Commentaar bij artikel 3 van de wet van 18 september 2017

(1)

Company: Universiteit GentFaculteit Rechtsgeleerdheid (RE) Download date: 25/01/2021

3. Voor de toepassing van deze wet en de besluiten en reglementen genomen ter uitvoering ervan, wordt beschouwd als “ﬁnanciering van terrorisme”: de verstrekking of verzameling van geldmiddelen en andere vermogensbestanddelen, op welke wijze ook, rechtstreeks of onrechtstreeks, met het oogmerk dat deze worden gebruikt of in de wetenschap dat zij, geheel of gedeeltelijk, zullen worden gebruikt door een terroristische organisatie, of door een terrorist die alleen handelt, zelfs zonder enige band met een bepaalde terroristische daad.

3. Pour l’application de la présente loi et des arrêtés et règlements pris pour son exécution, est considéré comme “ﬁnancement du terrorisme” le fait de réunir ou de fournir des fonds ou d’autres moyens matériels, par quelque moyen que ce soit, directement ou indirectement, avec l’intention qu’ils soient utilisés ou en sachant qu’ils seront utilisés, en tout ou en partie, par une organisation terroriste ou par un terroriste agissant seul, même en l’absence de lien avec un acte terroriste précis.

Commentaar bij artikel 3 van de wet van 18 september 2017

Auteurs:Julie GOETGHEBUER en Felix DESMYTTERE

Bijwerking:2 oktober 2020

BELANGRIJKSTE RECHTSLEER

FATF, Guidance on Criminalising Terrorist Financing (Recommendation 5), Parijs, FATF, oktober 2016, 38 p., online raadpleegbaar op: www.fatf-gaﬁ.org/.

FATF,FATF IX Special Recommendations, Parijs, FATF, oktober 2001, 27 p., online raadpleegbaar op: www.fatf-gaﬁ.org/.

FATF,International Standards on Combating Money Laundering and the Financing of Terrorism and Proliferation. The FATF Recommendations, Parijs, FATF, 2012- 2019, 134 p., online raadpleegbaar op: www.fatf-gaﬁ.org/.

STESSENS, G., Money Laundering. A New International Law Enforcement Model, Cambridge, Cambridge University Press, 2004, xxvi + 460 p.

WITWASREGLEMENTERING ART. 3–1

(2)

COMMENTAAR

1 Met de wet van 12 januari 2004 (*1) werd het materiële toepassingsgebied van de antiwitwaswetgeving van 1993 (*2) uitgebreid. De verplichtingen van de wet van 18 september 2017 tot voorkoming van het witwassen van geld en deﬁnanciering van terrorisme en tot beperking van het gebruik van contanten (*3) (hierna aangeduid als

“de Wet”) zijn sindsdien van toepassing op het fenomeen “financieren van terrorisme”. Deze uitbreiding vindt haar grondslag in veranderde internationale initiatieven die zijn ontsproten na de aanslagen van 11 september 2001. Ten gevolge van deze ge- beurtenissen heeft de Financiële Actiegroep op 29 en 30 oktober 2001“Acht Bijzon- dere Aanbevelingen” aangenomen inzake de financiering van terrorisme. (*4) Deze aanbevelingen moesten de staten er (onder andere) toe aanzetten een meldingsplicht in te voeren voor verdachte verrichtingen in verband met terrorisme. Daarnaast heeft zij in juni 2003 beslist om de bestaande “Veertig Aanbevelingen”voortaan van toepassing te verklaren op terrorismefinanciering. Deze initiatieven hebben de bedoeling om de bestrijdingsmechanismen van zowel de terroristische activiteiten als dusdanig, alsook de financiering ervan, te verbeteren en te versterken. Opdat België in overeen- stemming zou zijn met zijn internationale verbintenissen ter zake, heeft de wetgever met de wet van 12 januari 2004 dan ook beslist om het preventieve stelsel aangaande het witwassen van geld uit te breiden tot definanciering van terrorisme. (*5)

2 Financiering van terrorisme wordt door de Wet omschreven als“de verstrekking of de verzameling van geldmiddelen en andere vermogensbestanddelen, op welke wijze ook, rechtstreeks of onrechtstreeks, met het oogmerk dat deze worden gebruikt of in de wetenschap dat zij, geheel of gedeeltelijk, zullen worden gebruikt door een terroristische organisatie, of door een terrorist die alleen handelt, zelfs zonder enige band met een bepaalde terroristische daad”. Kortom zal er sprake zijn vanﬁnanciering van terrorisme indien geldmiddelen of andere vermogensbestanddelen worden verstrekt of verzameld, waarbij deze worden gebruikt door een terrorist of door een terroristische organisatie.

Deze definitie stemt overeen met de definitie vanfinanciering van terrorisme bedoeld in

(*1) Wet van 12 januari 2004 tot wijziging van de wet van 11 januari 1993 tot voorkoming van het gebruik van hetﬁnan- ciële stelsel voor het witwassen van geld, de wet van 22 maart 1993 op het statuut van en het toezicht op de kredietinstellin- gen, en de wet van 6 april 1995 inzake het statuut van en het toezicht op de beleggingsondernemingen, de bemiddelaars en beleggingsadviseurs,BS23 januari 2004. Hierna aangeduid als“wet van 12 januari 2004”.

(*2) Wet van 11 januari 1993 tot voorkoming van het gebruik van hetﬁnanciële stelsel voor het witwassen van geld en deﬁnanciering van terrorisme, BS9 februari 1993, hierna aangeduid als“de wet van 11 januari 1993”.

(*3) BS6 oktober 2017.

(*4) FATF,FATF IX Special Recommendations, Parijs, FATF, oktober 2001, 27 p., online raadpleegbaar op: www.fatf- gaﬁ.org/.

In oktober 2004 werd er door de FATF nog een negende aanbeveling toegevoegd, waardoor er nu sprake is van de“Negen Bijzondere Aanbevelingen”, in plaats van“Acht Bijzondere Aanbevelingen”.

(*5) MvTbij het wetsontwerp houdende wijziging van de wet van 11 januari 1993 tot voorkoming van het gebruik van hetﬁnanciële stelsel voor het witwassen van geld, de wet van 22 maart 1993 op het statuut van en het toezicht op de kre- dietinstellingen en de wet van 6 april 1995 inzake het statuut van en het toezicht op de beleggingsondernemingen, de bemiddelaars en beleggingsadviseurs,Parl.St. Kamer 2003-04, nr. 51-383/001, 13.

ART. 3–2 WITWASREGLEMENTERING

(3)

de Richtlijn 2017/541 van het Europees Parlement en de Raad van 15 maart 2017 inzake terrorismebestrijding (*1), en in het Internationaal Verdrag ter bestrijding van deﬁnancie- ring van terrorisme. (*2)

3 Deze deﬁnitie houdt eveneens rekening met de Interpretatieve Nota van Aanbeve- ling 5 van de Financiële Actiegroep. (*3) Volgens deze nota dient de omschrijving van het misdrijf vanﬁnanciering van terrorisme de volgende kenmerken te omvatten.

Ten eerste zal er sprake zijn terrorismefinanciering wanneer een persoon, met opzet en op welke wijze ook, rechtstreeks of onrechtstreeks, fondsen en andere vermogensbestanddelen aanreikt of verzamelt, dit om ze aan te wenden of wetende dat zij zullen worden aangewend, geheel of gedeeltelijk (*4),(i)voor het plegen van een of meerdere terroristische daden (*5),(ii)door een terroristische organisatie of(iii)door een ter- roristisch individu. (*6) Dit betekent dat de omschrijving van terrorismefinanciering handelingen moet viseren die verstrekt zijn met de opzettelijke en onwettige bedoeling om ofwel terroristische daden te plegen, ofwel een terroristische organisatie of individu te steunen. Daarnaast mag de omschrijving van een dergelijk delict niet beperkt blijven tot bepaalde vormen, maar moet deze van toepassing zijn op alle soorten me- thoden die het mogelijk maken om die middelen te verstrekken of te verzamelen. Bo- vendien zal er niet enkel sprake zijn van financieringsdelict wanneer de persoon die

(*1) Zie art. 11.1 van de Richtlijn (EU) 2017/541 van het Europees Parlement en de Raad van 15 maart 2017 inzake terrorismebestrijding en ter vervanging van Kaderbesluit 2002/475/JBZ van de Raad en tot wijziging van Besluit 2005/671/JBZ van de Raad (Pb.L. 31 maart 2017, aﬂ. 88, 6).

(*2) Zie art. 2.1 van het Internationaal Verdrag van New York ter bestrijding van deﬁnanciering van terrorisme van 9 december 1999, goedgekeurd door de wet van 30 maart 2004 houdende instemming met het Internationaal Verdrag ter bestrijding van deﬁnanciering van terrorisme, en met de Bijlage, aangenomen te New York op 9 december 1999,BS17 juni 2006.

(*3) FATF,Guidance on Criminalising Terrorist Financing (Recommendation 5), Parijs, FATF, oktober 2016, 38 p., online raadpleegbaar op: www.fatf-gaﬁ.org/.

(*4) De omschrijving van het delict mag niet beperkt blijven tot situaties waarin het volledige bedrag van de verzamelde of verstrekte tegoeden of activa werd gebruikt voor een terroristische daad, of werd verstrekt aan een terroristische organisatie of een individuele terrorist. Tevens de situatie waarin slechts een deel van de betrokken tegoeden of activa werd gebruikt, dient onder de begripsomschrijving te vallen. Zie FATF, Guidance on Criminalising Terrorist Financing (Recommendation 5), Parijs, FATF, oktober 2016, online raadpleegbaar op: www.fatf-gaﬁ.org/, 3.

(*5) Er bestaan twee soorten terroristische daden:

de speciﬁeke terreurdaden die zijn opgenomen in de negen verdragen die in bijlage 1 bij het Verdrag ter bestrijding van de ﬁnanciering van terrorisme zijn opgenomen; en

andere niet-gespecificeerde handelingen die worden verricht met de bedoeling de dood of ernstig lichamelijk letsel te ver- oorzaken bij een burger of een andere persoon die niet actief deelneemt aan de vijandelijkheden in een situatie van gewa- pend conflict, met het doel een bevolking te intimideren of een dwingende actie van een regering of een internationale organisatie te ondernemen. Dit laatste aspect is een soort“catch-all”-bepaling die bedoeld is om elke voor terroristische doeleinden gepleegde handeling vast te leggen die niet op een andere manier in het verdrag is opgenomen. Het toekennen van een strafrechtelijk karakter aan het misdrijf vanfinanciering van terrorisme op de enkele grondslag van hulp, bijstand, poging of verstandhouding is niet toereikend om geheel te voldoen aan deze aanbeveling.

(*6) “Terroristﬁnancing offences should extend to any person who willfully provides or collects funds or other assets by any means, directly or indirectly, with the unlawful intention that they should be used, or in the knowledge that they are to be used, in full or in part”.

(4)

fondsen of andere activa verstrekt of verzamelt dit zelf doet, maar ook wanneer hij dit indirect doet (bijvoorbeeld via een tussenpersoon, een medewerker of een secundaire handelaar). (*1) Ook zullen handelingen als terrorismeﬁnanciering moeten gezien worden wanneer de daad van het opzettelijk verstrekken of verzamelen van fondsen of andere activa voltooid is en tevens als er een poging tot handelen is gedaan, maar de fondsen of andere activa uiteindelijk niet verstrekt of verzameld zijn (bijvoorbeeld omdat de activiteit werd verstoord voordat deze kon worden voltooid). (*2)

Ten tweede omvat terrorismefinanciering het financieren van reizen van personen die zich begeven naar een andere staat dan hun staat van verblijf of van nationaliteit, ten- einde daar terroristische daden te plegen, te organiseren of voor te bereiden, of om daaraan deel te nemen of om een terrorismetraining te verstrekken of te volgen. (*3) Ten derde is het niet toereikend om hetfinancieren van terrorisme als secundair misdrijf aan te zien. Het is niet afdoende dit misdrijf een strafrechtelijk karakter toe te kennen op de enkele grondslag van hulp of bijstand tot het eigenlijke misdrijf van terrorisme. Deze eis richt zich op de noodzaak om hetfinancieren van terrorisme te cri- minaliseren als een afzonderlijk, op zichzelf staand delict. Men wil met andere woorden vermijden dat terrorismefinanciering louter als een bijkomend misdrijf strafbaar wordt gesteld, dat verband houdt met een primair delict, namelijk het plegen van een terroristische daad. Deze vereiste heeft een niet te onderschatten belang, aangezien alleen de bijkomende delicten niet het volledige scala aan terrorisme-financieringsacti- viteiten kunnen bestrijken. Bijvoorbeeld: indien de financiering van terrorisme louter als secundair misdrijf wordt gekwalificeerd, zal het geval waarin een persoon die alleen handelt en voorbereidingen treft om fondsen te verzamelen voor de financiering van een terroristische daad, maar de eigenlijke inning nog niet heeft afgerond, niet kunnen worden gesanctioneerd. Dit omdat er in dit geval louter sprake was van het aanbieden van hulp en van medeplichtigheid aan een terroristische daad, maar er in dit geval dus (nog) geen terroristische daad is gepleegd. (*4)

Ten vierde zullen bovenstaande handelingen als de misdrijven van ﬁnanciering van terrorisme dienen gekwaliﬁceerd te worden wanneer zij van toepassing zijn op alle fondsen of andere soorten activa, ongeacht of deze een legitieme herkomst hebben of niet. Onder fondsen en andere activa vallen alle mogelijke soorten goederen, ongeacht

(*1) FATF,Guidance on Criminalising Terrorist Financing (Recommendation 5), Parijs, FATF, oktober 2016, online raadpleegbaar op: www.fatf-gaﬁ.org/, 2-3.

(*2) FATF,Guidance on Criminalising Terrorist Financing (Recommendation 5), Parijs, FATF, oktober 2016, online raadpleegbaar op: www.fatf-gaﬁ.org/, 2-3.

(*3) FATF,Guidance on Criminalising Terrorist Financing (Recommendation 5), Parijs, FATF, oktober 2016, online raadpleegbaar op: www.fatf-gaﬁ.org/, 15.

ART. 3–4 WITWASREGLEMENTERING

(5)

hun vorm, tastbaarheid of verplaatsbaarheid. (*1) Zij omvatten met andere woorden elk goed, met inbegrip van, op niet beperkende wijze,ﬁnanciële activa, economische hulpbronnen (met inbegrip van aardolie en andere natuurlijke rijkdommen), goederen van om het even welke aard, lichamelijk of onlichamelijk, roerend of onroerend, ongeacht de wijze waarop ze zijn verworven, alsook juridische akten of instrumenten in om het even welke vorm, ook elektronisch of digitaal, als bewijs van eigendom van die gelden en andere goederen of de rechten in verband daarmee, met inbegrip van, op niet beperkende wijze, bankkredieten, reischeques, bankcheques, mandaten, aandelen, roerende waarden, obligaties, wissels of kredietbrieven en eventuele interesten, divi- denden en andere inkomsten of waarden die uit dergelijke gelden en andere goederen worden gehaald of die ze genereren, en eender welke andere tegoeden die zouden kunnen dienen om gelden, goederen of diensten te verkrijgen. (*2)

Een misdrijf vanfinanciering van terrorisme mag ten slotte niet vereisen dat de fondsen en andere vermogensbestanddelen(i)werkelijk hebben gediend voor het plegen of het pogen tot plegen van een of meerdere terroristische daden, noch (ii)dat zij verband houden met een of meer specifieke terroristische daden. De omschrijving van het misdrijf van financiering van terrorisme mag er niet toe leiden aanklagers te verplichten om de fondsen of andere activa te koppelen aan een specifieke terroristische daad, al- vorens de potentiële daders strafbaar te kunnen stellen. Onder (i)worden de gevallen geviseerd waarin de dader voornemens was een terroristische daad te financieren, maar in feite geen terroristische daden heeft gepleegd of gepoogd te plegen. Onder(ii) worden de gevallen voorzien waarbij er geen verband bestaat tussen de specifieke fondsen of andere activa die ter beschikking worden gesteld en een specifieke terroristische aanslag, wat in de praktijk betekent dat bijvoorbeeld het Openbaar Ministerie een dergelijk verband ook niet hoeft aan te tonen. (*3)

(*2) FATF,International Standards on Combating Money Laundering and the Financing of Terrorism and Proliferation.

The FATF Recommendations, Parijs, FATF, 2012-2019, online raadpleegbaar op: www.fatf-gaﬁ.org/, 121.