• Aucun résultat trouvé

Të mësuarit nga e kaluara, projektimi i të ardhmes sonë: trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet eTwinning

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Partager "Të mësuarit nga e kaluara, projektimi i të ardhmes sonë: trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet eTwinning"

Copied!
72
0
0

Texte intégral

(1)

Të mësuarit nga e kaluara, projektimi i të ardhmes

sonë: trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet

eTwinning

(2)

2 Të mësuarit nga e kaluara, projektimi i të ardhmes sonë:

Trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet eTwinning

eTwinning është një komunitet i gjallë që ka përfshirë, në 13 vitet e ekzistencës së saj, më shumë se 500,000 mësues që punojnë në 190,000 * shkolla. Më shumë se 70,000 * projekte janë drejtuar, duke përfshirë më shumë se 2,000,000 studentë në të gjithë kontinentin (* të dhëna që nga maji 2018).

eTwinning – komuniteti për shkollat në Evropë dhe vendet partnere fqinje – është një veprim për shkollat e financuara nga Komisioni Evropian në kuadrin e programit Erasmus +. Ai përfshin mësuesit nga 36 vende evropiane dhe 8 vende fqinje.

eTwinning është një platformë digjitale e disponueshme në 29 gjuhë. Shfletimi i vizitorëve mund të ketë qasje në një sërë informacionesh publike për mënyrën e përfshirjes në eTwinning;

duke shpjeguar përfitimet që veprimi ofron dhe ofron frymëzim për punën e përbashkët të projektit. Mësuesit e regjistruar kanë qasje në një zonë të kufizuar të quajtur eTwinning Live, e cila është ndërfaqja e mësuesit individual me komunitetin: ai u mundëson përdoruesve të gjejnë partnerë, të ndërveprojnë, të bashkëpunojnë në projekte dhe të marrin pjesë në aktivitetet e zhvillimit profesional të organizuara në nivel qendror kombëtar, jo europian kombëtar dhe evropian.

Së fundi, kur mësuesit punojnë së bashku në një projekt, ata kanë qasje në një hapësirë private bashkëpunimi, e cila është unike për çdo projekt, të quajtur TwinSpace.

eTwinning ofron një nivel të lartë mbështetjeje për përdoruesit e tij.

Në secilin prej vendeve pjesëmarrëse (aktualisht 44), një Shërbim Kombëtar i Mbështetjes (NSS) ose një Agjensi për Përkrahjen e Partnerëve (PSA) promovon veprimin, jep këshilla dhe udhëzime për përdoruesit përfundimtarë dhe organizon një sërë aktivitetesh dhe mundësi zhvillimi profesional në nivel kombëtar. Në nivel evropian, eTwinning koordinohet nga Shërbimi Qendror i Mbështetjes (CSS) i cili menaxhohet nga European Schoolnet (një konsorcium prej 34 Ministrive të Arsimit), në emër të Komisionit Evropian. CSS ndërlidhet me NSS dhe PSA dhe është përgjegjës për zhvillimin e platformës, si dhe ofron një sërë mundësish për zhvillim profesional dhe aktivitete të tjera të tilla si një Konferencë Evropiane vjetore dhe ngjarje çmimesh që i vlerëson mësuesit dhe studentët për përfshirjen e tyre në projekte të jashtëzakonshme.

(3)

Të mësuarit nga e kaluara, projektimi i të ardhmes

sonë: trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet

eTwinning

(4)

2 Të mësuarit nga e kaluara, projektimi i të ardhmes sonë:

Trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet eTwinning

Përmbajtje

Parathënie . . . 3

Hyrje: trashëgimia kulturore: lidhja e së kaluarës, e tashmja dhe e ardhmja . . . . 5

1. Trashëgimia kulturore dhe arsimi . . . 7

1.1. Viti Evropian i Trashëgimisë Kulturore, një mundësi për të nxitur edukimin e trashëgimisë . . . 8

1.2. Interpretimi i trashëgimisë një mënyrë për të angazhuar nxënësit dhe studentët për Europën? . . . .9

2. eTwinning dhe trashëgiminë kulturore. . . 13

2.1. eTwinning dhe lidhja e saj me trashëgiminë kulturore . . . 14

2.2. Trashëgimia kulturore në projektet eTwinning . . . 18

3. Mësimdhënia e trashëgimisë kulturore në shkollë . . . 37

3.1. Mësimdhënia me trashëgiminë kulturore digjitale në klasat e shekullit të 21-të . . . 38

3.2. Njëzet ide dhe aktivitete për të futur trashëgiminë kulturore në klasën tuaj . . . 41

4. Angazhimi me trashëgiminë kulturore të Evropës - burime të tjera të të mësuarit . . . 53

4.1. Mësoni rreth historisë dhe trashëgimisë nga perspektiva evropiane: Shtëpia e Historisë Evropiane . . . 54

4.1.1. Një Shtëpi për Historinë Evropiane . . . 54

4.1.2. Një hapësirë për Reinterpretimin e Trashëgimisë 55 4.1.3. Një burim mësimor për Europën . . . 57

4.2. eTwinning dhe UNESCO: duke ndërtuar të ardhmen duke zbuluar të kaluarën . . . 59

Përfundime . . . 65

Referencat . . . 67

(5)

Parathënie libri

Tibor Navracsics, Komisioner për Arsim, Kulturë, Rini dhe Sport

Trashëgimia jonë e përbashkët kulturore është në qendër të mënyrës evropiane të jetës. Na rrethon ne qytetet dhe vendet tona, peizazhet natyrore dhe vendet arkeologjike Është letërsia, arti dhe monumentet, zanatet e mësuara nga paraardhësit tanë, tregimet që u tregojmë fëmijëve tanë, ushqimi që gëzojmë dhe filmat që shikojmë dhe në të cilën ne e njohim veten. Trashëgimia kulturore përcakton se kush jemi dhe forcon ndjenjën tonë të përkatësisë në një familje të përbashkët evropiane. Ne të gjithë i përkasim një komuniteti paqësor prej më shumë se 500 milionë qytetarë me histori të pasura dhe kultura të ndërthurura.

Ambicia ime me Vitin Europian të Trashëgimisë Kulturore është të inkurajojë njerëzit, veçanërisht fëmijët dhe të rinjtë, të eksplorojnë trashëgiminë e pasur dhe të larmishme kulturore të Evropës dhe të reflektojë mbi vendin që zë në gjithë jetën tonë. Nëpërmjet kësaj fokusi, ne duam t'u mundësojmë atyre të bëhen kujdestarë dhe kujdestarë të trashëgimisë sonë kulturore në të ardhmen.

Viti na lejon të gërmojmë në traditat tona, kujtimet dhe monumentet e së kaluarës sonë. Nga këto kujtime, nga historia jonë, ne mund të mësojmë shumë. Shpresoj që nëpërmjet eksplorimit dhe përjetimit të trashëgimisë kulturore të përbashkët brenda dhe jashtë klasës, fëmijët dhe të rinjtë të kuptojnë se identitetet e tyre të ndryshme - qofshin ato lokale, rajonale apo kombëtare - mund të plotësojnë, të pasurojnë dhe të forcojnë njëra tjetrën dhe të bashkëjetojnë me njeri tjetrin dhe brenda një identiteti evropian.

Shumëllojshmëria është pasuria dhe forca jonë.

Sipas një sondazhi të veçantë të Eurobarometrit në lidhje me trashëgiminë kulturore, nëntë në dhjetë evropianë të anketuar duan që trashëgimia kulturore e Evropës të mësohet në shkollë. Shkollat dhe mësuesit kanë një rol kyç për të luajtur për ta bërë atë të ndodhë.

Jam veçanërisht e kënaqur të prezantoj librin eTwinning 2018, i dedikuar për sjelljen e trashëgimisë kulturore në klasë. Libri paraqet një përzgjedhje të projekteve të shkëlqyera eTwinning që lidhen me shumë dimensione dhe forma të trashëgimisë kulturore dhe

Tibor Navracsics

(6)

4 Të mësuarit nga e kaluara, projektimi i të ardhmes sonë:

Trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet eTwinning

tregon se si mësuesit dhe nxënësit e të gjitha moshave reflektojne në një mënyrë më krijuese dhe më të gjallë në lidhje me këtë temë.

Edicioni i sivjetshëm i librit eTwinning gjithashtu u ofron mësuesve dhe studentëve një sërë resursesh dhe ide konkrete për aktivitetet e klasës në këtë temë, si dhe për aktivitetet jashtë komunitetit të shkollës. Projektet eTwinning tregojnë se trashëgimia kulturore mund të ofrojë kaq shumë mundësi arsimore dhe pjesëmarrëse për fëmijët e rinj. E mirëpres shumë këtë qasje, e cila promovon dialogun midis kulturave dhe gjeneratave të ndryshme, ofron një ndjenjë të kuptimit të përbashkët të dallimeve dhe ngjashmërive tona dhe na inkurajon të vlerësojmë shumëllojshmërinë kulturore.

Unë jam mirënjohës për të gjithë mësuesit dhe studentët të cilët u përfshinë në aktivitete dhe projekte të ndryshme, si dhe eTwinning dhe gjithë komunitetin e saj, për të kontribuar në suksesin e Vitit Europian të Trashëgimisë Kulturore. Ky libër është një kontribut më i prekshëm që do të na ndihmojë të sigurojmë që trashëgimia kulturore të mbetet në qendër të jetës sonë të përditshme përtej Vitit Evropian. Ky është çelësi për të shkaktuar ndryshime reale në mënyrën se si ne gëzojmë, mbrojmë dhe promovojmë trashëgiminë, duke u siguruar që nga ky Vit përfitojne qytetarët në një afat më të gjatë - dhe na ndihmon të ndërtojmë Evropën e Evropës.

(7)

Trashëgimia kulturore: lidhja e së kaluarës, të tashmes dhe të ardhmes

Viti 2018 është viti evropian i trashëgimisë kulturore. Trashëgimia kulturore formon jetën tonë të përditshme. Ajo na rrethon në qytetet dhe vendet e Evropës, peisazhet natyrore dhe vendet arkeologjike. Ajo nuk gjendet vetëm në letërsinë, artin dhe objektet, por edhe në zanatet që mësojmë nga paraardhësit tanë, tregimet që u tregojmë fëmijëve tanë, ushqimin që gëzojmë dhe filmat që ne i shikojmë dhe njohim.

Viti fokusohet në veçanti tek fëmijët dhe të rinjtë, të cilët do të bëhen kujdestarë të trashëgi- misë sonë në të ardhmen. Sipas Eurobarometrit, një shumicë e madhe e të anketuarve (88%) pajtohen se trashëgimia kulturore e Evropës duhet të mësohet në shkolla, pasi na tregon për historinë dhe kulturën tonë. (Raporti Special i Eurobarometrit, Trashëgimia Kulturore, 2017).

Fëmijët dhe të rinjtë kanë mundësi të zbulojnë shumë përfaqësime të trashëgimisë kulturore, duke përfshirë:

• Ndërtesat, monumentet, faktet, arkivat, veshjet, veprat e artit, librat, makinat, qytetet historike, vendet arkeologjike etj. - ( trashëgiminë e prekshme )

• Praktikat, përfaqësimet, njohuritë, objektet e aftësive dhe shprehjet kulturore që njerëzit i vlerësojnë si festivale. Ai gjithashtu përfshin gjuhët dhe traditat gojore, artet e interpretimit dhe zanatet tradicionale, etj. - ( trashëgiminë e paprekshme )

• Peisazhet - zonat gjeografike ku burimet natyrore tregojnë dëshmi të praktikave dhe traditave të njerëzve

• Burimet që janë krijuar në një formë dixhitale (për shembull arti digjital dhe animacioni) ose që janë dixhitalizuar si një mënyrë për t'i ruajtur ato (përfshirë tekstin, imazhet, videot dhe regjistrimet) - ( trashëgimia dixhitale).

Çfarë ofron ky libër

Qëllimi i këtij libri është të shpalosë aspektet e ndryshme të trashëgimisë kulturore dhe të ofrojë shembuj të projekteve eTwinning si dhe ide për aktivitete që lidhen me trashëgiminë kulturore.

Hyrja

(8)

6 Të mësuarit nga e kaluara, projektimi i të ardhmes sonë:

Trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet eTwinning

Në pjesën e parë, do të zbuloni se çfarë nënkuptohet me trashëgiminë kulturore dhe do të futet në interpretimin e trashëgimisë si një qasje mësimore.

Pjesa e dytë paraqet shembuj të projekteve frymëzuese eTwinning që merren me aspektet e prekshme, të paprekshme, digjitale dhe natyrore të trashëgimisë kulturore.

Seksioni i tretë ju ofron burimet e ofruara nga Europeana: platformën digjitale të Bashkimit Evropian për trashëgiminë kulturore. Gjithashtu, ju ofron ide për aktivitete të klasës që lidhen me tema të ndryshme, nga historia në astronomi dhe nga matematikat në gjuhë.

Në pjesën e fundit, do të zbuloni se si nxënësit tuaj mund të mësojnë rreth historisë dhe trashëgimisë duke përdorur burimet e Shtëpisë së Historisë Evropiane. Ju gjithashtu do të zbuloni se si shkollat eTwinning dhe UNESCO mund të promovojnë trashëgiminë kulturore duke organizuar aktivitete brenda dhe jashtë komunitetit të shkollës.

Trashëgimia kulturore është një temë e gjerë që mund t'ju frymëzojë që të organizoni shumë aktivitete krijuese me nxënësit tuaj. Këtu, ne ju ofrojmë frymëzim, atëherë ju duhet të promovoni dhe përkrahni kulturën dhe trashëgiminë evropiane në shkollat tuaja.

“Trashëgimia jonë e pasur dhe e larmishme kulturore ka një fuqi të thellë për të ndihmuar ndërtimin e kombit tonë” – Nelson Mandela.

(9)

Trashëgimia kulturore dhe arsimi

Kapitulli 1

(10)

8 Të mësuarit nga e kaluara, projektimi i të ardhmes sonë:

Trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet eTwinning

1.1. Viti Evropian i Trashëgimisë Kulturore, një mundësi për të nxitur edukimin e trashëgimisë

Erminia Sciacchitano, Këshilltari kryesor shkencor i, Komisionit Europian

Për shumë dekada, 'trashëgimia kulturore' u shoqërua me monumente, muze dhe arkeologji. Lidhja mes trashëgimisë kulturore dhe arsimit ishte zakonisht në formën e vizitave pasive në monumente ose muze dhe ishte e kufizuar në vëzhgimin e monumenteve ose objekteve historike. Shumë shpesh, ai përfshinte turne me udhëzime që përqendroheshin në historinë kronologjike të ngjarjeve që nuk kishin lidhje me përvojat e jetës së nxënësve. Broshura që tregojnë të gjitha detajet e një monumenti të caktuar pa asnjë lidhje me kontekstin e tij, ose me njohuritë paraprake apo përvojat e nxënësve, ishin shumë të zakonshme.

Në dekadat e fundit, trashëgimia kulturore ka marrë një kuptim më të gjerë, duke përfshirë trashëgiminë e paprekshme, peizazhet natyrore, urbane dhe rurale, trashëgiminë digjitale dhe filmike. Konventa Kornizë e Këshillit të Evropës mbi vlerën e Trashëgimisë Kulturore të Shoqërisë (Faro, 2005) jep përkufizimin më të plotë të trashëgimisë kulturore, duke përmirësuar dimensionin e saj të prekshëm, të paprekshëm dhe dixhital në një mënyrë holistike:

Trashëgimia Kulturore është një grup burimesh të trashëguara nga e kaluara, të cilat njerëzit e identifikojnë, pavarësisht nga pronësia, si reflektim dhe shprehje të vlerave të tyre vazhdimisht në zhvillim, besimeve, njohurive dhe tranzicionit.

Ai përfshin të gjitha aspektet e mjedisit që rezultojnë nga ndërveprimi midis njerëzve dhe vendeve përmes kohës (Faro 2005).

Kjo Konventë nënvizon se çdo shenjë ose simbol i krijuar ose dhënë kuptim nga aktiviteti njerëzor, i mbrojtur qëllimisht, i ruajtur ose i ringjallur, në vend që të lihet në prishje, harresë ose shkatërrim natyror, mund të konsiderohet trashëgimi kulturore. Thekson theksin mbi vlerat (p.sh: vlerat kulturore, historike, estetike, arkeologjike, shkencore, etnologjike, antropologjike), besimet, njohuritë dhe tranzicionet, të cilat konsiderohen të rëndësishme nga një komunitet ose grup referimi që ka të drejtë të përfitojë nga ky burim dhe që është përgjegjës për transmetimin tek gjeneratat e ardhshme. Siç theksohet në Konventë, këto vlera janë vazhdimisht në zhvillim.

Tani është njohur plotësisht se trashëgimia kulturore luan një rol qendror në shoqëritë tona, duke krijuar një ndjenjë bashkimi brenda dhe jashtë kufijve kombëtarë dhe duke promovuar mirëkuptimin reciprok dhe vlerat e përbashkëta, kështu që kujdesi për

Erminia Sciacchitano

(11)

trashëgiminë kulturore po rritet. Duke reflektuar mbi këtë kuptim më të gjerë të trashëgi- misë kulturore dhe interesit në rritje, trashëgimia kulturore përdoret gjithnjë e më shumë në mjedisin mësimor, kryesisht për të sjellë trashëgiminë kulturore në vëmendjen e sa më shumë nxënësve të jetë e mundur dhe për të pasuruar proceset e të mësuarit.

Edukimi i trashëgimisë është një qasje ndaj mësimdhënies dhe mësimit bazuar në idenë se trashëgimia u ofron mundësi nxënësve të angazhohen në përvojat që i bëjnë ata të mësojnë. Duke përjetuar, shqyrtuar, analizuar dhe vlerësuar në mënyrë të drejtpërdrejtë trashëgiminë kulturore siç janë ndërtesat, monumentet, vendet e punës, peizazhet, faktet, ritualet dhe traditat, nxënësit fitojnë njohuri, aftësi intelektuale dhe një gamë më të gjerë të kompetencave që rrisin kapacitetet e tyre për mirëmbajtjen dhe përmirësimin e shoqërisë dhe mënyrat e jetesës.

1.2. Interpretimi i trashëgimisë një mënyrë për të angazhuar nxënësit dhe studentët për Europën?

interpretuar Evropën – Shoqata Evropiane për interpretimin e Trashëgimisë

Bazuar në ekstraktet nga gazeta nga Interpret Europe (2017) Angazhimi i qytetarëve me trashëgiminë kulturore të Evropës: Si të përdorim më së miri qasjen interpretuese, Witzenhausen: Interpretojmë Evropën 1

Si një qasje joformale e mësimit, interpretimi i trashëgimisë duket i përshtatshëm për projektet eTwinning. Interpretimi i trashëgimisë kthen përvojat në burime të frymëzimit dhe krijimtarisë, provokon kuriozitetin e studentëve i përfshin ata nata në mënyrë narrative që mund të jetë e rendesishme për ta dhe që inkurajon reflektimin e tyre.

Krahasuar me qasjet e tjera të të nxënit, karakteristika më e rëndësishme e interpretimit të trashëgimisë është se ai inkurajon aktivisht pjesëmarrësit të interpretojnë vetë përvojën e tyre në kërkimin e kontekstit të tyre kuptimplotë prapa fakteve. Ajo kërkon të ofrojë:

• përvojën e dorës së parë me fenomenet origjinale të trashëgimisë (të mësuarit eksper- imental);

• përfshirjen aktive dhe shkëmbimin me pjesëmarrësit, duke shkaktuar rezonancë

• përkushtim ndaj idesë për t'u kujdesur për trashëgiminë (dhe gjithashtu si një burim për të mësuarit personal).

1. http://www.interpret-europe.net/fileadmin/Documents/publications/ie_engaging_citizens_with_europes_cultural_

heritage_co.pdf

(12)

10 Të mësuarit nga e kaluara, projektimi i të ardhmes sonë:

Trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet eTwinning

Në edukimin e hershëm të fëmijërisë

Ndjenjat dhe të menduarit e fëmijëve më të rinj i përgjigjen drejtpërdrejt asaj që ata përjetojnë nga mjedisi i tyre i menjëhershëm. Por nocioni i interpretimit të trashëgimisë përfshin një kuptim të së kaluarës përtej mundësive të horizontit personal të përvojës.

Prandaj, zhvillimi i fëmijës për një kuptim të kohës duhet të merret parasysh. Në fillim, nocioni i kohës është ende i lidhur ngushtë me përvojën e fëmijëve të ngjarjeve që ndodhin rregullisht, p.sh. çdo javë (nuk ka çerdhe të shtunave) ose çdo vit (ditëlindje, Krishtlindje). Ndërsa fëmijët më të vegjël duan përsëritjen - dhe parashikueshmërinë - ata të moshës pesë deri në gjashtë vjet zakonisht janë të prirur për të mësuar gjëra të reja përtej mjedisit të tyre të menjëhershëm dhe për të dëgjuar tregime për jetën dhe talentet e njerëzve të tjerë. Në atë moshë, fëmijët fillojnë të kuptojnë matjen dhe krahasimin dhe të marrin një ndjenjë të së kaluarës dhe të së ardhmes. Ky është një parakusht për çdo interpretim të trashëgimisë kulturore që shqyrton se si e kaluara është kuptimplotë.

Aftësia për të krahasuar nxit kuriozitetin e një fëmije: "Më tregoni diçka që kurrë nuk kam parë apo ka bërë më parë!" Krahasimi është një parakusht për të mrekulluar në atë që njerëzit ose krijesat e tjera kanë bërë. Fëmijët pastaj mund të kuptojnë kuptimin nga tregimet interpretuese për ngjarjet e kaluara ose njerëzit që lidhen me trashëgiminë kulturore, me përvojën e tyre të jetës. Fëmijët pastaj zhvillojnë aftësinë e tyre të ndjeshmërisë në një nivel të parë.

Në arsimin fillor

Kur fëmijët shkojnë në shkollë, takohen me të tjerë nga prejardhje të ndryshme socio-kul- turore dhe kanë mundësi të bëjnë përvoja të reja në një mjedis të ri shoqëror.

Për shkollat, interpretimi i trashëgimisë mund të jetë një qasje e vlefshme e cila plotëson arsimin formal. Arsimi në klasë shpesh bazohet në tekste dhe media. Ai fokusohet në njohuritë gjenerike, shkathtësitë dhe qëndrimet që konsiderohen të rëndësishme për një vend. Zhvillime historike në shkallë më të gjerë janë ilustruar përmes shembujve të përzgjedhur, ideal-tipikë.

Nga ana tjetër, interpretimi lidhet me përvojën e dorës së parë të vendeve të trashëgimisë së vërtetë. Ata i referohen trashëgimisë konkrete lokale e cila është pjesë e mjedisit lokal në të cilin jetojnë fëmijët. Kjo rezulton në një ndjenjë më të fortë të realitetit: "Ka ndodhur këtu". Për më tepër, trashëgimia lokale rrallë përshtatet tërësisht në koncepte dhe ide ideologjike të zakonshme. Mund të jetë e përshtatur në mënyra që zbulojnë shumë hije

(13)

dhe ngjyra të gjërave të veçanta dhe individëve përtej kategorizimit ideal-tipik. Ajo mund të vizitohet përsëri dhe mund të interpretohet nga perspektiva të ndryshme.

Për përfshirjen e fëmijëve në shkolla fillore me trashëgimi kulturore në mënyrë domethënëse mund të merren parasysh:

• Trashëgimia kulturore duhet të jetë e përshtatur në rrëfimet interpretuese që lidhin të kaluarën me horizontin e përvojave të fëmijëve dhe lejojnë të aktivizojnë ndjeshmërinë.

• Interpretimi duhet të forcojë ndjenjën e realitetit duke përfituar nga përvoja e dorës së parë e fenomeneve reale të lidhura me mjedisin e njohur të qytetit të origjinës dhe rrethinës së tij.

• Kontekstet dhe historitë e së kaluarës, të cilat aktivizojnë vlerat e vetë-transcendentëve dhe të hapjes ndaj ndryshimeve, duhet të zgjidhen.

• Interpretimi duhet të përfitojë nga kurioziteti në një mënyrë që ngjall të mrekullohet duke mbështetur interesin e vërtetë të fëmijëve në pasurinë dhe diversitetin e botës.

Në arsimin e mesëm; arsimin dhe trajnimin profesional

Kjo periudhë korrespondon më së shumti me periudhën e kërkimit më intensiv për kuptime më të thella. Kjo periudhë korrespondon më së shumti me periudhën e kërkimit më intensive për kuptime më të thellë. Kjo është gjithashtu një periudhë kohe kur preferencat e vlerave individuale janë formuar.

Rrëfimet interpretuese rreth ngjarjeve të vërteta mund të zbulojnë perspektiva të reja që i ndihmojnë adoleshentët të shqyrtojnë konceptet dhe të kontrollojnë në mënyrë kritike koherencën e sistemeve dhe vlerave të besimit. Ajo gjithashtu mund të ndihmojë për të fituar një ide më të qartë të asaj që një qëllim nuk dëshiron të bëhet. Nga ana tjetër, mund të aktivizojë entuziazëm për dikë tjetër që admirohet - ndoshta vetëm për një kohë - si frymëzim apo edhe si model rol. Gjatë kësaj kërkese për vendin e dikujt në botë dhe ndër të tjera, trashëgimia kuptimplotë mund të ndihmojë të rinjtë të riformësojnë sistemin e tyre të vlerave dhe identitetet.

Gjatë këtij procesi emancipimi tipik, interpretimi i trashëgimisë ofron një mundësi mjaft të pashfrytëzuar për shoqëritë evropiane për të forcuar vlerat e vetë-transcendencës.

Bashkë-krijimi i interpretimit të trashëgimisë me të rinjtë të lehtësuar nga përkthyes të aftë mund të jetë shumë i fuqishëm për të nxitur debate dhe reflektime dhe për të parandaluar cenueshmërinë e gjeneratës së ardhshme drejt populizmit dhe fundamentalizmit fetar2.

2. Shembull: Erasmus + project HIMIS (Interpretimi i Trashëgimisë për përfshirjen e emigrantëve në shkolla):http://

himisproject.eu/en/home-page/

(14)

12 Të mësuarit nga e kaluara, projektimi i të ardhmes sonë:

Trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet eTwinning

Ω β γ

Për përfshirjen e të rinjve me trashëgimi kulturore në mënyrë kuptimplote, mund të merren parasysh këto:

• Trashëgimia kulturore duhet të përfshihet në rrëfime interpretuese që lidhin trashëgiminë e veçantë me besimet dhe vlerat që kanë kuptim për të rinjtë.

• Duhen përzgjedhur kontekstet dhe tregimet që aktivizojnë vetë-transcendencen dhe oponencen - për të ndryshuar vlerat që do të ndihmojnë për të mbajtur identitetin edhe si të rritur.

• Interpretimi duhet të përfshijë perspektiva të shumta që tregojnë se çfarë do të thotë trashëgimia e veçantë për palët e ndryshme historike (p.sh. me prejardhje të ndryshme socio-kulturore).

• Interpretimi duhet të ngrejë pyetje të hapura që provokojnë ndërveprimin, debatin dhe ushqimin për vetë-reflektim, në vend që të japin përgjigje të thjeshta.

• Interpretimi emancipues duhet të respektojë autonominë e individit dhe mendimin e tij / saj - nganjëherë provokues.

• Në të njëjtën kohë përkthyesi mund të sfidohet nga adoleshentët të cilët do ta respektojnë atë për besime të bazuara dhe sjellje koherente.

(15)

Ω β γ

eTwinning dhe trashëgimia

kulturore

Kapitulli 2

(16)

14 Të mësuarit nga e kaluara, projektimi i të ardhmes sonë:

Trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet eTwinning

2.1. eTwinning dhe lidhja e saj me trashëgiminë kulturore

Irene Pateraki, Menaxhere Pedagogjike dhe monitoruese, e Shërbimit Qendror të Mbështetjes

Trashëgimia kulturore duhet të ushqehet dhe të ndahet me fëmijët që nga mosha e hershme, ndërsa në të njëjtën kohë duhet të rritet ndërgjegjësimi për rëndësinë e ruajtjes së tij. Në këtë kuptim, detyra e shkollave është që të mësojnë, vlerësojnë dhe ruajnë trashëgiminë unike kulturore dhe natyrore përmes fushave të ndryshme të mësimdhënies, sidomos zonave kreative si arti (Ivon, Hicela, Kuscevic, Dubravka, 2013, 2, S. 29-50).

Sa i përket të nxënit të trashëgimisë, qëllimet duhet të jenë që secili fëmijë të dijë për trashëgiminë e vet. Përveç kësaj, edukimi i trashëgimisë duhet t'i fusë të rinjtë në çështjet e zhvillimit të qëndrueshëm dhe të jetë i hapur ndaj trashëgimisë së të tjerëve. Rekomandohet të forcohet ndjenja e një identiteti të përbashkët evropian dhe të prezantohet njohja e trashëgimisë në kurrikulat e shkollave (Jakoba Sraml Gonzalez, 2012).

Në eTwinning, studentët kanë privilegjin të vijnë në kontakt me kultura të ndryshme dhe të bëhen të hapur për trashëgiminë e të tjerëve përmes pjesëmarrjes së tyre në projekte.

Edhe nëse projekti nuk lidhet drejtpërdrejt me temën e trashëgimisë kulturore, studentët mund të kuptojnë disa nga karakteristikat kulturore të kolegëve të tyre, nëpërmjet ndërve- primeve dhe aktiviteteve bashkëpunuese në të cilat ata marrin pjesë.

Që nga futja e eTwinning në vitin 2005, mësuesit kanë kryer shumë projekte që u ofrojnë studentëve mundësinë për të mësuar rreth karakteristikave kulturore të kolegëve të tyre, për të gjetur trashëgiminë e Evropës, për të zbuluar ngjashmëri dhe dallime dhe për të krijuar burime të përbashkëta. Disa nga këto projekte kanë marrë Çmime Evropiane dhe janë përdorur si shembuj të praktikës së mirë gjatë viteve. Në vitin 2005, në projektin:

“ Evropa, Edukimi, Shkolla – Klubi I Filozofise ”, nxënësit e shkollave të mesme të larta nga Italia dhe Franca shkëmbyen informacion në lidhje me rolin e kulturës, arsimit dhe shkollave në një Evropë të së nesërmes. Në vitin 2007, nxënësit e shkollave fillore nga Irlanda dhe Malta shkëmbyen mite dhe legjenda nga ishujt e tyre në projekt: “ Dikur në një blog ”, ndërkohë që studentët e shkollave të mesme nga Greqia dhe Franca studiuan fjalorin latin dhe greqisht dhe ndikimin e tyre në gjuhët moderne në projekt “24 pas- 24 βήματα”. Në vitin 2012, studentët e kopshteve nga Greqia, Franca, Letonia, Austria dhe Portugalia zbuluan Picasso, Klimt, Klee, Monet dhe Malevich duke kërkuar, duke vëzhguar, duke identifikuar veprat e tyre dhe duke krijuar objekte të reja në projektin "Akti në Art".

Irene Pateraki

(17)

Këto janë vetëm disa shembuj të projekteve eTwinning që fitojnë çmime që nxjerrin në pah interesin e mësuesve dhe të nxënësve në ngritjen e vetëdijes për historinë dhe vlerat e përbashkëta si dhe ruajtjen dhe promovimin e trashëgimisë kulturore të Evropës përmes punës së tyre.

Angeliki Kougiourouki, ambasadori eTwinning thotë:

“Trashëgimia kulturore është si një pemë që gjithmonë jep; ajo ka nevojë që rrënjët të lidhen në tokë, për të transferuar lëngjet e jetës nëpër, degë dhe për të parë në të ardhmen. Elementet e prekshme dhe të paprekshme brenda saj, të cilat ne duhet ti ruajmë në mënyrë që të kuptojmë diversitetin tonë, të pasurohemi me njohurinë e së kaluarës, të formojmë identitetet tona me vlera të rëndësishme si individë, komunitete, shoqëri, të ngulim përpara dhe t'i kalojmë të gjitha në të ardhmen brezat. eTwinning mund të luajë një rol të rëndësishëm;

në sajë të zhvillimit të projekteve mësuesit dhe studentët mund të komunikojnë, adresojnë dhe respektojnë diversitetin, dhe mund të bashkëpunojnë për një qëllim të përbashkët. Ata mund të ndajnë idetë, të mësojnë rreth vlerave dhe besimeve që komunikojnë ato të paraardhësve të tyre, duke bashkëvepruar dhe duke punuar së bashku, të mësojnë nga njëri-tjetri, të ndërtojnë njohuri bazuar në aftësitë dhe përfaqësimet e tyre individuale për të formuar të ardhmen tonë të përbashkët”.

Në vitin 2018, Viti Evropian i Trashëgimisë Kulturore, shumë mësues janë inkurajuar që të fillojnë të punojnë në projektet eTwinning që mbulojnë të gjitha aspektet e trashëgimisë kulturore në një larmi të lëndëve të kurrikulës.

eTwinning u ofroi atyre burime shtesë si seminare online, ngjarje mësimore dhe fushata të organizuara të veçanta për të festuar dhe rritur ndërgjegjësimin për rëndësinë e trashëgimisë kulturore të Evropës.

Nxënësit që marrin pjesë në këto projekte shprehin mendimet e tyre, bëjnë pyetje, kujtojnë atë që ata tashmë e dinë dhe formojnë shoqata me njohuri të tjera të tanishme.

Ata bashkëpunojnë me kolegët e tyre, kuptojnë se ata mund të ruajnë kulturën e tyre, por gjithashtu nderojnë dhe respektojnë kulturën e partnerëve të tyre. Kjo është në fakt një mënyrë krijuese për të përdorur të kaluarën, duke synuar të ndryshojë të ardhmen.

(18)

16 Të mësuarit nga e kaluara, projektimi i të ardhmes sonë:

Trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet eTwinning

Projektet eTwinning

Martenitza me porosi 16 Mësoni nga e kaluara, dizenjoni të ardhmen tonë:

Trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet eTwinning

Zhytuni në thellësitë e vendeve të

Unesco

Trashëgimia Kulturore

përmes Mediave të

Reja

UNESCO - një çelës për trashëgiminë

tonë Muzika

na lidh

Teatrot e lashtë i bëjnë

jehonë heshtjes së

tyre Buka si traditë

Trashëgimia kulturore:

Fuqia e bimëve CLORIS, Termat botanikë të fjalorit, trashëgimia kulturore

e përbashkët evropiane.

Zakonet e pazakonta, traditat

dhe karakteret folklorike të

vendit tonë

"Lojrat olimpike:

një gjuhë ndërkom- bëtare" e vlerave "

"Kultura e pasuruar me migracionin"

(C.E.M)

Dancing Nëpërmjet

Kulturave tona

Geoparket e Evropës

(19)

Le të vizitojmë monumentet tona së bashku

Ndani trashëgiminë tuaj kulturore

përtej kufijve Lufta e Dytë Botërore, Historia

dhe trashëgimia kulturore

Një aventurë mahnitëse përmes

dy qyteteve patrulluese: Romës

dhe Seviljes

Muzeu Virtual - përmes derës

në internet për jetën reale

Trashëgimia kulturore

përmes kuzhinës

sonë

Trashëgimia Kimike

Kodimi i trashëgi- misë digjitale

kulturore

BEE BOT Zbuloni kulturën e

njerëzve

Bukuria dhe Matematika - Viti Evropian i Trashëgimisë

Kulturore

Arti popullor - trashëgimia jonë lokale,

kulturore

Trashëgimia kulturore:

S.O.S (Lufta e mbijetesës)

Trashëgimia Botërore dhe Kupa

Botërore

(20)

18 Të mësuarit nga e kaluara, projektimi i të ardhmes sonë:

Trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet eTwinning

2.2. Trashëgimia kulturore në projektet eTwinning

Trashëgimia kulturore duhet të jetë pjesë e jetës së fëmijëve që nga mosha e hershme dhe t'i ndihmojë ata të kuptojnë rëndësinë e ruajtjes së tij. Në këtë kuptim, mësuesit duhet t'i mësojnë studentët e tyre që jo vetëm të shijojnë arritjet e gjeneratave të mëparshme, por edhe të mësojnë nga e kaluara dhe ta përdorin këtë përvojë dhe njohuri për të ndërtuar për të ardhmen.

Në eTwinning, shumica e projekteve trajtojnë aspekte të trashëgimisë kulturore qëllimisht dhe pa dashje. Që nga fillimi i projektit, studentët prezantojnë veten dhe vendet e tyre dhe ndajnë informacion me partnerët e tyre në lidhje me trashëgiminë e tyre kulturore Ka shumë projekte që përfshijnë trashëgiminë e prekshme, të paprekshme, digjitale dhe natyrore në eTwinning. Më poshtë mund të shihni disa shembuj nga projektet eTwinning që mbulojnë aspekte të ndryshme të trashëgimisë kulturore, të cilat mund t'ju ndihmojnë, të zhvilloni ide që mund t'i përdorni në kontekstin tuaj shkollor.

Më shumë se Lodrat

Pse? Lodrat popullore përmbajnë elemente të prekshme dhe të

paprekshme të trashëgimisë kulturore me vlerë të thellë nga komunitetet, rajonet apo vendet e ndryshme. Nxënësit patën mundësinë të kuptojnë dhe të mësojnë rreth kulturës së tyre tradicionale dhe vlerave krijuese dhe estetike duke zbuluar lloje të ndryshme të lodrave.

Çfarë? Studentët krijuan një muze virtual me vizatime të lodrave popullore të shoqëruara me udhëzues audio, të cilat u ofrojnë më shumë informacion vizitorëve.

Si? Studentët bënin hulumtime në Internet, vizituan muzetë lokale dhe kombëtare, ekspozita të lodrave dhe anëtarë të intervistuar të familjes së tyre dhe komunitetit lokal. Pastaj, ata shkëmbyen informacione lidhur me mitet,

zakonet dhe bestytnitë rreth lodrave dhe jepnin udhëzime se si të bëjnë lodrat.

Së fundmi, ata krijuan lodrat popullore të partnerëve të tyre dhe shkëmbyen lodrat për të krijuar ekspozita shkollore.

Vendet: Armenia, Azerbajxhan, Gjeorgjia, Lituania, Rumania, Turqia, Ukraina Mosha e studenteve: 8 – 15 Linku I projektit: https://twinspace.

etwinning.net/1528

Produkti: http://bit.ly/etwinningch1

(21)

Aprendemos jugando

Pse? Të ndihmojë studentët të mësojnë për trashëgiminë e tyre kulturore, gjuhësore, historike dhe natyrore, por edhe trashëgimi të paprekshme: vlerat që na bashkojnë si qytetarë të botës (bash- këjetesa paqësore, liria, toleranca).

Çfarë? Studentët krijuan lojëra në formatin tekstual dhe video për të ndihmuar njëri-tjetrin për të zbuluar trashëgiminë e tyre kulturore.

Si? Nxënësit studiuan trashëgiminë e vendit të tyre dhe krijuan lojëra arsimore në spanjisht dhe anglisht. Çdo kartë lojë përfshin një vend, një karakter, një datë ose një vend në lidhje me trashëgiminë kulturore, një imazh dhe tre përgjigje të mundshme (ku vetëm një është e saktë).

Studentët gjithashtu morën lojërat e

partnerëve të tyre dhe i luanin për të mësuar trashëgiminë kulturore të partnerit të tyre.

Vendet: Itali, Spanjë

Mosha e studenteve: 10 – 14 Linku I Projectit : https: //twinspace.

etwinning.net/26348

Produkti: http://bit.ly/etwinningch2

Wojtek the Soldier Bear

Why? Kur zbulojmë historinë, është e rëndësishme për studentët të mësojnë për të kaluarën nga këndvështrime të ndryshme.

Ata e bënë këtë me ndihmën e një ariu kaf.

Skulpturat e këtij ariu mund të gjenden në Poloni dhe në Mbretërinë e Bashkuar.

Çfarë? Nxënësit krijuan një video bash- këpunuese për të treguar historinë e Wojtek-it të ariut kaf.

Si? Nxënësit u inkurajuan të lexonin libra dhe të mësonin rreth Luftës së Dytë Botërore dhe të mësonin për jetën e Wojtek, një ari të adoptuar nga ushtarët polakë gjatë luftës.

Vendet: Poloni, Anglia Mosha e studenteve: 7 – 12 Linku I Projektit: https://twinspace.

etwinning.net/23911

Produkti: http://bit.ly/etwinningch4

(22)

20 Të mësuarit nga e kaluara, projektimi i të ardhmes sonë:

Trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet eTwinning

Këngë plot ngjyra

Pse? Një person që merr edukimin e artit në moshë të hershme ka më shumë mundësi për të zhvilluar ndjeshmërinë dhe kapacitetin intelektual, ndërtimin e vetëvlerësimit dhe identitetit kulturor, ruajtjen dhe promovimin e pluralizmit, njohjes dhe respektit për të tjerët.

Çfarë? Studentët krijuan një e-libër me të gjitha aktivitetet e tyre në lidhje me artin, poezinë dhe muzikën.

Si? Duke ndërlidhur artin me proceset arsimore, projekti synonte t'u sigurojë fëmijëve jo vetëm mjete të reja të komunikimit dhe shprehjes, por edhe mundësinë për të zbuluar artistë vendës, kombëtarë dhe evropianë, të cilët kanë kontribuar në pasurinë kulturore dhe gjuhësore dhe diversitetin e Evropës.

Gjithashtu, ajo përforcoi identitetin lokal dhe trashëgiminë kulturore të fëmijëve nëpërmjet punës së artistëve lokalë dhe atyre të shkollave partnere.

Vendet: Greqi, Itali, Lituania, Spanja, Anglia

Mosha e nxënësve: 3 – 11 Linku I projektit: https://twinspace.

etwinning.net/26039

Produkti: http://bit.ly/etwinningch3

Valorisons nos patrimoines

Pse? Të mësojnë rreth trashëgimisë së tyre kulturore lokale dhe trashëgimisë kulturore të Evropës.

Çfarë? Studentët krijuan një libër dixhital me të gjithë informacionin që ata mblodhën.

Si? Nxënësit krijuan një lojë interaktive (kuize kloze) për të zbuluar trashëgiminë kulturore të partnerëve të tyre: vendet historike, gastronomia, arkitektura dhe traditat.

Vendet: Belgjika, Franca, Italia Mosha e studentëve: 12 – 14 Linku I projektit: https://twinspace.

etwinning.net/23303

(23)

CARPE ANTIQUIT@TEM!

Pse? Për të kuptuar trashëgiminë e Greqisë dhe Italisë duke kërkuar fjalore themelore latine dhe greke dhe sa fjalë janë transferuar në gjuhë të tjera evropiane.

Cfare? Studentët krijuan një fjalor me fjalë që rrjedhin nga greqishtja e lashtë dhe latinishtja, kuicione etimologjike dhe video rreth njerëzve të rëndësishëm të Greqisë së Lashtë dhe Romës.

Si? Studentët kërkonin për shprehje me origjinë klasike që janë ende në përdorim, mësojnë për jetën e përditshme të grekëve dhe romakëve të lashtë, hulumtojnë origjinën e traditave (teatër, dasma, vdekje) dhe studiojnë biografitë e njerëzve të

rëndësishëm si Perikliu, Calliope, Ciceroni , Cezari dhe Themistokli.

Vendet: Greqi, Itali, Spanje Mosha e studenteve: 15 – 16 Linku I projektit: https://twinspace.

etwinning.net/30369

Produkti: http://bit.ly/etwinningch6

Festat dhe festimet në Shkolla të ndryshme Evropiane

Pse? Të mësojmë dhe të vlerësojmë trashëgiminë kulturore të Europës dhe të thellojmë njohuritë e nxënësve për festat e ndryshme evropiane me ndihmën e një nuske.

Çfarë? Studentët krijuan një e-libër me aventurat e Maxit, recetat tradicionale dhe fjalorët.

Si? Studentët bënë një libër bash- këpunues me aventurat e nuskës të tyre, Max, i cili udhëtoi për në të gjitha vendet.

Ai filloi udhëtimin e tij në Spanjë me një festë dhe gatim tradicional dhe pastaj vizitoi Poloninë, Finlandën, Rumaninë, Irlandën dhe Ukrainën përpara se të kthehej në Spanjë.

Vendet: Finlanda, Irlanda, Rumania, Polonia, Spanja, Ukraina

Mosha e nxënësve: 3 – 11

Linku i projektit: https://twinspace.

etwinning.net/24439

Produkti: http://bit.ly/etwinningch5

(24)

22 Të mësuarit nga e kaluara, projektimi i të ardhmes sonë:

Trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet eTwinning

Kur Arti plotëson realitetin virtual!

Pse? Për të mësuar rreth 20 artistë dhe për të studiuar një vepër të artit të caktuar nga këta artistë për të krijuar një ekspozitë virtuale me Aurasma (një mjet i shtuar realiteti).

Çfarë? Studentët krijuan një ekspozitë prej 20 veprash artistike (piktura kryesisht) nga 20 artistë europianë nga Republika Çeke, Italia, Polonia dhe Franca, duke përdorur tableta, me realitet të shtuar dhe një revistë online.

Si? Në grupe, studentët duhej të zgjedhin artistë nga vendet e tyre dhe të përga- tisin një kuiz për partnerët e tyre për të luajtur. Pas kërkimit të informatave rreth 20 artistëve të dhënë, secili grup mori quizin, artistin e partnerëve të tyre dhe më pas

përgatiti një prezantim rreth artistit. Ata, së fundi, zgjodhën një pjesë të veprës nga artisti dhe përgatitën një prezantim duke përdorur realitetin e shtuar.

Vendet: Republika Ceke, Franca, Italia, Polonia

Mosha e nxënësve: 13 – 16 Linku I projektit: https://twinspace.

etwinning.net/23619

Produkti: http://bit.ly/etwinningch7

Mon jardin, ton jardin, nos jardins européens et…extra européens aussi !!

Pse? Trashëgimia natyrore i referohet shumës totale të elementeve të biodi- versitetit, përfshirë florën dhe faunën, ekosistemet dhe strukturat gjeologjike.

Qëllimi ishte t'i jepnin studentëve mundësinë për të zbuluar këtë përmes shkëmbimeve interaktive, argëtuese, shkencore, kuzhinare dhe artistike.

Çfarë? Studentët krijuan një e-libër me aktivitete që lidhen me kopshtet e tyre.

Si? Studentët zbuluan trashëgiminë natyrore të vendeve të tyre dhe traditat e lidhura me të duke krijuar video,

prezantime, harta mendore dhe kuize.

Vendet: Danimarka, Franca, Ish Republika Jugosllave e Maqedonisë, Italia, Lituania, Tunizi

Mosha e nxënësve: 12 – 16 Linku I projektit: https://twinspace.

etwinning.net/24216

Produkti: http://bit.ly/etwinningch9

(25)

Eurocomics – Eksploro Europen përmes Comics

Pse? Të ndihmojë studentët të zbulojnë legjenda, ushqime tradicionale dhe ndërtesa historike në një mënyrë qesharake dhe krijuese.

Çfarë? Studentët krijuan një e-libër të shkruar "Aladdin dhe shtatë tregime" në të cilat karakteri i viziton qytetet e tyre dhe zbulon trashëgiminë kulturore të prekshme dhe të paprekshme.

Si? Nëpërmjet punës kërkimore dhe grupore, studentët zbuluan trashëgiminë e tyre kulturore duke shndërruar vizatime të përafërta me laps në një karakter të librave komik gjysmë

profesional që udhëton në histori dhe në kulturë.

Vendet: Republika çeke, Franca, Gjeorgjia, Greqia, Italia, Turqia Mosha e nxënësve: 14 – 16 Linku I projektit: https://twinspace.

etwinning.net/23618

Produkti: http://bit.ly/etwinningch10

Trashëgimia kulturore rreth vendeve evropiane

Pse? Për t'i bërë studentët të vetëdijshëm për trashëgiminë kulturore që mund të gjejnë në vendin e tyre, si dhe në vende të tjera. Në këtë mënyrë, ata mund të reflektojnë se sa e pasur është trashëgimia e vendit të tyre dhe sa e rëndësishme është të respektohet dhe të mbrohet trashëgimia e tyre si dhe kultura e vendeve të tjera.

Çfarë? Studentët krijuan një hartë që thek- sonte trashëgiminë kulturore të vendeve të tyre dhe muret e pllakave që shfaqin trashëgiminë e partnerëve të tyre.

Si? Në çifte, ata zgjodhën një kategori (vende arkeologjike, ndërtesa, tradita, kështjella, kulla, trashëgimia natyrore); ata kërkuan informacion dhe prezantime të për- gatitura për partnerët e tjerë. Së fundi, ata

përdorën Tricider për të votuar për ata që ata i pëlqyen më së shumti dhe shkëmbyen pikëpamjet e tyre.

Vendet: Franca, Greqia, Italia, Spanja Mosha e nxënësve: 11 – 13

Linku I projektit: https://twinspace.

etwinning.net/23667

Produkti: http://bit.ly/etwinningch8

(26)

24 Të mësuarit nga e kaluara, projektimi i të ardhmes sonë:

Trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet eTwinning

Le të zbulojmë Evropën tonë Bota e matematikës

Pse? Qëllimi ishte të ndihmonte studentët të zbulonin jo vetëm pasurinë kulturore të trashëgimisë së partnerëve të tyre, por edhe të tyre, duke eksploruar dimensionin e prekshëm që ekziston midis Matematikës dhe mjedisit tonë rrethues, në të gjithë Evropën.

Çfarë? Rezultati kryesor ishte një quiz transnacional. Në fund të secilit seminar, pasi studentët botuan videot në TwinSpace, ata përgatitën disa pyetje në lidhje me të.

Mësuesit grupuan disa nga këto pyetje në një kuiz të madh dhe organizuan një konkurs evropian duke përdorur Kahoot.

Si? Nxënësit ndihmuan partnerët e tyre të zbulojnë trashëgiminë e tyre lokale përmes seminareve të matematikës jashtë mureve të klasës, si pjesë e udhëtimeve në terren. Çdo herë, kartolina të vërteta u dërguan tek partnerët, duke përshkruar vendet e vizituara dhe seminaret, me qëllim përgatitjen e disa mureve të kartolinave në klasa. Nga të gjitha videot e krijuara, pas

çdo udhëtimi në klasë, studentët ndërtuan një quiz transnacional dhe organizuan një konkurs midis të gjithë studentëve evropianë të përfshirë në këtë aventurë kulturore.

Vendet: Belgjika, Bullgaria, Republika Çeke, Franca, Ish Republika Jugosllave e Maqedonisë, Gjermania, Greqia, Islanda, Italia, Polonia, Portugalia, Rumania, Serbia, Sllovakia, Spanja, Turqia

Mosha e nxënësve: 13 – 15 Linku I projektit: https://twinspace.

etwinning.net/21637

Produkti: http://bit.ly/etwinningCH11

A e mbani mend atë profesion?

Pse? Që nga Revolucioni Industrial, bota e punës është transformuar me tregti artizanale që bien viktimë e këtij procesi.

Qëllimi i këtij projekti ishte ruajtja e kujtesës së profesioneve të ndryshme tradicionale, pasi trashëgimia kulturore nuk përfshin vetëm ndërtesa, libra, këngë dhe vepra arti por edhe punën e popullit dhe atë që ata krijuan.

(27)

Njihuni me fqinjët tuaj - Conoce një tus vecinos

Pse? Për t'i bërë studentët të vetëdijshëm për trashëgiminë kulturore të tre vendeve të përfshira, me fokus në arkitekturën, letërsinë, muzikën, gatim dhe sportet tradicionale. Projekti u zhvillua nga Departamente të ndryshme Didaktike:

Gjuhë dhe letërsi, gjuhë klasike, histori, biologji, muzikë, edukim fizik dhe anglisht për të ndihmuar studentët të kuptojnë rëndësinë e kulturës sonë si qytetarë evropianë nga këndvështrime të ndryshme.

Çfarë? Studentët krijuan një e-libër me mite dhe një ekspozitë fotografike me veturat e tyre para vendeve të trashëgi- misë kulturore.

Si? Nxënësit studiojnë tregimet tradicio- nale evropiane dhe versionet që na kanë ardhur deri ne ditet e sotme dhe pastaj kanë marrë objektet në vendet e trashëgi- misë kulturore të rajonit të tyre. Ata

studiuan gjithashtu këngë të ndryshme, meloditë e të cilëve u kompozuan nga poeti spanjoll Federico García Lorca dhe zbuluan receta tradicionale nga partnerët e tyre.

Vendet: Finlanda, Greqia, Spanja Mosha e nxënësve: 13 – 15 Linku I projektit: https://twinspace.

etwinning.net/17214

Produkti: http://bit.ly/etwinningch14 Çfarë? Studentët krijuan disa lojëra online

dhe një lojë me kartën e kujtesës, e cila mund të shkarkohet dhe printohet për t'u luajtur.

Si? Studentët bënë disa kërkime mbi profesionet tradicionale në secilin prej vendeve pjesëmarrëse dhe krijuan kolazhe, modele dhe karta të luajtura me informacionin e mbledhur. Pastaj, ata krijuan skuadra shumëkombëshe dhe diskutuan informacionin e tyre në forum për binjakëzimin e projektit. Ata

krijuan prezantime bashkëpunuese që na kujtojnë profesione pothuajse të harruara. Kolazhet, karikaturat, videot dhe fotot e detyrave të duarve u përfshinë në prezantime.

Vendet: Gjermania, Greqia, Polonia, Portugalia, Sllovenia

Mosha e nxënësve: 13 – 15 Linku I projektit: https://twinspace.

etwinning.net/43292

Produkti: http://bit.ly/etwinningch13

(28)

26 Të mësuarit nga e kaluara, projektimi i të ardhmes sonë:

Trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet eTwinning

Greke – Griko. Gjuha jote tingëllon e njohur

Pse? Qëllimi ishte që studentët të zbulojnë origjinën dhe të gjurmojnë evolucionin e

"Griko", një dialekt i pakicës që flitet në Greqinë Salentina, në jug të Italisë. Duke ua paraqitur traditat dhe zakonet e tyre partnerëve të tyre, studentët zbulojnë ngjashmëri dhe dallime kulturore.

Çfarë? Rezultati kryesor ishte një poster interaktiv me gjetjet e studimit të studentëve.

Si? Studentët dëgjuan këngët tradicionale Griko për të krijuar re të fjalëve me fjalët kyçe që mund të njihnin dhe përgatitë një fjalor për t'i ndihmuar ata të komunikonin.

Ata gjithashtu shkëmbyen mite, legjenda

dhe tregime dhe krijuan një kuiz online për të provuar atë që kishin mësuar .

Vendet: Greqia, Italia Mosha e nxënësve: 13 – 15 Linku I projektit: https://twinspace.

etwinning.net/25161

Produkti: http://bit.ly/etwinningch12

Twinlettres: regards critiques sur le monde!

Pse? Për t'i nxitur studentët të marrin një hap prapa nga identiteti i tyre kulturor, të shohin shoqërinë rreth tyre me një sy kritik duke punuar në Letrat persiane të Montesquieu dhe të krijojnë ura midis të kaluarës dhe të tashmes së Evropës.

Çfarë? Studentët shkruan një roman epistolar që imiton punën origjinale. Ai përmban 161 letra të shkruara nga nxënës nga 10 shkolla, si dhe vizatime, dialogje, histori, komike dhe video.

Si? Nxënësit lexonin "Letrat persiane" dhe morën pjesë në aktivitetet e shkrimit krijues të frymëzuar nga puna.

Vendet: Belgjika, Franca, Greqia, Italia, Rumania, Spanja,Tunizia

Mosha e nxënësve: 12 – 18 Linku I projektit: https://twinspace.

etwinning.net/24460/

Produkti: http://bit.ly/etwinningch16

(29)

Parqet natyrore = Ndërkombëtare Thesar

Pse? Të tregojë bukurinë dhe pasurinë e parqeve kombëtare përmes eksplorimit të faunës, florës dhe biodiversitetit të tyre dhe të rrisë ndërgjegjësimin për rëndësinë e ruajtjes së trashëgimisë natyrore duke krijuar një park ndërkombëtar.

Çfarë? Studentët krijuan një webfaqe ku ata paraqitën parkun e tyre ndërkombëtar, duke përfshirë lojërat, reklamat dhe info- graphics.

Si? Nxënësit studiuan karakteristikat e parqeve kombëtare të tyre dhe u ndanë në grupe ekspertësh. Studentët pastaj krijuan një fjalor të natyrës, krijuan infografikë rreth sjelljes në parqet ndërkombëtare, regjistruan reklamat për parkun dhe

zhvilluan një faqe interneti unike me informata relevante rreth parkut të tyre ndërkombëtar.

Vendet: Republika Çeke, Polonia, Slovakia, Spanja

Mosha e nxënësve: 14 – 15

Project link: https://twinspace.etwinning.

net/20319

Produkti: http://bit.ly/etwinningch15

Gjueti thesari! Zbuloni

matematikë dhe gjeometri që janë të fshehura në qoshet e qytetit tuaj!

Pse? Qëllimi i projektit ishte të kuptonte se matematika, historia, shkenca dhe gjeometria mund të gjenden në ndërtesa dhe hapësira që përfaqësojnë trashëgiminë kulturore të çdo qyteti. Duke përdorur analizën gjeometrike, studentët përmirësuan vetëdijen e tyre për shkëlqimin e artistëve në transformimin e hapësirave urbane.

Çfarë? Studentët përdorën Geogebra dhe morën pjesë në kuize. Në fund, një gjueti thesari, në lidhje me temat e diskutuara, u organizua njëkohësisht në të gjitha shkollat partnere.

Si? Studentët shikonin modelet

gjeometrike të monumenteve të ndryshme dhe u prezantuan me parimet themelore të ndërtimeve gjeometrike.

Vendet: Qipro, Greqia, Italia, Portugalia Mosha e nxënësve: 15 – 17

Linku I projektit: https://twinspace.

etwinning.net/26008

(30)

28 Të mësuarit nga e kaluara, projektimi i të ardhmes sonë:

Trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet eTwinning

Një tren për Evropën

Pse? Evropa ka një histori të pasur që pasqyrohet në katedralet, monumentet dhe zakonet e saj. Nxënësit patën mundësi, nëpërmjet aktiviteteve të ndryshme, të njihen me trashëgiminë kulturore dhe panë se identiteti i tyre përbëhet nga një diversitet dhe pasuri unike. Të dy vendet e Trashëgimisë Botërore të UNESKO-s dhe lokalitetet u prezantuan dhe u vlerësuan.

Çfarë?? Rezultati i projektit ishte një udhëtim i kënaqshëm, informativ dhe i qëndrueshëm, i ndarë nëpërmjet një prezantimi të Prezi.

Si? Studentët udhëtuan nëpër Evropë me tren. Gjatë udhëtimit të tyre, ata vizituan shumë qytete dhe mblodhën informacion për vende të ndryshme të Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s. Ata krijuan kuize, studiuan kriteret e UNESCO-s për vendet e Trashëgimisë Botërore dhe

propozuan vende lokale për t'u përfshirë në listë.

Vendet: Bullgaria, Franca, Germania, Italia, Polonia, Sllovakia

Mosha e nxënësve: 14 – 18 Linku I projektit: https://twinspace.

etwinning.net/44227

Produkti: http://bit.ly/etwinningch17

A e njihni qytetin tim?

Pse? Të promovojë pjesëmarrjen aktive dhe të përgjegjshme të studentëve në mbrojtjen dhe përmirësimin e trashëgimisë kulturore lokale, kombëtare dhe evropiane. Të forcojë lidhjen midis shkollës dhe komunitetit në mënyrë që studentët të kuptojnë traditat dhe vlerat e nxjerra nga vendet arkeologjike dhe historike.

Çfarë? Studentët krijuan itinerare turistike, e-libra dhe video për të promovuar pasurinë kulturore të rajonit të tyre. Shkolla italiane

u bë pjesë e rrjetit të shkollave të lidhura me UNESCO.

(31)

Si? Studentët kanë hulumtuar dhe kanë përzgjedhur informacione në lidhje me historinë, kulturën dhe gastronominë. Ata organizuan udhëtime edukative në rajonin e tyre dhe krijuan itinerare turistike dhe reklama për të rritur trashëgiminë kulturore të prekshme dhe të paprekshme dhe për të promovuar turizmin kulturor.

Vendet: Albania, Gjeorgjia, Italia, Polonia, Rumania, Serbia, Spanja, Turqia, Ukraina Mosha e nxënësve : 15 – 19

Linku I projektit: https://twinspace.

etwinning.net/25451

Produkti: http://bit.ly/etwinningch18

Universi është bërë nga Tiny Tregime

Pse? Duke ndjekur idetë e prezantuara në diskutimin e ekspertëve të titulluar

"Përdorimi i tregimit digjital për të mbështetur mësimdhënien dhe mësimin"

drejtuar nga Bernard Robin organizuar nga Grupi i Klasës Kreative, mësuesit prezantuan projektin që nxënësit e tyre te kishin si qëllim kryesor të flisnin si qytetarë përgjegjës digjital të vetëdijshëm për identitete të ndryshme kulturore.

Çfarë? Historitë lidhen me problemet e vendeve. Bërja e vendeve për njerëz të veçantë që kishin dalluar veten në çdo fushë të trashëgimisë kulturore në çdo vend partner.

Si? Nxënësit e shkollave të mesme krijuan një prezantim multimedial në formën e një historie dixhitale që përfshinte përdorimin e mjeteve kompjuterike për t'i treguar ato histori. Tregime të tilla përmbanin një përzierje të imazheve dixhitale, tekstit, transmetimit audio të regjistruar, videokli- peve dhe / ose muzikës. Këto histori ishin imponuese dhe kuptimplote dhe doli të jetë e rëndësishme për trashëgiminë kulturore

të secilit vend gjithashtu. Pas shumë sesioneve të Skype dy avatars vizituan çdo shkollë dhe cdo qytet për një javë.

Vendet: Belgjika, Kroacia, Republika Çeke, Greqia, Hungaria, Italia, Norvegjia, Polonia, Portugalia, Republika e Moldavisë, Rumania, Spanja, Suedia, Turqia

Mosha e nxënësve: 15 – 19 Linku I projektit: https://twinspace.

etwinning.net/21062

Produkti: http://bit.ly/etwinningch20

(32)

30 Të mësuarit nga e kaluara, projektimi i të ardhmes sonë:

Trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet eTwinning

Nuestra Historia Al Rescate

Pse? Duke filluar nga studimi i heronjve historikë të vendeve të tyre (Hannibal nga Tunizia, Viriato nga Spanja dhe Falcone nga Italia), studentët u frymëzuan nga trashëgimia kulturore dhe u bënë heronj të së tashmes duke propozuar zgjidhje për problemet dhe temat aktuale duke përfshirë emigracionin e refugjatëve, dhunën dhe përfshirjen.

Çfarë? Studentët në grupe shumëkom- bëshe krijuan një Kahoot kulturor: Historia e Rescate, lidhur me tre heronjtë e tyre.

Si? Nxënësit në tre grupe shumëkombëshe kërkuan informacion për heronjtë e tyre dhe prodhuan video rreth këtyre heronjve duke qenë transmetuesit e Historisë. Ata krijuan një Kahoot kulturor dhe konkuruan me njëri- tjetrin në një videokonferencë. Gjithashtu, duke qenë heronjtë e së tashmes, ata

bënë një e-libër, duke paraqitur zgjidhje për problemet aktuale.

Vendet: Italia, Spanja, Tunizia Mosha e nxënësve: 14 – 19 Linku I projektit: https://twinspace.

etwinning.net/24960

Produkti: http://bit.ly/etwinningch19 (llogaria është e nevojshme)

Misteret në Mesjetë Europe

Pse? Studentët zbuluan dhe hulumtonin aspektet e Mesjetës në vendin e tyre dhe vendin e partnerit të tyre me qëllim që të njiheshin me themelimin dhe zhvillimin e qyteteve dhe fshatrave të tyre dhe të zhyteshin thellë në trashëgiminë e tyre kulturore.

Çfarë? Studentët krijuan rrëfime të ndryshme rreth aspekteve të Mesjetës, të paraqitura si shfaqje të shkurtra, karikatura

ose piktura. Këto produkte u vendosën së bashku në një libër dixhital.

(33)

Ju jeni foto - Tu eres el cuadro

Pse? Qëllimi i projektit ishte që t'u mundësonte studentëve të marrin një pasqyrë të thellë në veprat e artit, domethënë pikturat e famshme të vendosura në muze të Evropës. Kështu, ngritja e vetëdijes për vlerën e trashëgi- misë kulturore si një mjet për t’u lidhur me të kaluarën me jetën e tyre të tanishme, për të vlerësuar diversitetin kulturor, për të zbuluar historinë dhe vlerat e përbashkëta dhe për të zhvilluar respekt dhe mirëkuptim reciprok.

Çfarë? Rreth 200 piktura që datojnë nga Rilindja në Artin Modern u ri-miratuan, fotografuan dhe ngarkuan në TwinSpace.

Fotot, duke përfshirë punën bash- këpunuese dhe posterat u shtypën dhe ekspozita së bashku me prezantimet u mbajtën në të gjitha shkollat partnere.

Si? Studentët u ftuan për të zgjedhur piktura të famshme dhe për të rivendosur skenën e pikturës duke marrë një rol dhe duke marrë përsipër dhe shprehjen e

fytyrës të personazheve. Kjo krijoi fotografi të ngrira të jetesës, të cilat u fotografuan dhe u ngarkuan në TwinSpace ku u ndanë nga të gjitha shkollat partnere. Fotot u bënë burim i aktiviteteve të ndryshme bash- këpunuese në internet si lojëra, kuize, gara, shkëmbime komente dhe prezantime.

Vendet: Greqia, Italia, Polonia, Portugalia, Rumania, Spanja, Turqia

Mosha e nxënësve: 10 – 19 Linku I projektit: https://twinspace.

etwinning.net/22676 Si? Së pari, studentët fituan njohuritë bazë

të Mesjetës duke bërë turne udhëzuesish të qyteteve të tyre, duke shikuar videot rreth kohëve mesjetare dhe duke lexuar tekste.

Pastaj, ata grumbulluan ide për rrëfimet e tyre që përshkruanin aspekte të Mesjetës.

Nxënësit nga të dyja vendet bashkëpunuan për të krijuar rrëfime, të prezantuara si video, histori ose karikaturë, së bashku.

Vendet: Italia, Gjermania Mosha e nxënësve: 11 – 14 Linku I projektit:

https://twinspace.etwinning.net/49815 Produkti: http://bit.ly/etwinningch21

(34)

32 Të mësuarit nga e kaluara, projektimi i të ardhmes sonë:

Trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet eTwinning

Trashëgimia kulturore është si unaza e familjes së mbretit që

kalon nga njëri brez në tjetrin.

Pra, ky është një thesar , për të cilin ne jemi përgjegjës jo vetëm

për të shpëtuar dhe për t’u mbrojtur, por edhe ta kalojmë te

gjeneratat e reja.

Adriana Laze, Albania Të gjithë njerëzit kontribuojnë në kulturën e botës. Prandaj është e rëndësishme të respektojmë dhe të mbrojmë të gjithë trashëgiminë kulturore, nëpërmjet ligjeve kombëtare dhe traktateve ndër- kombëtare. Trafikimi i paligjshëm i objekteve dhe objekteve kulturore, plaçkitja e objekteve arkeologjike dhe shkatërrimi i ndërtesave dhe monumenteve historike shkaktojnë dëme të pariparueshme për trashëgiminë kulturore të një vendi".

Sakine Rüzgar, Turqia

eTwinning bazohet në projekte bashkëpunimi, shkëmbimi i

ideve dhe

besimeve në mes të shkollave nga vende të ndryshme; ajo ndërton respekt, mirëkuptim dhe njohuri. Çfarë mënyre më e mirë për të mësuar rreth trashëgimisë kulturore të njëri-tjetri?

Maria Vasilopoulou, Greqia

Zëri i mësuesve Ne duhet ta vlerësojmë trashëgiminë kulturore të vendit tonë për të kuptuar të tjerët dhe për t'i hapur sytë botës.

Irene Confalone, Itali

(35)

Trashëgimia kulturore është një bartës i

kujtesës. Kjo ju lejon të hyni në një marrëdhënie personale me objekte dhe hapësirë të jetës së përditshme të gjeneratave të kaluara, të zbuloni se si njerëzit mendonin për veten, komunitetin ku ata jetonin dhe si e kuptuan botën.

Piotr Krzysztoforsk i, Polonia

përkasim një shoqërie që ka rritur rrënjët e saj përmes përvojave të kaluara dhe po

zhvillon identitetin e saj në të tashmen për të udhëhequr drejt së ardhmes. Ne, si mësues, mund të forcojmë nyjet e trashëgimisë sonë kulturore përmes projekteve ndërkombëtare si eT

winning ose Erasmus +, të cilat përforcojnë vetëdijen dhe ndjeshmërinë e nxënësve tanë për rëndësinë e vlerësimit të vlerës së madhe të të gjithë botës.

Fina Vendrell, Spanja Mendoj se edukimi mund të jetë me

të vërtetë i dobishëm në përhapjen dhe ruajtjen e trashëgimisë kulturore deri sa të zgjedhësh mjetet e duhura.

Në fakt, arsimi mund të përfaqësojë një mënyrë shumë të drejtpërdrejtë për të komunikuar me të rinjtë dhe kjo bëhet më e efektshme nëse prezantoni këtë temë në mënyrë interesante për marrësit. Sa i përket rolit të eTwinning, unë mendoj se është facilitatori i përsosur për të gjithë procesin.

Gabriella Gasperini, Itali

Mendoj se trashëgimia kulturore e çdo vendi tregon historinë e saj historike dhe historinë e pasur që do të informojë gjeneratat e ardhshme të vendit. Ajo mbahet dhe mbijeton në mendjet dhe zemrat e popullit të saj.

Trashëgimia kulturore është rrënja e kombeve, e cila gjithnjë lulëzon nga shpirtrat e dashur të popullit të saj.

Lina Qashu, Jordani

Trashëgimia kulturore përfaqëson kaq shumë për mua. Ne rritemi me

këtë kontekst të tërë. Gjuhët, zakonet, ushqimet, traditat, muzika, vallëzimi,

ngjyrat, pikturat, madje edhe mënyra me të cilën po vishemi është ndikimi nga trashëgimia jonë kulturore. Unë jam francez dhe vij nga Martinika.

Është një ishull i

vogël që ndodhet në Detin e Karaibeve. Në të vërtetë, unë u ndërtova me dy kultura dhe unë jam

krenar për këtë.

Mirella Martins,

St Paul Les Dax, France

(36)

34 Të mësuarit nga e kaluara, projektimi i të ardhmes sonë:

Trashëgimia kulturore e Evropës nëpërmjet eTwinning

Trashëgimia kulturore na përcakton dhe mendoj se është shumë e rëndësishme për të ndikuar te

të rinjtë për t'u kujdesur për këtë trashëgimi. Unë mendoj se do të

ishte mirë ta lidhim trashëgiminë me interesat e studentëve të sotëm,

të përdorim teknologji të reja për të bërë përmbajtjen e trashëgi-

misë kulturore më të kapshme dhe më interesante. Brezat e sotëm

kërkojnë përgjigje më të shpejta dhe ne duhet t'i përshtatemi kësaj.

Përndryshe, studentët do të kthehen në përmbajtje të tjera.

Vesna Kostic, Serbia

Trashëgimia kulturore duhet t'u mësohet nxënësve të rinj

në shkolla, pasi u

lejon atyre të jenë të hapur ndaj qytetëri

-

meve të tjera dhe u

lejon atyre

të zbulojnë ngjashmëritë dhe të jenë të vetëdijshëm për dallimet

si një lloj pasurie dhe diversiteti njerëzor . Prandaj, duke pranuar

veten dhe të tjerët, është në fakt përfshirja.

Olfa Ben Hassine, Tunizia

Trashëgimia kulturore është globale; të gjithë e kanë atë.

Svetlana Borsch, Ukraina Është

ADN-ja jonë ... Evropianët janë një përzierje e kulturave dhe kjo është e mirë sepse trashëgimia jonë është unike. Ne jemi ajo që jemi, sepse e kaluara na

ka pasuruar dhe gjithashtu sepse të tashmen na

e ndryshojnë gjatë gjithë kohës. Historia shkon drejt një të ardhme që me siguri do

të sjellë ndryshime të reja për Europën.

Megjithatë, trashëgimia jonë është atje dhe kjo është arsyeja pse është kaq e rëndësishme për të ruajtur kujtimin e njerëzve, vlerat e tyre, arritjet e tyre dhe gjithashtu gabimet. Pa të, asgjë nuk do

të ketë kuptim për gjeneratat e ardhshme.

Delfina Casalderrey

, Portugalia

Références

Documents relatifs

Donc, comme toute chose, nous sommes nous mêmes en liaison avec l’indéterminé, ce qui permet peut-être de comprendre au moins ce qu’il n’est pas.. Le Tao serait le

11 Myfti: dinjitar fetar, interpret zyrtar i ligjit mysliman. Gjatë një kohe të Myfti: dinjitar fetar, interpret zyrtar i ligjit mysliman. Gjatë një kohe të gjatë, çështja

Ashtu sikurse është nënvizuar qysh nga Max Weber, ajo që diferencon njejtësinë etnike nga forma të tjera të njejtësive kolektive, fetare apo politike, është fakti se ajo është

Cette caractéristique essentielle, jointe à une grande commodité d'emploi des réactifs, a dès lors amené un grand nombre d'auteurs à utiliser la réaction de PREVOST et

Një shqetësim tjetër i vendeve të Ballkanit Perëndimor është dhe fakti që disa liderë evropianë në vend të altemativës së anëtarësimit kanë propozuar

Shumica e studimeve që shqyrtonin këtë çështje – bazuar në analizën e të dhënave për më shumë se 4800 fëmijë të moshës 6-16 vjeç që morën pjesë në Studimin e

Dokumenti”Rekomandime praktike të zgjedhura për përdorimin e kontraceptivëve” (botimi i dytë), ofron të dhëna si të përdoren metodat kontraceptive në mënyrë të sigurt

Nëse ka rrezik nga SST/HIV (gjatë shtatzënisë ose pas) rekomandohet përdorimi i përpiktë dhe i drejtë i prez- ervativëve, qoftë vetëm ashtu ose të kombinuar me metoda