sich den Graeca Glossierungen als Verständnishilfen beigegeben, die allerdings auch Zeugnis von Mißverständnissen oder zumindest von Bedeutungsverschiebungen sind. Eine gewisse Kreativität der Autoren zeigt sich sowohl bei Neubildungen, sei es bei hybriden Wortbildungen oder Ableitungen, als auch in semantischen Belangen. Hierbei lassen sich auch Bedeutungsverschiebungen, bis zu Verwechslungen feststellen. Paul Tombeur : « Vt ita dicam et similia. Vulgarismes et néologismes » (p. 345-365).
Paul Tombeur dokumentiert anhand von Brepolis Latin, dem Portal der lateinischen Onlineprojekte des Brepols Verlages und seiner Partner, wie digital vernetzte Daten-banken als Ressource für Recherchen zu lateinischen Neologismen im Mittelalter zu nutzen sind. Als ausführliches Beispiel untersucht er das Erstauftreten des Wortes wallon und anderer Bezeichnungen der belgischen Sprache im Mittelalter.
Helena Leithe-Jasper Mittellateinisches Wörterbuch Bayerische Akademie der Wissenschaften h.leithejasper@mlw.badw.de Maurilio Pérez González – Estrella Pérez Rodríguez (éd.), Influencias léxicas de
otras lenguas en el latín medieval / Influences lexicales d’autres langues sur le latin médiéval / Lexical Influences of Other Languages on Medieval Latin, León - Valla-dolid, 2011, 365 p.
INDEX DES MOTS ET DES EXPRESSIONS ÉTUDIÉS Ab auis et atauis : 269 Ablatum : 285 Abscussa : 281 Abscussio : 281 Abscutere : 280-281, 285 Absola : 281-282 Abtestari : 281 Acetre : 146 Acherdus : 71 Acronychos : 72 Acrozymus : 334-335 Açuchacus : 124, 128-129, 133 Acula : 283-284 Acutibilis : 351 Ad iugulum uenire : 293 Ad mentem uenire : 292 Ad notitiam deducere : 295 Adhereditare : 284 Adhereditatio : 284 Adil(e) : 192 Adnarratio : 71 Aduitalis : 275, 284 Aegidia : 336 Aestheteria : 71 Afroniosus : 74 Agalma : 332, 334 Agere habere : 291 Agonotheta (-nit-) : 334 Ahanagium : 303, 305 Ahanare : 303, 305 Ainis : 70 Alalagma : 332 Albicerdo : 283 Albicerdonissa : 283 Alboroz : 158 Alcaçer/alcazar : 138, 264-266 Alcaide : 138, 141, 143-144
Alcharia/alqueria : 123-125, 129-130, 132-133 Aldea : 124, 129, 132-133, 252, 259-262, 265-266 Aleue : 158 Aleuoso : 159 Alfadia : 145 Alfanec : 57 Alfetena : 101, 105-107 Alfoz : 158, 252-258, 265-266 Alguazil : 141-142 Alimma : 332
Aliquid est alicui menti : 295 Allophylus : 333, 334 Almiphonus : 337 Almofalla : 145 Almunia : 141-143, 262-266 Aloc(h)os : 335 Alogia : 331 Alterutrare : 351 Altithronus : 337 Alumnulus : 351 Amarugma : 330, 341 Ambitus : 285-286 Anaglypharius : 338 Anax : 71 Anax : 332 Anni discretionis : 275 Anomia : 335 Antecoambire : 75 Antepraedicamentum : 351 Antequadragesimalis : 351 Antescribere : 351 Antigraphus : 341 Anubda : 100 Aoristus : 71 Apelioticus : 71 Apofereta : 338 Apophoreta : 338 Aporiari/-re : 333 Apud nos : 352 Arc(h)isterium : 76, 338-339 Arch(i)ierarchus : 339 Archiaduersarius : 76 Archiclocus : 74 Archileuita : 76 Archiloga : 328, 340 Archipontifex : 76 Archipr(a)esul : 76 Archisigillarius : 76 Architrenius : 328 Architriclinus : 333 Archon : 330 Aretalogus : 341-342 Arhipolites : 339 Armelinus,-ina : 58-59 Armenum : 335 Arretoma/rodoma/rothoma : 147 Arreum : 69 Artificma : 328
Ascendere super debitum : 273 Asogia : 331 Aspirator : 351 Assenus : 70 Astrolapsus : 342 Athlum : 335 Atiba : 101-104 Auctoralis : 351 Aueseto : 192-193 Aurigraphus : 351 Austurino : 59 Azeyfa : 139-141 Ba(h)en : 333 Bactroperita/us : 75 Bagus : 186-187 Baraganna : 193 Barathrum : 321 Barbara lingua : 352 Barraca : 111, 118, 121-122, 132-133 Barrium : 124, 127-128, 133 Barzia : 187 Basilionis : 74 Basilissa : 332 Basilitius : 338 Bassta : 278 Bauzador : 159 Becer : 61 Beczka : 278 Bene : 290 Beneficia : 238 Berregano : 60-61 Biblos/-us : 332
Bimada : 187-188 Blancula : 284 Blemmi : 74 Bogs : 62 Boistellata : 304-305 Bolengarius : 303, 306 Botaria : 348 Boterius : 348 Botira : 348 Brachen : 75 Brachylexium : 340 Brachylogus : 328 Bracolo : 194 Brauium : 333 Brauium : 334 Brephotrophita : 340 Breuilogus : 337 Bricius : 68 Broca : 62-63 Buffa : 302, 306 Burgward(i)um : 246 Buscus : 302, 306 C(h)oraula : 331 Cacaformis : 338 Cacamonstrum : 338 Cacascopus : 340 Calcariales : 284 Calceia : 302, 306 Callare : 87, 90 Callis : 124, 128, 133 Calumma : 332 Camba : 302, 306-307 Cambagium : 302, 307 Cambarius/canbarius : 307 Cambiatio : 301, 307 Campa : 194 Campana : 271 Campus caballarum : 288 Caput : 287 Carozal : 194-195 Carraria : 124, 128, 133 Carratura : 307 Carrucata : 307 Casa : 118, 120-121, 132 Castellum : 124, 126, 131, 133, 266 Castrum : 124-126, 129-131, 133 Catacominatio : 76 Categorare : 341 Categorizare : 339, 341 Catholicanus : 338 Cationtis : 71 Cauada : 195 Cauen(e) : 195-197 Cauere : 41-44 Caulista : 284 Cautela : 41, 44-46 Cautio : 41, 46-48 Cecaumine : 336 Celeuma : 334, 338 Celeumare : 338 Centilogium : 337 Ceola : 69 Cephal : 332, 334 Ceruisia martialis : 288 Chaire : 334 Chara : 335 Charaxare : 334, 338 Charybdis : 335 Chere : 330 Cheuauqua : 302, 308 Chira : 334, 336, 338 Chirrare : 338 Choritu : 338 Cieuo : 197 Circuitio : 285-286 Circuitus : 285-286 Cithara : 158 Ciuitas : 124-127, 133 Cleptes : 338 Cleptim : 338 Cleptor : 338 Cliothedrum : 342 Cochleator : 282 cocitra/colcitra : 301, 308 Coenos : 332 Coggo : 247 Coieta : 197 Colideus : 68 Collegiarcha : 338
Commedere panem alicuius : 275 Compater : 288
Confundere : 272 Constagium : 363-364 Constamentum : 363 Constantia : 363 Constare : 364 Constitura : 362-364 Constoria : 363 Copisteria : 180 Copmannus : 245 Corbum : 69 Corcula : 331 Corcula : 341 Coretis, coretibus : 69 Corratiocinatio : 72 Corredoria : 188 Corrogata : 302 Corueia/coreweia/corouueia : 302, 304, 308 Cosmoy : 330 Cosmyerarcha : 328, 340 Costura : 363-364 Cottarius : 308 Creager : 72 Creagra : 72, 334 Credda : 246-247 Crematio : 248 Crida : 247 Cucurum : 245 Curiata : 301, 309 Curtillus/m : 309 Curucis : 69 Custamentum (cons-) : 363 Custus/costus (-um) : 363 Cycellus : 247 Dagla : 244 Dare se noscere : 291 Datiue : 71-72 Dchorzo : 278 De antiqua notitia : 292 Decametrum : 328 Decostamentum : 363 Decursatiuus : 71 Decutere : 285 Delentiales : 284 Delentionales : 284 Demas : 334 Deprauare : 272 Deprimere : 285 Derogare : 272 Di(s)wadiare : 168 Didrachma (-gma) : 333 Dimidius : 285 Diplois : 334 Dissologia : 330 Doctilogus : 337 Doliator : 282 Dolopathos : 338 Doma : 333 Domuncula : 118-120, 132 Domus : 117-119, 121, 130, 132 Doxa : 321 Drimus : 74 Dulos/-us : 332
Eandem chordam trahere : 295 Ecce : 229 Echae : 74 Edenis : 70 Elegizare : 339 Emblema : 342 Emenda : 309 Empruno : 197-198 Ennea : 334 Entheticus : 340 Eosus : 74 Epacyzantes : 75 Epistasis : 335 Epitoma : 332, 335-336 Equaritius : 288 Ergla : 75 Ergon : 332 Erkerus : 247 Eruedo : 198 Eschartare : 309
Esse una manus cum aliquo : 294 Estraierum : 310 Et : 220-221 Etiam : 221 Eucharis : 333 Eumandrita : 340 Ex(h)omicare : 75 Expapa : 351 Exprobrare : 271-272
Faida : 245 Fara : 245 Faramannus : 245 Fazquia : 145-146 Ferquidus : 245 Fieno : 85, 89 Filtortus : 246 Firdencella : 245 Fiuraerius : 246 Flotta : 240 Fludermagister : 246 Fociles : 198-199 Foderagium : 302 Foetorista : 282-283 Fogna : 91 Foragium : 303 Foresti : 248 Forniforus : 337 Forragium : 302, 310 Forrago : 303, 310 Forstmagister : 246 Franciloquus : 356 Frangere : 247-248 Franius : 246 Frater : 270-271 Fretengagium : 303, 310-311 Friskinga : 303 Fuderna : 68 Fueia : 304, 311 Fumales : 285 Fumalia : 283 Furnagium : 303, 311 Furnalia : 301, 311 Gaitagium : 312 Galeator : 282 Gallicanus : 356 Gallice : 356 Gallicus : 356, 360 Ganza : 199 Garandia : 168, 312 Garandire : 312 Garantire : 168 Garantisia : 168 Garantizare : 168, 303, 312 Garantor : 168 Garentela : 169 Gaschera : 313 Gaschier : 304 Gasta : 313 Gaurizare : 339 Gaustarius : 304, 313 Gergenna : 69 Germanice : 352 Gibra : 70 Gigas : 333, 334 Gigra : 70 Glassanus : 68 Gnosticus : 75 Gnotosolidos/-lytos : 337 Goela : 70 Gomor : 70 Guadagnare : 167 Guadagnum : 167 Guarantare : 168 Guarens : 168-169 Guberneta : 74-75 Guerpire/werpire : 302, 313 Guerra/werra : 89, 163, 165, 172-174 Guerrare/werrare : 165 Guerrarius/guerrerius : 165 Guerregiare : 165-167 Guerriare : 165 Guerrifer : 165 Guerrificare : 165 Guerrinus/werrinus : 165 Guerrire/werrire : 165 Gulositas : 300 Gutreria : 356 Habere : 291-292 Habere pro malo : 289 Habere sedes : 294 Habitacio : 111-113, 124, 132-133 (H)agios/-us : 334 Hanotus : 304, 313-314 Haya : 314 Hebdoma : 74 (H)edificium : 116-117, 132 Heparia : 284 Heuwa : 304, 314 Hierarchia : 332 Hieromysta : 334 Hieros : 334
Hierurgia : 332 Hippus : 75
Hodie octo dies : 293 Hodos : 334 Horama/-oma : 333 Horologium : 342 Horoscopium : 342 Hortulanus : 286-287 Hortus : 286 Hostagium : 303 Hrnczierzo : 278 Humiliatio : 288 Humulales : 283 Hymniboare : 339 Hymnifluus : 337 Hymnista : 339 Hymnizare : 339 Hyperlyricus : 340 Hypognosticon : 340 Hypopheticus : 332 Iactis : 337 Iactus : 274 Iasconius : 300 Iconisma : 332 Idalma/ind- : 338-339 Ieron : 330 Immobilis : 116, 132 In collum mentiri : 294 In inanitem redigere : 294 In uerbo capere : 294 Inbelga : 188 Inclamosus : 364 I(n)dalma : 332 Infirmitas : 270 Installare : 300 Intendere : 286 Interfugium : 300 Intrare in pondus : 272 Inwadiare : 168 Iornale : 314 Iornelius : 314 Ircharius : 283 Is,ea,id : 216 Ita : 215, 220 Itam : 220 Iugatura : 202-203 Ius munire : 288 Iuxta obequitationem : 273 Kossierzo : 278 Kozelo : 282 Lamista : 346 Lauoria : 188 Lectus : 177 Lingua nostra : 352 Logotheta : 333 Lomba : 189 Lombana/o : 189 Lombello/a : 190 Lombo : 189 Lorifex : 282 Lubricamentum : 347 Lycisca : 336 Machia : 340 Mamposturia : 202 Mandadoria : 188 Mansione : 288
Manus leuare/mouere in aliquem : 295 Mare : 288 Martialis : 288 Masopustales : 283 Medius secundus : 285 Megalos : 336 Mekotes : 331 Melodigma : 339 Mencaldata : 314-315 Mensator : 282 Mercari in aliqua re : 289 Mesleia : 302, 315 Metkales : 146 Metsecundus : 285 Mettercius : 285 Mezquita : 158 Micrologus : 328 Mictos : 332 Mimilogus : 337 Mittere ad tenendum : 273 Moechia : 333 Monologion : 329, 340 Mostalia : 199-200 Muria : 190 Myctiron : 330 Nabl(i)um : 334
Nereus : 343 Nisi : 229 Nomia : 340
Non habere rationem : 292 Nonastitutio : 270 Nonparitio : 270 Notitiam habere : 292 Nulliunde : 281
Nullus mouebit uobis crinem : 293 Nux uacua : 288 Obryzum : 333 Oculus : 288 Oestrus/-um : 343 Olus/holus : 349 Onocentarurus : 333 Onoma : 332, 334 Opse : 334 Orgia : 326 Ortus : 266 Os aperire/concludere : 294 Oseringus : 247 Ouallones : 361 Oxa : 200 Palinodian : 330 Panaretos : 333 Pancrisis : 328 Panormia : 338 Papa : 351 Papalis : 351 Papatus : 351 Parma : 336 Paropsis/-apsis : 334 Pasturagium : 315 Pati : 286-287 Patuum : 122 Pazones : 200-201 Pectinifex : 282 Pellis alba : 288 Per collum mentiri : 294 Per gulam mentiri : 294 Peribolus : 333 Periparacliton : 340 Peripsema : 333 Perizoma : 333 Phagoloedorus : 333 Phasma : 342 Philargyria : 333 Pichria : 330 Pileator : 282 Pinax : 342 Plano/-um : 190-191 Plantado : 202 Plantare : 191-192 Plantatio : 202 Planus : 21-32 Plasmula : 338 Plastes : 338 Plastor : 338 Pluma inferior : 288 Pneuma : 321 Poderes : 333 Policus : 342 Poliger : 337 Politicus : 342 Polose : 333 Pompaticus : 338 Porisma : 342 Porsonium : 315 Possessio : 115-117, 132 Post tergum/scapulas : 273 Postura : 202 Praeauus : 269 Pregancias : 201 Prestare : 364 Prester : 336 Prestis (prę-) : 336 Propriae mentis esse : 295 Proselytus : 333-334 Proslogion : 328-329, 340 Prototestis : 337 Psaltes : 331 Pseudopapa : 351 Pyramoides : 333 Quadridiomaticum : 338 Qualiter : 206, 218 Que : 218-219, 228-232 Quia : 218 Quod dicitur/uocatur : 352 Quod dicunt/uocant : 352 Quod : 218-219, 228-229 Quomodo : 205-232 Rafallus : 122-124, 132-133
Rauallus : 127-128, 133 Reallus : 110, 122-124, 130, 132-133 Recare : 85 Rehabere : 365 Rehauton : 304 Reintroducere : 365 Reintroire : 365 Reiudicare : 365 Reluar : 201 Repercutere pignus : 274 Rewadiare : 168 Rhamnus : 333 Rhema : 334 Rinos : 330 Roagium : 302, 315-316 Rocador : 103 Rocum/rogum : 102-104 Romanus : 358 Romphaea : 321 Rotagium : 302 Rotaticus : 302 Sagittatum : 274 Sardon : 202 Satrapa : 335 Scabinus : 302, 316 Scamma : 334 Sciola : 338 Sela : 178 Si : 274-275
Sic (si, sit, as(s)i) : 215-216, 220, 222-223 Sic dictus/nuncupatus : 275
Sicut : 214 Sicut... ita : 270 Similiter : 216
Siue (sibe, sibi, siui) : 221 Soma : 334 Sophialis : 338 Sophisma : 341 Sophista : 341 Soter : 334 Stalagium : 303, 316 Stallum : 300 Statica : 110-113, 118, 120-121, 132 Stauros : 334 Subses : 286 Substitutio : 180 Suburbium : 253 Sumptio : 363 Suscipere occasionem : 295 Symmysta : 334 Syncellita : 338 Syrma : 335 Talis : 216 Tam : 220-221
Tangere aliquem uerbo : 295 Teche : 330 Telos : 334 Territorium : 266 Tesseriskedecas : 334 Tetralogus : 328 Tetrarcha : 333 Teutiscus : 352 Teutonicalis : 360 Teutonice : 352 Teyoten : 330 Thanatos : 331 Thanatus : 340-341 Theodicia : 328 Theologia : 330 Theoria : 341 Theos : 341 Theosebeya : 328 Theosis : 341 Theotocos : 341 Thetis : 336, 343 Theutonicus : 352, 358 Thocos : 341 Threnora : 336 Thurificma : 328, 338 Thyinum : 333 Thymiama : 334 Treugua : 89 Trialogus : 338 Tritor : 301, 316 Turris : 124, 129-131, 133, 265-266 Tympanistria : 333-334 Vadimonium : 171 Vas : 171 Vastare : 170-171 Vastus : 170-171
Velle comedere lupos : 294 Venire ad manus alienas : 292
Venire alicui ad manum : 292 Via missalis : 272
Via : 124, 128, 133 Vicus : 124, 127-128, 133
Villa : 124-127, 130, 133, 259-260, 266 Vocare sub coronam : 179
Vranicus : 321 Vranos : 334 Vsa : 200
Vsque ad unum filum : 293 Vt : 228-229
Vulgari lingua : 352 Vulgariter : 352 Vulgo : 352
Vulgus cornua extollit : 293
Wachié/wachiez/waskie/waschie : 304, 316 Wacta : 166-167, 170, 172 Wadiare : 168 Wadiarius : 168 Wadiatio : 168 Wadiator : 168 Wadium : 166, 168, 171-173 Waisdum : 171 Walonice/Guallonice : 352, 354 Walonicus : 354-355, 358, 361-362 Wambasium/ wambitium/gambasium : 171 Waneria : 167 Wannagium : 167 Wantus/wanto : 171-172 Warda/wardia : 172 Wardōn : 163 Waso/guaso : 171-172 Wastellus/gastellus : 171 Wer(e)geldum : 169-170, 172 Werpire : 172-173 Widerdonum : 169, 172 Wolda : 171 Wuidare : 316-317 Yrini : 334 Yuerna : 302, 317 Zabazogado : 100
Estrella Pérez Rodríguez LELMACEL, Universidad de Valladolid estrella@fyl.uva.es
Maurilio Pérez (dir.), Lexicon Latinitatis Medii Aevi Regni Legionis (s. VIII-1230) imperfectum, Turnhout, Brepols, 2010 (Corpus Christianorum. Continuatio Mediaeualis), LXXVII-805 p.
La publication d’un nouvel instrument de travail, dans le cadre du réseau des diction-naires du latin médiéval européen, est une très bonne nouvelle, et nous ne pouvons que nous réjouir de la parution du Lexicon Latinitatis Medii Aevi Regni Legionis (désormais LELMAL), produit d’un travail collectif lancé en 1995 (introduction, p. v et vi).
Une longue et riche introduction en trois langues (d’abord en espagnol, p. v à xlii, puis en anglais, p. xliii à lix, et en français, p. lx à lxxvii) narre l’histoire de l’entre-prise et en explique les présupposés. Un certain nombre de détails de cette histoire et de la façon de procéder nous semblent mériter une attention particulière.
Dans un premier temps, il peut être utile d’une part d’expliciter en quoi et pourquoi ce Lexicon est intitulé imperfectum et, en conséquence, ce qu’on peut y chercher ou non, et d’autre part de préciser ce qu’implique le sous-titre en espagnol du LELMAL (« Léxico latinorromance del reino de León »). Le LELMAL est une étape préliminaire sur la voie d’un projet de plus grande ampleur, destiné à englober également la Castille, le Lexicon Latinitatis Medii Aevi Castellae et Legionis (ou LELMACEL) ; plutôt que d’attendre