• Aucun résultat trouvé

المدينة العربية في كتابات الرحالة الفرنسيين-تلمسان عند بول بورد أنموذجا-

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Partager "المدينة العربية في كتابات الرحالة الفرنسيين-تلمسان عند بول بورد أنموذجا-"

Copied!
110
0
0

Texte intégral

(1)

ا طار د ا ر از ا رو

ا

ا ث ا و

ا م

ا ةرازو

م

س د ن د

ا د

نو ! ا و باد#ا $

ر ا بد%ا م &

عو(و ا

:

ن

ر! ا

ر ا ت $ + ر ا د ا

-ذو أ درو لو د ن

ر دأ ت ارد ص ر ا رد ل ا د جر ةر ذ ب ط ا داد إ : ةرو د ا فار"إ : * د $أ ع &'( * د زو ة ' ا ا 1436 -1437 2015 -2016

(2)

ءا ه ا

ﺎﺒﻧو ﺮﻬﻃ ﰻ ﱐﲈﻠ و ﻴﻀﻔﻟا ﲆ ﱐﺎﻴﺑر ﻦﻣ ﱃٕا

حﺎﻔﻜﻟا و ةﺮﺎﺜﳌا و ﺔﻴﺤﻀﺘﻟا ﺰﻣر ﱃٕا

ﱃٕا

ﻒﻄﻌﻟاو نﺎﻨﳊا ﻊﺒﻧ

ﲔﳝﺮﻜﻟا ي0او

ﲈﻬﺳﺮﻐﻟ ﺔﺒﻴﻃ ةﺮﲦ ﻞﻤﻌﻟا اﺬﻫ نﻮﻜ9 نٔ; ﺎ<ﺟار

ﱃٕا

ﻞﻫٔ>ا و ﺋﺎﻌﻟا ﰻ

ءﺎﻗﺪﺻٔ>ا ﰻ ﱃٕا

ءﻼﻣﺰﻟا و

ﱃٕا

E;

َﰐﴎ

ﺚﺤﺒﻟا و ﺔﻴﺑﱰﻟا

ﻲﻤﻠﻌﻟا

نﺎﺴﻤﻠﺗ ﺔﻨﻳﺪﻣ ﱃٕا

(3)

و

ﺪﶵا

P

يQا

،ﲅﻘﻟU

نﺎﺴVٕﻻا

ﺎﻣ

،ﲅﻌﻳ

و

ةﻼﺼﻟا

و

مﻼﺴﻟا

ﲅﻌﻣ

،ﴩ\ﻟا

و

ٓ;

^

و

ﻪﺒﲱ

ﲔﻌﲨٔ;

.

ﺎﻗﻼﻄﻧا

ﲅﺳ و ﻪﻴﻠ ﷲ ﲆﺻ ^ﻮﻗ ﻦﻣ

" :

سﺎﻨﻟا ﺮﻜﺸh ﻻ ﻦﻣ ﷲ ﺮﻜﺸh ﻻ

"

ﻦﻣ ﱃٕا ﺮﻜﺸﻟU مﺪﻘﺗٔ;

دﺪﺳ

يﺎﻄﺧ

و

رkٔ;

،ﻲﻘﻳﺮﻃ

ﱃٕا

ﱯﻫاو

،ةﺎﻴﳊا

ﱃٕا

،ﰊر

بر

ةﺰﻌﻟا

ﻞo

^ﻼo

.

ﲈﻛ

ٔ;

ﻪoﻮﺗ

ﺮﻜﺸﻟU

ﺮ9ﺪﻘﺘﻟاو

ماﱰqrو

ﱃٕا

ﻦﻣ

ﱐﺪﻣٔ;

ﺪﻴﺑ

نﻮﻌﻟا

ةﺪ ﺎﺴﳌاو

زﺎﳒٕا

ﻩﺬﻫ

ﺎﺳﺮﻟا

و

ٔ;

ﺺﺧ

ﺮxQU

:

ةذﺎﺘzﺳٔ>ا

ﺔﻓﴩﳌا

ﺚﺤﺒﻟا

:

ةﺎﳒ ﺪﻳزﻮﺑ

ﱵﻟا

ﺎﻬﲘﺎﺼﻨﺑ ﲏ•ﻧﺎ ٔ;

،ةﺪ<ﻔﳌا

و

ﱵﻟا

ﺎﻫﻻﻮﻟ

ﺎﳌ

ﺖ•ﻜﲤ

ﻦﻣ

جاﺮﺧٕا

ﺚﺤﺒﻟا اﺬﻫ

ﻞ„ﻣ

ﻩﺬﻫ

ةرﻮ ّﺼﻟا

اﺮﻜﺸﻓ

ﰐﺪﻴzﺳ

ﺔﻴﲢو

ﲁﻟ ﺮ9ﺪﻘﺗ

ﺪﻬﳉا

ﱵﻟا

ﻪﺘﻟﺬﺑ

ﲑﻃٔ‹ﺗ

لﺎ<ﺟٔ>ا

• و

لﻮﻗ كاﴩ

و ﻪﻴﻠ ﷲ ﲆﺻ لﻮﺳﺮﻟا

ﻚ<ﻓ ﲅﺳ

:

"

ﺎﻫﺮﲧ ﰲ ﳮ’ا ﱴﺣ ﻪ•ﻜ–ﻼﻣو ﷲ نٕا

ﱴﺣو

ﰲ تﻮﳊا

ﲑﳋا سﺎﻨﻟا ﲅﻌﻣ ﲆ نﻮﻠﺼﻴﻟ ﺮﺤﺒﻟا

"

ﲏ™ﺴﺣ ذﺎﺘzﺳٔ>ا و صﺮﺧﻮﺑ ذﺎﺘzﺳٔ›ﻟ ﺺﻟﺎﳋا ﺮﻜﺸﻟU مﺪﻘﺗٔ; ﲈﻛ

ﻰﻔﻄﺼﻣ

ﺔﻤﻃﺎﻓ ﲇ ةذﺎﺘzﺳٔ>او

ﻢﲥﺪ ﺎﺴﻣ ﲆ

ﺔﲨﱰﻟا

.

اﺮﻜﺷ و

(4)

**

د ا

**

(5)

أ ر ا م م ر ا ن ر او ء ا فر أ م او ة او ن ا بر د ا و د د ن أ ! و ! آ ن # د و : م%اد ا ل ' (و ط 'را ن *ا ة تط 'را د ، ضر ا ء #رأ ./ . او /ر م( قزر ط ، ّ' ا ةد ت 3/ 3' ل ر ل 4 ' ! / " ن *ا د و ار " ، ر ا ن د د ا ر ا ! / ل .' ا د ا ناو ا ن و ر ا بدأ د و ، .' ا ط ا ك ' ر(أ م و د 'و تاد و نار ن !/د ل 7 ن ك ذو 9 '# ا دار/أ ت ط ا ك ذ : او ، ھراز ، ! ل<و م= ب أو م= 4 ، نإ م( هذھ ل ر ا نأ ذإ ار ( و@و ماود ا ت < # ا د ا إ ر ا =/د وأ = م 4 تA# : و !'ار B ن = / ف < / د ا ، ن از ذ73' = # م 'ھCا . ا ر ا ن د د ا م 'ھا ت .' ا ناد ا ن ر%از# ا ر ' 'و و 7 ب # نر ا ل 7 ن ر: ا 19 م ، ت ط ا =' # ةد% / ن ت ر ا هذ= ن < د ر: ا ث ر%از# = ' ا تزھ ةر': = او(< 132 ، د4و س ا ت ر ا هذھ ت < لو ا 9 او ./ارB# ا 9 '# ا اذھ دار/أ ت ھذ م=: ، م 4 ف '<ا ./ . Gرو د ت ز ةر @ ا 9 ن ' د و 7و ر%از# ا ن ر ا ءCؤھ ! ود' . ر: ا ر ا ! '< وھ ر' ا ر ./ .( عو@و نو< نأ ل<و' ا ن ر: ا ر ا د ن ' ناو ت ' ث ا ء #و ن ' د ن درو لو لو عو@و ا اذھو #ذو أ درو إ # ھ ا ن ! : 1 -زار إ نطو او ر%از# ا ل7اد ./ ن ' د = ' ' .' ا ھ ا تار @ و از<ر ر ' ' ت ازCو ت < ث . ر ا 2 -زار إ ةرو او . # ا ر ا بدأ ./ ن ' =' ' ا .' ا < ا ت ر .' ا د إ ! '< ر = .' او ن ' د ن درو لو ر ا ! '# .

(6)

ب و ' ا < *ا #*ا ارد ا هذھ ل 7 ن و د : ةرو و 94و #K و ؟ و 7 درو لو ر ا د و و . ر: ا ر ا بدأ ./ ن ' : أ د# ىر < ا < *ا هذھ د د م أ / ھر ن< .' او تCؤ ' ا . : • ؟!' أ و ر ا بدأ • و و ر ا د ا ةرو .ھ بدأ ./ و 7 ر%از# ا ؟. ر: ا ر ا • ؟ن ' د درو لو ىأر ف < و@و او 'اذ ا ن ت وار'/ عو@و ا اذھ لو ' ' # .' ا 9/اود ا أ أ ./ ت ( '/ 'اذ ا : = . 'و ن ' د . ، ! ل< /ر .' و 9 ، = 4 ظ م ! عو@و ا اذھ ءو@ ا ط ' = تدرأ و@و او م 'ھC ن ( ا ل 4 ن ، د او ل<< ر%از# ا م= ظ ز<ر ث . .7 ر ' O= ن د ' ث ا اذھ ./ @7و ب عزو .: و ث ا ط !@ر:'و ! ط'' ، # ظ ر 7 ا اذ= 9 '' / O= ا .7 ر ' ا ءاو ، هروط'و ر ا بدأ ف ر ' ./ ر%از# او ر ا د ا ةرو ر<ذ ./ و ، ل 7و ن ' د ف ر ' ا ، .: و ا أ لو ! ود' م 4 @ر ل 7 ر(<أ #'/ ن درو ن ' د . ا اذھ جار7*و ر'4إ ةز ./ ث ت ' ل7د =' اد ت < ط7 ن *ا 4 ! / و ' ت ر او ن *ا ناو مد ا ذ ت ر ، /ر < ./ارB# ا ثار' ا ./ = 4و ر<ذو ر ا ، اذھو ر ا ن ود' . اود ر<ذ م( : ل # ا Q'/ م او 9/اود ا ر ا بدأ ناو ء # يذ ا لو ا ل ، ! / 4رط' : ، ر ا دأ ، ر ا ب'< رد ا ھ ا ،! /اود ،!'3 و ر ا بدأ ف ر ' ./ بو ا ت و< ، ر ا بدأ ھأو 4 ، ر ا بدأ تاز ،ت ر ا عاو أ ناو ن </ . ( ا ل : ا أ ، ر ا بدأ : ر%از# ا ر ب '<و ن ' ، و د4و / ! ن ر: ا ر ا ض د ر%از# او ر ا د ا ةرو م ر ، #رد' م(

(7)

ج برB او بر ا ر ا ض د ='رو و =7 ر ' ر <ذ' او ن ' ف ر ' إ ، م( !' رو ب' < /ر ، ب '< ل 7 ن ن ' د Q ط أو ر%از# ا ر ، ا مھأ 9 # = / و ' 7 = ا ت < ث ي3<و اذھ ./ = إ ل و' ا O% ' ث ا . و د ' ا ل 7 ن Cإ دو#و ا إ جر7 و ز# نأ اذھ ن < = ر<ذ و ! '* و ت < ث 9#ار او رد ا ن و # : • ف @ .4و ت ر ا • ل د 4 داؤ: . ر ا ثار' ا ./ ر ا بدأ • يو ا تو4 ناد ا م# • شو ن @ ر ن د ن ' ةر@ ف ر ' ا ./ ن و ا 4 • ر ط ا د رو ا ر ن ' • ةر@ = ت د .' ا ء T .7 ر 'و يوB ل ' ن ' رو ن ب ھو ا د ط و ا برB ا • A travers l’Algérie Paul bourde

ت و ا ض ن اذھ ( ل7 م ث ي3<و ، أ =#اردإ ن< .' او ر: ا B ا و 7 ( B ك ' ا ./ : @ إ دو يذ ا #ر' ا ل< ./ ، 4 إ / @* ت ارد ا عو@و ا اذھ ت و ' .' ا ، # نأ ث طإ ! ت < = ةر '7 ! و – . ر: ا ر ا بدأ ./ ن ' -، اذھ إ اور أ ن ذ ا ن د# و عو@و ا : بدأ ./ ط 4 د ناو ت < .' ا !'ر<ذ ./ و ارو ظ : ا د ت ر ا ، ' ا 7اد ك ذ< د أ ةر ةذ ن ن # د ا ةرو ناو ت < .' ا نر ا ./ ن ر: ا ر ا ت '< ل 7 ر ر ' ا ةرو( ا ر 'ؤ ل 7 ر 9 ' ا ةد< < # ، ./ ن ' ناو ت < .' او . م و رو'<د ا 7اد م( نر ا ./ ن ر: ا ر ا ت '< 19 ةر@ V ر ' ناو . ود ا ' ا ل 7 م = او و ن ' .

(8)

د ز و ا إ !#و'أ نأ Cإ . C ر 7 ا ./و د4 نو<أ نأ ء د ل#و / ت /و ث ا اذھ ./ ت د4 ، ن ةد ا د . ّد ن ل< إ ر< مد 'أ < د وأ ب ر4 <ذ ص7أو !' و . ل7 م و ةذ ' ا ر ةرو'<د ا = /ر ا =' ظ Cو / ،ةوط7 ةوط7 ث ا اذ= =' ' و فار *او ! #و' ا ل@/ ن ق/و ا و اذھ ! و( ./ ث ا ر=ظ .

(9)

**

ل د ا

**

ت

ر ا و ن

ا

(10)

2 ،ل ا و ر ا د و د ن ا فر و ضر ا !ط #$ هدو&و ذ () ط ل * هر ل +ُ ن ) و ،رو- ا عو كردأ و ، + )ط تارھ ظ ن ت و ع ط ا ب ةز ر6 ( د تط7 ، ر آ # إ ن ن و : ت &رد) تارھ ظ ا ر+ ا ب ةز ر6 ( د 1 ه + ، ) < هد أ يذ ا م & ا و ل + ا ك ذ * هد و ، ) ر آ # إ ?@و ن ل ا و ر ا * + )ط ا ن )رھ و ()ار7 و ( +ط ن ا . * : ا و يد & ا ب ر ا * أ و ة ا حور *ھ ر ن C * ، ب ) أ ن د & إ ، D ا ق و فد ا نأ # إ F ر ا * ت ارد ا ن ر ر 7 و نأ د+) # ،ل ا و ر ا ن ف و م ن ا م$+ رار ا فر و ارز ا و ت + & ا # ) و س أ 2 . د مIاد قو7 * و ،ةد +) ا ق Jا # إ ( +) ?$ط رو-+ ا ىد #$ ن ا لظ ن ف و ةر * Iاد و ،برD ( إ و قر7 ( يذ ا س 7 ا ?@و ر+ # إ لاؤ ا ... # إ ن ا ىد ھا ل ا * )6ر ا و ت & ا دد& ? و ؟اذ و ف $ ر ) # . ن 7 د ا ث ن $ ر ا أ و : * + يوD$ ا ب & ا ن ، * ط-ا و يوD ظ: " $ ر :" " ل رّ ا ،ر ا . ل و ، ل&ر ا ھد- * ا & ا : ةد او ا ةر: ا " 3 ل : ن ا ن مو ا #@ : ر $ و ، او$ ا و اور) يأ $ " َل َ َر ل+: ا ن قُ 7ا ، ل ر ا ( و هد- يذ ا (&و ا م@) ،($ ار ل ، ةد او ا ر: ا يأ : #$ ( و هاوT و ( ز يأ ،ل&ر ا ُل ر اذھ و ، ( ل ر نأ ( T ، ($ ر إ يأ ( $ ار " 4 . 1 ةرھ ا + & +)ط ، )ر+ ا @ ا راد ، + ا ارD& ا * ت ارد ،م ا د) * )- د ،*+ & ا ب ا و د . ،ط 1980 ص ، 3 . 2 -داؤ ،رظ د ،ةرھ ا ب $ )ر+ ا راد ا ،*)ر+ ا ثار ا * $ ر ا بدأ ،ل د . د ،ط . ص ،ت 10 . 3 -و)أ ن د ا ل & ل@: ا مر ن) د روظ ن) ، بر+ ا ن م 11 ل ر ةد ، ،رد - راد ، ط ،تور ) 1 ، 1990 ، ص 279 . 4 -د& بو + ن) د ن د ا يد )آ زور : ا : ط ا ج 3 ط ،تور ) ، ل & ا راد ، 3 د ، . ت ص ، 309 .

(11)

3 او ث ل ر ةد ت ن + ةد ط و ا م&+ ا ب -أ ر ذ و " : ن ل ر ر و ر و ر ن ا ( $ ل+& $ ر و ر ر +) ا و #@ و ر $ ر و ه (: ) ($ ر و هور ) ن ل ر ل و () ر و ه و ل ر و لو ر و ل ر ا ث د ا * و () ) ّ$ ر وأ ( 7 ن ن: *: ) ك ( ،هاذأ #$ ر)- ( : ( و ) ل رأ ( T لازھ د+) ت ل) ا و ل ر و ($ اور تر ن ($+& ز $ ر ا ت ط ، $ ار ه ط أ و ل اور تر - # @ار ل) ا و ل ر ) ل ر ا ( ،ل ر ا ? -) ل ر ا ( ت) و ث D ا ط ث م 7 ) نو$ و ن * نور ن ذ ا بر+ ا ،# ر ا ) ر ا ( $ ر ا ر ا ) D ) $ ء ا و ( ، ) ل ر ا ( ا ل ر ا بر+ ا ،ل ر ) ل ر ا ( ل و بو ر$ ر +) ا ر ظ #$ ?@و ع $ ء و ن ل ر$ د+ ء*7 و ث د ا * و ،ث ا ن () - و ن ا ن و هر 6 ) ل + ا ت$ )ا اذإ ل ر ا * ة ( م أ ($ ر # أ و ($ ر ن ط ل و ل ر و ل رأ ج ) $ ر ا ( ، ر ز ز+ ا ل ز ا * و ،ف - ا و ء 7 ا $ ) $ ر ا ( $ ر )+ ا ل ( إ ل ر #$ ةو $ ر وذ ر)+ و ق Jا ن ( إ ل ر $ ر م و * $ ر م أ و ن $ ا ،ر ا ) لو ر ا ( $ ار ا و ل ر ا ر " 1 . ن ا ھد- * ا & ا # + ) @ أ $ ر ا تء & و " ل ر ا $ ر ا . و $ ر ا ( إ ل رأ يذ ا يأ * $ ر ت أ لو ،هد ر و ( ذ T يذ ا (&و ا م@ ) " ق$ط ، ةد او ا ةر: ا #$ @ أ $ ر ا " ةد او ا ةر: ا $ ر ا " 2 . و تء & د ،* + ةد ( $ ر ظ: ّنإ ( $ " وأ &و ا و ل ا و ر ا # + ) : ا دار يذ ا د- ا ( إ ر . ( إ لو-و ا دار ا ن ا و د # + ) و . وأ بار ا ت و 1 -ا د) د ،ت ز ا د أ ،#:ط- م ھار)إ ط و ا م&+ ا ،ر & ا د ،رد قور7 ا ) ، ط ،ر- ود ا 4 ، 2004 ص ،م 334 -ص 335 . 2 -ج ر ا ح )- ا ،* و : ا ير ا *$ ن) د أ 1 د ،تور ) $+ ا ب ا راد ، . ،ط 1398 ،ه ص 264 .

(12)

4 -ل ر ا . ر J ن ن ل ا ن #$ ق$ط $ ر ظ: ن $ * + ا هذ و . ذ أ ( و ل ر ظ: : ر J ن ن ل ا ص 7 ا وھو " 1 . و #$ ك ذ ق$ط " ت اذإ )اد ا : ت$ رأ $ ر ا ت طT لازُھ د+) )اد ا " 2 ر 7 ا لو : ِ َ َن َو ُ ٍب َ6 َد ً َ ھر & َ7 َر َ ت َ$ ُ) ( ُر َدو َھ ِر و َ َ َ 3 ظ: دار و و د نT) د& ، ظ:$ وD$ ا وظ ا * ر أ ق د ا درأ اذإو " ر: " * + * او : ر : ا ?ط : () ) أ ذ او ر: ا #$ ةو ا ،ر 4 ر و ( ف- # $ *)أ ن) ر ھز لو ك ذ #$ ل : َ َ ْ َ ٍء َ ْ: َ+ ِء َ ا َ ِط ِم ُ َر ة ُ َ ِ َر َ ة ْز ُؤ َدو َأ ة ْم َ ْر َ ِد 5 هر ذ ق) ل ن #$& : #$ و و رد ) ا #$ م& + ا نأ ر ذ () * + يذ او ، * & ا ب & ا ل:D م أ إ ، ( دؤ يذ ا يوD$ ا # + ا ) ) ) ءار+7 ا ء : ا ل ن ن ) و ، ل) ا ھر ، $ ر ا ق رط ل 7 ر- مھأ ھدورو ةر ارظ . # إ *$- ا * د ا ل ا زو & ن ، د ت و ) ظ : ا هذھ ت ظ د *)ر+ ا ن ا $ * ، ناو ا اذ يد ا رو@ ا وھ ك ذ ّدر و ، ر آ * د ل ز ر و ( I ) ، $ھ & ا ذ ( )رو ، $ ا * وأ ? او ا * رو@ ا اذھ ن ءاو # إ ك ذ ?&ر ز ر ا * + ) ل ا F ر ا ل& * تادر: ا هذھ نأ # إ ف@أ ، 1 ، ن ر7+ ا نر ا ت ر ن جذ يرIاز& ا $ ر ا بدأ * * ا ثورو ا ،*)ار7 ن ، ر & ةر ذ 2012 / 2013 ص ، 23 د فطاو ن )رD ا ت ر ا ، باو ف و و * ز & ا F ر رد - ن رد- د ا ر& ا ن ا و ?) ا ن ر ا ن : ارد $ $ د ، ض ر ا ، طو ا د ك$ ا ) ، ر . ، ط 1996 ص ، 40 . 2 -يزار ا سر ن)ا د أ ن ا و)أ ، تور ) ، ل & ا راد، نور ھ ن) م ا د) ! D$ ا س د، . د، ط . ص، ت 497 . 3 لد & ن) س ن) نو #7 ا ، د ،تور ) ،ر7 او )ط$ تور ) راد ناو د ا . د ،ط . ص ،ت 137 . 4 -روظ ن)ا : بر+ ا ن م 4 ، ،ل ر ةد ص 368 / 369 . 5 -# $ *)أ ن) ر ھز : د ، ن ) ، ر7 او )ط$ تور ) راد ، ناو د ا . ، ط 1982 ص ، 21 .

(13)

5 يأ &و او ل او ر ا لو ب- ، :$ ا + : ، ر: ا دار ا د- ا يذ ا ص 7 ،ل ر ا ت و بار ا وأ ،( إ ل ر ا ، ل ا + )ط) وھ $ ر ) مو ه د ھTط م وأ ( ) ر6 ضرأ # إ &و ، )6ر وأ هار إ ن *$- ا ( طو كر ل ) #$ ن ظ:$ ا ق طإ و 7 ك ذ ود) ، ل ر ا * ر ا ن ھو ، دار ا ) $ ر / ةر: .( ةد ت 7 " ل ر " ةدد+ و ةر . لد و ا * $ ر ا ن ، ر ا #$ إ *ھ " ل ا و ر " 1 * ةد ? ) ( $ دو+ و ط 7 ا و و ا ن ا * ث+) لو ا و دو & ا () - * ث+) يذ ا نو ا س #$ ،( ت & ف$ . و ، $ ر ا م ھ : تدد+ د ،* ط- ا ب & ا ن أ رو & ( $ فر + ( و ) * ازD ا د و)أ ر د د او # + تاذ أ ،بد ا لھأ ": ? ط عو ّ إ 7 و ب+ ةد ز " 2 ? ل-او ( ، ر Jا ? ل-او ا نو 7 ا و ب+ ا د+) ، د & و ل ا و ر ك ھ ن م نإ ر Jا . * ا ر+ و *ھ ( و ) ": ل T ا و ق + ا ? اد ا ن ) ? & يذ ا ف T ا ن نو ةر -)) fI ا و ب ) ا * ث ) ا و د ة T) رھاوظ ا و تادھ 7 ا د-ر * ق د ا او " 3 . وھ عو ا اذھ س أ نأ * : ا د ر ذ و " ف-وو ( إ و ف ؤ ا ص 7 ا ر ذو ، هر: ) ( ضر+ ? ، ) ر * ا قط ا م أ ) ر+7 * ا ت وھ و ،مھر أ و م أ و $ھأ دIاو #$ و ، ھروز * ا د ) ا لاو أ #$ طا 1 -*)ار7 ن ، ن ر7+ ا نر ا ت ر ن جذ يرIاز& ا $ ر ا بدأ * * ا ثورو ا ص ، 23 . 2 -د، ? زو $ و ا ر7 ا،* و 7 ا *$ ق ، ز & ا $ ر ا،* و ا د . ، ط 1976 ، ج 1 ص ، 45 . 3 *+ & ا ز ر ا ،* : ا *$ د ق ،ر ا ك * ر ا ،* ا ن ن) د د ،ط )ر ا ،* $+ ا ث )$ . ،ط 1965 ص ، 1 .

(14)

6 -T ل * - ا هرظ &و و ،(:طاو ن و ( : ن ر)+ اذھ * " 1 ّر ، 7 ا ( )ط ا يد) ،( ظ # إ @ ) و -و (+ #$ أ رد هدھ 7 . T) ر+ * ) ا سرط) أ ": د او ل ا – & وأ – ن # إ ن ن ةدد+ ب ) أ و :$ د- ، ر آ " 2 نو د ، ضر6 ن د) $ ر ، +: ق # إ فد نو د و ، اذ +: ق ( #&ر - 7 @ر6 ،ء + & ا " ن ر ا د) لو و ا نأ ندو " ىو #$ ءاو ) $ ) $ ر ا & بد ا رظ ق * رو ىو #$ وأ، & ا و ا ر 6 وأ )دأ س )دأ " 3 ( و ) * 7 ا ن د ا ح - ر+ ن * ": وأ + وأ از & إ لظ $ ر ا نأ ن ) ز& ا ل- : ا ط إ وأ، ا ز& قار ا ر أ ( @ وأ ، ( + ةر7 ) ( إ * يذ ا ن او،( أد) يذ ا ن ا " 4 . دأ س & $ ر ا س & ا ) ل *) * ) ن در: ا ( ،ىر ا )د س & ا $ ر ا ر ا )$ ا نار) + ناذ$ ا ،ةدھ 7 ا و ف-و ا هد ) ىر ا )د ا . ن + ن ) ? & $ ر : أ ، $ فر + ا ر ا و ل ا وھ لو ا # + ا و * ا # + ا : و هر: ثاد أ ر ا * ) $ ر ، ب ط و ) نو نأ ب& و ، م إ ل ر ا لو - 7 ا ( )ط ) ك ذ &ز (7 و هدھ 7 ب او و ب ط ا أ ، ) # إ هر: ثاد أ ل ($ھؤ ، * ىو اذ ر ا $ و ةدد+ ن أ * ر ا ل ا إ :-او ، : &ا و ار ارD& ھ و ،ت 7 ن م & * راد و بد ا و م$+ ا ت &ر ن # ا ن ار اذ و ، ر7) 1 ،ت ر ا بدأ ،م ن ،بادJا و نو : ا و $ * طو ا س$& ا ، ر+ ا م ع 138 و و ،ت و ا 1989 ص ، 13 . 2 -* ) ا سرط) ، فر + ا ةرIاد f 8 +)ط ، ، طد ، تور ) ، فر + ا 1884 ص ، 564 . 3 ،? زو ا و ر7 $ يد و ا راد ،ر7 ? ا نر ا * )رD ا $ ر ا ،ندو ا م ر ا د) ط 1 ، 2006 ص ، 23 . 4 * 7 ا *$ ن د ا ح -، ا * ةر-) ا ارD& ا ن $ ر ا ، اد ا ارد ا و * ارD& ا ف7 رد ا ،فر + ا ةT7 د ، . ، ط 1999 ص ، 11 .

(15)

7 )د ا و ر ا و د ا و $+ ا دIاو: ا ر ذ # إ @إ ... ّر ا ( و ك ذ ل و ، D)- *$ ر ا ب ط ا ب :$ ب T) و )دأ . $ ر ا أ ، + ت ?ط ُ ر: ا * ن ، ر: ا ن ل 7أ و ّم أ $ ر او * + $ ر ، ةر ) ت ( ?ط ُ ر J ن ن ل ا نو " : ن ن ل ا ل ر ا أ ، و + وأ فد ا ك ذ ن د ، ن + فدھ ق ر آ # إ $ ر ا (+ & و ، ر: ا * ت ?ط ) : ر : أ " 1 . ،ء ا ب - * ازD ا د ر: ا و " وأ ،( بور ن ص ا # إ $ و ( بو6ر و بو$ط # إ لو-و ا " 2 . ن ) قر ،ر: ا ن ( د ضر+ * * ازD ا و هد ر: ،( ن و " نار: : ر ا ن ند) ا رھ ظ) ر: ير - ا # إ نطو ا و $ ا ل: أ ن ب$ ا ر ) ر: و ،تاو$: ا و و ،ضر ا و تاو ا تو $ # إ ن فار7إ نط ) ا ن ر: ا " 3 لو $ ر ا ن ف @ و ، " : ب+ ةد ز ? ط عو T) و 7 " 4

ل ا ن ن & ا ب+ ا و د & ا د+) ر J ) ك ا ن ةر ) $ ر ا ل+& ،

ك ذ ر ذ م ( أ ن م6ر ا #$ . نو # ر و ل ا $ ر ا * نو نأ د) ( ط ك ھ . * ا * ) ا م ر ) $ ر ا ل ن و 5 : لو-و ا ق ط ا ↓ ↓ ن $ ر ا # إ ↓ : + 7 + + )ط رھ ظ + ر Jا ? ء + و ر T ر T 1 ،ب $ )ر+ ا راد ا ) ، )ادآ و او أ ،م ا * $ ر ا،يد +- ا ف ط$ ا د) م ا د) ط ،ةرھ ا 1،1992 ص ، 5 . 2 ،* ازD ا د ن) د أ د و)أ ج ن د ا مو$ ء إ 2 $+ ا ب ا راد ، ، ط ،تور ) 1 1986 ص 181 . 3 -ص،( : ?&ر ا ،* ازD ا د ن) د أ د و)أ 181 . 4 ?&ر ا ( : ص ، 273 . 5 -* رھ ط ا ، ھؤ ) * + ا د + ا * رIاز& ا $ ر ا - او أ * : ا ورطأ ، -I + & ، هارو د $ رو ح )ر يد -رIاز& ا ، 2013 / 2014 ص ، 9 .

(16)

8 ُ?ِ &ُ $ ھد& ، ) ا ت : ر+ ا ظ ) ، ر ھرھو& * $ ر ا نأ #$ و ت إ و ، فدھ تاذ ر ا هذھ ،ق د و ق د ً َ:َ ن ا * م و $ ر ا ن ) ل) ا م ك ذ) و ، ط ا ن & ر و $ تار) ب ا $ ر أ + & ث ح ط- ا D$ ا * 1 . ظ: نأ د& نآر ا # إ عو&ر )و " $ ر " ةرو * ةد او ةر إ () حر- م # + لو ث ش ر : " É#≈n=ƒ\} C·÷ƒtè% ∩⊇∪ öΝÎγÏ ≈s9Î) s's#ômÍ‘ Ï!$tGÏe±9$# É#ø‹¢Á9$#uρ ∩⊄∪ (#ρ߉ç6÷èu‹ù=sù ¡>u‘ #x‹≈yδ ÏMøt7ø9$# ∩⊂∪ ü”Ï%©!$# ΟßγyϑyèôÛr& ÏiΒ 8íθã_ ΝßγoΨtΒ#uuρ ôÏiΒ ¤∃öθyz ∩⊆∪ " 2 د و ت د و ، $ ر ا ن $ ةرو ا لھأ نأ مو$+ وھ ، ر & ا ش ر $ ر *ھ ر ا ($ $ ن #$ # + ل ، ر ا ? و م ) ةر & ا # إ مھر ظ أ ت & ا م ا ( $ م ھار)إ " !$uΖ−/§‘ þ’ÎoΤÎ) àMΖs3ó™r& ÏΒ ÉL−ƒÍh‘èŒ >Š#uθÎ/ Ύöxî “ÏŒ ?íö‘y— y‰ΨÏã y7ÏF÷t/ ÇΠ§ysßϑø9$# $uΖ−/u‘ (#θßϑ‹É)ã‹Ï9 nο4θn=¢Á9$# ö≅yèô_$$sù Zοy‰Ï↔øùr& š∅ÏiΒ Ä¨$¨Ζ9$# ü“ÈθöκsE öΝÍκöŽs9Î) Νßγø%ã—ö‘$#uρ zÏiΒ ÏN≡tyϑ¨W9$# óΟßγ¯=yès9 tβρãä3ô±o„ ∩⊂∠∪ " 3 . ل $ ةو د ) & ا إ س ا ّf و ، ظ ) ت+ ك ذ ءو@ #$ حاو * ھو أ * ا بر+ ا قاو أ # إ ت ر ا ت ك ذ ،م ا ( $ م ھار)إ ن ر ا ھر 6 و لد & ا ود و ز & يذ و ظ قو ر 7ا و م ر ز& ن ةدد+ . & $ قاو ا هذھ ت$D ا < #$- لو ر ا ضر د ،ت د ا و ر ا f ور و ةر ( ع د ا و م ا # إ مھ د و ،م او ا هذھ * بر+ ا #$ ( : م$ و ( 4 . * و ل < د) ن) ر) & ن ث د ا : #$ ( : ضر+ م$ و ( $ < #$- < لو ر ن 1 *)ر+ ا بد ا * $ ر ا ،* او ا قازر ا د) ) ير& ا ?)ار ا نر ا # ( ر7 ا راد ، د ،ر- ت + &$ . د ، ط . $& ا بد ا * $ ر ا ،سرط) ل & إ ن ،ت ص ،يز 25 . 2 -ت Jا ،ش ر ةرو ) 1 -4 .( 3 ،م ھار)إ ةرو Jا 37 . 4 ك ا د) د و)أ ج و) ا ةر ا ،م 7ھ ن)ا 2 ،ض ر ا ? زو ا و ر7 $ فر + ا ) ، د . د،ط . ص ،ت 245 .

(17)

9 -لو م او ا * س ا " : * $ ل&ر أ م k$)أ نأ * و+ د 7 ر نl ( و # إ *)ر " 1 . ن د ) رار:$ نو د ، :$ رو أ #$ د$ $ ر ا ن ىر أ ت آ تدرو # + ( و * ": * tΒ öÅ_$pκç‰ ’Îû È≅‹Î6y™ «!$# ô‰Ågs† ’Îû ÇÚö‘F{$# $Vϑxî≡tãΒ #ZŽÏWx. Zπyèy™uρ 4 tΒuρ ólãøƒs† .ÏΒ ϵÏF÷t/ #·Å_$yγãΒ ’n<Î) «!$# Ï&Î!θß™u‘uρ §ΝèO çµø.Í‘ô‰ãƒ ßNöθpRùQ$# ô‰s)sù yìs%uρ …çνãô_r& ’n?tã «!$# 3 tβ%x.uρ ª!$# #Y‘θà xî $VϑŠÏm§‘ ∩⊇⊃⊃∪ " 2 . ? م ا ( $ # و $ ر ل & ا اذھ * $ ر ر 7أ و م$+ ا ب$ط نو د # + لو ( م$+ م ا ( $ ر@ ا : " #y‰y`uθsù #Y‰ö6tã ôÏiΒ !$tΡÏŠ$t6Ïã çµ≈oΨ÷s?#u Zπyϑômu‘ ôÏiΒ $tΡωΖÏã çµ≈oΨ÷Κ¯=tæuρ ÏΒ $¯Ρà$©! $Vϑù=Ïã ∩∉∈∪ tΑ$s% …çµs9 4y›θãΒ ö≅yδ y7ãèÎ7¨?r& #’n?tã βr& ÇyϑÏk=yèè? $£ϑÏΒ |MôϑÏk=ãã #Y‰ô©â‘ ∩∉∉∪ tΑ$s% y7¨ΡÎ) s9 yì‹ÏÜtGó¡n@ zÉëtΒ #ZŽö9|¹ ∩∉∠∪ y#ø‹x.uρ çŽÉ9óÁs? 4’n?tã $tΒ óΟs9 ñÝÏtéB ϵÎ/ #ZŽö9äz ∩∉∇∪ tΑ$s% þ’ÎΤ߉ÉftFy™ βÎ) u!$x© ª!$# #\Î/$|¹ Iωuρ ÅÂôãr& y7s9 #\øΒr& ∩∉∪ tΑ$s% ÈβÎ*sù Í_tF÷èt7¨?$# Ÿξsù Í_ù=t↔ó¡s? tã >óx« #¨Lym y^ω÷né& y7s9 çµ÷ΖÏΒ #[ø.ÏŒ ∩∠⊃∪ $s)n=sÜΡ$$sù #¨Lym #sŒÎ) $t6Ï.u‘ ’Îû ÏπuΖŠÏ ¡¡9$# $yγs%tyz ( tΑ$s% $pκtJø%tyzr& s−̍øóçFÏ9 $yγn=÷δr& ô‰s)s9 |M÷∞Å_ $º↔ø‹x© #\øΒÎ) ∩∠⊇∪ tΑ$s% óΟs9r& ö≅è%r& š¨ΡÎ) s9 yì‹ÏÜtGó¡n@ zÉëtΒ #ZŽö9|¹ ∩∠⊄∪ tΑ$s% Ÿω ’ÎΤõ‹Åz#xσè? $yϑÎ/ àMŠÅ¡nΣ Ÿωuρ Í_ø)Ïδöè? ôÏΒ “̍øΒr& #ZŽô£ãã ∩∠⊂∪ $s)n=sÜΡ$$sù #¨Lym #sŒÎ) $u‹É)s9 $Vϑ≈n=äñ …ã&s#tGs)sù tΑ$s% |Mù=tGs%r& $T¡ø tΡ Oπ§‹Ï.y— ΎötóÎ/ <§ø tΡ ô‰s)©9 |M÷∞Å_ $\↔ø‹x© #[õ3œΡ ∩∠⊆∪ * tΑ$s% óΟs9r& ≅è%r& y7©9 y7¨ΡÎ) s9 yì‹ÏÜtGó¡n@ zÉëtΒ #ZŽö9|¹ ∩∠∈∪ tΑ$s% βÎ) y7çGø9r'y™ tã ¥óx« $yδy‰÷èt/ Ÿξsù 1 -ج & ن)ا ن ،*: ا < د) ن) ! $ ن)ا ي ط$D ن د ا ء 1 #:ط- راز ) ، ز ) ا د، ر ا . ،ط 1999 ص ، 73 . 2 Jا ،ء ا ةرو 100 .

(18)

10 -Í_ö6Ås≈|Áè? ( ô‰s% |Møón=t/ ÏΒ ’ÎoΤ߉©9 #Y‘õ‹ãã ∩∠∉∪ $s)n=sÜΡ$$sù #¨Lym !#sŒÎ) !$u‹s?r& Ÿ≅÷δr& >πtƒös% !$yϑyèôÜtGó™$# $yγn=÷δr& (#öθt/r'sù βr& $yϑèδθà Íh‹ŸÒム#y‰y`uθsù $pκŽÏù #Y‘#y‰É` ߉ƒÌãƒ βr& āÙs)Ζtƒ …çµtΒ$s%r'sù ( tΑ$s% öθs9 |Mø⁄Ï© |Nõ‹y‚−Gs9 ϵø‹n=tã #\ô_r& ∩∠∠∪ tΑ$s% #x‹≈yδ ä−#tÏù Í_øŠt/ y7ÏΖ÷t/uρ 4 y7ã⁄Îm;tΡé'y™ È≅ƒÍρù'tGÎ/ $tΒ óΟs9 ìÏÜtGó¡n@ ϵøŠn=¨æ #·Žö9|¹ ∩∠∇∪ $¨Βr& èπoΨ‹Ï ¡¡9$# ôMtΡ%s3sù tÅ3≈|¡yϑÏ9 tβθè=yϑ÷ètƒ ’Îû ̍óst7ø9$# ‘NŠu‘r'sù ÷βr& $pκz:‹Ïãr& tβ%x.uρ Νèδu!#u‘uρ Ô7Î=¨Β ä‹è{ù'tƒ ¨≅ä. >πuΖŠÏ y™ $Y7óÁxî ∩∠∪ $¨Βr&uρ ÞΟ≈n=äóø9$# tβ%s3sù çν#uθt/r& È÷uΖÏΒ÷σãΒ !$uΖŠÏ±y‚sù βr& $yϑßγs)Ïδöãƒ $YΖ≈u‹øóèÛ #\ø à2uρ ∩∇⊃∪ !$tΡ÷Šu‘r'sù βr& $yϑßγs9ωö7ム$yϑåκ›5u‘ #ZŽöyz çµ÷ΖÏiΒ Zο4θx.y— z>tø%r&uρ $YΗ÷qâ‘ ∩∇⊇∪ $¨Βr&uρ â‘#y‰Ågø:$# tβ%s3sù È÷yϑ≈n=äóÏ9 È÷yϑŠÏKtƒ ’Îû ÏπuΖƒÏ‰yϑø9$# šχ%x.uρ …çµtFøtrB Ö”∴x. $yϑßγ©9 tβ%x.uρ $yϑèδθç/r& $[sÎ=≈|¹ yŠ#u‘r'sù y7•/u‘ βr& !$tóè=ö7tƒ $yϑè䣉ä©r& %y`̍÷‚tGó¡tƒuρ $yϑèδu”∴x. Zπyϑômu‘ ÏiΒ y7Îi/¢‘ 4 $tΒuρ …çµçGù=yèsù ôt㠓̍øΒr& 4 y7Ï9≡sŒ ã≅ƒÍρù's? $tΒ óΟs9 ìÏÜó¡n@ ϵøŠn=¨æ #ZŽö9|¹ ∩∇⊄∪ " 1 . # + ( و * f $ نو د و " : βÏiŒr&uρ ’Îû Ĩ$¨Ψ9$# Ædkptø:$$Î/ š‚θè?ù'tƒ Zω%y`Í‘ 4’n?tãuρ Èe≅à2 9ÏΒ$|Ê šÏ?ù'tƒ ÏΒ Èe≅ä. ?dksù 9,ŠÏϑtã ∩⊄∠∪ " 2 ( $ م ھار)ا د د ذ م د f # + ( و ر + ا * ةر از ر - م ا ء*& ) ن و م ا : " ϵŠÏù 7M≈tƒ#u ×M≈uΖÉit/ ãΠ$s)¨Β zΟŠÏδ≡tö/Î) ( tΒuρ …ã&s#yzyŠ tβ%x. $YΨÏΒ#u 3 ¬!uρ ’n?tã Ĩ$¨Ζ9$# ÷kÏm ÏMøt7ø9$# ÇtΒ tí$sÜtGó™$# ϵø‹s9Î) Wξ‹Î6y™ 4 tΒuρ tx x. ¨βÎ*sù ©!$# ;Í_xî Çtã tÏϑn=≈yèø9$# ∩∠∪ " 3

< م &و نأ د+) ةر & $ ةر & $ ت ،

كاذ أ مھد ( $ فر + ا ر 6 ةر & ا ن ر آ عو # إ ل&و ز ر ) ا ةر & ا *ھ و 1 ت Jا ،ف ا ةرو ) 65 -82 ( . 2 Jا ،f ا ةرو 27 . 3 Jا ،نار لآ ةرو 97 .

(19)

11 -# + ( و : " ãΝä3š/§‘ “Ï%©!$# Åe÷“ムãΝà6s9 šù=à ø9$# ’Îû ̍óst7ø9$# (#θäótGö;tGÏ9 ÏΒ ÿÏ&Î#ôÒsù 4 …絯ΡÎ) šχ%x. öΝä3Î/ $VϑŠÏmu‘ ∩∉∉∪ " 1 اذ ) تدأ ،ضر ا وھو *$- ا ( طو ف 7 ا #$ ن ا $ ر ا تد و تدد+ و :$ * او $ د ر7) ا نأ و ، ) * هر 7 ا ىد كرد نأ ن ا نو اوط ك ذ و ن د و م$ ل &ر ر ا ن ) ن د و ،م قIارط ت و و م أ ل ر ا و ر: ا ةاوھ ن ف7 ا # إ ةرط ا م + د و ةر D ا م و ا نور آ و س ا و ضر ا ن لو & ا ن ب ا .... و ، ظ ا د) ر ا )$6أ ف- ا د و م ظ ل & * *- ا و د اور ا و ةدھ 7 ا ن ) ر: ا #$ م ظ+ صر ،قد- و T) م ادھ 7 $+ ا ل & ت و 2 . ت وأ ضر ا #$ ةر و بورد * بد ر) ت ءاو ت ر ا نأ ود) و اذھ ظ و ب ر وھو ،* ارD& ا س $ ن + ا ت $طأ د ف ا ر ) ا * رط ر ) ت ط و تارد ر& د * ارD& ا س ا نأ fI ا ت ھر) د ل) ت ر ا هذھ ةر و * ارD& ا د & ا نأ ن ) ا مظ+ د ا * و ،* ارD& ا ر ذ ا و ر)د ا * ذ 7 ب ( اد ا و ( &و ن أ و * ارD& ا س ا اذھ #ّ د ير @ ا ? او ا د : ا * ارD& ا ر +7 ا 3 . #$ ر ا ة ا ض) و ن ا ب فد ا ت $ ر ل نأ لو ا ن و ا نإ و ،ضر ا $ ر ا ر * & * اد)أ طر: م $ ر ا ز & هد &ا سر يذ ا ن

* $ ر ا * د * ا $ و ا ر )ا * ن ا د &ا ك ذ و ، ) ع : ا و 1 Jا ،ءار ا ةرو 66 . 2 -ا +)ط ،ت ر ا بدأ ،م د ن د ،ت و ا ر . ،ط 1989 ص ، 15 -ص 16 . 3 -د ، ر-د ا ر7 $ فر + ا راد ،ةر و ةر * ارD& ا ر : ا ،* 7 ا ن د ا ح -. ،ط 1980 ص ، 79 .

(20)

12 ر ب ب ا و ب ھذ ا * $ ر ا ر نِ َؤ * و ، $ ر ) ( : ا ةرIاد ? و - ) & ا و ة ا 1 . ن ر)+ و ، & ن اذ أ فادھأ ق * ت و ا ل * * T ت ر ا و & ن م + ا #$ ح : ا قط 2 . # ضر ا !ط #$ د&و نأ ذ ن ا ق ار فدھ لو & ا * ث ) اذإ ارو و د نو د و لو & ا ن ث ) Iاد و ،اذھ و ،ع ط ا ب ةز رD) هء ةرو-) د + يذ ا ،ير7) ا كو$ ا ( &و و ن و * ا زIارD ا ن د+ * ا ن ن ( I )) ن ا ر+ تداز $ ،ن ) ط ا I ) ا ر+ #$ أ ا ن ث ) ا * ل ا * ارD& ا ر ط ا ن @ ل : و ك ذ)و ، $ ةرط ا + I ) ا و ن ا ن ) 3 . د& * ارD& ا ثار ) و * ط- ا و يوD$ ا $ ر ا * و : ر+ د+) و ،( $ ر ن ود ) مو ر ا ل+& * ا ? اود ) $+ ا $I ا ض+) م أ : أ : ؟ $ ر ا هذ ( ود ھأ ( $ ر) ر ا مو نأ د+) ثاد هدر ءارو ? اد ا و ، ؟ئر ا #$ ( $ ر . ا ط ا * $I ا هذھ #$ د أ ةر ) & : 1 ع ط ) م إ و ، $ ر ا ن ود ) ،ء )ر أ وأ ء د-أ و ،م ن ن ر Jا )6ر )$ ( ز و ( ر ،( 7ھد و ر ا ب & إ ر أ #$ . 2 -و$+ م د م : ؤ و م ) ف ر+ ا و ،مو$+ ا و فر + ا ن ئر $ ر ت . 3 ? او ن ) و ، ك ا و قرط ا د د و ، ھراز * ا ك ا و ناد$) ) ف ر+ ا نور Jا د : # 7 ا و رط ا . 1 -م د ن ، ت ر ا بدأ ، ص 21 . 2 ،* 7 ا ن د ا ح -ةر و ةر * ارD& ا ر : ا ص ، 254 . 3 د) ا ا راد ،* ارD& ا ر : ا ،* اد 7 ا م ھار)إ و ل @ ل $ د ،ر7 ا و )ط$ . ،ط 1990 ، ص 202 .

(21)

13 -4 -ماو ا و م ا ر ) أ در – ھر@ و @ -سو طو د و تاد ن . 5 د - ا و ت و$+ م د و و ا ثاد n F رT ا ... ةدو- ا ناد$) ا ن ةر ز ا * . 6 لاو #$ ( $ ر ر ) أ ن ود و ر ا د ت ر ا بدأ * ر 7 ا )6ر ل أ ن نو ) ا ( ود : طوط) ن)ا و يدو+ ا . 7 -ا و و& -ا ر D # إ ةو د -ا ( $ ح : ا و ر J ) ك 1 @ ا رھ ظ ل و ) (7 + يذ ا دو &$ ارظ نطو ا ? او ر D نو د و ( طو ئد ) و ت و او طر7 روط ا و . 1 ةر أ د ، *)ر+ ا ثار ا $& ، * + ا د + ا * يرIاز& ا بد ا * قر7 ا # إ $ ر ا : س، ق7 د، بر+ ا ب ا د ا ن رد- $- $& 24 راذآ ، 2005 ص ، 34 -ص 36 .

(22)

**

لو ا ل

ا

**

ت

ر ا بدأ

:

م ا و اود ا

1

-ر ا بدأ ف -ر

.

2

-ر ا بدأ ة

ا

ر

3

-ر ا بدأ اود

4

-ر ا ب -رد

ا

ھ ا

5

-ر ا دأ

6

-ر ا بدأ م" #أ

7

-ر ا بدأ تاز

8

-ر ا بدأ

ھأ و

#

9

-ت" و

ر ا بدأ بو

ا

(23)

**

لو ا ث

ا

**

(24)

16 -1 -ر ا بدأ ف -ر : ءو ا ط لو ود اود و اد و ر ا مو ! ر نأ د # $ ط ! ا اذ ظ '! ا و ، ر ا بدأ ھ ! -ا بدأ ر -و +أ ن , ن! -و- ! هد/ !ھ " ر ، بدأ " نو- # - ا رط د! و 1او ا ل يذ ا ج 4ا ك ذ وھ بد ، و -ر ا ! دار! ا س ر ا !أ ، # ر - و , ! ةر- تاذ ل +ا ! إ و ظ ، # - إ ! و -ر ا و ل ا " بد:# ف و نأ ن-! ! وھ اذإ ت' ر ا بد: و نود و ، م ا د'# ن! د # إ ر # مو ا ر ا ھو ، 1او ا ر ا بو ا ل !/ و قد ا و 1د ا ن! /رد# ، = #ط ا و = ادھ ,! = ل/ و ، " 1 . ء / د1و " #ر ا ت ط ! م/ ! بد ا و @ ا " وھ ر ا بدأ نأ : " و!/! د1و ، B! د'# = ' ر ن ف ؤ! ا ت #ط ا لو ا #د ا ر DEا ! ضر 1د ل / و ، ق'Bأ و كو و تاد ن! هار ا #ط ا رظ ! ق ھدھ , د او نآ اذھ ل- ن # !/ وأ ، ر! ر! = ر ل ار! در وأ ، " 2 بد: و يد/! روظ ! ر ا # م 1 1او ت' ر ن ثد ا ت ؤ! ا ك وھ #ھ بد ا ن! عو ا اذھ لD! رط ! ا ھ $# تاذ ا نأ ث # ، ! د # إ ر ا =# . = :# = ر او! ر !أ ": ر ف يذ ا رD ا ك ذ -' ر ت # م 1 ، 1او ز ! ! ل ر ! ا و تاذ ا ن # زاو! ، فد # ، ن ر! ل-, و نو! ! ل'B ن! ، عو و = ر D: ا و ئر ا ! ل او ا " 3 = #دأ س / = :# يو ا د ن# د = ر ! # ، صو B! ب طB = و- ، #د ا س / ا ن هز ! - ! صO B ا و ت ا ن! 4ا ن # !/ ، هر و = و-! و هؤ # و اذ ا = ط ! = ، هار ! ر#B !د ةد 1 -،سرط# ل / إ ل' ا /! ،يز / 4ا بد ا ت' ر ا ع 7 ةرھ ا ، ، 1975 ص، 52 . 2 -،سد ! ا ل! -، #ھو يد/! ط،تور # ن # # -!، بد ا و @ ا #ر ا ت ط ! ا م/ ! 2 ، 1944 -1984 ص، 17 . 3 -، او! ا قازر ا د# ر ير/ ا #ار ا نر ا #ر ا بد ا ر ا ، ص 41 .

(25)

17 -! هد ر د ع -!4ا ص ا وأ در ا B, ص! ر ، ب / وھ 1 ، ثد و لو ر ا ص ن ر-# و#أ ء ! أ ": ة ا ت+ /! ف ، #ر ا لو ا نو ن! ن / مD هر @ ھ - وأ ، = ر ل/ يذ ا ر ا د " 2 ، اذھ ث # ا و ن-! نو ا نأ " !# وأ ، ر ا ن! ذB يذ ا رD ا ك ذ يأ ، ت' ر ا بدأ ب - ا ت O!# ر ظ رو ل'B ن!و ، B @ و ،ز ! ! يرD #دأ ل-, ب - !د ر ا رBآ ! ا = ! و = !'! = ء # " 3 . و ھ ىر ف 1و, Dاد أ ن! ، #ر ا بد ا نو مھأ ن! د ر ا نأ ةد تار! @!و " م او V, و أ 1او ا د-ؤ د# 1 بو أ غ B " 4 . لو ا ،ن ! ! ن O , ف ر ا اذھ س! إ : 1و, =!د1 يذ ا ف ر ا نأ # نود ا رط ا د! ا ر ا بد ف بدأ ن # ط#ر د1 و ،= ر ل ّر ا = ! ' / ا ن و ر ا " د و بد ا اذھ # م ا ! ط ا ! ا در ر B ا ن هرو 1 ! 5 . ن ط # را إ ف 1و, ةر ,إ D ا ظ '! ا !أ رB او ةروط # ر ا ط # را إ ةر ,إ هذھو ،ل B # ر ا ، ا " D ا ح ا د # س : صو لوBد تزر أ ر ا ر ظ #ر ا ل B ا . .. و ن ر ! ب / و ب رZ وھ ! ل- ةد $ ا ر ا صو ا ت#ر " 6 . أ وھو بZار ل # ىر و ل- نأ ىر ث ، ر ا ن # ن ! ! ا ن D # ا زر#أ د م د1 ،= اذ ب - ا هار !- بد ا اذھو ،ت' ر ا بدأ ن! جرد نأ ن-! ر ف و ر! إ دو و ،\ ر ا روذ/ بر ھ , ا ت اد# ا نأ = ل ! ر ث ، ت - ت' ر ا بد و ا " ظ '! او ت #ط +ا لOاو ا ر ا / ا ت 1 -رظ : ر ا ةآر! #روأ ،يو ا د ن# د : رBEا ةرو #ر@! ا ر ا بدأ ةد د/ ا ح / ا #ط! ،ةر ! ا ،ء # ا راد ا ، ط، بر@! ا 1 ص، 1995 ص، 14 . 2 -ر-# و#أ ء ! أ ، ط، تور # ، ! ا ب - ا راد، ر ا و ل/ر ا طوط# ن#ا 1 ، 1992 ص، 14 . 3 -ج ا د! د ، ر ،ت و- ا ، #ر ا /! ، D ا ت' ر ا بدأ 1987 ص ، 113 . 4 -ط ،ةرھ ا ،فر ! ا راد ،ت' ر ا ،ف 1و, 4 ص ، 5 . 5 -ص ،= /ر! ا 6 . 6 -ط ،-ط #ر ا قار1ر #أ راد ،صO B او عاو ا د ا ر ا ،'Zو# د! أ 1 ، 2008 ، ص 65 -ص 66 .

(26)

18 وأ ف1او! ل-, ت ظ '! ا هذھ ت - ! # Zو ، B! ا م ار! @!و م ' ر در ا ن ةدد ! وؤ ! نود ،رBآ إ ن ن! ھ , ل ث د أ " 1 . ر او ر ا بدأ ن باو ف و د! ! فطاو ت 1و " : م 1 يذ ا صB, ا 1، ر # ر Z ىرBأ / د 1و = طو! ن! ر و ،رBآ ن -! إ ل او = طو! كر د ،رBآ إ ن -! ن! ر ! ا ق ط ! ل!,أو م أ ر ظ ن - اذ إ ر و = طو! ر ا وھو =# م 1 يذ ا ل ا ن! ,! ل ر " 2 . ' ر ا بدأ يز Z ق ا م إ رو -د ا فر و ت ط ! ا م/ ! ىد إ ن ل 1 ث ، #د ا : " #دأ س / وھ = و أ /ر و ر #- عو وذ ل! ! إ رو ا م ! س ا ن! مھر Zو ن رو ,! ا ءار#B ا ب - ا ن! ر D- = مھ د1و ، ! د ا ن ر # ا و ش / ا ب أو ء #ط او ة د او ء ! او ن !و #د ا . #د ا س / ا اذھ و ت ظ '! ا ل/ ل! , = أ !- تار! @! ا و ف ,- + # ل ا ل ! ا م # / ا ار ا ن نو ر ا ّود ا " 3 . ! /اردإ ن-! و ر ا بد ! ! ا ر ا د د رو أ رو -د ا ر-ذ و : * و در # ز ! ا #د ا # - ا ك ھ ر ا ل'B د ! ر ا !/ ا # / ا ار ا = ادھ ,! . * هر ل'B ر ا ىد م-ار ا ت !و ! ا و ت #ط +ا و لاو ا ر ا ن! 1 -ع ل ا /! ،ت' ر ا بدأ ،بZار ل # 88 زو! ، دو ا #ر ا - !! ا ض ر ا ، " و و " 1984 ص ، 17 . 2 -د ،ض ر ا طو ا -د ك ! ا # -! ، د او #ر@! ا ت' ر ا ،باو ف و د! ! فطاو . ،ط 1996 ص ، 41 . 3 ا ر ا بدأ ز / ا ،ه ,د # د! ! ظ ت @ طو ا ! / ا ،هارو -د ورطأ #ر ،د #آ م' إ D د ا 2013 ص، 14 د ا ةر ا =#, ةرو ،يز @ ا ق ا م إ ن ' ، د - # ا ،بر ا ص 4 .

(27)

19 -* ر- ا ق! و رظ ا 1د# ر ا ! ! -رD- ، ت بوذ يد ا رظ ،= ! ن # و ار@/ ا رظ ! ا د د از-ر! د # ا لھأ ن ث د ا و ، /ر B ا = ت !و ! ن! ك ذ =# , ! و ت O 4ا . * # / 4ا و # ا ر DEا و فطاو ا و ر - ا ن! ر ا نو-. * و /ر B ا ع و ا إ ! ا = طاو ر ا م ،=# 1 رود ! رّ# ك ذ# و ارDؤ! #دأ #و أ $# ث ر ا بو أ ز ! ھ ن! 1 . 1او # م + ا ت' ر ا نأ ر# ا ن! ك ھو ، يأ " م ا ك ق ا ر ا # ' ؤ! # م م او د ا ! ! ت' ر ا بدأ ل /! لBد + ، O 1و و قO إ ھو ؤ! ت' ر ا ك D!أ ن!و م إ ت " #اوز ا و #او ا " ن#+ و د , " نار @ ا ر " ير ! ا ء' ا # " 2 . / ت' ر ا بدأ ةرOاد ن! لBد ر ا ھر و ب/ ا س ا نإ ! : ّر ا : أ ر لوأ وھ و ر # م 1 يذ ا صB, ا وھو نأ = طر , و ، ةدد/ ! ة = ىر ، ر , ر ، = إ ق , و ر ا ىو ، = / ! اذھو ، = ! وأ = / = إ و، ء , ا ةد# -! مZر ! ا = د/ و ث # م ! إ ر " و ق ا ل ر ا ذإ ، ل ر رBآ م ا +إ ث # ا !و ل ر نأ د = ث # ! ك ھ نو- + ، !ود " 3 ن او + يذ ا وھ ر ا اذھ لD!و ، / 4ا ث # ! ل- إ و هدھ , و =ظ ' ! ل- ل / بار@ +ا و س ا ب ل ا . 1 -ص، #ر ا ر ا بدأ ز / ا ،ه ,د # د! ! ظ 15 ن ' ، : ن ! بدا ودرا د د رو أ ص،=! ر 48 -ص 52 . 2 -او! ا قازر ا د# ر ، ير/ ا #ار ا نر ا #ر ا بد ا ر ا ص ، 41 3 -/ر! ا = ص ، 44 .

(28)

20 -ر ا : 1او نو- نأ طر , . -ف و ا : د و د # ا ك ذ لو =ھ # ا د,و هرظ = 1و ! ل- ر ا ف و# ك ذو ر ا س أ ف و ا . و بدأ ر # ا ن-! = ،ت' ر ا 1او ر ف يذ ا رD ا ك ذ = :# ، ! م 1 ن! ن-! ! ر # ،= @ و =#و :# ز ! ! ،= B ر D: ا ةرد # ! ! ا 1 . ن ط ! فو1و ا لو $ ط !- ت' ر ا بدأ ھ ! دد نأ د # ار@/ ا بد ا و و ا ار@/ ا !ھ ن رBآ ، $ ط ! ا إ ن و- ! بر1أ ! لو ا -ر ا بدأ ! فو1و ا د سراد ا =/او د1 يذ ا س# ا ازإ @# ك ذ و : أ -و ا ار@/ ا : م # ك ذ- فر و " ك !! ا و ك ! ا م " ، ن-! و 1د ا مو ا ن! ف ھو !و ضر ا $ط ارد# يذ ا م ا ك ذ أ لو ا و ، ر # و ر أ ن! = ن دو و بو ھو ، #ط رھاوظو ل #/ و ": أ ك ذ ، ت' ر ا بدأ ن! ض ا نأ نود ، =#و أ و م ا _ ! !دB ! ، أ ! ا ار@/ ا ف و ا إ فد #دأ صO B بو ا اذ نو-... ا + ار, #! ' و ت !و ! ا ز -ر اذ ا وأ !/ ا او ا = ار " 2 ن! D ا نر ا ت - و ا اد# !أ يد' ! ) 2 ـھ ( ر ا اد# و ن يد' ! ا ا ) 3 ـھ " ( م ن- و ن و@ ا د أ # - ا م ,ھ لD! نوBرؤ! ا ل /! ا اذھ ) 204 ـھ : 811 .( او # 1 ن# ) 272 ـھ -119 م .( ك م ھا -# #ر ا بر@! ا نو ار@/ ا نوBرؤ! ا ن -و و ا ار@/ ا # يزار ا م !د ! ) ق 4 ـھ -10 م ( ! ار@/ ا و \ ر ا ! د او1 و يذ ا . رور!#و ! و ب - و ء #دأ نأ د/ ن!ز ا ار@/ ا ر ! ا ءارDإ او! أ ء نأ نود !' 4ا 1 -او! ا قازر ا د# ر ، ير/ ا #ار ا نر ا #ر ا بد ا ر ا ص ، 40 . 2 -/ر! ا = ص ، 36 .

(29)

21 ن ار@/ م أ مھ او ... ن D! ا و ء #د ا مظ أ ظ / =# - ن! = !ز ه ! أ ! 14ا ار@/ ا # - رد أ = إ ل# ار@/ ا فر ! ا ن! ار D-» ب -ناد # ا « " 1 . ب بد ا ار@/ ا : ر ا ن # تط# را ا ت ط ! ا زر#أ ن! $ ط ! وھ نو راد ا = ظو ! ار D- و ، ، ! ا # ط ا # أ ظ ا ت ؤ! ا ك = ! د ا و ، م # - نو/واز مھو ، #د ا بو ا س!' بو :# و!د و " ن! ! ا @ ا ن # ةد /! ا #د ا @ ا ن #و ، ن 4ا و نو- ا رھ ظ! ف , -ا و رھ ظ! B! ت ور! و ر ط أ و ت - ن! ل B ! ا " 2 $ ط ! ظ '! ا ، -ار@/ ا بد ا -ن ! - -ن # جز! = أ د/ : م ھو ار@/ ن # و ل !/ ا ا م'- ا ك ذ وھو بدأ ار@/ ا بد ا نأ ذإ = اود = ن ! - ا ن # ط#ر ا اذھ و !و ضر ا ارد " وھ ن! =! يذ ا ! # ك ذو ، 1د ا مو ا أ ، مو ا رط, = /و و ، ا بد ا رط, = /و و و ىرBأ ن!و ، ار@/ ا م د د درأ ! اذإو عاد#4ا ةورذ ل /! ا اذھ هر Dآ ض ## @ # " 3 # ار@/ ا بد ا نf = و " _ ! ا و ، ! ا B, لظ ث # و رBEا !ھد أ @ط + ث # ، #دأ بو :# م ث # و تاذ ا و عو و! ا ن # نزاو ا ن! و م ، رBآ و نآ ن # ل ر ا نآ ! و ئر ا . ق وأ ، !و ! ر, #! ا م د ا إ فد /اودزا إ ا ل ! + ث # ، / و د ئر " 4 . 1 -# ھو د! ! ح ا د-# ، ،ط د ،تور # ،د ا راد ، !' 4ا D ا ار@/ ا -! 1979 ، ص 8 -ص 9 . 2 -ندو! ا م ر ا د# ، ر, ا نر ا #ر@! ا ر ا ص ، 61 . 3 ن ر ا #ر@! ا ت' ر ا #ط ا د ا ، و # 7 و 8 ! / ر / ! ةر-ذ! ،ـھ ، # 2013 / 2014 ن ' ، ص ،بر ا د ار@/ ا بد ا \ ر ، - و, ار-18 . 4 -او! قازر ا د# ر ، ير/ ا #ار ا نر ا #ر ا بد ا ر ا ص ، 37 .

(30)

22 -ود/ ن-! و $ ط ! ل- صO B $ و نأ ا ل : بد ا ار@/ ا ) ق 3 ـھ ( ر ا بدأ ) ق 3 ـھ ( و ا ار@/ ا ) ق 2 ـھ ( ! بو أ عو و! ا ن # نزاو تاذ ا و ! بو أ ) ء Bا #د ا ر ا و و! بو أ ) ء Bا اذ ا ر ا ( ! _ #دأ بو أ اذ ا ر ا # Z #دأ _ 2 -ر ا بدأ ة ر ا : + ھو ا ذ ! نو- ا اذھ '! - د/و ء , و ا ، نأ د#+ ن 4ا = د# ء , ط # أد# ّر! مD = رو ل! - نأ ل#1 ل د او h B ةر # ، مو !/ م! ا د و ' B # " 1د ن!، مو ا = ھ ! إ ل نأ ل#1 ل ار! ةد # تر! ، = اذ# مO ا م ا ذB نأ ل#1و، ط# و ! ا = اودأو ير,# ا ل ا مد ل # " 1 . ا بدأ روذ/ نأ مز/ ا -! ق ط ! ا اذھ ن!و ر ود + ط # ت - = اد#و اذ ت #ط او د ت ظ '! نو- نأ " ،م ' ر لOاو ا ر ا / B! ا م ار! @!و " 2 . : ن ثد نأ ن-! + #ر@ ا #د ا ثار ا ر ا نأ او ' م # - إ ت و ب ّ - رو ظ ! +إ ا ھرو ظو ھر1أ د ! ر Dآ دو/و وأ ! - أ # = و = إ نO!ط ادھ , نو- نوD # ا . 1 -ن دو! ! ، ن # تور # زو او ر, او #ط س د ا راد ،بر ا د ر ا بدأ ط 2 ، ص 7 . 2 بدأ ،بZار ل # ع ل ا /!،ت' ر ا 88 ص ، 71 .

(31)

23 ش! / / ! ! نأ #1 ن! د او نو راد ا ر# ا د1و ∗ داو ةر ةرB ! ر# ن د ار ا ، ر ن! ن 4ا = Dو جذو! لوأ ھو ، ! # و- Dو ضر ز ر ش! / / ط# ت' ر أ ك ! يد Eا = رB يذ ا ش و ! ا ود ا ،ود -. و ر ا رھ ظ! ن! ار ظ! سور !و دو # ور ! ا و ا ! ! ا ر# #ر@ ا ثار ا ، ل B # 1او ا جز !ا ثاد او O 1و ا ن! و!/! لو ةروط # او ، و راد ا م 1 د1و ت' ر ث'D لD! م 1أ D'D إ ! ! ا هذھ ن : لو ا م ا : س و = #أ ن ث # ك ! ر لو . D ا م ا : س و ر ل # يور !و = ار! @!و لاوھأو ب ! ن! ه ط1 ا ر # او رز/ ا ل 1ار و . ث D ا م ا : ةدو ر رو و ا لD! = B و =- ! دادر او = طو إ س و = /وز = ! ن! 1 . س ودور ھ نأ ن D # او ن راد ا # Zأ ر# ا د1و * ر# " !- ،ت' ر ا بد #أ و ! ق رZ4ا د'# ر ا وط ا = ' ر ن! ا د \ ر ا و#أ = أ = ر م د ع ط ا مD ن!و ، '! , م \ ر م ظ ا 425 ! ا ل#1 ،د' م و ار@/ ا م ت:, أ ا _O ا ز -ر # -ا ل# ،= ' ر ا ف و 2 . * د' ! ا ل#1 D ا ف ا إ دو و ةر, د أ ت ود ! د1 1ار ر!و ! ! ھ ناو ت ! د1 ت , " ء , ل- ىأر ن! " خوروأ ك ! ش! / / ط# ن ر ا ن # ! ند! ىد إ =# , = م ! ظ - ! ن - = أ ر ط ا يور يذ ا ... 1 ،طد ،تور # ن '! م ا راد ، #د ا م/ ! ا ،رو#/ رو ا د# 19383 ص 624 . * -تودور ھ Hérodote " 484 -421 م " ا او 1او ا = ' / و = ؤ! ر ,ا و ب ن د # = ؤ! ن! ةروط او ارB ا " \ راو ا " تاد ا لو ! 1 ت ,1 ! يو يذ ا \ ر او ار@/ او د او . ع ،ل ا /! ،ت' ر ا بدأ ،بZار ل # 88 ص ، 71 . 2

(32)

24 نأ بZار ل # رو -د ا ر# ا د1و " نو و -" * ب - ب " س # ا " يذ ا م = أ 371 ق . هر # # ،ت' ر ا بد #د ا د ا او ا وھ ،م طB ا ا ! او ،ر#B ا ل و ،ف و ا !أ ن # =# - !/ نأ ع ط ا ل ا =# بط B بو :# # - ا هد ! + ارظ ، ا در ا إ ،ر, #! ا در ا ! ناد/و او 1 . #ھذ ا ر ا يد' ! ر, سد او ر, س! B ا ن ر ا ن # ! ةر ا ت -, ل D!أ ر ا ء #د ا ن! ر #- دد ل ر ذإ ، #روأ ر ا بد : = #ار Rabelais و و! montagne ر ! و Maynard ر ط1 ا ف B! إ ث # ا نإ مD ، #Oار@ ا ن - !ور ا ! اذھو يد ا يز ا ءاد را ن ر! @! او ب - ا ضر ث #از إ = تر ھر#إ Elisabeth Eberhart م , ا و ب ا تار # ب / ك ذ و ، ن ! ا ن - ا فرط ن! . ب -ناد ! madden 'O 1 " دو # وھر- بر ا نإ : م ود# يذ ا # ق ةدر1 :# م ةرو ط و م / ا " لو ! ا س # م Oاد ر #و #Oار@ ا ن! ن-! ا ب - او ر ا و/و! ا #ر ا م ا د " 2 . ل D!أ قر, # مھر ر ا ن! دد ر ظأ ر # ا ت' او! ا لO و روط #و و- ل و Théophile Gautier يدود س و أو Alphonse daudi = رد أو ور ! André Malraux . ن ر, ا نر ا Z إ !ور ا اد# ذ ! ةد د/ ر ا بدأ $# أ د1و ، ث #OارZ وھ ! ل- و ن #ذ/ ! قر, ا ارأ نو#و/ ر ء #دأ رو ظ د , * -نو -ا ء Dأ 1ز ر! ا ش / ةد ر Bا طار ذ !' د أ وھو ن و ا ' ا ر ھ ,! ن! =# - ثد ا اذ خرأ د1و -ر ! ن! =# ا " س ز # ا " " ر # ا إ ر ا " ك ذ- = ق ط و م /ار د دو / ا دد وھو ف+آ ةر, ا ةدو . 1 -ار ل # ،ل ا /! ،ت' ر ا بدأ ،بZ ص 71 -ص 72 .

2 -Joélle redouane ;<<Lorient arabe vu par les voyageurs anglais>> ; Opuenl ,

(33)

25 -لD! #O / و : و ر # pierre loti و لو# ط :# م 1أ يذ ا د # ت طأ = !/# ار ا لو# ط إ د!# م 1أ يذ ا د ن إ ن د ا ر ك ذ-و ، راو, د أ =! ا ةأر! ا و لD! ، ! ر ا ةد B ا ا ت و # ر ةد و# ل' ا د ر و و ،_ ا إ ب ھذ ا و و ،ت ! ! ا و و ، د و# ا . د / يرد أ ب - د1و andré jide ناو # # -" ر ا ذZ ا " ن ةر # وھو ا ر ط1 ا ر# ا إ ةو د ھراز . ةد د ت ! / ت ا ا = D!و قر, ا ور# ء ! ا و/ ا اذھ و /ر B ا تارازو ن! ار D- ت او ، 1ر, ا ت @ ! 1أ ر ا بد:# ناد # ا ك ن 1ر, ! ا ت # -و ن ر,#! ا ر ر و ، ت ا ر- ا ر ! +ا /و! اد ! و ا ا ةروD ا . و اد## نر ا 19 ت ر !و ، !' 4ا نطو ا ن! ناد # #روأ لود ض # ت ا م ر ق ار ،ير- او يد ! ا ر ا ل -,أ ف B! ن! او -و ، ز @ ا شو / ا نور ل# ، ھر - قرط اودد و ! ا بو , ا تاد # او! ھا ن ذ ا ء #د او ن D! ا Oز/ و ت ! ا ت إ يدؤ! ا ك, ا ،د او ا ب , ا ء #أ ن # ك, ا ث# إ او و ءز/ ا ، ن ر ا ل'B و 15 و 20 ن ر ا ر ا ر #- ر أ مظ ! ت! م ر ا ت - ، ةر D- +او!أ # ف - رOاز/ ا إ ، نوذB او -و ء رD ا +إ # م ا ط + م ن ار! ھ ا ض # ن! . ھر# ا د1و ب #, رر و ر ا طار ر ا . عو#ر ا هذھ ! ا ر, د ر ن - ن! م ! 1 . نر ا لو #و 17 ھدزا م ت' ر ا تر ت /و د1و ر ا ر #- ر أ مظ ! ت! و د! ا ن! بور او قر, ا ةر D! ! ا ! ا ة إ ر ا ر ا عار و _ / ن! !# #رو ا ، ن D! ا س /!# ور لد# س ر # تر ,او هر و قر, ا ن م D د ن -و ، رOاز/ ا إ ر لوBد#و 1830 ت ا م ند!

1-Joélle redouane ;<<Lorient arabe vu par les voyageurs anglais>> ; Opuenl ,

(34)

26 -ةر B ا هذھ ن , -! ا ، و م م # - ر ! +ا رOاود ا ت @ ا ن ذ ا ن رO D ا ل ر ا ود# ا بو , B رOاز/ ا ن يد / لو ، jean déjeux " : ن! 1830 إ 1900 ةد د/ س أو $ ضرأ أ رOاز/ ا إ رظ : ن! $ ضرأ ضرأ ،ن #ر ا ن ار! ا ر ر و ت+ار / ا تار-ذ! ،ن ر- ا ةد , ل'B قر, وأ ةد د/ ط إ نوD # او - حاو ا ب - ا ن ةد د/ ا س ا ط !ور ا م' أ # د د/ ن " 1 . نر ا لو #و ن ر, ا لO و تروط ن # ل +ا ن-! !! ت' او! ا بو , و ،د ا و تاد ا ث ن! # ! ف B تار ةد د/ قO م أ ت #روأ ن:# نود م / ت - ا #رو ا ز-ر! ا : ! رظ ا نود م / ز-ر! ھ ط! ا اوذ# ،م ا ج إ مھأ ت - ا # ا او # و ق #رو ا ةر . ء #د او نور,#! او نور! @ ا إ بذ/ ا ا ت , -+ا ن! #ر@ ا بد ا د ا ! أر ا م ظ ا روط / رOاز/ ا ر ! + م ر اوط ن ذ ا . صو ت - د " م د ا د ا " نر ا ن # ! قار, +ا -ر ا س ا 17 و 19 د و م بر@ ا ن م ن - ل# ،مد ن! ت - ! ، ! د ا رو ا ل'B =!و و قر, ا فر !# رD: ج ةراد ا ز-ر! ل ل# #و ر !و ن ط - لود ا ض # مو ا ر وط . ا #ر ا ةرو ر ا ر ا ت! ر د1و O , ا ت #ط +ا ن! و- ! و رBEا ل ن ر ا ن # -ر ,! ا ، ر1 ر# # ر ! ا ھ و فر ! وط نو ر ا ل B! # ناد # و قر, ا ناد # إ ر ا لو ت # - ا ف B! = د #ا يذ ا و آ و ر إ ، , -! ا قط ! ا لو !-ار ! ر ! ر ا ت' ر ا ت B د1 و كاذ آ . 1

- Jean déjeux ; « Littérature maghrébine de langue française » ed , naaman sherbrooke , qué, canda, 1973, p. 14.

(35)

27 -3 -ر ا بدأ اود : نإ اود ل # ت - ! إ و ط # ا ت! ھد/ + ت' ر ا وأ ر ا هذ ظ '! ا ! ھز / إ ن-! ب # أ و : أ -د ا ا-د ا : و ،قر,! ا إ = ر ّد, إ ر ا د ا ا ل!او ا ن! _ ا ر# هد # j = ر م' 4ا س! B ا ن-ر ا ب/او وھ و ،م !' إ د # و م ھ / ل ! و = تر و يذ ا م ! ا !از إ . ر#- ا اد ا نأ + و ،j ط ضر ا ءادأ _ ا إ اد ا نأ #ط و ك ذ-و ،م ! ا ر 1ا ا بو ذ ا ن ر - ا وھ j ت # ةر ز " = لو ر ا ر#1 ةر ز ' ا ث Dو ن # ا وأ 1 ا د/ ! - ،ىرB ا د ا تاراز! ا و ،م' ا و ة ،ء و ا و # ا و ء # ا رو#1و ،ن !ر ا ةرھ ا و ق,!د و داد@# ن! ل-و ن ا ث #! و ر ا ث او# ا ىو1أ ن! ل! ا اذھ د و ، ھر Z "... 1 . ر م ! ا _ ا د و ّم = # ن " ر #B ا و ص ا ن! ر D- در ا ا ض # َن lوَد و ، م # ھوأر ا تادھ ,! ا ف وو ، م رط ھو ! ج / مھد و ، ن ! ! ا رO م ر / # ، م دو د # م ادھ ,! D ا او ن - لاو :# م # - ترBز ّمD ن! و ، م - ! ءادأ س أ و م /از! #ط و ، د'# ا م O Bر و م ورD # و ، م د 1ا " 2 . ب# = ر ر-ذ طوط# ن#ا و لو قر,! ا إ = طو ن! =/ورB " : ن !B م در ا ب/ر j ر , ن! D ا س !B ا مو أر ط ! / ط ن! /ورB 1 --#او, ا ن! ر ا د# لاو ، ، ير/ ا ا نر ا #ر@! ا و د ا ت' ر ا بدأ ط، ن ! ، زو ا و ر, نو!:! ا راد 1 ، 2008 ص ، 27 . 2 يود ا د! أ م ھار#إ ، د ، ر ! ، فر ! ا راد ، !' 4ا م ا طوط# ن#ا . ، ط 1954 ، ص 8 .

(36)

28 _ اد! ! ، O ! # و ن ر, و ة' ا ل أ = لو ر ا ر#1 ةر ز و مار ا j ت # م' ا و " 1 . نأ ل 1 و " ور B ر * ) 394 ـھ -481 م ( ط# و فر , ! ش ر! ا ) 437 ـھ -1045 م ( ن و ة ا ك ن ف- نأ = إ ب ط \ , ؤر = ر ِظُ ، ذھ م 1و _ ا د: ر ، ر!B ا بر, قر, ا وط ت' ر# # ! ا ه د ا " 2 . م ر ل'B هودھ , ! او ود و j ت # اوراز ن ذ ا ّر ا ن! ك ذ-" د! ! و ا " لو ر ا #Zر = ت - = :# حر ُ يذ ا " : و اذھ -! ا ف ا د# ت-ردأ و ع !/4ا ت ذ ! ف ر ا ن عو و! # #ذ / # نو ا j ر = / ن د ا د يذ ا رظ ا لو ت1و ل- هو د #Zر ع +ا " 3 ، ز / # = ر م و صو B# أ ل 1و ..." : و لوأ ن - ز / ر ا ل أ نأ !# = ! و ز! ا ن! =# ص Bا ! فر, ار # ا ب - ا !/ = إ ضر ! ضرZ ر ا ز / ا " 4 ب -! ا اد ا : نأ م ا ب ط ن - ك ذ ، ! ! و م ! ل- ر م ا ب ط ّد ، ر ! ا ت - ! أ ل ر ل 1 : " * $tΒuρ šχ%x. tβθãΖÏΒ÷σßϑø9$# (#ρãÏ ΨuŠÏ9 Zπ©ù!$Ÿ2 4 Ÿωöθn=sù tx tΡ ÏΒ Èe≅ä. 7πs%öÏù öΝåκ÷]ÏiΒ ×πx Í←!$sÛ (#θßγ¤)x tGuŠÏj9 ’Îû ÇƒÏe$!$# (#ρâ‘É‹ΨãŠÏ9uρ óΟßγtΒöθs% #sŒÎ) (#þθãèy_u‘ öΝÍκöŽs9Î) óΟßγ¯=yès9 1 -طوط# ن#ا j د# ن# د! ! ، طوط# ن#ا ر : بO / و ر ! ا بOارZ ر ظ ا ر ا ج 1 ، $ د ، رOاز/ ا ، ر, م و! ، يد و ا د! ! . ، ط 1989 ص ، 7 . * ر ب - = , ا بھذ! ا ق ا ر فو و ر , و ر ور B " ر ا " = ن ّود !' 4ا م ا هر ر #Bأ . 2 ر ن ، ! ا ر ! ا -ر, ا ، ر ا بدأ + ار#, ، جر ا ضور، #ط ر #و راد ط ، ةرھ ا 1 ، 1991 ص، 19 -ص 20 . 3 -ر ا ، و ا د! ! د ، زو و ا -ر, ا ، و , ا $ ، ز / ا . ،ط 139 ه / 1976 ص ،م 26 . 4 -رد ! ا = ص ، 27 .

(37)

29 -šχρâ‘x‹øts† ∩⊇⊄⊄∪ " 1 ن Dّد ! ا رط مزاو ن! ف ر, ا ث د ا ب ط ر ا ت - د1 و، ! ا ل ا م / ! و " ل 1 : سر اد,ر م ! س ؤ + #رأ ن ! ن# ث د ا ب ط ل ر +و هد # ب - ل/ر و ثّد ! ا ن#ا و ا يد ! و برد ا " 2 ر م و يرور ! س :- ر ا ت #D ر او ب # او! أ نوDد ! ن - و = ! # ط جذ ! ج f# ر ا بدأ ج إ او! أ ل# ب اذھ مھرود م #Zر / 4 اد ا او - ! ىد! ن # ف ر, ا ث د ا !/ ل # نو و ارو , قر@ ن Dد ! ا ر ت - د ل ا ر! # ت ث د ا ب ط ر ا ط ةاور ا د#- د د او ث د ع ! و ر ا ,! ت#D ا ل/أ ن! ب ا او ! و ث د ا ن! د-: ا . د1 م ا ب ط ن - د1و ر مD هد'# م ! نطو ا ر او ىد f# لز و #ر ا ل# ، م ز /إ ل إ و م ورد ر و O ! ر ,أ س / و ، " ك ھ نإ ك ذ و ار@/ ا لD! ، = م ا + و ط # را ر # ط# ر ! !' 4ا مو ا ن! ر ا ن! ن ! ! ا ن ار@/ ا د/ " 3 و لو ر ر/ ا و باوD ا ل اذھ ل- م أ لو م و = j ": إ رط =# = j ل ! = س! رط ك ن!و ت ز +إ م # = و راد و j ب - نو j تو # ن! ت # مو1 ! /ا !و ، / ا -O'! ا م و ! ر ا م ,Z و - ا م هد ن! j مھر-ذو ، " 4 . ل م ا ب ط ر ا ن نود B ن#ا م - و ": ء و مو ا ب ط ر ا ر,# ا نأ ك ذ ب# ا و ، م ا ن! ل !- د ز! B ,! ا م 1'Bأ و م ر ! نوذB: و =# نو ! و ة - ! ةر و،ء إ و ! و ! ةر لO ا و بھاذ! ا ن! ، ور ىو1أ و ! - ا د,أ ن ا و ةر, #! ا ت - ! ا لو نأ +إ ، ةر, #! # 1 Eا ، #و ا ةرو 122 . 2 ،ن # تور # ! ا ب - ا راد ،ر ن د ا رو $ ،ث د ا ب ط ر ا،يداد@# ا ب طB ا ط 1 ، 1975 ص ،م 71 -ص 72 . 3 ر ن : ر ا بدأ ص ، 32 . 4 يوو ا فر, ن# ر-ز #أ ن د ا ! ، ج يوو ا حر,# م ! $ 17 ر ! ا #ط! ا ، ،ط ،ر ! رھز # 13491 ـھ / 1930 م ، ص 21 .

(38)

30 -Bو ر و - ! ا لو نو- خو , ا ةرD- رد1 " 1 ر ا \ ر # # و، = أ ظ ' و " ر, ث D ا نر ا ن! ءاد #ا ، ر ا ط! @ط م ا ب ط ر ا # ط أد# د ا ص B =/و# جو ا p # نور ا ر!! هر , ا ق ط ا نأ ث# !و -ر ا " 2 . ـ/ -ا -اد -ا : ! و " ! ر ا ر ا " وأ " راد4ا ر ا " تار ا و دو و ا لD! و ا ، و ! ا # ث # يأر ا لد # ىرB ا لود ا م - و كو ! إ م - ا و ك و ت 1' ا د طو وزZ وأ $ اد ! وأ ، م' ا و بر ا نوؤ, ,1 ! وأ ، " 3 ، ت' ر ا = ھ نو- د1و س / ا فد # م ن !/ر ا م' ر- ، ع'ط +ا و 227 / 841 ت - ا و ، م نإ ل يذ ا ر #- ا ن ا د ر ! د 1 ، q # قDاو ا B ا ن! ف - # جو/:! و جو/: ر د و م د ا م ا ن # ه # رد - 4ا 4 . ' ر ا دو/و ت 1ا د # او د'# ا نوؤ, ةرادإ ن و ت " 1ا م- ا ةرور ت ،ةراد4ا و و د ر و تاورD ا ض # م - ا ف - نأ بOار ا م/ م # ص B, ا ! ھ ارود ت' ر ا ت# د1و ،ر ر ا م د و ،قO ا و ت # ا !/ د ت' ر# =Oادأ " 5 . Z إ هاد - ، # ط تاذ نو- ن! ت' ر ا ن! ك ھ و ك ذ ن! هر : » ! , ر ! ن تر!Dأ د1و ،يو ز@ ا دو! ! ل#1 ن! د ا د'# إ ور # ا ل رإ =# - تر ظ !- ، د ا و ر,# ا و D ا د ا لاو :# ةر, #!و " د ! ق وذر! وأ ل ا و# ! و ! ن! " « 6 . 1 -نود B ن#ا ن! ر ا د# ، ،تور # رد! و # ا ب - ا راد ،نود B ن#ا !' ا \ ر !د ! ا ،تد ،طد ، ن # ص 1044 . 2 ش و و سو ط Zا - و, ار-، ر ، ار@/ ا بد ا \ ر : راد ، ن !D ن د ا ح' !' 4ا بر@ ا ط ، تور # ، 2 ، 1987 ص ، 401 . 3 -ن دو! ! ، ص، ، بر ا د ر ا بدأ 20 . ف 1و, ، ص ، ت' ر ا . 9 4 م د! ! ن ، ص ، ت' ر ا بدأ . 91 5 6 م ھار#ا j د# ، !' 4ا ل B! ا رBEا ةرو D ا ز-ر! ا ، ط و ا نور ا ل'B ط ، بر@! ا ، ء # ا راد ا ، #ر ا 1 ، 2001 ص ، 91 .

(39)

31 ءادأ ضر@ ، د ت - طوط# ن#ا ر نأ فور ! ، طوط# ن#ا ر ك ذ- و هر B ،_ ا ر د # ر ا ل او = / ر ا = #Zر ن- و _ ا ك ! طوط# ن#ا لو ،ن ا = ر - د ا ن ط : " /ر ! ' B ن ط ا إ ث # و ، و # D و ! Z و يراو/ = د 1 و =# D ت # ... داز ن ط ا إ ت و ! و ل 1 و ،هد أ ت - ! !ار-إ : ك ! إ +و ر =/و ك إ تD # ! إ ،= ج أ !# ز / ،ن+و/ ا و ر r ك# م أ f ،ن ا "... 1 = ر ت - د ، ب او/ ةد ل!, و ا ھو ا د اد تاذ : ، رادإ ، ! .... د -يد 1ا اد : ن! #ورھ نو- د1 و،ةد د/ قاو أ $ وأ ا لد # و ةر / ت' ر ا = ھ نو-ن ر ت - , ر1 نأ م ر- ا نآر ا ء / و ، , ! ا و ر ا ء'Z لو ": É#≈n=ƒ\} C·÷ƒtè% ∩⊇∪ öΝÎγÏ ≈s9Î) s's#ômÍ‘ Ï!$tGÏe±9$# É#ø‹¢Á9$#uρ ∩⊄∪ " 2 ، نوُ ِ!/ُ! نوD # ا و ، و ا /رد # ار / او - -! لھأ نأ ك ذ ، ةر / - ن ر ا ن ھ نأ م , ا إ ن! ا ن! ل م او1 ت -و . ط , ا ر/ ا و ، ا لد # و ر / +ا ت 1ر ت ا !' 4ا ت و ا ء /!# و نو ر و د # # نور! ر / ا ن -و ، قO = نأ نود رBآ إ رط1 ن! ل $# أ م اد و = ھأ إ 3 ر / ا قرط ا ر ! ر ا ن ود د د1و ، " قرط ر ! ر# ا ةر / ا ناد # ا م و م ، ت' ر ا =# تط# را ! لوأ ل و ، ر # ا و ك ! ا و خ ! ا و ،قرط ا ف و ، ك !! ا و ، و ىرB ا رو! ا ن! د د ا ا ر ! ك ذو ، قرط _ ا ر # م -! إ ، ت -و ، ع # ا و ناد # ا ف B! ةر / ا ! ل و 1 ، طوط# ن#ا j د# ن# د! ! ر ا بO / و ر ! ا بOارZ ر ظ ا ج 1 ص، 202 -203 ت Eا ،ش ر1 ةرو 1،2 . 2 3 -+و بر ا د ت' ر ا و ار@/ ا ،ةد ز ط،تور # زو ا و ر, ھ ا ، 1 ، 1980 ، ص 137 .

(40)

32 -رور ن! ة-رور ةر / ا ! دراو! لو ا ن! د#+ ذإ،ر ! ا و ج ا تا ر ا ت ط@ " 1 . ر ا ف و د1و ) و و# و-ر ! ( !د ر, ث D ا نر ا رBاوأ ز!رھ لو ث ، ھراز ": ! ! م و د ا ن! ر / ا : !D ا ةر / ا و و # و ,!1 ا و ؤ ؤ ا ھذ! ا و ر ر ا ر/ ! ا ن! ك ذ ر Zو ج ا و # # - هذھ، ! إ د ا قاو أ إ مھرود# نو ! ن ذ ا ز!رھ ر / ر/ ! ا ! ظ د! 1او ا و، ! ا ھ و B ا ىر ا و ند! ا ن! ر D- !D ... اد/ ةر د! ا " 2 . ر ا ت د ا اود ا مھأ ن! ت - ةر / ا و " ن = ر ن ود إ لوأ ل و ، ر # ا و ر# ا ةر / ا قرط ر ! ئر ا ،ت' ر ا =# تط# را ! رو! ا ن! د د او ،خ ! او ،قرط ا ف و ،ك !! او ك ! او ناد # ا م و م ر ! ك ذو ،ىرB ا ةر / ا ! ل و ،_ ا ر # م -! إ قرط ا ع # او ناد # ا ف B! . ج ا تارور ن! ةرور _ ا م و! ةر / ا ت -و ر ا ت ط@ ! دراو! لو ا ن! د#+ ذإ ،ر ! او " 3 ت - ك ذ#و ، ط, و ت' ر ا /, ا ل!او ا ن! ةر / ا نأ !- ، " ةر ا ر ھدزا نأ = :, ن! ك ذ ل- !' 4ا ن د ا #طو ،ر # او ر# ا ن ! ! ا ةد و ، !' 4ا ت' ر او ر ا /, " 4 . ـھ اود : #ط ا ن أ ش ا و ود# ا ة د # ،ء , ا ب ط و ج' ر ا نو- د1 ة رط $# أ يذ ا _ / ا و ل- ,! ا ةرD- و ،ند! ا س ا مظ ! ز-ر! ا ب # ا إ /ر ا و ا ضار! ا ن! نو- , ر! ا مظ ! و ، ر,# ا ا $ ،ر-ذ ا رBآ ن -! إ م طو! ن! ل +ا وھ و ، ر# م مھ ر! ء #ط 1 -و -#او, ا ن! ر ا د# لا ، ير/ ا ا نر ا #ر@! ا و د ا ت' ر ا بدأ ، ص 46 . ةد ز +و ، بر ا د ت' ر ا و ار@/ ا ص ، 223 . 2 3 -لاو ، -#او, ا ن ! ر ا د# ير/ ا ا نر ا #ر@! ا و د ا ت' ر ا بدأ ص، 47 . 4 -د ،تور # #ر ا -دOار ا را-د ، ط و ا رو ا نو! ! ا ر ا،ن د! ! -ز . ،ط 1981 ، ص 6 .

Références

Documents relatifs

put together recent scientific findings concerning the “life” of a comet from the formation of the material in a dark molecular cloud to the accretion in the early solar system,

The hysteresis cycles shown in Figs 4 and 6 are a direct consequence of the phase difference between the time evolution of the magnetic flux at different latitudes, together with

ABSTRACT: Previous studies of the commercially harvested sea urchin Paracentrotus lividus revealed genetic differentiation between the Atlantic Ocean and the

Moreover, relying on the addition of an exogenous synthetic chromophore allows additional labeling refinement: as fluorescence is fully controlled by the applied

La « ville monde » (Vidal 2002), destination privilégiée des flux migratoires, vitrine de la modernité ivoirienne à l’occidentale, était une mégapole en pleine croissance où

:لولأا لصفلا اءارجلإ ةصاخلا ةعيبطلا ةيوستلا ت ةيبيرضلا تاعزانملل ةيرادلإا سيئرل حاتملا لجلأا ءاضقنا دعب لاإ ةعباتملا دنس ىلع ضارتعلاا ةرشابم

Cet article nous a permis de montrer d’une part que l’analyse hayékienne de l’émergence et de l’évolution des normes sociales est cohérente avec ses principes méthodologiques

The following proposition 1 shows that the Edlin-Reichelstein (1996)’s e¢ cient result is due to the equivalence between the separability condition and a no (direct)