ا طار د ا ر از ا رو
ا
ا ث ا و
ا م
ا ةرازو
م
س د ن د
ا د
نو ! ا و باد#ا $
ر ا بد%ا م &
عو(و ا
:
ن
ر! ا
ر ا ت $ + ر ا د ا
-ذو أ درو لو د ن
ر دأ ت ارد ص ر ا رد ل ا د جر ةر ذ ب ط ا داد إ : ةرو د ا فار"إ : * د $أ ع &'( * د زو ة ' ا ا 1436 -1437 2015 -2016
ءا ه ا
ﺎﺒﻧو ﺮﻬﻃ ﰻ ﱐﲈﻠ و ﻴﻀﻔﻟا ﲆ ﱐﺎﻴﺑر ﻦﻣ ﱃٕا
حﺎﻔﻜﻟا و ةﺮﺎﺜﳌا و ﺔﻴﺤﻀﺘﻟا ﺰﻣر ﱃٕا
ﱃٕا
ﻒﻄﻌﻟاو نﺎﻨﳊا ﻊﺒﻧ
ﲔﳝﺮﻜﻟا ي0او
ﲈﻬﺳﺮﻐﻟ ﺔﺒﻴﻃ ةﺮﲦ ﻞﻤﻌﻟا اﺬﻫ نﻮﻜ9 نٔ; ﺎ<ﺟار
ﱃٕا
ﻞﻫٔ>ا و ﺋﺎﻌﻟا ﰻ
ءﺎﻗﺪﺻٔ>ا ﰻ ﱃٕا
ءﻼﻣﺰﻟا و
ﱃٕا
E;
َﰐﴎ
ﺚﺤﺒﻟا و ﺔﻴﺑﱰﻟا
ﻲﻤﻠﻌﻟا
نﺎﺴﻤﻠﺗ ﺔﻨﻳﺪﻣ ﱃٕا
و
ﺪﶵا
P
يQا
ﲅ
،ﲅﻘﻟU
ﲅ
نﺎﺴVٕﻻا
ﺎﻣ
ﱂ
،ﲅﻌﻳ
و
ةﻼﺼﻟا
و
مﻼﺴﻟا
ﲆ
ﲅﻌﻣ
،ﴩ\ﻟا
و
ﲆ
ٓ;
^
و
ﻪﺒﲱ
ﲔﻌﲨٔ;
.
ﺎﻗﻼﻄﻧا
ﲅﺳ و ﻪﻴﻠ ﷲ ﲆﺻ ^ﻮﻗ ﻦﻣ
" :
سﺎﻨﻟا ﺮﻜﺸh ﻻ ﻦﻣ ﷲ ﺮﻜﺸh ﻻ
"
ﻦﻣ ﱃٕا ﺮﻜﺸﻟU مﺪﻘﺗٔ;
دﺪﺳ
يﺎﻄﺧ
و
رkٔ;
،ﻲﻘﻳﺮﻃ
ﱃٕا
ﱯﻫاو
،ةﺎﻴﳊا
ﱃٕا
،ﰊر
بر
ةﺰﻌﻟا
ﻞo
^ﻼo
.
ﲈﻛ
ٔ;
ﻪoﻮﺗ
ﺮﻜﺸﻟU
ﺮ9ﺪﻘﺘﻟاو
ماﱰqrو
ﱃٕا
ﰻ
ﻦﻣ
ﱐﺪﻣٔ;
ﺪﻴﺑ
نﻮﻌﻟا
ةﺪ ﺎﺴﳌاو
ﰲ
زﺎﳒٕا
ﻩﺬﻫ
ﺎﺳﺮﻟا
و
ٔ;
ﺺﺧ
ﺮxQU
:
ةذﺎﺘzﺳٔ>ا
ﺔﻓﴩﳌا
ﲆ
ﺚﺤﺒﻟا
:
ةﺎﳒ ﺪﻳزﻮﺑ
ﱵﻟا
ﺎﻬﲘﺎﺼﻨﺑ ﲏ•ﻧﺎ ٔ;
،ةﺪ<ﻔﳌا
و
ﱵﻟا
ﺎﻫﻻﻮﻟ
ﺎﳌ
ﺖ•ﻜﲤ
ﻦﻣ
جاﺮﺧٕا
ﺚﺤﺒﻟا اﺬﻫ
ﰲ
ﻞ„ﻣ
ﻩﺬﻫ
ةرﻮ ّﺼﻟا
اﺮﻜﺸﻓ
†
ﰐﺪﻴzﺳ
ﺔﻴﲢو
ﲁﻟ ﺮ9ﺪﻘﺗ
ﺪﻬﳉا
ﱵﻟا
ﻪﺘﻟﺬﺑ
ﰲ
ﲑﻃٔ‹ﺗ
لﺎ<ﺟٔ>ا
• و
لﻮﻗ كاﴩ
و ﻪﻴﻠ ﷲ ﲆﺻ لﻮﺳﺮﻟا
ﻚ<ﻓ ﲅﺳ
:
"
ﺎﻫﺮﲧ ﰲ ﳮ’ا ﱴﺣ ﻪ•ﻜ–ﻼﻣو ﷲ نٕا
ﱴﺣو
ﰲ تﻮﳊا
ﲑﳋا سﺎﻨﻟا ﲅﻌﻣ ﲆ نﻮﻠﺼﻴﻟ ﺮﺤﺒﻟا
"
ﲏ™ﺴﺣ ذﺎﺘzﺳٔ>ا و صﺮﺧﻮﺑ ذﺎﺘzﺳٔ›ﻟ ﺺﻟﺎﳋا ﺮﻜﺸﻟU مﺪﻘﺗٔ; ﲈﻛ
ﻰﻔﻄﺼﻣ
ﺔﻤﻃﺎﻓ ﲇ ةذﺎﺘzﺳٔ>او
ﻢﲥﺪ ﺎﺴﻣ ﲆ
ﱄ
ﰲ
ﺔﲨﱰﻟا
.
اﺮﻜﺷ و
**
د ا
**
أ ر ا م م ر ا ن ر او ء ا فر أ م او ة او ن ا بر د ا و د د ن أ ! و ! آ ن # د و : م%اد ا ل ' (و ط 'را ن *ا ة تط 'را د ، ضر ا ء #رأ ./ . او /ر م( قزر ط ، ّ' ا ةد ت 3/ 3' ل ر ل 4 ' ! / " ن *ا د و ار " ، ر ا ن د د ا ر ا ! / ل .' ا د ا ناو ا ن و ر ا بدأ د و ، .' ا ط ا ك ' ر(أ م و د 'و تاد و نار ن !/د ل 7 ن ك ذو 9 '# ا دار/أ ت ط ا ك ذ : او ، ھراز ، ! ل<و م= ب أو م= 4 ، نإ م( هذھ ل ر ا نأ ذإ ار ( و@و ماود ا ت < # ا د ا إ ر ا =/د وأ = م 4 تA# : و !'ار B ن = / ف < / د ا ، ن از ذ73' = # م 'ھCا . ا ر ا ن د د ا م 'ھا ت .' ا ناد ا ن ر%از# ا ر ' 'و و 7 ب # نر ا ل 7 ن ر: ا 19 م ، ت ط ا =' # ةد% / ن ت ر ا هذ= ن < د ر: ا ث ر%از# = ' ا تزھ ةر': = او(< 132 ، د4و س ا ت ر ا هذھ ت < لو ا 9 او ./ارB# ا 9 '# ا اذھ دار/أ ت ھذ م=: ، م 4 ف '<ا ./ . Gرو د ت ز ةر @ ا 9 ن ' د و 7و ر%از# ا ن ر ا ءCؤھ ! ود' . ر: ا ر ا ! '< وھ ر' ا ر ./ .( عو@و نو< نأ ل<و' ا ن ر: ا ر ا د ن ' ناو ت ' ث ا ء #و ن ' د ن درو لو لو عو@و ا اذھو #ذو أ درو إ # ھ ا ن ! : 1 -زار إ نطو او ر%از# ا ل7اد ./ ن ' د = ' ' .' ا ھ ا تار @ و از<ر ر ' ' ت ازCو ت < ث . ر ا 2 -زار إ ةرو او . # ا ر ا بدأ ./ ن ' =' ' ا .' ا < ا ت ر .' ا د إ ! '< ر = .' او ن ' د ن درو لو ر ا ! '# .
ب و ' ا < *ا #*ا ارد ا هذھ ل 7 ن و د : ةرو و 94و #K و ؟ و 7 درو لو ر ا د و و . ر: ا ر ا بدأ ./ ن ' : أ د# ىر < ا < *ا هذھ د د م أ / ھر ن< .' او تCؤ ' ا . : • ؟!' أ و ر ا بدأ • و و ر ا د ا ةرو .ھ بدأ ./ و 7 ر%از# ا ؟. ر: ا ر ا • ؟ن ' د درو لو ىأر ف < و@و او 'اذ ا ن ت وار'/ عو@و ا اذھ لو ' ' # .' ا 9/اود ا أ أ ./ ت ( '/ 'اذ ا : = . 'و ن ' د . ، ! ل< /ر .' و 9 ، = 4 ظ م ! عو@و ا اذھ ءو@ ا ط ' = تدرأ و@و او م 'ھC ن ( ا ل 4 ن ، د او ل<< ر%از# ا م= ظ ز<ر ث . .7 ر ' O= ن د ' ث ا اذھ ./ @7و ب عزو .: و ث ا ط !@ر:'و ! ط'' ، # ظ ر 7 ا اذ= 9 '' / O= ا .7 ر ' ا ءاو ، هروط'و ر ا بدأ ف ر ' ./ ر%از# او ر ا د ا ةرو ر<ذ ./ و ، ل 7و ن ' د ف ر ' ا ، .: و ا أ لو ! ود' م 4 @ر ل 7 ر(<أ #'/ ن درو ن ' د . ا اذھ جار7*و ر'4إ ةز ./ ث ت ' ل7د =' اد ت < ط7 ن *ا 4 ! / و ' ت ر او ن *ا ناو مد ا ذ ت ر ، /ر < ./ارB# ا ثار' ا ./ = 4و ر<ذو ر ا ، اذھو ر ا ن ود' . اود ر<ذ م( : ل # ا Q'/ م او 9/اود ا ر ا بدأ ناو ء # يذ ا لو ا ل ، ! / 4رط' : ، ر ا دأ ، ر ا ب'< رد ا ھ ا ،! /اود ،!'3 و ر ا بدأ ف ر ' ./ بو ا ت و< ، ر ا بدأ ھأو 4 ، ر ا بدأ تاز ،ت ر ا عاو أ ناو ن </ . ( ا ل : ا أ ، ر ا بدأ : ر%از# ا ر ب '<و ن ' ، و د4و / ! ن ر: ا ر ا ض د ر%از# او ر ا د ا ةرو م ر ، #رد' م(
ج برB او بر ا ر ا ض د ='رو و =7 ر ' ر <ذ' او ن ' ف ر ' إ ، م( !' رو ب' < /ر ، ب '< ل 7 ن ن ' د Q ط أو ر%از# ا ر ، ا مھأ 9 # = / و ' 7 = ا ت < ث ي3<و اذھ ./ = إ ل و' ا O% ' ث ا . و د ' ا ل 7 ن Cإ دو#و ا إ جر7 و ز# نأ اذھ ن < = ر<ذ و ! '* و ت < ث 9#ار او رد ا ن و # : • ف @ .4و ت ر ا • ل د 4 داؤ: . ر ا ثار' ا ./ ر ا بدأ • يو ا تو4 ناد ا م# • شو ن @ ر ن د ن ' ةر@ ف ر ' ا ./ ن و ا 4 • ر ط ا د رو ا ر ن ' • ةر@ = ت د .' ا ء T .7 ر 'و يوB ل ' ن ' رو ن ب ھو ا د ط و ا برB ا • A travers l’Algérie Paul bourde
ت و ا ض ن اذھ ( ل7 م ث ي3<و ، أ =#اردإ ن< .' او ر: ا B ا و 7 ( B ك ' ا ./ : @ إ دو يذ ا #ر' ا ل< ./ ، 4 إ / @* ت ارد ا عو@و ا اذھ ت و ' .' ا ، # نأ ث طإ ! ت < = ةر '7 ! و – . ر: ا ر ا بدأ ./ ن ' -، اذھ إ اور أ ن ذ ا ن د# و عو@و ا : بدأ ./ ط 4 د ناو ت < .' ا !'ر<ذ ./ و ارو ظ : ا د ت ر ا ، ' ا 7اد ك ذ< د أ ةر ةذ ن ن # د ا ةرو ناو ت < .' ا نر ا ./ ن ر: ا ر ا ت '< ل 7 ر ر ' ا ةرو( ا ر 'ؤ ل 7 ر 9 ' ا ةد< < # ، ./ ن ' ناو ت < .' او . م و رو'<د ا 7اد م( نر ا ./ ن ر: ا ر ا ت '< 19 ةر@ V ر ' ناو . ود ا ' ا ل 7 م = او و ن ' .
د ز و ا إ !#و'أ نأ Cإ . C ر 7 ا ./و د4 نو<أ نأ ء د ل#و / ت /و ث ا اذھ ./ ت د4 ، ن ةد ا د . ّد ن ل< إ ر< مد 'أ < د وأ ب ر4 <ذ ص7أو !' و . ل7 م و ةذ ' ا ر ةرو'<د ا = /ر ا =' ظ Cو / ،ةوط7 ةوط7 ث ا اذ= =' ' و فار *او ! #و' ا ل@/ ن ق/و ا و اذھ ! و( ./ ث ا ر=ظ .
**
ل د ا
**
ت
ر ا و ن
ا
2 ،ل ا و ر ا د و د ن ا فر و ضر ا !ط #$ هدو&و ذ () ط ل * هر ل +ُ ن ) و ،رو- ا عو كردأ و ، + )ط تارھ ظ ن ت و ع ط ا ب ةز ر6 ( د تط7 ، ر آ # إ ن ن و : ت &رد) تارھ ظ ا ر+ ا ب ةز ر6 ( د 1 ه + ، ) < هد أ يذ ا م & ا و ل + ا ك ذ * هد و ، ) ر آ # إ ?@و ن ل ا و ر ا * + )ط ا ن )رھ و ()ار7 و ( +ط ن ا . * : ا و يد & ا ب ر ا * أ و ة ا حور *ھ ر ن C * ، ب ) أ ن د & إ ، D ا ق و فد ا نأ # إ F ر ا * ت ارد ا ن ر ر 7 و نأ د+) # ،ل ا و ر ا ن ف و م ن ا م$+ رار ا فر و ارز ا و ت + & ا # ) و س أ 2 . د مIاد قو7 * و ،ةد +) ا ق Jا # إ ( +) ?$ط رو-+ ا ىد #$ ن ا لظ ن ف و ةر * Iاد و ،برD ( إ و قر7 ( يذ ا س 7 ا ?@و ر+ # إ لاؤ ا ... # إ ن ا ىد ھا ل ا * )6ر ا و ت & ا دد& ? و ؟اذ و ف $ ر ) # . ن 7 د ا ث ن $ ر ا أ و : * + يوD$ ا ب & ا ن ، * ط-ا و يوD ظ: " $ ر :" " ل رّ ا ،ر ا . ل و ، ل&ر ا ھد- * ا & ا : ةد او ا ةر: ا " 3 ل : ن ا ن مو ا #@ : ر $ و ، او$ ا و اور) يأ $ " َل َ َر ل+: ا ن قُ 7ا ، ل ر ا ( و هد- يذ ا (&و ا م@) ،($ ار ل ، ةد او ا ر: ا يأ : #$ ( و هاوT و ( ز يأ ،ل&ر ا ُل ر اذھ و ، ( ل ر نأ ( T ، ($ ر إ يأ ( $ ار " 4 . 1 ةرھ ا + & +)ط ، )ر+ ا @ ا راد ، + ا ارD& ا * ت ارد ،م ا د) * )- د ،*+ & ا ب ا و د . ،ط 1980 ص ، 3 . 2 -داؤ ،رظ د ،ةرھ ا ب $ )ر+ ا راد ا ،*)ر+ ا ثار ا * $ ر ا بدأ ،ل د . د ،ط . ص ،ت 10 . 3 -و)أ ن د ا ل & ل@: ا مر ن) د روظ ن) ، بر+ ا ن م 11 ل ر ةد ، ،رد - راد ، ط ،تور ) 1 ، 1990 ، ص 279 . 4 -د& بو + ن) د ن د ا يد )آ زور : ا : ط ا ج 3 ط ،تور ) ، ل & ا راد ، 3 د ، . ت ص ، 309 .
3 او ث ل ر ةد ت ن + ةد ط و ا م&+ ا ب -أ ر ذ و " : ن ل ر ر و ر و ر ن ا ( $ ل+& $ ر و ر ر +) ا و #@ و ر $ ر و ه (: ) ($ ر و هور ) ن ل ر ل و () ر و ه و ل ر و لو ر و ل ر ا ث د ا * و () ) ّ$ ر وأ ( 7 ن ن: *: ) ك ( ،هاذأ #$ ر)- ( : ( و ) ل رأ ( T لازھ د+) ت ل) ا و ل ر و ($ اور تر ن ($+& ز $ ر ا ت ط ، $ ار ه ط أ و ل اور تر - # @ار ل) ا و ل ر ) ل ر ا ( ،ل ر ا ? -) ل ر ا ( ت) و ث D ا ط ث م 7 ) نو$ و ن * نور ن ذ ا بر+ ا ،# ر ا ) ر ا ( $ ر ا ر ا ) D ) $ ء ا و ( ، ) ل ر ا ( ا ل ر ا بر+ ا ،ل ر ) ل ر ا ( ل و بو ر$ ر +) ا ر ظ #$ ?@و ع $ ء و ن ل ر$ د+ ء*7 و ث د ا * و ،ث ا ن () - و ن ا ن و هر 6 ) ل + ا ت$ )ا اذإ ل ر ا * ة ( م أ ($ ر # أ و ($ ر ن ط ل و ل ر و ل رأ ج ) $ ر ا ( ، ر ز ز+ ا ل ز ا * و ،ف - ا و ء 7 ا $ ) $ ر ا ( $ ر )+ ا ل ( إ ل ر #$ ةو $ ر وذ ر)+ و ق Jا ن ( إ ل ر $ ر م و * $ ر م أ و ن $ ا ،ر ا ) لو ر ا ( $ ار ا و ل ر ا ر " 1 . ن ا ھد- * ا & ا # + ) @ أ $ ر ا تء & و " ل ر ا $ ر ا . و $ ر ا ( إ ل رأ يذ ا يأ * $ ر ت أ لو ،هد ر و ( ذ T يذ ا (&و ا م@ ) " ق$ط ، ةد او ا ةر: ا #$ @ أ $ ر ا " ةد او ا ةر: ا $ ر ا " 2 . و تء & د ،* + ةد ( $ ر ظ: ّنإ ( $ " وأ &و ا و ل ا و ر ا # + ) : ا دار يذ ا د- ا ( إ ر . ( إ لو-و ا دار ا ن ا و د # + ) و . وأ بار ا ت و 1 -ا د) د ،ت ز ا د أ ،#:ط- م ھار)إ ط و ا م&+ ا ،ر & ا د ،رد قور7 ا ) ، ط ،ر- ود ا 4 ، 2004 ص ،م 334 -ص 335 . 2 -ج ر ا ح )- ا ،* و : ا ير ا *$ ن) د أ 1 د ،تور ) $+ ا ب ا راد ، . ،ط 1398 ،ه ص 264 .
4 -ل ر ا . ر J ن ن ل ا ن #$ ق$ط $ ر ظ: ن $ * + ا هذ و . ذ أ ( و ل ر ظ: : ر J ن ن ل ا ص 7 ا وھو " 1 . و #$ ك ذ ق$ط " ت اذإ )اد ا : ت$ رأ $ ر ا ت طT لازُھ د+) )اد ا " 2 ر 7 ا لو : ِ َ َن َو ُ ٍب َ6 َد ً َ ھر & َ7 َر َ ت َ$ ُ) ( ُر َدو َھ ِر و َ َ َ 3 ظ: دار و و د نT) د& ، ظ:$ وD$ ا وظ ا * ر أ ق د ا درأ اذإو " ر: " * + * او : ر : ا ?ط : () ) أ ذ او ر: ا #$ ةو ا ،ر 4 ر و ( ف- # $ *)أ ن) ر ھز لو ك ذ #$ ل : َ َ ْ َ ٍء َ ْ: َ+ ِء َ ا َ ِط ِم ُ َر ة ُ َ ِ َر َ ة ْز ُؤ َدو َأ ة ْم َ ْر َ ِد 5 هر ذ ق) ل ن #$& : #$ و و رد ) ا #$ م& + ا نأ ر ذ () * + يذ او ، * & ا ب & ا ل:D م أ إ ، ( دؤ يذ ا يوD$ ا # + ا ) ) ) ءار+7 ا ء : ا ل ن ن ) و ، ل) ا ھر ، $ ر ا ق رط ل 7 ر- مھأ ھدورو ةر ارظ . # إ *$- ا * د ا ل ا زو & ن ، د ت و ) ظ : ا هذھ ت ظ د *)ر+ ا ن ا $ * ، ناو ا اذ يد ا رو@ ا وھ ك ذ ّدر و ، ر آ * د ل ز ر و ( I ) ، $ھ & ا ذ ( )رو ، $ ا * وأ ? او ا * رو@ ا اذھ ن ءاو # إ ك ذ ?&ر ز ر ا * + ) ل ا F ر ا ل& * تادر: ا هذھ نأ # إ ف@أ ، 1 ، ن ر7+ ا نر ا ت ر ن جذ يرIاز& ا $ ر ا بدأ * * ا ثورو ا ،*)ار7 ن ، ر & ةر ذ 2012 / 2013 ص ، 23 د فطاو ن )رD ا ت ر ا ، باو ف و و * ز & ا F ر رد - ن رد- د ا ر& ا ن ا و ?) ا ن ر ا ن : ارد $ $ د ، ض ر ا ، طو ا د ك$ ا ) ، ر . ، ط 1996 ص ، 40 . 2 -يزار ا سر ن)ا د أ ن ا و)أ ، تور ) ، ل & ا راد، نور ھ ن) م ا د) ! D$ ا س د، . د، ط . ص، ت 497 . 3 لد & ن) س ن) نو #7 ا ، د ،تور ) ،ر7 او )ط$ تور ) راد ناو د ا . د ،ط . ص ،ت 137 . 4 -روظ ن)ا : بر+ ا ن م 4 ، ،ل ر ةد ص 368 / 369 . 5 -# $ *)أ ن) ر ھز : د ، ن ) ، ر7 او )ط$ تور ) راد ، ناو د ا . ، ط 1982 ص ، 21 .
5 يأ &و او ل او ر ا لو ب- ، :$ ا + : ، ر: ا دار ا د- ا يذ ا ص 7 ،ل ر ا ت و بار ا وأ ،( إ ل ر ا ، ل ا + )ط) وھ $ ر ) مو ه د ھTط م وأ ( ) ر6 ضرأ # إ &و ، )6ر وأ هار إ ن *$- ا ( طو كر ل ) #$ ن ظ:$ ا ق طإ و 7 ك ذ ود) ، ل ر ا * ر ا ن ھو ، دار ا ) $ ر / ةر: .( ةد ت 7 " ل ر " ةدد+ و ةر . لد و ا * $ ر ا ن ، ر ا #$ إ *ھ " ل ا و ر " 1 * ةد ? ) ( $ دو+ و ط 7 ا و و ا ن ا * ث+) لو ا و دو & ا () - * ث+) يذ ا نو ا س #$ ،( ت & ف$ . و ، $ ر ا م ھ : تدد+ د ،* ط- ا ب & ا ن أ رو & ( $ فر + ( و ) * ازD ا د و)أ ر د د او # + تاذ أ ،بد ا لھأ ": ? ط عو ّ إ 7 و ب+ ةد ز " 2 ? ل-او ( ، ر Jا ? ل-او ا نو 7 ا و ب+ ا د+) ، د & و ل ا و ر ك ھ ن م نإ ر Jا . * ا ر+ و *ھ ( و ) ": ل T ا و ق + ا ? اد ا ن ) ? & يذ ا ف T ا ن نو ةر -)) fI ا و ب ) ا * ث ) ا و د ة T) رھاوظ ا و تادھ 7 ا د-ر * ق د ا او " 3 . وھ عو ا اذھ س أ نأ * : ا د ر ذ و " ف-وو ( إ و ف ؤ ا ص 7 ا ر ذو ، هر: ) ( ضر+ ? ، ) ر * ا قط ا م أ ) ر+7 * ا ت وھ و ،مھر أ و م أ و $ھأ دIاو #$ و ، ھروز * ا د ) ا لاو أ #$ طا 1 -*)ار7 ن ، ن ر7+ ا نر ا ت ر ن جذ يرIاز& ا $ ر ا بدأ * * ا ثورو ا ص ، 23 . 2 -د، ? زو $ و ا ر7 ا،* و 7 ا *$ ق ، ز & ا $ ر ا،* و ا د . ، ط 1976 ، ج 1 ص ، 45 . 3 *+ & ا ز ر ا ،* : ا *$ د ق ،ر ا ك * ر ا ،* ا ن ن) د د ،ط )ر ا ،* $+ ا ث )$ . ،ط 1965 ص ، 1 .
6 -T ل * - ا هرظ &و و ،(:طاو ن و ( : ن ر)+ اذھ * " 1 ّر ، 7 ا ( )ط ا يد) ،( ظ # إ @ ) و -و (+ #$ أ رد هدھ 7 . T) ر+ * ) ا سرط) أ ": د او ل ا – & وأ – ن # إ ن ن ةدد+ ب ) أ و :$ د- ، ر آ " 2 نو د ، ضر6 ن د) $ ر ، +: ق # إ فد نو د و ، اذ +: ق ( #&ر - 7 @ر6 ،ء + & ا " ن ر ا د) لو و ا نأ ندو " ىو #$ ءاو ) $ ) $ ر ا & بد ا رظ ق * رو ىو #$ وأ، & ا و ا ر 6 وأ )دأ س )دأ " 3 ( و ) * 7 ا ن د ا ح - ر+ ن * ": وأ + وأ از & إ لظ $ ر ا نأ ن ) ز& ا ل- : ا ط إ وأ، ا ز& قار ا ر أ ( @ وأ ، ( + ةر7 ) ( إ * يذ ا ن او،( أد) يذ ا ن ا " 4 . دأ س & $ ر ا س & ا ) ل *) * ) ن در: ا ( ،ىر ا )د س & ا $ ر ا ر ا )$ ا نار) + ناذ$ ا ،ةدھ 7 ا و ف-و ا هد ) ىر ا )د ا . ن + ن ) ? & $ ر : أ ، $ فر + ا ر ا و ل ا وھ لو ا # + ا و * ا # + ا : و هر: ثاد أ ر ا * ) $ ر ، ب ط و ) نو نأ ب& و ، م إ ل ر ا لو - 7 ا ( )ط ) ك ذ &ز (7 و هدھ 7 ب او و ب ط ا أ ، ) # إ هر: ثاد أ ل ($ھؤ ، * ىو اذ ر ا $ و ةدد+ ن أ * ر ا ل ا إ :-او ، : &ا و ار ارD& ھ و ،ت 7 ن م & * راد و بد ا و م$+ ا ت &ر ن # ا ن ار اذ و ، ر7) 1 ،ت ر ا بدأ ،م ن ،بادJا و نو : ا و $ * طو ا س$& ا ، ر+ ا م ع 138 و و ،ت و ا 1989 ص ، 13 . 2 -* ) ا سرط) ، فر + ا ةرIاد f 8 +)ط ، ، طد ، تور ) ، فر + ا 1884 ص ، 564 . 3 ،? زو ا و ر7 $ يد و ا راد ،ر7 ? ا نر ا * )رD ا $ ر ا ،ندو ا م ر ا د) ط 1 ، 2006 ص ، 23 . 4 * 7 ا *$ ن د ا ح -، ا * ةر-) ا ارD& ا ن $ ر ا ، اد ا ارد ا و * ارD& ا ف7 رد ا ،فر + ا ةT7 د ، . ، ط 1999 ص ، 11 .
7 )د ا و ر ا و د ا و $+ ا دIاو: ا ر ذ # إ @إ ... ّر ا ( و ك ذ ل و ، D)- *$ ر ا ب ط ا ب :$ ب T) و )دأ . $ ر ا أ ، + ت ?ط ُ ر: ا * ن ، ر: ا ن ل 7أ و ّم أ $ ر او * + $ ر ، ةر ) ت ( ?ط ُ ر J ن ن ل ا نو " : ن ن ل ا ل ر ا أ ، و + وأ فد ا ك ذ ن د ، ن + فدھ ق ر آ # إ $ ر ا (+ & و ، ر: ا * ت ?ط ) : ر : أ " 1 . ،ء ا ب - * ازD ا د ر: ا و " وأ ،( بور ن ص ا # إ $ و ( بو6ر و بو$ط # إ لو-و ا " 2 . ن ) قر ،ر: ا ن ( د ضر+ * * ازD ا و هد ر: ،( ن و " نار: : ر ا ن ند) ا رھ ظ) ر: ير - ا # إ نطو ا و $ ا ل: أ ن ب$ ا ر ) ر: و ،تاو$: ا و و ،ضر ا و تاو ا تو $ # إ ن فار7إ نط ) ا ن ر: ا " 3 لو $ ر ا ن ف @ و ، " : ب+ ةد ز ? ط عو T) و 7 " 4
ل ا ن ن & ا ب+ ا و د & ا د+) ر J ) ك ا ن ةر ) $ ر ا ل+& ،
ك ذ ر ذ م ( أ ن م6ر ا #$ . نو # ر و ل ا $ ر ا * نو نأ د) ( ط ك ھ . * ا * ) ا م ر ) $ ر ا ل ن و 5 : لو-و ا ق ط ا ↓ ↓ ن $ ر ا # إ ↓ : + 7 + + )ط رھ ظ + ر Jا ? ء + و ر T ر T 1 ،ب $ )ر+ ا راد ا ) ، )ادآ و او أ ،م ا * $ ر ا،يد +- ا ف ط$ ا د) م ا د) ط ،ةرھ ا 1،1992 ص ، 5 . 2 ،* ازD ا د ن) د أ د و)أ ج ن د ا مو$ ء إ 2 $+ ا ب ا راد ، ، ط ،تور ) 1 1986 ص 181 . 3 -ص،( : ?&ر ا ،* ازD ا د ن) د أ د و)أ 181 . 4 ?&ر ا ( : ص ، 273 . 5 -* رھ ط ا ، ھؤ ) * + ا د + ا * رIاز& ا $ ر ا - او أ * : ا ورطأ ، -I + & ، هارو د $ رو ح )ر يد -رIاز& ا ، 2013 / 2014 ص ، 9 .
8 ُ?ِ &ُ $ ھد& ، ) ا ت : ر+ ا ظ ) ، ر ھرھو& * $ ر ا نأ #$ و ت إ و ، فدھ تاذ ر ا هذھ ،ق د و ق د ً َ:َ ن ا * م و $ ر ا ن ) ل) ا م ك ذ) و ، ط ا ن & ر و $ تار) ب ا $ ر أ + & ث ح ط- ا D$ ا * 1 . ظ: نأ د& نآر ا # إ عو&ر )و " $ ر " ةرو * ةد او ةر إ () حر- م # + لو ث ش ر : " É#≈n=ƒ\} C·÷ƒtè% ∩⊇∪ öΝÎγÏ ≈s9Î) s's#ômÍ‘ Ï!$tGÏe±9$# É#ø‹¢Á9$#uρ ∩⊄∪ (#ρ߉ç6÷èu‹ù=sù ¡>u‘ #x‹≈yδ ÏMøt7ø9$# ∩⊂∪ ü”Ï%©!$# ΟßγyϑyèôÛr& ÏiΒ 8íθã_ ΝßγoΨtΒ#uuρ ôÏiΒ ¤∃öθyz ∩⊆∪ " 2 د و ت د و ، $ ر ا ن $ ةرو ا لھأ نأ مو$+ وھ ، ر & ا ش ر $ ر *ھ ر ا ($ $ ن #$ # + ل ، ر ا ? و م ) ةر & ا # إ مھر ظ أ ت & ا م ا ( $ م ھار)إ " !$uΖ−/§‘ þ’ÎoΤÎ) àMΖs3ó™r& ÏΒ ÉL−ƒÍh‘èŒ >Š#uθÎ/ Îöxî “ÏŒ ?íö‘y— y‰ΨÏã y7ÏF÷t/ ÇΠ§ysßϑø9$# $uΖ−/u‘ (#θßϑ‹É)ã‹Ï9 nο4θn=¢Á9$# ö≅yèô_$$sù Zοy‰Ï↔øùr& š∅ÏiΒ Ä¨$¨Ζ9$# ü“ÈθöκsE öΝÍκös9Î) Νßγø%ã—ö‘$#uρ zÏiΒ ÏN≡tyϑ¨W9$# óΟßγ¯=yès9 tβρãä3ô±o„ ∩⊂∠∪ " 3 . ل $ ةو د ) & ا إ س ا ّf و ، ظ ) ت+ ك ذ ءو@ #$ حاو * ھو أ * ا بر+ ا قاو أ # إ ت ر ا ت ك ذ ،م ا ( $ م ھار)إ ن ر ا ھر 6 و لد & ا ود و ز & يذ و ظ قو ر 7ا و م ر ز& ن ةدد+ . & $ قاو ا هذھ ت$D ا < #$- لو ر ا ضر د ،ت د ا و ر ا f ور و ةر ( ع د ا و م ا # إ مھ د و ،م او ا هذھ * بر+ ا #$ ( : م$ و ( 4 . * و ل < د) ن) ر) & ن ث د ا : #$ ( : ضر+ م$ و ( $ < #$- < لو ر ن 1 *)ر+ ا بد ا * $ ر ا ،* او ا قازر ا د) ) ير& ا ?)ار ا نر ا # ( ر7 ا راد ، د ،ر- ت + &$ . د ، ط . $& ا بد ا * $ ر ا ،سرط) ل & إ ن ،ت ص ،يز 25 . 2 -ت Jا ،ش ر ةرو ) 1 -4 .( 3 ،م ھار)إ ةرو Jا 37 . 4 ك ا د) د و)أ ج و) ا ةر ا ،م 7ھ ن)ا 2 ،ض ر ا ? زو ا و ر7 $ فر + ا ) ، د . د،ط . ص ،ت 245 .
9 -لو م او ا * س ا " : * $ ل&ر أ م k$)أ نأ * و+ د 7 ر نl ( و # إ *)ر " 1 . ن د ) رار:$ نو د ، :$ رو أ #$ د$ $ ر ا ن ىر أ ت آ تدرو # + ( و * ": * tΒ öÅ_$pκç‰ ’Îû È≅‹Î6y™ «!$# ô‰Ågs† ’Îû ÇÚö‘F{$# $Vϑxî≡tãΒ #ZÏWx. Zπyèy™uρ 4 tΒuρ ólãøƒs† .ÏΒ ÏµÏF÷t/ #·Å_$yγãΒ ’n<Î) «!$# Ï&Î!θß™u‘uρ §ΝèO çµø.Í‘ô‰ãƒ ßNöθpRùQ$# ô‰s)sù yìs%uρ …çνãô_r& ’n?tã «!$# 3 tβ%x.uρ ª!$# #Y‘θà xî $VϑŠÏm§‘ ∩⊇⊃⊃∪ " 2 . ? م ا ( $ # و $ ر ل & ا اذھ * $ ر ر 7أ و م$+ ا ب$ط نو د # + لو ( م$+ م ا ( $ ر@ ا : " #y‰y`uθsù #Y‰ö6tã ôÏiΒ !$tΡÏŠ$t6Ïã çµ≈oΨ÷s?#u Zπyϑômu‘ ôÏiΒ $tΡωΖÏã çµ≈oΨ÷Κ¯=tæuρ ÏΒ $¯Ρà$©! $Vϑù=Ïã ∩∉∈∪ tΑ$s% …çµs9 4y›θãΒ ö≅yδ y7ãèÎ7¨?r& #’n?tã βr& ÇyϑÏk=yèè? $£ϑÏΒ |MôϑÏk=ãã #Y‰ô©â‘ ∩∉∉∪ tΑ$s% y7¨ΡÎ) s9 yì‹ÏÜtGó¡n@ zÉëtΒ #Zö9|¹ ∩∉∠∪ y#ø‹x.uρ çÉ9óÁs? 4’n?tã $tΒ óΟs9 ñÝÏtéB ϵÎ/ #Zö9äz ∩∉∇∪ tΑ$s% þ’ÎΤ߉ÉftFy™ βÎ) u!$x© ª!$# #\Î/$|¹ Iωuρ ÅÂôãr& y7s9 #\øΒr& ∩∉∪ tΑ$s% ÈβÎ*sù Í_tF÷èt7¨?$# Ÿξsù Í_ù=t↔ó¡s? tã >óx« #¨Lym y^ω÷né& y7s9 çµ÷ΖÏΒ #[ø.ÏŒ ∩∠⊃∪ $s)n=sÜΡ$$sù #¨Lym #sŒÎ) $t6Ï.u‘ ’Îû ÏπuΖŠÏ ¡¡9$# $yγs%tyz ( tΑ$s% $pκtJø%tyzr& s−ÌøóçFÏ9 $yγn=÷δr& ô‰s)s9 |M÷∞Å_ $º↔ø‹x© #\øΒÎ) ∩∠⊇∪ tΑ$s% óΟs9r& ö≅è%r& š¨ΡÎ) s9 yì‹ÏÜtGó¡n@ zÉëtΒ #Zö9|¹ ∩∠⊄∪ tΑ$s% Ÿω ’ÎΤõ‹Åz#xσè? $yϑÎ/ àMŠÅ¡nΣ Ÿωuρ Í_ø)Ïδöè? ôÏΒ “ÌøΒr& #Zô£ãã ∩∠⊂∪ $s)n=sÜΡ$$sù #¨Lym #sŒÎ) $u‹É)s9 $Vϑ≈n=äñ …ã&s#tGs)sù tΑ$s% |Mù=tGs%r& $T¡ø tΡ Oπ§‹Ï.y— ÎötóÎ/ <§ø tΡ ô‰s)©9 |M÷∞Å_ $\↔ø‹x© #[õ3œΡ ∩∠⊆∪ * tΑ$s% óΟs9r& ≅è%r& y7©9 y7¨ΡÎ) s9 yì‹ÏÜtGó¡n@ zÉëtΒ #Zö9|¹ ∩∠∈∪ tΑ$s% βÎ) y7çGø9r'y™ tã ¥óx« $yδy‰÷èt/ Ÿξsù 1 -ج & ن)ا ن ،*: ا < د) ن) ! $ ن)ا ي ط$D ن د ا ء 1 #:ط- راز ) ، ز ) ا د، ر ا . ،ط 1999 ص ، 73 . 2 Jا ،ء ا ةرو 100 .
10 -Í_ö6Ås≈|Áè? ( ô‰s% |Møón=t/ ÏΒ ’ÎoΤ߉©9 #Y‘õ‹ãã ∩∠∉∪ $s)n=sÜΡ$$sù #¨Lym !#sŒÎ) !$u‹s?r& Ÿ≅÷δr& >πtƒös% !$yϑyèôÜtGó™$# $yγn=÷δr& (#öθt/r'sù βr& $yϑèδθà Íh‹ŸÒム#y‰y`uθsù $pκÏù #Y‘#y‰É` ߉ƒÌムβr& āÙs)Ζtƒ …çµtΒ$s%r'sù ( tΑ$s% öθs9 |Mø⁄Ï© |Nõ‹y‚−Gs9 ϵø‹n=tã #\ô_r& ∩∠∠∪ tΑ$s% #x‹≈yδ ä−#tÏù Í_øŠt/ y7ÏΖ÷t/uρ 4 y7ã⁄Îm;tΡé'y™ È≅ƒÍρù'tGÎ/ $tΒ óΟs9 ìÏÜtGó¡n@ ϵøŠn=¨æ #·ö9|¹ ∩∠∇∪ $¨Βr& èπoΨ‹Ï ¡¡9$# ôMtΡ%s3sù tÅ3≈|¡yϑÏ9 tβθè=yϑ÷ètƒ ’Îû Ìóst7ø9$# ‘NŠu‘r'sù ÷βr& $pκz:‹Ïãr& tβ%x.uρ Νèδu!#u‘uρ Ô7Î=¨Β ä‹è{ù'tƒ ¨≅ä. >πuΖŠÏ y™ $Y7óÁxî ∩∠∪ $¨Βr&uρ ÞΟ≈n=äóø9$# tβ%s3sù çν#uθt/r& È÷uΖÏΒ÷σãΒ !$uΖŠÏ±y‚sù βr& $yϑßγs)Ïδöム$YΖ≈u‹øóèÛ #\ø à2uρ ∩∇⊃∪ !$tΡ÷Šu‘r'sù βr& $yϑßγs9ωö7ム$yϑåκ›5u‘ #Zöyz çµ÷ΖÏiΒ Zο4θx.y— z>tø%r&uρ $YΗ÷qâ‘ ∩∇⊇∪ $¨Βr&uρ â‘#y‰Ågø:$# tβ%s3sù È÷yϑ≈n=äóÏ9 È÷yϑŠÏKtƒ ’Îû ÏπuΖƒÏ‰yϑø9$# šχ%x.uρ …çµtFøtrB Ö”∴x. $yϑßγ©9 tβ%x.uρ $yϑèδθç/r& $[sÎ=≈|¹ yŠ#u‘r'sù y7•/u‘ βr& !$tóè=ö7tƒ $yϑè䣉ä©r& %y`Ì÷‚tGó¡tƒuρ $yϑèδu”∴x. Zπyϑômu‘ ÏiΒ y7Îi/¢‘ 4 $tΒuρ …çµçGù=yèsù ôtã “ÌøΒr& 4 y7Ï9≡sŒ ã≅ƒÍρù's? $tΒ óΟs9 ìÏÜó¡n@ ϵøŠn=¨æ #Zö9|¹ ∩∇⊄∪ " 1 . # + ( و * f $ نو د و " : βÏiŒr&uρ ’Îû Ĩ$¨Ψ9$# Ædkptø:$$Î/ š‚θè?ù'tƒ Zω%y`Í‘ 4’n?tãuρ Èe≅à2 9ÏΒ$|Ê šÏ?ù'tƒ ÏΒ Èe≅ä. ?dksù 9,ŠÏϑtã ∩⊄∠∪ " 2 ( $ م ھار)ا د د ذ م د f # + ( و ر + ا * ةر از ر - م ا ء*& ) ن و م ا : " ϵŠÏù 7M≈tƒ#u ×M≈uΖÉit/ ãΠ$s)¨Β zΟŠÏδ≡tö/Î) ( tΒuρ …ã&s#yzyŠ tβ%x. $YΨÏΒ#u 3 ¬!uρ ’n?tã Ĩ$¨Ζ9$# ÷kÏm ÏMøt7ø9$# ÇtΒ tí$sÜtGó™$# ϵø‹s9Î) Wξ‹Î6y™ 4 tΒuρ tx x. ¨βÎ*sù ©!$# ;Í_xî Çtã tÏϑn=≈yèø9$# ∩∠∪ " 3
< م &و نأ د+) ةر & $ ةر & $ ت ،
كاذ أ مھد ( $ فر + ا ر 6 ةر & ا ن ر آ عو # إ ل&و ز ر ) ا ةر & ا *ھ و 1 ت Jا ،ف ا ةرو ) 65 -82 ( . 2 Jا ،f ا ةرو 27 . 3 Jا ،نار لآ ةرو 97 .
11 -# + ( و : " ãΝä3š/§‘ “Ï%©!$# Åe÷“ムãΝà6s9 šù=à ø9$# ’Îû Ìóst7ø9$# (#θäótGö;tGÏ9 ÏΒ ÿÏ&Î#ôÒsù 4 …絯ΡÎ) šχ%x. öΝä3Î/ $VϑŠÏmu‘ ∩∉∉∪ " 1 اذ ) تدأ ،ضر ا وھو *$- ا ( طو ف 7 ا #$ ن ا $ ر ا تد و تدد+ و :$ * او $ د ر7) ا نأ و ، ) * هر 7 ا ىد كرد نأ ن ا نو اوط ك ذ و ن د و م$ ل &ر ر ا ن ) ن د و ،م قIارط ت و و م أ ل ر ا و ر: ا ةاوھ ن ف7 ا # إ ةرط ا م + د و ةر D ا م و ا نور آ و س ا و ضر ا ن لو & ا ن ب ا .... و ، ظ ا د) ر ا )$6أ ف- ا د و م ظ ل & * *- ا و د اور ا و ةدھ 7 ا ن ) ر: ا #$ م ظ+ صر ،قد- و T) م ادھ 7 $+ ا ل & ت و 2 . ت وأ ضر ا #$ ةر و بورد * بد ر) ت ءاو ت ر ا نأ ود) و اذھ ظ و ب ر وھو ،* ارD& ا س $ ن + ا ت $طأ د ف ا ر ) ا * رط ر ) ت ط و تارد ر& د * ارD& ا س ا نأ fI ا ت ھر) د ل) ت ر ا هذھ ةر و * ارD& ا د & ا نأ ن ) ا مظ+ د ا * و ،* ارD& ا ر ذ ا و ر)د ا * ذ 7 ب ( اد ا و ( &و ن أ و * ارD& ا س ا اذھ #ّ د ير @ ا ? او ا د : ا * ارD& ا ر +7 ا 3 . #$ ر ا ة ا ض) و ن ا ب فد ا ت $ ر ل نأ لو ا ن و ا نإ و ،ضر ا $ ر ا ر * & * اد)أ طر: م $ ر ا ز & هد &ا سر يذ ا ن
* $ ر ا * د * ا $ و ا ر )ا * ن ا د &ا ك ذ و ، ) ع : ا و 1 Jا ،ءار ا ةرو 66 . 2 -ا +)ط ،ت ر ا بدأ ،م د ن د ،ت و ا ر . ،ط 1989 ص ، 15 -ص 16 . 3 -د ، ر-د ا ر7 $ فر + ا راد ،ةر و ةر * ارD& ا ر : ا ،* 7 ا ن د ا ح -. ،ط 1980 ص ، 79 .
12 ر ب ب ا و ب ھذ ا * $ ر ا ر نِ َؤ * و ، $ ر ) ( : ا ةرIاد ? و - ) & ا و ة ا 1 . ن ر)+ و ، & ن اذ أ فادھأ ق * ت و ا ل * * T ت ر ا و & ن م + ا #$ ح : ا قط 2 . # ضر ا !ط #$ د&و نأ ذ ن ا ق ار فدھ لو & ا * ث ) اذإ ارو و د نو د و لو & ا ن ث ) Iاد و ،اذھ و ،ع ط ا ب ةز رD) هء ةرو-) د + يذ ا ،ير7) ا كو$ ا ( &و و ن و * ا زIارD ا ن د+ * ا ن ن ( I )) ن ا ر+ تداز $ ،ن ) ط ا I ) ا ر+ #$ أ ا ن ث ) ا * ل ا * ارD& ا ر ط ا ن @ ل : و ك ذ)و ، $ ةرط ا + I ) ا و ن ا ن ) 3 . د& * ارD& ا ثار ) و * ط- ا و يوD$ ا $ ر ا * و : ر+ د+) و ،( $ ر ن ود ) مو ر ا ل+& * ا ? اود ) $+ ا $I ا ض+) م أ : أ : ؟ $ ر ا هذ ( ود ھأ ( $ ر) ر ا مو نأ د+) ثاد هدر ءارو ? اد ا و ، ؟ئر ا #$ ( $ ر . ا ط ا * $I ا هذھ #$ د أ ةر ) & : 1 ع ط ) م إ و ، $ ر ا ن ود ) ،ء )ر أ وأ ء د-أ و ،م ن ن ر Jا )6ر )$ ( ز و ( ر ،( 7ھد و ر ا ب & إ ر أ #$ . 2 -و$+ م د م : ؤ و م ) ف ر+ ا و ،مو$+ ا و فر + ا ن ئر $ ر ت . 3 ? او ن ) و ، ك ا و قرط ا د د و ، ھراز * ا ك ا و ناد$) ) ف ر+ ا نور Jا د : # 7 ا و رط ا . 1 -م د ن ، ت ر ا بدأ ، ص 21 . 2 ،* 7 ا ن د ا ح -ةر و ةر * ارD& ا ر : ا ص ، 254 . 3 د) ا ا راد ،* ارD& ا ر : ا ،* اد 7 ا م ھار)إ و ل @ ل $ د ،ر7 ا و )ط$ . ،ط 1990 ، ص 202 .
13 -4 -ماو ا و م ا ر ) أ در – ھر@ و @ -سو طو د و تاد ن . 5 د - ا و ت و$+ م د و و ا ثاد n F رT ا ... ةدو- ا ناد$) ا ن ةر ز ا * . 6 لاو #$ ( $ ر ر ) أ ن ود و ر ا د ت ر ا بدأ * ر 7 ا )6ر ل أ ن نو ) ا ( ود : طوط) ن)ا و يدو+ ا . 7 -ا و و& -ا ر D # إ ةو د -ا ( $ ح : ا و ر J ) ك 1 @ ا رھ ظ ل و ) (7 + يذ ا دو &$ ارظ نطو ا ? او ر D نو د و ( طو ئد ) و ت و او طر7 روط ا و . 1 ةر أ د ، *)ر+ ا ثار ا $& ، * + ا د + ا * يرIاز& ا بد ا * قر7 ا # إ $ ر ا : س، ق7 د، بر+ ا ب ا د ا ن رد- $- $& 24 راذآ ، 2005 ص ، 34 -ص 36 .
**
لو ا ل
ا
**
ت
ر ا بدأ
:
م ا و اود ا
1
-ر ا بدأ ف -ر
.
2
-ر ا بدأ ة
ا
ر
3
-ر ا بدأ اود
4
-ر ا ب -رد
ا
ھ ا
5
-ر ا دأ
6
-ر ا بدأ م" #أ
7
-ر ا بدأ تاز
8
-ر ا بدأ
ھأ و
#
9
-ت" و
ر ا بدأ بو
ا
**
لو ا ث
ا
**
16 -1 -ر ا بدأ ف -ر : ءو ا ط لو ود اود و اد و ر ا مو ! ر نأ د # $ ط ! ا اذ ظ '! ا و ، ر ا بدأ ھ ! -ا بدأ ر -و +أ ن , ن! -و- ! هد/ !ھ " ر ، بدأ " نو- # - ا رط د! و 1او ا ل يذ ا ج 4ا ك ذ وھ بد ، و -ر ا ! دار! ا س ر ا !أ ، # ر - و , ! ةر- تاذ ل +ا ! إ و ظ ، # - إ ! و -ر ا و ل ا " بد:# ف و نأ ن-! ! وھ اذإ ت' ر ا بد: و نود و ، م ا د'# ن! د # إ ر # مو ا ر ا ھو ، 1او ا ر ا بو ا ل !/ و قد ا و 1د ا ن! /رد# ، = #ط ا و = ادھ ,! = ل/ و ، " 1 . ء / د1و " #ر ا ت ط ! م/ ! بد ا و @ ا " وھ ر ا بدأ نأ : " و!/! د1و ، B! د'# = ' ر ن ف ؤ! ا ت #ط ا لو ا #د ا ر DEا ! ضر 1د ل / و ، ق'Bأ و كو و تاد ن! هار ا #ط ا رظ ! ق ھدھ , د او نآ اذھ ل- ن # !/ وأ ، ر! ر! = ر ل ار! در وأ ، " 2 بد: و يد/! روظ ! ر ا # م 1 1او ت' ر ن ثد ا ت ؤ! ا ك وھ #ھ بد ا ن! عو ا اذھ لD! رط ! ا ھ $# تاذ ا نأ ث # ، ! د # إ ر ا =# . = :# = ر او! ر !أ ": ر ف يذ ا رD ا ك ذ -' ر ت # م 1 ، 1او ز ! ! ل ر ! ا و تاذ ا ن # زاو! ، فد # ، ن ر! ل-, و نو! ! ل'B ن! ، عو و = ر D: ا و ئر ا ! ل او ا " 3 = #دأ س / = :# يو ا د ن# د = ر ! # ، صو B! ب طB = و- ، #د ا س / ا ن هز ! - ! صO B ا و ت ا ن! 4ا ن # !/ ، هر و = و-! و هؤ # و اذ ا = ط ! = ، هار ! ر#B !د ةد 1 -،سرط# ل / إ ل' ا /! ،يز / 4ا بد ا ت' ر ا ع 7 ةرھ ا ، ، 1975 ص، 52 . 2 -،سد ! ا ل! -، #ھو يد/! ط،تور # ن # # -!، بد ا و @ ا #ر ا ت ط ! ا م/ ! 2 ، 1944 -1984 ص، 17 . 3 -، او! ا قازر ا د# ر ير/ ا #ار ا نر ا #ر ا بد ا ر ا ، ص 41 .
17 -! هد ر د ع -!4ا ص ا وأ در ا B, ص! ر ، ب / وھ 1 ، ثد و لو ر ا ص ن ر-# و#أ ء ! أ ": ة ا ت+ /! ف ، #ر ا لو ا نو ن! ن / مD هر @ ھ - وأ ، = ر ل/ يذ ا ر ا د " 2 ، اذھ ث # ا و ن-! نو ا نأ " !# وأ ، ر ا ن! ذB يذ ا رD ا ك ذ يأ ، ت' ر ا بدأ ب - ا ت O!# ر ظ رو ل'B ن!و ، B @ و ،ز ! ! يرD #دأ ل-, ب - !د ر ا رBآ ! ا = ! و = !'! = ء # " 3 . و ھ ىر ف 1و, Dاد أ ن! ، #ر ا بد ا نو مھأ ن! د ر ا نأ ةد تار! @!و " م او V, و أ 1او ا د-ؤ د# 1 بو أ غ B " 4 . لو ا ،ن ! ! ن O , ف ر ا اذھ س! إ : 1و, =!د1 يذ ا ف ر ا نأ # نود ا رط ا د! ا ر ا بد ف بدأ ن # ط#ر د1 و ،= ر ل ّر ا = ! ' / ا ن و ر ا " د و بد ا اذھ # م ا ! ط ا ! ا در ر B ا ن هرو 1 ! 5 . ن ط # را إ ف 1و, ةر ,إ D ا ظ '! ا !أ رB او ةروط # ر ا ط # را إ ةر ,إ هذھو ،ل B # ر ا ، ا " D ا ح ا د # س : صو لوBد تزر أ ر ا ر ظ #ر ا ل B ا . .. و ن ر ! ب / و ب رZ وھ ! ل- ةد $ ا ر ا صو ا ت#ر " 6 . أ وھو بZار ل # ىر و ل- نأ ىر ث ، ر ا ن # ن ! ! ا ن D # ا زر#أ د م د1 ،= اذ ب - ا هار !- بد ا اذھو ،ت' ر ا بدأ ن! جرد نأ ن-! ر ف و ر! إ دو و ،\ ر ا روذ/ بر ھ , ا ت اد# ا نأ = ل ! ر ث ، ت - ت' ر ا بد و ا " ظ '! او ت #ط +ا لOاو ا ر ا / ا ت 1 -رظ : ر ا ةآر! #روأ ،يو ا د ن# د : رBEا ةرو #ر@! ا ر ا بدأ ةد د/ ا ح / ا #ط! ،ةر ! ا ،ء # ا راد ا ، ط، بر@! ا 1 ص، 1995 ص، 14 . 2 -ر-# و#أ ء ! أ ، ط، تور # ، ! ا ب - ا راد، ر ا و ل/ر ا طوط# ن#ا 1 ، 1992 ص، 14 . 3 -ج ا د! د ، ر ،ت و- ا ، #ر ا /! ، D ا ت' ر ا بدأ 1987 ص ، 113 . 4 -ط ،ةرھ ا ،فر ! ا راد ،ت' ر ا ،ف 1و, 4 ص ، 5 . 5 -ص ،= /ر! ا 6 . 6 -ط ،-ط #ر ا قار1ر #أ راد ،صO B او عاو ا د ا ر ا ،'Zو# د! أ 1 ، 2008 ، ص 65 -ص 66 .
18 وأ ف1او! ل-, ت ظ '! ا هذھ ت - ! # Zو ، B! ا م ار! @!و م ' ر در ا ن ةدد ! وؤ ! نود ،رBآ إ ن ن! ھ , ل ث د أ " 1 . ر او ر ا بدأ ن باو ف و د! ! فطاو ت 1و " : م 1 يذ ا صB, ا 1، ر # ر Z ىرBأ / د 1و = طو! ن! ر و ،رBآ ن -! إ ل او = طو! كر د ،رBآ إ ن -! ن! ر ! ا ق ط ! ل!,أو م أ ر ظ ن - اذ إ ر و = طو! ر ا وھو =# م 1 يذ ا ل ا ن! ,! ل ر " 2 . ' ر ا بدأ يز Z ق ا م إ رو -د ا فر و ت ط ! ا م/ ! ىد إ ن ل 1 ث ، #د ا : " #دأ س / وھ = و أ /ر و ر #- عو وذ ل! ! إ رو ا م ! س ا ن! مھر Zو ن رو ,! ا ءار#B ا ب - ا ن! ر D- = مھ د1و ، ! د ا ن ر # ا و ش / ا ب أو ء #ط او ة د او ء ! او ن !و #د ا . #د ا س / ا اذھ و ت ظ '! ا ل/ ل! , = أ !- تار! @! ا و ف ,- + # ل ا ل ! ا م # / ا ار ا ن نو ر ا ّود ا " 3 . ! /اردإ ن-! و ر ا بد ! ! ا ر ا د د رو أ رو -د ا ر-ذ و : * و در # ز ! ا #د ا # - ا ك ھ ر ا ل'B د ! ر ا !/ ا # / ا ار ا = ادھ ,! . * هر ل'B ر ا ىد م-ار ا ت !و ! ا و ت #ط +ا و لاو ا ر ا ن! 1 -ع ل ا /! ،ت' ر ا بدأ ،بZار ل # 88 زو! ، دو ا #ر ا - !! ا ض ر ا ، " و و " 1984 ص ، 17 . 2 -د ،ض ر ا طو ا -د ك ! ا # -! ، د او #ر@! ا ت' ر ا ،باو ف و د! ! فطاو . ،ط 1996 ص ، 41 . 3 ا ر ا بدأ ز / ا ،ه ,د # د! ! ظ ت @ طو ا ! / ا ،هارو -د ورطأ #ر ،د #آ م' إ D د ا 2013 ص، 14 د ا ةر ا =#, ةرو ،يز @ ا ق ا م إ ن ' ، د - # ا ،بر ا ص 4 .
19 -* ر- ا ق! و رظ ا 1د# ر ا ! ! -رD- ، ت بوذ يد ا رظ ،= ! ن # و ار@/ ا رظ ! ا د د از-ر! د # ا لھأ ن ث د ا و ، /ر B ا = ت !و ! ن! ك ذ =# , ! و ت O 4ا . * # / 4ا و # ا ر DEا و فطاو ا و ر - ا ن! ر ا نو-. * و /ر B ا ع و ا إ ! ا = طاو ر ا م ،=# 1 رود ! رّ# ك ذ# و ارDؤ! #دأ #و أ $# ث ر ا بو أ ز ! ھ ن! 1 . 1او # م + ا ت' ر ا نأ ر# ا ن! ك ھو ، يأ " م ا ك ق ا ر ا # ' ؤ! # م م او د ا ! ! ت' ر ا بدأ ل /! لBد + ، O 1و و قO إ ھو ؤ! ت' ر ا ك D!أ ن!و م إ ت " #اوز ا و #او ا " ن#+ و د , " نار @ ا ر " ير ! ا ء' ا # " 2 . / ت' ر ا بدأ ةرOاد ن! لBد ر ا ھر و ب/ ا س ا نإ ! : ّر ا : أ ر لوأ وھ و ر # م 1 يذ ا صB, ا وھو نأ = طر , و ، ةدد/ ! ة = ىر ، ر , ر ، = إ ق , و ر ا ىو ، = / ! اذھو ، = ! وأ = / = إ و، ء , ا ةد# -! مZر ! ا = د/ و ث # م ! إ ر " و ق ا ل ر ا ذإ ، ل ر رBآ م ا +إ ث # ا !و ل ر نأ د = ث # ! ك ھ نو- + ، !ود " 3 ن او + يذ ا وھ ر ا اذھ لD!و ، / 4ا ث # ! ل- إ و هدھ , و =ظ ' ! ل- ل / بار@ +ا و س ا ب ل ا . 1 -ص، #ر ا ر ا بدأ ز / ا ،ه ,د # د! ! ظ 15 ن ' ، : ن ! بدا ودرا د د رو أ ص،=! ر 48 -ص 52 . 2 -او! ا قازر ا د# ر ، ير/ ا #ار ا نر ا #ر ا بد ا ر ا ص ، 41 3 -/ر! ا = ص ، 44 .
20 -ر ا : 1او نو- نأ طر , . -ف و ا : د و د # ا ك ذ لو =ھ # ا د,و هرظ = 1و ! ل- ر ا ف و# ك ذو ر ا س أ ف و ا . و بدأ ر # ا ن-! = ،ت' ر ا 1او ر ف يذ ا رD ا ك ذ = :# ، ! م 1 ن! ن-! ! ر # ،= @ و =#و :# ز ! ! ،= B ر D: ا ةرد # ! ! ا 1 . ن ط ! فو1و ا لو $ ط !- ت' ر ا بدأ ھ ! دد نأ د # ار@/ ا بد ا و و ا ار@/ ا !ھ ن رBآ ، $ ط ! ا إ ن و- ! بر1أ ! لو ا -ر ا بدأ ! فو1و ا د سراد ا =/او د1 يذ ا س# ا ازإ @# ك ذ و : أ -و ا ار@/ ا : م # ك ذ- فر و " ك !! ا و ك ! ا م " ، ن-! و 1د ا مو ا ن! ف ھو !و ضر ا $ط ارد# يذ ا م ا ك ذ أ لو ا و ، ر # و ر أ ن! = ن دو و بو ھو ، #ط رھاوظو ل #/ و ": أ ك ذ ، ت' ر ا بدأ ن! ض ا نأ نود ، =#و أ و م ا _ ! !دB ! ، أ ! ا ار@/ ا ف و ا إ فد #دأ صO B بو ا اذ نو-... ا + ار, #! ' و ت !و ! ا ز -ر اذ ا وأ !/ ا او ا = ار " 2 ن! D ا نر ا ت - و ا اد# !أ يد' ! ) 2 ـھ ( ر ا اد# و ن يد' ! ا ا ) 3 ـھ " ( م ن- و ن و@ ا د أ # - ا م ,ھ لD! نوBرؤ! ا ل /! ا اذھ ) 204 ـھ : 811 .( او # 1 ن# ) 272 ـھ -119 م .( ك م ھا -# #ر ا بر@! ا نو ار@/ ا نوBرؤ! ا ن -و و ا ار@/ ا # يزار ا م !د ! ) ق 4 ـھ -10 م ( ! ار@/ ا و \ ر ا ! د او1 و يذ ا . رور!#و ! و ب - و ء #دأ نأ د/ ن!ز ا ار@/ ا ر ! ا ءارDإ او! أ ء نأ نود !' 4ا 1 -او! ا قازر ا د# ر ، ير/ ا #ار ا نر ا #ر ا بد ا ر ا ص ، 40 . 2 -/ر! ا = ص ، 36 .
21 ن ار@/ م أ مھ او ... ن D! ا و ء #د ا مظ أ ظ / =# - ن! = !ز ه ! أ ! 14ا ار@/ ا # - رد أ = إ ل# ار@/ ا فر ! ا ن! ار D-» ب -ناد # ا « " 1 . ب بد ا ار@/ ا : ر ا ن # تط# را ا ت ط ! ا زر#أ ن! $ ط ! وھ نو راد ا = ظو ! ار D- و ، ، ! ا # ط ا # أ ظ ا ت ؤ! ا ك = ! د ا و ، م # - نو/واز مھو ، #د ا بو ا س!' بو :# و!د و " ن! ! ا @ ا ن # ةد /! ا #د ا @ ا ن #و ، ن 4ا و نو- ا رھ ظ! ف , -ا و رھ ظ! B! ت ور! و ر ط أ و ت - ن! ل B ! ا " 2 $ ط ! ظ '! ا ، -ار@/ ا بد ا -ن ! - -ن # جز! = أ د/ : م ھو ار@/ ن # و ل !/ ا ا م'- ا ك ذ وھو بدأ ار@/ ا بد ا نأ ذإ = اود = ن ! - ا ن # ط#ر ا اذھ و !و ضر ا ارد " وھ ن! =! يذ ا ! # ك ذو ، 1د ا مو ا أ ، مو ا رط, = /و و ، ا بد ا رط, = /و و و ىرBأ ن!و ، ار@/ ا م د د درأ ! اذإو عاد#4ا ةورذ ل /! ا اذھ هر Dآ ض ## @ # " 3 # ار@/ ا بد ا نf = و " _ ! ا و ، ! ا B, لظ ث # و رBEا !ھد أ @ط + ث # ، #دأ بو :# م ث # و تاذ ا و عو و! ا ن # نزاو ا ن! و م ، رBآ و نآ ن # ل ر ا نآ ! و ئر ا . ق وأ ، !و ! ر, #! ا م د ا إ فد /اودزا إ ا ل ! + ث # ، / و د ئر " 4 . 1 -# ھو د! ! ح ا د-# ، ،ط د ،تور # ،د ا راد ، !' 4ا D ا ار@/ ا -! 1979 ، ص 8 -ص 9 . 2 -ندو! ا م ر ا د# ، ر, ا نر ا #ر@! ا ر ا ص ، 61 . 3 ن ر ا #ر@! ا ت' ر ا #ط ا د ا ، و # 7 و 8 ! / ر / ! ةر-ذ! ،ـھ ، # 2013 / 2014 ن ' ، ص ،بر ا د ار@/ ا بد ا \ ر ، - و, ار-18 . 4 -او! قازر ا د# ر ، ير/ ا #ار ا نر ا #ر ا بد ا ر ا ص ، 37 .
22 -ود/ ن-! و $ ط ! ل- صO B $ و نأ ا ل : بد ا ار@/ ا ) ق 3 ـھ ( ر ا بدأ ) ق 3 ـھ ( و ا ار@/ ا ) ق 2 ـھ ( ! بو أ عو و! ا ن # نزاو تاذ ا و ! بو أ ) ء Bا #د ا ر ا و و! بو أ ) ء Bا اذ ا ر ا ( ! _ #دأ بو أ اذ ا ر ا # Z #دأ _ 2 -ر ا بدأ ة ر ا : + ھو ا ذ ! نو- ا اذھ '! - د/و ء , و ا ، نأ د#+ ن 4ا = د# ء , ط # أد# ّر! مD = رو ل! - نأ ل#1 ل د او h B ةر # ، مو !/ م! ا د و ' B # " 1د ن!، مو ا = ھ ! إ ل نأ ل#1 ل ار! ةد # تر! ، = اذ# مO ا م ا ذB نأ ل#1و، ط# و ! ا = اودأو ير,# ا ل ا مد ل # " 1 . ا بدأ روذ/ نأ مز/ ا -! ق ط ! ا اذھ ن!و ر ود + ط # ت - = اد#و اذ ت #ط او د ت ظ '! نو- نأ " ،م ' ر لOاو ا ر ا / B! ا م ار! @!و " 2 . : ن ثد نأ ن-! + #ر@ ا #د ا ثار ا ر ا نأ او ' م # - إ ت و ب ّ - رو ظ ! +إ ا ھرو ظو ھر1أ د ! ر Dآ دو/و وأ ! - أ # = و = إ نO!ط ادھ , نو- نوD # ا . 1 -ن دو! ! ، ن # تور # زو او ر, او #ط س د ا راد ،بر ا د ر ا بدأ ط 2 ، ص 7 . 2 بدأ ،بZار ل # ع ل ا /!،ت' ر ا 88 ص ، 71 .
23 ش! / / ! ! نأ #1 ن! د او نو راد ا ر# ا د1و ∗ داو ةر ةرB ! ر# ن د ار ا ، ر ن! ن 4ا = Dو جذو! لوأ ھو ، ! # و- Dو ضر ز ر ش! / / ط# ت' ر أ ك ! يد Eا = رB يذ ا ش و ! ا ود ا ،ود -. و ر ا رھ ظ! ن! ار ظ! سور !و دو # ور ! ا و ا ! ! ا ر# #ر@ ا ثار ا ، ل B # 1او ا جز !ا ثاد او O 1و ا ن! و!/! لو ةروط # او ، و راد ا م 1 د1و ت' ر ث'D لD! م 1أ D'D إ ! ! ا هذھ ن : لو ا م ا : س و = #أ ن ث # ك ! ر لو . D ا م ا : س و ر ل # يور !و = ار! @!و لاوھأو ب ! ن! ه ط1 ا ر # او رز/ ا ل 1ار و . ث D ا م ا : ةدو ر رو و ا لD! = B و =- ! دادر او = طو إ س و = /وز = ! ن! 1 . س ودور ھ نأ ن D # او ن راد ا # Zأ ر# ا د1و * ر# " !- ،ت' ر ا بد #أ و ! ق رZ4ا د'# ر ا وط ا = ' ر ن! ا د \ ر ا و#أ = أ = ر م د ع ط ا مD ن!و ، '! , م \ ر م ظ ا 425 ! ا ل#1 ،د' م و ار@/ ا م ت:, أ ا _O ا ز -ر # -ا ل# ،= ' ر ا ف و 2 . * د' ! ا ل#1 D ا ف ا إ دو و ةر, د أ ت ود ! د1 1ار ر!و ! ! ھ ناو ت ! د1 ت , " ء , ل- ىأر ن! " خوروأ ك ! ش! / / ط# ن ر ا ن # ! ند! ىد إ =# , = م ! ظ - ! ن - = أ ر ط ا يور يذ ا ... 1 ،طد ،تور # ن '! م ا راد ، #د ا م/ ! ا ،رو#/ رو ا د# 19383 ص 624 . * -تودور ھ Hérodote " 484 -421 م " ا او 1او ا = ' / و = ؤ! ر ,ا و ب ن د # = ؤ! ن! ةروط او ارB ا " \ راو ا " تاد ا لو ! 1 ت ,1 ! يو يذ ا \ ر او ار@/ او د او . ع ،ل ا /! ،ت' ر ا بدأ ،بZار ل # 88 ص ، 71 . 2
24 نأ بZار ل # رو -د ا ر# ا د1و " نو و -" * ب - ب " س # ا " يذ ا م = أ 371 ق . هر # # ،ت' ر ا بد #د ا د ا او ا وھ ،م طB ا ا ! او ،ر#B ا ل و ،ف و ا !أ ن # =# - !/ نأ ع ط ا ل ا =# بط B بو :# # - ا هد ! + ارظ ، ا در ا إ ،ر, #! ا در ا ! ناد/و او 1 . #ھذ ا ر ا يد' ! ر, سد او ر, س! B ا ن ر ا ن # ! ةر ا ت -, ل D!أ ر ا ء #د ا ن! ر #- دد ل ر ذإ ، #روأ ر ا بد : = #ار Rabelais و و! montagne ر ! و Maynard ر ط1 ا ف B! إ ث # ا نإ مD ، #Oار@ ا ن - !ور ا ! اذھو يد ا يز ا ءاد را ن ر! @! او ب - ا ضر ث #از إ = تر ھر#إ Elisabeth Eberhart م , ا و ب ا تار # ب / ك ذ و ، ن ! ا ن - ا فرط ن! . ب -ناد ! madden 'O 1 " دو # وھر- بر ا نإ : م ود# يذ ا # ق ةدر1 :# م ةرو ط و م / ا " لو ! ا س # م Oاد ر #و #Oار@ ا ن! ن-! ا ب - او ر ا و/و! ا #ر ا م ا د " 2 . ل D!أ قر, # مھر ر ا ن! دد ر ظأ ر # ا ت' او! ا لO و روط #و و- ل و Théophile Gautier يدود س و أو Alphonse daudi = رد أو ور ! André Malraux . ن ر, ا نر ا Z إ !ور ا اد# ذ ! ةد د/ ر ا بدأ $# أ د1و ، ث #OارZ وھ ! ل- و ن #ذ/ ! قر, ا ارأ نو#و/ ر ء #دأ رو ظ د , * -نو -ا ء Dأ 1ز ر! ا ش / ةد ر Bا طار ذ !' د أ وھو ن و ا ' ا ر ھ ,! ن! =# - ثد ا اذ خرأ د1و -ر ! ن! =# ا " س ز # ا " " ر # ا إ ر ا " ك ذ- = ق ط و م /ار د دو / ا دد وھو ف+آ ةر, ا ةدو . 1 -ار ل # ،ل ا /! ،ت' ر ا بدأ ،بZ ص 71 -ص 72 .
2 -Joélle redouane ;<<Lorient arabe vu par les voyageurs anglais>> ; Opuenl ,
25 -لD! #O / و : و ر # pierre loti و لو# ط :# م 1أ يذ ا د # ت طأ = !/# ار ا لو# ط إ د!# م 1أ يذ ا د ن إ ن د ا ر ك ذ-و ، راو, د أ =! ا ةأر! ا و لD! ، ! ر ا ةد B ا ا ت و # ر ةد و# ل' ا د ر و و ،_ ا إ ب ھذ ا و و ،ت ! ! ا و و ، د و# ا . د / يرد أ ب - د1و andré jide ناو # # -" ر ا ذZ ا " ن ةر # وھو ا ر ط1 ا ر# ا إ ةو د ھراز . ةد د ت ! / ت ا ا = D!و قر, ا ور# ء ! ا و/ ا اذھ و /ر B ا تارازو ن! ار D- ت او ، 1ر, ا ت @ ! 1أ ر ا بد:# ناد # ا ك ن 1ر, ! ا ت # -و ن ر,#! ا ر ر و ، ت ا ر- ا ر ! +ا /و! اد ! و ا ا ةروD ا . و اد## نر ا 19 ت ر !و ، !' 4ا نطو ا ن! ناد # #روأ لود ض # ت ا م ر ق ار ،ير- او يد ! ا ر ا ل -,أ ف B! ن! او -و ، ز @ ا شو / ا نور ل# ، ھر - قرط اودد و ! ا بو , ا تاد # او! ھا ن ذ ا ء #د او ن D! ا Oز/ و ت ! ا ت إ يدؤ! ا ك, ا ،د او ا ب , ا ء #أ ن # ك, ا ث# إ او و ءز/ ا ، ن ر ا ل'B و 15 و 20 ن ر ا ر ا ر #- ر أ مظ ! ت! م ر ا ت - ، ةر D- +او!أ # ف - رOاز/ ا إ ، نوذB او -و ء رD ا +إ # م ا ط + م ن ار! ھ ا ض # ن! . ھر# ا د1و ب #, رر و ر ا طار ر ا . عو#ر ا هذھ ! ا ر, د ر ن - ن! م ! 1 . نر ا لو #و 17 ھدزا م ت' ر ا تر ت /و د1و ر ا ر #- ر أ مظ ! ت! و د! ا ن! بور او قر, ا ةر D! ! ا ! ا ة إ ر ا ر ا عار و _ / ن! !# #رو ا ، ن D! ا س /!# ور لد# س ر # تر ,او هر و قر, ا ن م D د ن -و ، رOاز/ ا إ ر لوBد#و 1830 ت ا م ند!
1-Joélle redouane ;<<Lorient arabe vu par les voyageurs anglais>> ; Opuenl ,
26 -ةر B ا هذھ ن , -! ا ، و م م # - ر ! +ا رOاود ا ت @ ا ن ذ ا ن رO D ا ل ر ا ود# ا بو , B رOاز/ ا ن يد / لو ، jean déjeux " : ن! 1830 إ 1900 ةد د/ س أو $ ضرأ أ رOاز/ ا إ رظ : ن! $ ضرأ ضرأ ،ن #ر ا ن ار! ا ر ر و ت+ار / ا تار-ذ! ،ن ر- ا ةد , ل'B قر, وأ ةد د/ ط إ نوD # او - حاو ا ب - ا ن ةد د/ ا س ا ط !ور ا م' أ # د د/ ن " 1 . نر ا لو #و ن ر, ا لO و تروط ن # ل +ا ن-! !! ت' او! ا بو , و ،د ا و تاد ا ث ن! # ! ف B تار ةد د/ قO م أ ت #روأ ن:# نود م / ت - ا #رو ا ز-ر! ا : ! رظ ا نود م / ز-ر! ھ ط! ا اوذ# ،م ا ج إ مھأ ت - ا # ا او # و ق #رو ا ةر . ء #د او نور,#! او نور! @ ا إ بذ/ ا ا ت , -+ا ن! #ر@ ا بد ا د ا ! أر ا م ظ ا روط / رOاز/ ا ر ! + م ر اوط ن ذ ا . صو ت - د " م د ا د ا " نر ا ن # ! قار, +ا -ر ا س ا 17 و 19 د و م بر@ ا ن م ن - ل# ،مد ن! ت - ! ، ! د ا رو ا ل'B =!و و قر, ا فر !# رD: ج ةراد ا ز-ر! ل ل# #و ر !و ن ط - لود ا ض # مو ا ر وط . ا #ر ا ةرو ر ا ر ا ت! ر د1و O , ا ت #ط +ا ن! و- ! و رBEا ل ن ر ا ن # -ر ,! ا ، ر1 ر# # ر ! ا ھ و فر ! وط نو ر ا ل B! # ناد # و قر, ا ناد # إ ر ا لو ت # - ا ف B! = د #ا يذ ا و آ و ر إ ، , -! ا قط ! ا لو !-ار ! ر ! ر ا ت' ر ا ت B د1 و كاذ آ . 1
- Jean déjeux ; « Littérature maghrébine de langue française » ed , naaman sherbrooke , qué, canda, 1973, p. 14.
27 -3 -ر ا بدأ اود : نإ اود ل # ت - ! إ و ط # ا ت! ھد/ + ت' ر ا وأ ر ا هذ ظ '! ا ! ھز / إ ن-! ب # أ و : أ -د ا ا-د ا : و ،قر,! ا إ = ر ّد, إ ر ا د ا ا ل!او ا ن! _ ا ر# هد # j = ر م' 4ا س! B ا ن-ر ا ب/او وھ و ،م !' إ د # و م ھ / ل ! و = تر و يذ ا م ! ا !از إ . ر#- ا اد ا نأ + و ،j ط ضر ا ءادأ _ ا إ اد ا نأ #ط و ك ذ-و ،م ! ا ر 1ا ا بو ذ ا ن ر - ا وھ j ت # ةر ز " = لو ر ا ر#1 ةر ز ' ا ث Dو ن # ا وأ 1 ا د/ ! - ،ىرB ا د ا تاراز! ا و ،م' ا و ة ،ء و ا و # ا و ء # ا رو#1و ،ن !ر ا ةرھ ا و ق,!د و داد@# ن! ل-و ن ا ث #! و ر ا ث او# ا ىو1أ ن! ل! ا اذھ د و ، ھر Z "... 1 . ر م ! ا _ ا د و ّم = # ن " ر #B ا و ص ا ن! ر D- در ا ا ض # َن lوَد و ، م # ھوأر ا تادھ ,! ا ف وو ، م رط ھو ! ج / مھد و ، ن ! ! ا رO م ر / # ، م دو د # م ادھ ,! D ا او ن - لاو :# م # - ترBز ّمD ن! و ، م - ! ءادأ س أ و م /از! #ط و ، د'# ا م O Bر و م ورD # و ، م د 1ا " 2 . ب# = ر ر-ذ طوط# ن#ا و لو قر,! ا إ = طو ن! =/ورB " : ن !B م در ا ب/ر j ر , ن! D ا س !B ا مو أر ط ! / ط ن! /ورB 1 --#او, ا ن! ر ا د# لاو ، ، ير/ ا ا نر ا #ر@! ا و د ا ت' ر ا بدأ ط، ن ! ، زو ا و ر, نو!:! ا راد 1 ، 2008 ص ، 27 . 2 يود ا د! أ م ھار#إ ، د ، ر ! ، فر ! ا راد ، !' 4ا م ا طوط# ن#ا . ، ط 1954 ، ص 8 .
28 _ اد! ! ، O ! # و ن ر, و ة' ا ل أ = لو ر ا ر#1 ةر ز و مار ا j ت # م' ا و " 1 . نأ ل 1 و " ور B ر * ) 394 ـھ -481 م ( ط# و فر , ! ش ر! ا ) 437 ـھ -1045 م ( ن و ة ا ك ن ف- نأ = إ ب ط \ , ؤر = ر ِظُ ، ذھ م 1و _ ا د: ر ، ر!B ا بر, قر, ا وط ت' ر# # ! ا ه د ا " 2 . م ر ل'B هودھ , ! او ود و j ت # اوراز ن ذ ا ّر ا ن! ك ذ-" د! ! و ا " لو ر ا #Zر = ت - = :# حر ُ يذ ا " : و اذھ -! ا ف ا د# ت-ردأ و ع !/4ا ت ذ ! ف ر ا ن عو و! # #ذ / # نو ا j ر = / ن د ا د يذ ا رظ ا لو ت1و ل- هو د #Zر ع +ا " 3 ، ز / # = ر م و صو B# أ ل 1و ..." : و لوأ ن - ز / ر ا ل أ نأ !# = ! و ز! ا ن! =# ص Bا ! فر, ار # ا ب - ا !/ = إ ضر ! ضرZ ر ا ز / ا " 4 ب -! ا اد ا : نأ م ا ب ط ن - ك ذ ، ! ! و م ! ل- ر م ا ب ط ّد ، ر ! ا ت - ! أ ل ر ل 1 : " * $tΒuρ šχ%x. tβθãΖÏΒ÷σßϑø9$# (#ρãÏ ΨuŠÏ9 Zπ©ù!$Ÿ2 4 Ÿωöθn=sù tx tΡ ÏΒ Èe≅ä. 7πs%öÏù öΝåκ÷]ÏiΒ ×πx Í←!$sÛ (#θßγ¤)x tGuŠÏj9 ’Îû ǃÏe$!$# (#ρâ‘É‹ΨãŠÏ9uρ óΟßγtΒöθs% #sŒÎ) (#þθãèy_u‘ öΝÍκös9Î) óΟßγ¯=yès9 1 -طوط# ن#ا j د# ن# د! ! ، طوط# ن#ا ر : بO / و ر ! ا بOارZ ر ظ ا ر ا ج 1 ، $ د ، رOاز/ ا ، ر, م و! ، يد و ا د! ! . ، ط 1989 ص ، 7 . * ر ب - = , ا بھذ! ا ق ا ر فو و ر , و ر ور B " ر ا " = ن ّود !' 4ا م ا هر ر #Bأ . 2 ر ن ، ! ا ر ! ا -ر, ا ، ر ا بدأ + ار#, ، جر ا ضور، #ط ر #و راد ط ، ةرھ ا 1 ، 1991 ص، 19 -ص 20 . 3 -ر ا ، و ا د! ! د ، زو و ا -ر, ا ، و , ا $ ، ز / ا . ،ط 139 ه / 1976 ص ،م 26 . 4 -رد ! ا = ص ، 27 .
29 -šχρâ‘x‹øts† ∩⊇⊄⊄∪ " 1 ن Dّد ! ا رط مزاو ن! ف ر, ا ث د ا ب ط ر ا ت - د1 و، ! ا ل ا م / ! و " ل 1 : سر اد,ر م ! س ؤ + #رأ ن ! ن# ث د ا ب ط ل ر +و هد # ب - ل/ر و ثّد ! ا ن#ا و ا يد ! و برد ا " 2 ر م و يرور ! س :- ر ا ت #D ر او ب # او! أ نوDد ! ن - و = ! # ط جذ ! ج f# ر ا بدأ ج إ او! أ ل# ب اذھ مھرود م #Zر / 4 اد ا او - ! ىد! ن # ف ر, ا ث د ا !/ ل # نو و ارو , قر@ ن Dد ! ا ر ت - د ل ا ر! # ت ث د ا ب ط ر ا ط ةاور ا د#- د د او ث د ع ! و ر ا ,! ت#D ا ل/أ ن! ب ا او ! و ث د ا ن! د-: ا . د1 م ا ب ط ن - د1و ر مD هد'# م ! نطو ا ر او ىد f# لز و #ر ا ل# ، م ز /إ ل إ و م ورد ر و O ! ر ,أ س / و ، " ك ھ نإ ك ذ و ار@/ ا لD! ، = م ا + و ط # را ر # ط# ر ! !' 4ا مو ا ن! ر ا ن! ن ! ! ا ن ار@/ ا د/ " 3 و لو ر ر/ ا و باوD ا ل اذھ ل- م أ لو م و = j ": إ رط =# = j ل ! = س! رط ك ن!و ت ز +إ م # = و راد و j ب - نو j تو # ن! ت # مو1 ! /ا !و ، / ا -O'! ا م و ! ر ا م ,Z و - ا م هد ن! j مھر-ذو ، " 4 . ل م ا ب ط ر ا ن نود B ن#ا م - و ": ء و مو ا ب ط ر ا ر,# ا نأ ك ذ ب# ا و ، م ا ن! ل !- د ز! B ,! ا م 1'Bأ و م ر ! نوذB: و =# نو ! و ة - ! ةر و،ء إ و ! و ! ةر لO ا و بھاذ! ا ن! ، ور ىو1أ و ! - ا د,أ ن ا و ةر, #! ا ت - ! ا لو نأ +إ ، ةر, #! # 1 Eا ، #و ا ةرو 122 . 2 ،ن # تور # ! ا ب - ا راد ،ر ن د ا رو $ ،ث د ا ب ط ر ا،يداد@# ا ب طB ا ط 1 ، 1975 ص ،م 71 -ص 72 . 3 ر ن : ر ا بدأ ص ، 32 . 4 يوو ا فر, ن# ر-ز #أ ن د ا ! ، ج يوو ا حر,# م ! $ 17 ر ! ا #ط! ا ، ،ط ،ر ! رھز # 13491 ـھ / 1930 م ، ص 21 .
30 -Bو ر و - ! ا لو نو- خو , ا ةرD- رد1 " 1 ر ا \ ر # # و، = أ ظ ' و " ر, ث D ا نر ا ن! ءاد #ا ، ر ا ط! @ط م ا ب ط ر ا # ط أد# د ا ص B =/و# جو ا p # نور ا ر!! هر , ا ق ط ا نأ ث# !و -ر ا " 2 . ـ/ -ا -اد -ا : ! و " ! ر ا ر ا " وأ " راد4ا ر ا " تار ا و دو و ا لD! و ا ، و ! ا # ث # يأر ا لد # ىرB ا لود ا م - و كو ! إ م - ا و ك و ت 1' ا د طو وزZ وأ $ اد ! وأ ، م' ا و بر ا نوؤ, ,1 ! وأ ، " 3 ، ت' ر ا = ھ نو- د1و س / ا فد # م ن !/ر ا م' ر- ، ع'ط +ا و 227 / 841 ت - ا و ، م نإ ل يذ ا ر #- ا ن ا د ر ! د 1 ، q # قDاو ا B ا ن! ف - # جو/:! و جو/: ر د و م د ا م ا ن # ه # رد - 4ا 4 . ' ر ا دو/و ت 1ا د # او د'# ا نوؤ, ةرادإ ن و ت " 1ا م- ا ةرور ت ،ةراد4ا و و د ر و تاورD ا ض # م - ا ف - نأ بOار ا م/ م # ص B, ا ! ھ ارود ت' ر ا ت# د1و ،ر ر ا م د و ،قO ا و ت # ا !/ د ت' ر# =Oادأ " 5 . Z إ هاد - ، # ط تاذ نو- ن! ت' ر ا ن! ك ھ و ك ذ ن! هر : » ! , ر ! ن تر!Dأ د1و ،يو ز@ ا دو! ! ل#1 ن! د ا د'# إ ور # ا ل رإ =# - تر ظ !- ، د ا و ر,# ا و D ا د ا لاو :# ةر, #!و " د ! ق وذر! وأ ل ا و# ! و ! ن! " « 6 . 1 -نود B ن#ا ن! ر ا د# ، ،تور # رد! و # ا ب - ا راد ،نود B ن#ا !' ا \ ر !د ! ا ،تد ،طد ، ن # ص 1044 . 2 ش و و سو ط Zا - و, ار-، ر ، ار@/ ا بد ا \ ر : راد ، ن !D ن د ا ح' !' 4ا بر@ ا ط ، تور # ، 2 ، 1987 ص ، 401 . 3 -ن دو! ! ، ص، ، بر ا د ر ا بدأ 20 . ف 1و, ، ص ، ت' ر ا . 9 4 م د! ! ن ، ص ، ت' ر ا بدأ . 91 5 6 م ھار#ا j د# ، !' 4ا ل B! ا رBEا ةرو D ا ز-ر! ا ، ط و ا نور ا ل'B ط ، بر@! ا ، ء # ا راد ا ، #ر ا 1 ، 2001 ص ، 91 .
31 ءادأ ضر@ ، د ت - طوط# ن#ا ر نأ فور ! ، طوط# ن#ا ر ك ذ- و هر B ،_ ا ر د # ر ا ل او = / ر ا = #Zر ن- و _ ا ك ! طوط# ن#ا لو ،ن ا = ر - د ا ن ط : " /ر ! ' B ن ط ا إ ث # و ، و # D و ! Z و يراو/ = د 1 و =# D ت # ... داز ن ط ا إ ت و ! و ل 1 و ،هد أ ت - ! !ار-إ : ك ! إ +و ر =/و ك إ تD # ! إ ،= ج أ !# ز / ،ن+و/ ا و ر r ك# م أ f ،ن ا "... 1 = ر ت - د ، ب او/ ةد ل!, و ا ھو ا د اد تاذ : ، رادإ ، ! .... د -يد 1ا اد : ن! #ورھ نو- د1 و،ةد د/ قاو أ $ وأ ا لد # و ةر / ت' ر ا = ھ نو-ن ر ت - , ر1 نأ م ر- ا نآر ا ء / و ، , ! ا و ر ا ء'Z لو ": É#≈n=ƒ\} C·÷ƒtè% ∩⊇∪ öΝÎγÏ ≈s9Î) s's#ômÍ‘ Ï!$tGÏe±9$# É#ø‹¢Á9$#uρ ∩⊄∪ " 2 ، نوُ ِ!/ُ! نوD # ا و ، و ا /رد # ار / او - -! لھأ نأ ك ذ ، ةر / - ن ر ا ن ھ نأ م , ا إ ن! ا ن! ل م او1 ت -و . ط , ا ر/ ا و ، ا لد # و ر / +ا ت 1ر ت ا !' 4ا ت و ا ء /!# و نو ر و د # # نور! ر / ا ن -و ، قO = نأ نود رBآ إ رط1 ن! ل $# أ م اد و = ھأ إ 3 ر / ا قرط ا ر ! ر ا ن ود د د1و ، " قرط ر ! ر# ا ةر / ا ناد # ا م و م ، ت' ر ا =# تط# را ! لوأ ل و ، ر # ا و ك ! ا و خ ! ا و ،قرط ا ف و ، ك !! ا و ، و ىرB ا رو! ا ن! د د ا ا ر ! ك ذو ، قرط _ ا ر # م -! إ ، ت -و ، ع # ا و ناد # ا ف B! ةر / ا ! ل و 1 ، طوط# ن#ا j د# ن# د! ! ر ا بO / و ر ! ا بOارZ ر ظ ا ج 1 ص، 202 -203 ت Eا ،ش ر1 ةرو 1،2 . 2 3 -+و بر ا د ت' ر ا و ار@/ ا ،ةد ز ط،تور # زو ا و ر, ھ ا ، 1 ، 1980 ، ص 137 .
32 -رور ن! ة-رور ةر / ا ! دراو! لو ا ن! د#+ ذإ،ر ! ا و ج ا تا ر ا ت ط@ " 1 . ر ا ف و د1و ) و و# و-ر ! ( !د ر, ث D ا نر ا رBاوأ ز!رھ لو ث ، ھراز ": ! ! م و د ا ن! ر / ا : !D ا ةر / ا و و # و ,!1 ا و ؤ ؤ ا ھذ! ا و ر ر ا ر/ ! ا ن! ك ذ ر Zو ج ا و # # - هذھ، ! إ د ا قاو أ إ مھرود# نو ! ن ذ ا ز!رھ ر / ر/ ! ا ! ظ د! 1او ا و، ! ا ھ و B ا ىر ا و ند! ا ن! ر D- !D ... اد/ ةر د! ا " 2 . ر ا ت د ا اود ا مھأ ن! ت - ةر / ا و " ن = ر ن ود إ لوأ ل و ، ر # ا و ر# ا ةر / ا قرط ر ! ئر ا ،ت' ر ا =# تط# را ! رو! ا ن! د د او ،خ ! او ،قرط ا ف و ،ك !! او ك ! او ناد # ا م و م ر ! ك ذو ،ىرB ا ةر / ا ! ل و ،_ ا ر # م -! إ قرط ا ع # او ناد # ا ف B! . ج ا تارور ن! ةرور _ ا م و! ةر / ا ت -و ر ا ت ط@ ! دراو! لو ا ن! د#+ ذإ ،ر ! او " 3 ت - ك ذ#و ، ط, و ت' ر ا /, ا ل!او ا ن! ةر / ا نأ !- ، " ةر ا ر ھدزا نأ = :, ن! ك ذ ل- !' 4ا ن د ا #طو ،ر # او ر# ا ن ! ! ا ةد و ، !' 4ا ت' ر او ر ا /, " 4 . ـھ اود : #ط ا ن أ ش ا و ود# ا ة د # ،ء , ا ب ط و ج' ر ا نو- د1 ة رط $# أ يذ ا _ / ا و ل- ,! ا ةرD- و ،ند! ا س ا مظ ! ز-ر! ا ب # ا إ /ر ا و ا ضار! ا ن! نو- , ر! ا مظ ! و ، ر,# ا ا $ ،ر-ذ ا رBآ ن -! إ م طو! ن! ل +ا وھ و ، ر# م مھ ر! ء #ط 1 -و -#او, ا ن! ر ا د# لا ، ير/ ا ا نر ا #ر@! ا و د ا ت' ر ا بدأ ، ص 46 . ةد ز +و ، بر ا د ت' ر ا و ار@/ ا ص ، 223 . 2 3 -لاو ، -#او, ا ن ! ر ا د# ير/ ا ا نر ا #ر@! ا و د ا ت' ر ا بدأ ص، 47 . 4 -د ،تور # #ر ا -دOار ا را-د ، ط و ا رو ا نو! ! ا ر ا،ن د! ! -ز . ،ط 1981 ، ص 6 .