﺔﻣﯾﻗ نأ ظﺣﻼﻧ ﺎﻛ 2 ﺔﺑوﺳﺣﻣﻟا رﺑﻛأ ﺔﻣﯾﻗ نﻣ ﺎﻛ 2 ا ﺔﻟﻻدﻟا ىوﺗﺳﻣ دﻧﻋ ﺔﻟودﺟﻣﻟ 0.05 ﺔﯾرﺣ ﺔﺟردﺑو 1 ﺔﯾرﻔﺻﻟا ﺔﯾﺿرﻔﻟا نأ ﺞﺗﻧﺗﺳﻧ ﻪﻧﻣو ، H0 ﺔﺿوﻓرﻣ ،ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا نﯾﺑ ﺔﯾﺋﺎﺻﺣإ ﺔﻟﻻد تاذ قورﻓ دﺟوﺗ ﻲﻟﺎﺗﻟﺎﺑو دﺳﺟﺗﺗ ﺔﺑﺳﻧ نوﻛ ﻲﻓ 100 % نورﯾ نﯾﯾرادﻹا نﻣ نأ ةﺄﺷﻧﻣﻟا فادﻫأ ﻩﺎﺟﺗا لﻣﻌﻟارﯾﺳ ﻲﻓ مﻫﺎﺳﺗ ﺔﺑﺎﻗرﻟا ، ﺗو طﺑﺿو مﯾظﻧﺗ ﺔﯾﻠﻣﻋ ﺎﻫرﺎﺑﺗﻋﺎﺑ ،ﺔﯾﻣﯾظﻧﺗﻟا ﺔطﺷﻧﻸﻟ لﯾدﻌ ،فادﻫﻷا زﺎﺟﻧإ ﻲﻓ ةدﻋﺎﺳﻣﻟا ﻰﻟإ يدؤﺗ ﺔﻘﯾرطﺑ ﺔﺑﺳﻧﺑ يأ كﻟذ سﻛﻋ ىرﯾ يرادإ يأ لﺟﺳﻧ مﻟ نﯾﺣ ﻲﻓ 00 % . * جﺎﺗﻧﺗﺳﻻا : نودﻛؤﯾ نﯾﯾرادﻹا مظﻌﻣ نأ ﺔﯾﻣﻠﻌﻟا ﻊﺟارﻣﻟا نﻣ ﺔﻋوﻣﺟﻣ ﻰﻠﻋ دﺎﻧﺗﺳﻻﺎﺑو ﺔﻘﺑﺎﺳﻟا تﺎﺑﺎﺟﻹا لﻼﺧ نﻣ ﺞﺗﻧﺗﺳﻧ نأ ﻌﻟا رﯾﺳ ﻲﻓ مﻫﺎﺳﺗ ﺔﺑﺎﻗرﻟا ةﺄﺷﻧﻣﻟا فادﻫأ ﻩﺎﺟﺗا لﻣ ﺎﻬﻧﻷ ، ضرﻐﺑ مﺗﺗ ﻲﺗﻟا تاءارﺟﻹاو تﺎﻓرﺻﺗﻟا ﺔﺑﻗارﻣ ﺔﯾﻠﻣﻋ ءادﻷا ةدوﺟ ىدﻣو ططﺧﻟا ذﯾﻔﻧﺗ ﻲﻓ مدﻘﺗﻟا ىدﻣ ﺔﻓرﻌﻣ نﻣ ةرادﻹا نﻛﻣﺗﺗ ثﯾﺣﺑ ﺔﯾﺟﯾﺗارﺗﺳﻻا ططﺧﻟا ذﯾﻔﻧﺗ . 4 -تﺎﯾﺿرﻔﻟﺎﺑ ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا ﺔﻠﺑﺎﻘﻣو ﺔﺷﻗﺎﻧﻣ : 4 -1 ﺔﯾﺋزﺟﻟا ﺔﯾﺿرﻔﻟﺎﺑ ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا ﺔﻠﺑﺎﻘﻣو ﺔﺷﻗﺎﻧﻣ ﻰــــــــــــﻟوﻷا : نأ ﺎﻫدﺎﻔﻣ ﻲﺗﻟا ﻰﻟوﻷا ﺔﯾﺋزﺟﻟا ﺔﯾﺿرﻔﻟا نﻣ ﺎﻗﻼطﻧا "ا ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ مﻫﺎﺳﯾ طﯾطﺧﺗﻟ ." ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا نﯾﺑ ﺔﯾﺋﺎﺻﺣﻹا ﺔﻟﻻدﻟا تاذ قورﻔﻟاو ،ﺎﻬﯾﻠﻋ لﺻﺣﺗﻣﻟا ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا لﻼﺧ نﻣو ) رﺎﺑﺗﺧا ﺎﻛ 2 ( نﯾﺑﺗ ، نأ ﻼﻌﻓ رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ ﺎﻣﻬﻣ ارود بﻌﻠﯾ طﯾطﺧﺗﻟا تﺎﺑﺎﺟإ لﻼﺧ نﻣ ﻩﺎﻧظﺣﻻ ﺎﻣ كﻟذﻟ جذوﻣﻧﻛو ،ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا مﻗر لاؤﺳﻟا ﻰﻠﻋ نﯾﯾرادﻹا ) 01 ( ثﯾﺣ ﺔﺑﺳﻧﺑو اودﻛأ 90 % تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ طﯾطﺧﺗﻠﻟ ةرﯾﺑﻛﻟا ﺔﯾﻣﻫﻷا ﻪﻧﻷ كﻟذو ،ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا يدﺣﺗو فادﻫﻷا ﻊﺿوو طﯾطﺧﺗﻟا ﺔﯾﻠﻣﻋ ﻲﻓ مﻬﻛارﺗﺷا لﻼﺧ نﻣ مﻬﺳﺎﻣﺣ نﻣ دﯾزﯾ ﺗﻟ رﯾﯾﺎﻌﻣﻟا ،ططﺧﻣﻟا فادﻫأ قﯾﻘﺣ نأ ﺞﺗﻧﺗﺳﻧ نﯾﯾرادﻹا تﺎﺑﺎﺟإ ﻰﻟإ ادﺎﻧﺗﺳاو ﺎﻧﻫ نﻣو رﯾﺑﻛ رود ﻪﻟ طﯾطﺧﺗﻟا ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ مﻬﻣو . 0 20 40 60 80 100 مﻌﻧ ﻻﻢﻗر ﻞﻜﺸﻟا
)
03
:(
ﻢﻗر لاﺆﺴﻠﻟ ﻲﻧﺎﻴﺒﻟا ﻞﻴﺜﻤﺘﻟا
)
11
(
فا
ﺔﯿﺿﺎﯾﺮﻟاو ﺔﯿﻧﺪﺒﻟا تﺎطﺎﺸﻨﻟا تﺎﯿﻨﻘﺗو مﻮﻠﻋ ﺪﮭﻌﻣ ﻦﻋ رﺪﺼﺗ ﺔﻤﻜﺤﻣ ﺔﯿﻤﻠﻋ ﺔﻠﺠﻣ │ ﺔﻔﻠﺠﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ -ﺮﺋاﺰﺠﻟا │ دﺪﻌﻟا :
11
│ 2016 ةرﯾﺑﻛ ﺔﺑﺳﻧﺑ ﻰﻟوﻷا ﺔﯾﺋزﺟﻟا ﺔﯾﺿرﻔﻟا ﺔﺣﺻ تﻘﻘﺣﺗ دﻗ ﻪﻧﺄﺑ لوﻘﻟا نﻛﻣﯾ ﻲﻟﺎﺗﻟﺎﺑو . 4 -2 -ﺔﯾﻧﺎﺛﻟا ﺔﯾﺋزﺟﻟا ﺔﯾﺿرﻔﻟﺎﺑ ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا ﺔﻠﺑﺎﻘﻣو ﺔﺷﻗﺎﻧﻣ : نأ ﺎﻫدﺎﻔﻣ ﻲﺗﻟا ﺔﯾﻧﺎﺛﻟا ﺔﯾﺋزﺟﻟا ﺔﯾﺿرﻔﻟا نﻣ ﺎﻗﻼطﻧا " تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ مﻫﺎﺳﯾ مﯾظﻧﺗﻟا ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ." ﺎﻬﯾﻠﻋ لﺻﺣﺗﻣﻟا ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا لﻼﺧ نﻣو ، ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا نﯾﺑ ﺔﯾﺋﺎﺻﺣﻹا ﺔﻟﻻدﻟاو ) رﺎﺑﺗﺧا ﺎﻛ 2 ( ، نأ ﻼﻌﻓ ﺎﻧﻟ نﯾﺑﺗ ذوﻣﻧﻛو ،ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ ﺎﻣﻬﻣ ارود بﻌﻠﯾ مﯾظﻧﺗﻟا نﯾﯾاردﻹا تﺎﺑﺎﺟإ ﻲﻓ ﻩﺎﻧظﺣﻻ ﺎﻣ كﻟذﻟ ج مﻗر لاؤﺳﻟا ﻰﻠﻋ ) 08 ( ﺔﺑﺳﻧﺑو اودﻛأ ثﯾﺣ 70 % نأ ﺔﻟﺎﻌﻓ ةروﺻﺑ لﻣﻌﻟا رﯾﺳ ﻰﻠﻋ لﻣﻌﯾ دﯾﺟﻟا مﯾظﻧﺗﻟا لﺧاد ،ةﺄﺷﻧﻣﻟا ﺔﻘﻠﻌﺗﻣﻟا بﻧاوﺟﻟا ﺔﻓﺎﻛ ﻲﻓ طﺎﺷﻧﻟا ﺔﻣدﺧﻟ ﻲﻣﯾظﻧﺗﻟا دﻬﺟﻟا فﯾظوﺗ ﻲﻓ صﺧﻠﺗﺗ ﻪﺗﻣﻬﻣ نﺄﺑ كﻟذ نﯾﻠﻠﻌﻣ رادﺻإ ،قﯾﺳﻧﺗﻟاو لﺎﺻﺗﻻﺎﻛ ﻪﺑ ﺔﯾﻧﻔﻟا جذﺎﻣﻧﻟا دادﻋإ ﻰﻠﻋ فارﺷﻹاو طورﺷﻟاو ﺢﺋاوﻠﻟا .. ،ﺦﻟإ قﻠطﻧﻣﻟا اذﻫ نﻣو نأ ﻰﻠﻋ مﻛﺣﻟا ﻊﯾطﺗﺳﻧ نﯾﯾرادﻹا ﻪﺑ ﻰﻟدأ ﺎﻣ ﻰﻟإ ادﺎﻧﺗﺳاو ﻲﻓ ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ةرادﻹا رﺻﺎﻧﻋ دﺣﺄﻛ رﯾﺑﻛ رود مﯾظﻧﺗﻠﻟ ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ . دﺣ ﻰﻟإ تﻘﻘﺣﺗ دﻗ ﺔﯾﻧﺎﺛﻟا ﺔﯾﺿرﻔﻟا نأ ﺞﺗﻧﺗﺳﻧ ﻲﻟﺎﺗﻟﺎﺑو رﯾﺑﻛ . 4 -3 -ﺔﺛﻟﺎﺛﻟا ﺔﯾﺋزﺟﻟا ﺔﯾﺿرﻔﻟﺎﺑ ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا ﺔﻠﺑﺎﻘﻣو ﺔﺷﻗﺎﻧﻣ : نأ ﺎﻫدﺎﻔﻣ ﻲﺗﻟا ﺔﺛﻟﺎﺛﻟا ﺔﯾﺋزﺟﻟا ﺔﯾﺿرﻔﻟا نﻣ ﺎﻗﻼطﻧا " ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ مﻫﺎﺳﺗ ﺔﺑﺎﻗرﻟا ". ،ﺎﻬﯾﻠﻋ لﺻﺣﺗﻣﻟا ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا لﻼﺧ نﻣو ﺔﯾﺋﺎﺻﺣﻹا ﺔﻟﻻدﻟاو ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا نﯾﺑ ) رﺎﺑﺗﺧا ﺎﻛ 2 ( ، ﻟا نأ ﻼﻌﻓ ﺎﻧﻟ نﯾﺑﺗ بﻌﻠﺗ ﺔﺑﺎﻗر ،ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ ﺎﻣﻬﻣ ارود مﻗر لاؤﺳﻟا ﻰﻠﻋ نﯾﯾرادﻹا تﺎﺑﺎﺟإ ﻲﻓ ﻩﺎﻧظﺣﻻ ﺎﻣ كﻟذﻟ جذوﻣﻧﻛو ) 11 ( ﺔﺑﺳﻧﺑو اودﻛأ ثﯾﺣ 100 % ةﺄﺷﻧﻣﻟا فادﻫأ ﻩﺎﺟﺗا لﻣﻌﻟا رﯾﺳ ﻲﻓ مﻫﺎﺳﺗ ﺔﺑﺎﻗرﻟا نأ ، مﯾظﻧﺗ ﺔﯾﻠﻣﻋ ﺎﻫرﺎﺑﺗﻋﺎﺑ ﻣﻟا ﻰﻟإ يدؤﺗ ﺔﻘﯾرطﺑ ،ﺔﯾﻣﯾظﻧﺗﻟا ﺔطﺷﻧﻸﻟ لﯾدﻌﺗو طﺑﺿو فادﻫﻷا زﺎﺟﻧإ ﻲﻓ ةدﻋﺎﺳ . نأ ﻰﻠﻋ مﻛﺣﻟا ﻊﯾطﺗﺳﻧ نﯾﯾرادﻹا ﻪﺑ ﻰﻟدأ ﺎﻣ ﻰﻟإ ادﺎﻧﺗﺳاو قﻠطﻧﻣﻟا اذﻫ نﻣو رﺻﺎﻧﻋ دﺣﺄﻛ رﯾﺑﻛ رود ﺔﺑﺎﻗرﻠﻟ ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ةرادﻹا . رﯾﺑﻛ دﺣ ﻰﻟإ تﻘﻘﺣﺗ دﻗ ﺔﺛﻟﺎﺛﻟا ﺔﯾﺿرﻔﻟا نأ ﺞﺗﻧﺗﺳﻧ ﻲﻟﺎﺗﻟﺎﺑو . * ﺔﻣﺗﺎﺧ : ﺎﻧﺛﺣﺑ ﺎﻧأدﺑ دﻘﻟ ضﻣﺎﻏ وﻫ ﺎﻣﺑ ﺎﻧأدﺑو ،موﻠﻌﻣ وﻫ ﺎﻣﺑ ﻊﺿاوﺗﻣﻟا لﻣﻌﻟا اذﻫ ﻲﻬﻧﻧ نﻵا نﺣﻧ ﺎﻫو لوﻬﺟﻣﻟا نﻣ لﻛﻟ نأ ثﯾﺣ ،ﺞﺋﺎﺗﻧو لوﻠﺣﺑ ﻪﯾﻬﻧﻧ نﻵا نﺣﻧ ﺎﻫو تﺎﺿارﺗﻓاو لﺎﻛﺷﺈﺑ ﺎﻧأدﺑو ،ﺢﺿاو وﻫ ﺎﻣﺑ ﻪﯾﻬﻧﻧ نﻵا نﺣﻧ ﺎﻫو ﺎﻧﺛﺣﺑ ﺔﻣﺗﺎﺧ رطﺳأ طﺧﻧ نﻵا نﺣﻧ ﺎﻫو ،دوﺻﻘﻣو رطﺳﻣ فدﻫ قﻠطﻧﻣ لﻛﻟو ﺔﯾﺎﻬﻧ ﺔﯾادﺑ نﻣ لوﺎﺣﻧﺳ ﻲﺗﻟا ﻰﻠﻋ نﯾﺛﺣﺎﺑﻟا دﻋﺎﺳﺗ ﺔﯾﻠﺑﻘﺗﺳﻣ ضورﻓ مﯾدﻘﺗو كﻟذ نﻣ وﺟرﻣﻟا فدﻬﻟا قﯾﻘﺣﺗ ىدﻣو عوﺿوﻣﻟا ةدﺑز مﯾدﻘﺗ ﺎﻬﻟﻼﺧ ﻊﻣﺟﺑ تدﺳﺟو ،تﺎﺣﻠطﺻﻣو فﯾرﺎﻌﺗ نﻣ ﺎﻧﻘﻠطﻧا ثﯾﺣ ،ىرﺧأ بﻧاوﺟ نﻣ ﻪﺗﺳارد ةدﺎﻋإ وأ ثﺣﺑﻟا ﺔﻠﺻاوﻣ ﻣﻟا لﻣﻌﻟا ﻰﻠﻋ كﻟذ ﻲﻓ نﯾدﻣﺗﻌﻣ ﺎﻬﻠﯾﻠﺣﺗو ﺎﻬﺗﺟﻟﺎﻌﻣو تﺎﻣوﻠﻌﻣﻟا تﺎﻣازﺗﻟﻻاو طﺑاوﺿﻟا نﻣ اوﻠﺧﯾ ﻻ يذﻟا ﻲﺟﻬﻧ اذﻫ ﺔﯾادﺑ ءﺎﻧﺛأ ﻩﺎﻧﺳﻣﻟ يذﻟا سﺎﺑﺗﻟﻻاو ضوﻣﻐﻟا ﺔﻟازإ ﺎﻧﻓادﻫأ ﺔﻣدﻘﻣ ﻲﻓ ﺎﻧﻌﺿو ثﯾﺣ ،ﺔﺑوﻠطﻣﻟا ﺔﯾﺟﻬﻧﻣﻟا ﻲﺟﻬﻧﻣو ﻲﻣﻠﻋ رﺎطإ ﻲﻓ لﻣﻌﻟا مﯾظﻧﺗ ﻲﻫ ةدﻣﺗﻌﻣﻟا تاوطﺧﻟا مﻫأ نﻣ تﻧﺎﻛ اذﻬﻟ ،عوﺿوﻣﻟا .فا
ﺔﯿﺿﺎﯾﺮﻟاو ﺔﯿﻧﺪﺒﻟا تﺎطﺎﺸﻨﻟا تﺎﯿﻨﻘﺗو مﻮﻠﻋ ﺪﮭﻌﻣ ﻦﻋ رﺪﺼﺗ ﺔﻤﻜﺤﻣ ﺔﯿﻤﻠﻋ ﺔﻠﺠﻣ │ ﺔﻔﻠﺠﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ -ﺮﺋاﺰﺠﻟا │ دﺪﻌﻟا :
11
│ 2016 ضﺣﻣ نﻛﺗ مﻟ ﻲﺗﻟا ﺎﻧﺗﺳارد لﻼﺧ نﻣﻓ وﻫ ﺎﻬﻧﻣ فدﻬﻟا نﺎﻛ ﺔﻋﺎﻧﻗ نﻋ ﺔﻌﺑﺎﻧ تﻧﺎﻛ لﺑ ،ﺔﯾﺋاوﺷﻋ وأ ﺔﻓدﺻ ﺔﯾﺎﻬﻧﻟا ﻲﻓ ﺎﻧﻠﺻوﺗو ،ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ةرادﻹا فﺋﺎظو ﺔﻣﻫﺎﺳﻣ ﻰﻠﻋ ءوﺿﻟا طﯾﻠﺳﺗ نﻣ ﺎﻬﻔﺋﺎظو ﻊﯾﻣﺟو ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ةرادﻹا نأ ﺎﻬﺳﺎﺳأ ﻰﻠﻋ لوﻘﻧ نأ نﻛﻣﯾ ﺞﺋﺎﺗﻧ ﻰﻟإ ) ﺔﺑﺎﻗرو مﯾظﻧﺗو طﯾطﺧﺗ ( بﻌﻠﺗ ود ﻊﺟارﺗو ظوﺣﻠﻣ ﻲﻧدﺗ شﯾﻌﺗ ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ةرادﻹا ﻰﻘﺑﺗ نﻛﻟ ،ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻠﻟ يرﯾﯾﺳﺗﻟا بﻧﺎﺟﻟا ﻲﻓ ازﯾﻣﻣو ﺎﻣﻬﻣ ار مﺎﻣﺗﻫﻻا فﻌﺿ ﺔﯾﻟﺎﺣﻟا ﺎﻬﺗﯾﻌﺿو لﯾﻠﺣﺗ لﻼﺧ نﻣ نﯾﺑﺗﯾ ثﯾﺣ ؛ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻠﻟ رﯾﯾﺳﺗﻟا ىوﺗﺳﻣ ﻰﻠﻋ ،فادﻫﻷا نﯾﺑ قﯾرﻔﺗﻟاو ﺔﯾرورﺿﻟا تﺎﺟﺎﺣﻟا روظﻧﻣ قﻓو يرﺷﺑﻟا رﺻﻧﻌﻟﺎﺑ ﻻإ ﺎﻧﻠﺻوﺗ ﻲﺗﻟﺎﺗﺎﺟﺎﺗﻧﺗﺳﻻاءوﺿﯨﻠﻋ ﻪﻧأ ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا تﺂﺷﻧﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ نﯾﺳﺣﺗ ﻲﻓ ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ةرادﻹا ﺔﻣﻫﺎﺳﻣ ﺔﻘﯾﻘﺣ تﺑﺛﻧوﺎﻧﺗﺎﯾﺿرﻓ ﺔﺣﺻدﻛؤﻧ ﺎﻬﯾﻟإ . نﺎﻛ دﻬﺟ نﻣ ﻩﺎﻧﻟذﺑ ﺎﻣ لﻛ نأو ،ﺎﻌﺳاو نﺎﻛ ﺎﻗﺎﺷ نﺎﻛ ﺎﻣ ردﻘﺑ عوﺿوﻣﻟا اذﻫ نأ لوﻘﻟا نﻛﻣﯾ رﯾﺧﻷا ﻲﻓو ا ﻲﻓ ﻩرودو ﻪﺗﯾﻣﻫأ ﻊﻣ ﺔﻧرﺎﻘﻣ ﻼﯾﻠﻗ ىرﺧأ ثوﺣﺑو تﺎﻣﺎﻣﺗﻫا مﺎﻣأ حوﺗﻔﻣ لﺎﺟﻣﻟا كرﺗﻧ ﺎﻧﻧأ ﻻإ ،يرادﻹا طﺳوﻟ لﻣﺄﻧ ﺎﻣﻛ ،ىرﺧأ ﺎﯾاوزو بﻧاوﺟ نﻣ عوﺿوﻣﻟا اذﻫ ﺔﺳاردﻟ تﺎﯾﺻوﺗو تﺎﺣارﺗﻗا نﻣ ﺎﻬﯾﻓ ﺎﻣﺑ ﻩذﻫ ﺎﻧﺗﺳارد دﺟﺗ نأ ﻲﺿﺎﯾرﻟا رﯾﯾﺳﺗﻟاو ةرادﻹا بﻧﺎﺟ ﺔﻣدﺧﻟ ﺔﯾﻏﺎﺻ ناذآ . * ﻊﺟارﻣﻟا : -ﺔﯾﺑرﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟﺎﺑ ﻊﺟارﻣﻟا ﺔﻣﺋﺎﻗ : 1 ،رﻫﺎﺑ نﯾﺳﺣ ﻰﻔطﺻﻣ ،ظﯾﻔﺣﻟا دﺑﻋ دﻣﺣﻣ صﻼﺧإ ) 2000 ( ﻲﻓ ﻲﺋﺎﺻﺣﻹا لﯾﻠﺣﺗﻟاو ﻲﻣﻠﻌﻟا ثﺣﺑﻟا قرط، ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟاو ﺔﯾﺳﻔﻧﻟاو ﺔﯾوﺑرﺗﻟا تﻼﺟﻣﻟا ،رﺷﻧﻠﻟ بﺎﺗﻛﻟا زﻛرﻣ ،ةرﻫﺎﻘﻟا ، ص 83 . 2 -قﯾرز دﻣﺣﻣ ﺢﯾﺑﺻ بﺎﻬﯾإ ،) 2001 ( ،فﺋﺎظوﻟاو سﺳﻷاو ةرادﻹا ، ط 2 ﺔﯾﻣﻠﻌﻟا بﺗﻛﻟا رﻛﻔﻟا راد ،رﺻﻣ ، و رﺷﻧﻠﻟ ،ﻊﯾزوﺗﻟا ص 12 . 3 -،ﻲﺳرﻣ ﻲﻠﻋ دﻣﺣأ نازوﺳ ،ﻲﻌﻓﺎﺷﻟا دﻣﺣأ نﯾﺳﺣ ) 2002 (، ﺔﯾﻧدﺑﻟا ﺔﯾﺑرﺗﻟا ﻲﻓ ﻲﻣﻠﻌﻟا ثﺣﺑﻟا ئدﺎﺑﻣ ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟاو ،فرﺎﻌﻣﻟا ةﺄﺷﻧﻣ ،ﺔﯾردﻧﻛﺳﻹا ، ص 203 -205 . 4 ،ﻲﺗاورز دﯾﺷر ) 2002 ( ﺔﯾﻋﺎﻣﺗﺟﻻا موﻠﻌﻟا ﻲﻓ ﻲﻣﻠﻌﻟا ثﺣﺑﻟا ﺔﯾﺟﻬﻧﻣ ﻰﻠﻋ تﺎﺑﯾردﺗ، ط ، 1 ، ص 119 . 5 ،ﻲﺗاورز دﯾﺷر ) 2007 ( ﺔﯾﻋﺎﻣﺗﺟﻻا موﻠﻌﻟا ﻲﻓ ﻲﻣﻠﻌﻟا ثﺣﺑﻟا تاودأو ﺞﻫﺎﻧﻣ، ط ، 1 ،رﺋازﺟﻟا ، ص 334 . 6 ،ةدوﻣﺣﻣ ردﺎﻘﻟا دﺑﻋ ) 1990 ( ﻲﻣﻠﻌﻟا ثﺣﺑﻟا بﺎﺗﻛﻟ ﺔﯾﻣﯾﻠﻌﺗﻟا سﺳﻷا لوﺣ تارﺿﺎﺣﻣ ﻊﺑﺳ، ﻲﻓ ﺔﻠﺳﻠﺳ ، ،ﺔﯾﻌﻣﺎﺟﻟا تﺎﻋوﺑطﻣﻟا ناوﯾد ،رﺋازﺟﻟا ،دﺎﺻﺗﻗﻻا سورد ص 58 . 7 ،ﺔﺟﺎﻔﺧ ﻰﻠﻋ تﻓرﯾﻣ ،رﺑﺎﺻ ضوﻋ ﺔﻣطﺎﻓ ) 2002 (، ﻲﻣﻠﻌﻟا ثﺣﺑﻟا سﺳأ ﺔﻌﺑطﻣو ﺔﺑﺗﻛﻣ ،ﺔﯾردﻧﻛﺳﻹا ، ،ﺔﯾﻧﻔﻟا عﺎﻌﺷﻹا ص 167 . 8 -،نورﺧآو ﺔﻧﯾز وﺑأ لﻣﺎﻛ دﯾرﻓ ) 2006 ( ، ﻲﻣﻠﻌﻟا ثﺣﺑﻟا ﻲﻓ ءﺎﺻﺣﻹا ﻲﻧﺎﺛﻟا بﺎﺗﻛﻟا ﻲﻣﻠﻌﻟا ثﺣﺑﻟا ﺞﻫﺎﻧﻣ ، ط 1 ﻊﯾزوﺗﻟاو رﺷﻧﻠﻟ ةرﯾﺳﻣﻟا راد ، : ،ﺎﯾﻠﻌﻟا تﺎﺳاردﻠﻟ ﺔﯾﺑرﻌﻟا نﺎﻣﻋ ﺔﻌﻣﺎﺟ ،ندرﻷا ،نﺎﻣﻋ ص 68 .فا
ﺔﯿﺿﺎﯾﺮﻟاو ﺔﯿﻧﺪﺒﻟا تﺎطﺎﺸﻨﻟا تﺎﯿﻨﻘﺗو مﻮﻠﻋ ﺪﮭﻌﻣ ﻦﻋ رﺪﺼﺗ ﺔﻤﻜﺤﻣ ﺔﯿﻤﻠﻋ ﺔﻠﺠﻣ │ ﺔﻔﻠﺠﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ -ﺮﺋاﺰﺠﻟا │ دﺪﻌﻟا :
11
│ 2016 9 -ا دﻣﺣﻣ ،دﯾﺳﻟ ) 1970 (، ﺔﯾﻋﺎﻣﺗﺟﻻاو ﺔﯾوﺑرﺗﻟاو ﺔﯾﺳﻔﻧﻟا ثوﺣﺑﻟا ءﺎﺻﺣﻹا ط، 2 ،ﺔﯾﺑرﻌﻟا ﺔﺿﻬﻧﻟا راد ،رﺻﻣ ، ص 74 . 10 -بﺗار لﻣﺎﻛ ﺔﻣﺎﺳأ ،يوﻼﻋ نﺳﺣ دﻣﺣﻣ ،) 1999 ( مﻠﻋو ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟاو ﺔﯾﻧدﺑﻟا ﺔﯾﺑرﺗﻟا ﻲﻓ ﻲﻣﻠﻌﻟا ثﺣﺑﻟا، سﻔﻧﻟا ، ،ﻲﺑرﻌﻟا رﻛﻔﻟا راد ص 224 . -ﺔﯾﺳﻧرﻔﻟا ﺔﻐﻠﻟﺎﺑ ﻊﺟارﻣﻟا ﺔﻣﺋﺎﻗ :11- Jean Claude combessie(1996)-La méthode en sociologie(Série approches)- éd : Casbah.-Alger.
-La découverte, Paris.p 09. .
