ا ث او ا م ا ةرازو س د ن د ا د – م !ا مو ا " ع !ا م م $ ا ع ا م ص&' ا ع ا م ر ا ةد ل جر ةر ذ اد ارد ت ط ا ن ن قط م !و ب ط ا دادـ إ ) ة :( ذ .ا فار إ ت ) ة :(
ر" يدـ رھ
2 2 و يدﺔـﺸﻗﺎﻨﻤﻟا ﺔﻨﺠﻟ
: ـ يراو ج ا : ر د ' و' ق د& : $ـ
ا ا
:
2012
-2013
أ
وظ ا ن د د ا ةرود ر ا فر د ا ا رھا ر ، ؤ و ل او ا # ج % # & ار ' ( ن يذ ا ر +ا ، & ود , إ دؤ ا ب /+ا # ر % 0 1 ا ةر / ا ل1 ( ا رھاو ظ ا نأ ك ( و ، # ن 3ط%ا ر56 وأ
هاد %إو ا , # ط 8 س ن 1 & ار ' ضر 0 &ّ%< ؛ض ا &> & 35اد ر ? ةرو او %و1 نأ ن1 ن ذ ا ن # 0 ا ء ؤھ ، ن %و1 ا ن ا ن # 0 ا , إ د % م& /0%أ نود ،رھاو ظ ا هذ ھ ل ثود # فارطأ ةر( در ف ط ا & أ % /ارد ل ا ةرھ ظ ا رھاوظ ا هذھ ن ن و ، & اذ د ةرھ ظ ا ر& و ط#/ تاوذ ھو " : ق ط ا ةرھ ظ ." ا ةرھ ظ د ز ا رھاوظ ا ن ن ق3ط ىد ھر ' نأ م?ر و 5 إ ذ 0% ا ل35 ن ل11 ا س در0 ا , ھأ ا ةد و م اذ ةر ا ةرھ ظ ا هذھ ،
& إ ' # ا G &% ا # ر ا ن & و 8 8 ن وز ا
ت/ ةرھ ظ ، وز ا 3 ا ء &%H
إ ، %Iا # ر ا , إ و و م د8 ا ير( ا &5 ر ر ت ا ل1 & ر %إو د & د ّنأ ھدو و ز ا فر م ةرھ ظ ، ل1 1ر و و 5 ب/ ف# 5 و و ھ / ا & , إ >H ،ءاو/ د ,# 31 &% رJ ا وأ ر ا ت ا ن او ر/+او 5( ا 3 ا #5#5 ظ % ز تاز0 ر % > ل1( ھ ظ ت >أ د8 ، & ار ' % أ ن ف(1 & اذ G #1( ق3ط ا ةر 3 5ا ن م?ر ا ت # ر( ا صو % ا ل 0 /ا ىد ن د # ةدھ ت / ، &8 ةرھ ظ ا هذھ قرؤ نأ ارود & ن 1 ر 5 او #5اد ا تار ؤ ا ن % و 0# 5 بور> ّنأ د وز ا ة ا لھ 1 ، ر/+او او يرGاز ا تار ' ا / ن لز س +ا 3 ا ل#5 ق#5 ,# ت# ا تار J ا عو و ، ر 5 ا &% M % ر/
&> ن رط ا 1ر ( م ق و ط ر & م نأ د ،ن 1 ر(# G &% ل 0%ا ءار> او ءار/ ا ض ا ق و ت ر ط ر ، ا ل8 ا ه > را رار إ ,# G 3 ت ا ل1 و د( ,# ، او ا رذ ا تار J او ت و ا هذھ ق ط% و 8 >ر ن 1 ا د او ا & يرGاز ا ، تر (أ ثو او ت G Hا ن د د ا /+ا ,# ت0 و ا ا ب ةرھ ظ ا هذھ ر ( %ا ءارو % 1 ا ، ت د ع 0 را , إ
ب ت /ارد ھر أ 8 8 تاو%/ ا / ةرھ ظ & ھا و ن ف(1 ت أ % ط8 س ثد يذ ا نو1 ،ةر 5+ا مھر/أو ن وز ا ن 3 # ت % 8 او ت3 0 ، ل ، ا ت/ ا تار J او ت و ا ن د د # ج % ر +ا 8 8 د8 ل / ق3ط ا /% يرGاز ا 3 %/ 1 2000 : 14.5 % ، 0 ر د ث3 تاو%/ ط8 , إ /% %19.25 أ ، %/ 2004 د8 ـ رد : %22.5 ، هذھو ب/% ا # / ا ن1 &#ھ وأ % & / ا & ، ,# و م?ر ا ن و ت ر( ا G >8 ا رGاز ا 5 د راد إ نو% ةر/+ا يرGاز ا اذ1و ل د ا يذ ا ير أ # ل35 %/ 2005 ، ف 05 # ن ةد ر آ ق3ط ا إ نأ هذھ ت د ا م فر ، > 05%ا ل تداز 0 را ًظو # هذھ تاو%/ ا ةر 5+ا ، ةر( ةرو ةر/+ا ن 1 ىر5+ا ھ ت0 ا ر Q %1و ، ن &% ر %ا و ةرو تذ5 ا د ت ا هذھ ّن< ، ر/+ا ت 3 ا م ظ% 8G3 ا 1 ( ا M /% ك10 ،ن %او8 ا ن/ & د ع 0 را ل ع / ا % 1 إ ن د # يزار ا و1 ةرھ ظ# & ر %ا ةد ن ف 05 ا ن1 أ #1 جاوز ا م ظ% دد( ا ن 1 #1 %+ اذھو ،ةرھ ظ ا هذھ ر ( ت & %ا ا ت ا ل1 ىو / ,# ل يرGاز ا ا ق ط% ,# ط8 س د د( ا ، %و% 8 ا ةرGاد ا ن ةد ز ةرھ ظ ا ر ' او ص 5( و ص5 M&% ا س0% زار ا ر اد ا هذھ ل1 ن م?ر ن1 / ا ار ا ت ر5 ا تاذ ن 1 ,# ظ # ا , إ / /أ ع 0 ر ا اذھ ب /أ ر و ،ق3ط ا ت د د از ن % م اذھ ّنأ إ ، ،ض ا &> 1 ( ا 8 او د او ا فورظ ا ن % ا ل او ةد ن ر10 ا ن د د ا د ن+ ؛م& 5 لھ % ف3 5ا ,# ةرؤ ةرھ ظ ا هذھ لJ( مھر 10 م& ھا >و R و م&% ع ا ء # 5و ، ةر 1 دو8 ذ% ، اذھ اذ5 >و م ھ ا ةرھ ظ ا ف و و ل35 ن ةدد ت 5 # ا #1( عو ، ھد أ دد ن م?ر ، & ر ن >5 ا ر Iا ,# Gز ةرو و و فو و او ا دG 8 و ل1 و 5 ر ا ن ذ5+ا . و &% ب /أ ةد /ارد ا هذ ھ عو >و ر 5ا م د 8 و ھ &% و اذ و ھ ،جر 5 ا ةد & ( , # لو ?ر ا ء ( ل1 ل و وأ ل د &% اذ ، و>و ت 3 ا ب %او ن ب % /ارد , إ >H ا ل #5 ا وأو ، ةر /S ا 0# 5 ت >و &% د و ر آ ن &% ر % و ت 3 ا هذھ ىو / ,# ثد نأ ن1 1 ،ل وط د ير از ا ا ق ط ا ر ا ل او ) : ر از ا د ت ط او ن ط ا ن " # " اد " $ارد ةر و او ( ارJ د ا ع ا م# ر / /ر ، ، او % /%Hا مو# ا #1 ، 2005 -2006 ص ، 13 .
ت ك 10 ا اذ ھ ل 1 (أ م ھأ 5و ير /+ا ك10 3 & ا ت و>و ا /ارد 5( ا و ھو أ : ق ط ا ن أ ، " و %و ا ب $'ا 8# ا # ا ت /ارد ا ةرد % & د 8 0 ز ا ةر /+ ق3 ط ا ثود 3 و لھ+ا ل5د ب /' و ا ث د +ا ن 3 > ، رGا و ن وز ا نوؤ( رر1 ا لھ+ا ل5د ن ي %1/ ر8 و # ل 5 واد ا % م % # ت دو وو ،ير و ل سأر ن أ يذ ا ا ط /و ا ق3 ط ش وأ بر +ا % ن ءاو / نار ا ق3 ط ا ت د ع 0 ر و ا ت3 / ا ن 3 > ، 0 ةر /+او در 0 ا , # ةرھ ظ ا هذھ ر آو ، إ دؤ ا ب /+او . ن أ ن 1 ر5Iا و>و ا ب / ا ار % ب%او ن ب% لو # /ارد م 8 ا و /+ا ض د وأ د%0 إ ،ق3ط ا ب /أ ، 3 إ & # حر او لھ+ا ل5د , إ دؤ ا ب ل5د ا اذ ھ ب /أ د د ' / لو # ا ر 8 ا ض Vو يذ ا 3 Hا م ھ ا اذھ ث د ا يرGاز ا . # /ارد ا عو >و %ر 5ا ءارو ن ن 1 د 8 و فاد ھ'ا ف ( 1ا و &% ل5د / /+ا اود ا /او ا ر +ا & ن 1 ا ةد د ا تار J ا # ةر ' ا لھ+ا او ؤر م د8 فد& ب /+ا هذھ ن ف و ا ن ف(1 او ، د ع 0 راو ق3ط ا ثود م & وو ف وو ، & ن س % ا ن ا ن ةدG / ا تار /0 ا ن ةد /% و>و % 1 ا ب /+ا ر /0 و و ن وز ا نوؤ( لھ+ا ل5د ءارو ىد ،ق3 ط ا ثود هر ' ىر5أ & ن ر J ا و و /و/ ا او ا ن ز نود يرGاز ا ا ن ءز . ن أ " # ا " ھ'ا # ا % ا ن عو >و ا اذ ھ ھأ ن 1 عو >و # او ن ب % , # ءو > ا ط # / لو %و1 ق3 ط# دؤ ا ب /+ا ب % و , # و و و ،لھ+ا ل5د ب /أ ر ,# فو و ا ص 5 ا ,# ل5د ا اذھ ر ' ىد ر ق3ط# د وأ ثود ، 8 ا ت /ارد ا ن د د ا & إ تر (أ ا ب /+ا ن %و1 ا 8 ا ت /ارد ا ض و ، 5 ر ت يرGاز ضو 5 ا مد ن م?ر 8#ط ا ةأر ا &( ا >و ا ن ب 1 ن فر او ل5د ا اذھ ب /أ ل 0 . ھ / ا ب /+او ل او ا ر و >او ا /ارد ا هذھ ت و د # و ,# % ن د ، &% ?ز ا MG % او ةرھ ظ ا هذھ ر ( %ا ط5 ا م /8 Iا ،لو ,# ر5Iا وھ ىو ا ب ل1 ،ن ,# /ارد ا تو ا د8 ،ل ا لو'ا ب ,# ىو ا لو'ا ل)* ا ب نو% ا : "$ارد ا عو%و يرظ ا ء ا ، م> يذ ا ل 0 ا اذھ
ث ةءار/ " 0 ر 1 2 أو ق ط 35 ث ل1 & % د8 /ارد ا ن % ا ب ا أ ، ر5Iا وھ ىو ا 4 ا ل)* ا لو %و > راد يذ ا "$ارد 5 ا ر ط6ا و ، ل)* ا ث 4 ا ،ن ر5Iا وھ م > /ارد# %اد ا ر طHا لو ر %ا يذ ا لو'ا ث. ا % ص 5 ق ط ا ل او# لو ن 1 د8 % % ا أ ، ب $أ ق ط ا ر 4آو ه ث # 351و ، مھأ م د8 م " $ $'ا 9 ا و " 0 ا ر1ذ ، ار ا " / جاردإو ، 0ظو ا ق. ا و ت و . ا " / . 1 ( ﺔــﻴﻟﺎﻜﺷﻹا : ىد صو 5 ا ,# &% يرGاز ا او # ةد و1 ت ا رار /ا نر 8 ةر 5+ا هذھ # و> و ،اروط /%أ ن #5اد ا ت 3 ا ط % ةد ر و # راود+ م& از او ، & # ءادأ ل 1 و ط ار و % و ىذJ #1 ا % ا هذھ ّنأ ذإ ؛ر5آ اروط ا ق 8 م& / ل35 ن راود+ا هذھ R ث ؛ ا ق / م& طو% م/ يو ز & ر و ن د ن 1 ا ب#ط ا اذھ ق 8 ل أ ن و ، رور> ا
ج 3 ن 1 در ت/ ةر/+ ،ةر J ا ا ت #ط 0 1 ل35 ن اذھو ،ل ر ? ن ق/% ر يذ ا ز & ا اذھ ؛ إ % ا ا او Gاذ ةد و ل ،حور ت3 0 ا رار / ا & ب 1 نأ لاو +ا ن ل Vي' ن1 &%ود ن او ت 3 او ھو أ & %و1 ن # 0 ا ىد ا ةرGاد ع / ا لظ : ن وز ا ل35 ن ن &/ ناذ# ا
م&/ يذ ا ، & ( س / Hا &8 رط ن نو / 8 1ر ( 8 ء % مھراود' م& از ا ر5Iا وھ رار1 ت يو>% ا لد ا أد ,# G 8 ا ا ت 3 ا M /% ء % يذ ا كو#/ ا ن ن ط % كاردإ ن1 أ 1 ةر 0 ر 5+ا اذھ رر1 #1 ث ؛ل 0 ا # طور( ت 3 ا هذھ ن1 و ،ن وز ا ن ا ا ت 3 % ر ھد او //ؤ ن 3ط%ا لد ا و جاوز ا و تاذ 3 ا هذھ ن ل ا ، ا تاد و ا ن لز % ن 1 ير/+ا ق/% ك ذ ,# ف> ،لو 8 ا ا ت 3 ا 1 ( ماو ةر&ظ ھ+ا J G % ةد ,# مو8 و& ،ىر5+ا 5اد ,% ا ط (% ھرود ل8 ىر5أ فارطأ ل ن وز ا ط8 / ت/ و ، # ا ة ا . لو ل#5 Vي+ >ر نو1 نأ ن % اذھ ّن< ،3 1 31 ا ر ن1 3ط%او ، >ر ةرو ن 1 و و , ، Gز ا /%أ د + ل> +ا ءاد+ا نود ّنأ ن % س1 % / % 1 ب ل#5 Wيأ ن< ؛ت و ا تاذ ر ' و ر ؤ ا ق/% ا ن ق/% ةر/+ا م& از ا # ىد دار S /% ا ل(0 ا ج % إ وھ ل#5 ا اذھو ،ل11 ا ,# ن 8/% 8# ا راود+ : ل م&#( و ، & ن ير/+او اوز ا ا م ض ،مھراود' ماز 3 ا دار أ ةد د ر ارود & ا ةر 5+ا هذھ ،ىر5أ & ن م& 1و#/ ا ط > ا ن رد ق 8 و . ق/% ا ن ل1 & # س/' ا د 8 ا م 8 ا وظ% /% ا ماز ا مد ّن< # و ط > ا وظ% ا هذھ ،ل11 ا ن 1 &% 3ط%ا لّ1( و ، اوز ا ق/% او ير/+ا ةرھ ظ عو ذ , إ يدؤ د ، لھ+او ن وز ا ن 3 ا ن ن ط % //ؤ او ق ط ا ، ةر 5+ا تاو%/ / ھر و ذ ت ر ا ةرھ ظ ا هذھ ،ل#5 ا وأ ن & و هر اذھ ،ر ا و ,# رGاز ا م1 هرو> ف 1 ا ل / او د ع 0 را ل35 ن ن 8ط% ا #1 ل 0 /ا ل % ارJ ر ,# ار1 د م يذ ا د از ا : ر> ا &% ل او % ر> ا 8ط% لد ا تو 0 ا ت و / ر ا ن ذ5+ا ، 0 ر او
ح ق3ط ا ت و ا ت ظ 3 ا ن 3ط%ا اذھ در و ،ن وز ا ن ط ار ا تر (أ و ، د و %أ ت ،م& 1 م& # 8 م ن ذ ا يرGاز ا نو% 8 ا ل ر لاو ' د ،ف ا إ ھ ، وز ا 3 # 0 ظو ا رو 8 ا ءارو % 1 ا ب /+ا ن د د ا نأ ن1 يذ ا رو 8 ا اذ نو1 ن ن و ،ير/+ا ق/% ا تاذ ا ت 3 ا M /% ,# ر أ ل5د ب /+ا هذھ , إ ،س1 ا وأ ل 0 او د> ا د> يو8 إ %'( ن يذ ا ر +ا ،ن رط ا 31 لھأ فد&# ق وو ، 8 وأ وز ا ة ا ل& / ءاو/ & و 0 ر&ظ ىر5أ تار J ب%
/ ا ل /أر ا ن /ارد ا هذھ ت ء / ث ا اذھ ن 8 / إ ر ( ا ن 1 ا ل5#5 ءارو ، 3 ا هذھ Iا ل د ث # / Gر ا لؤ / ا ّن< % و : ﻦﻴﺟوﺰﻟا ﻦﻴﺑ ﻞﻫﻷا ﻞﺧﺪﺘﻟ ﻲﺒﺒﺴﻟا لﺎﻣ سأﺮﻟا ﻞﺜﻤﺘﻳ ﺎﻤﻴﻓ ؟ Iا ر0 ا ت ؤ / ا ر % % و : ؟قﻼﻄﻟا ثوﺪﺣ ﻲﻓ ﻲﺟاوﺰﻟا رﺎﻴﺘﺧﻻا ﺮﺛﺆﻳ ىﺪﻣ يأ ﻰﻟإ ﻴﺟوﺰﻟاو ﻞﻫﻷا ﻦﻴﺑ ﺔﻗﻼﻌﻟا ﺔﻌﻴﺒﻃ ﺮﺛﺆﺗ ﻒﻴﻛ ؟قﻼﻄﻟا ﻲﻓ ﻦ ؟قﻼﻄﻟﺎﺑ ﻞﻫﻷا ﻞﺧﺪﺗ ﺔﻗﻼﻋ ﺎﻣ ف(1 ا , إ يدؤ م 8 د ا M&% ا ن 3 م ظ% م/ % ر ل و ه > 8 ، او / # / # و ل ؛ ا او ا ن ةد ت/ 8 8 ن ءز ن >ر %د ا %%< ، # & و #8 ا ث ا و% ا ث ت ق . ر < م # ر # جر د ب$. 2 . 2 ( تﺎـﻴﺿﺮﻔﻟا : & ن 1 ا ؛ ا تار J ا ن و ط ر ت أ ب /أ ق3ط ا ثود ت 3 ا ل 0 ا ز ,# ةر( ر ? وأ ةر( 8 رط ءاو/ /او ا ر +ا لھ+ا ن 5 ،ةر/+ا تاذ ا م ا و ا ,# ر ' ا %'( ن يذ او ،ن وز او ق ط% ع / او م1ار , إ يدؤ د هر و مد يذ ا ر 5+ا اذھ ؛ 0 ظو ا ل 0 ا اذ& ر % % ت >ر0 # و ، وز ا ط ار ا ك % 1 إ و ، و ا ت31( ا # : 2 ،ث ? فط د >ا م ت ط ع ، رد%1/Hا : ، ا ب 1 ا راد 1970 ، ص 45 .
خ ﻦﻴﺟوﺰﻟاو ﻞﻫﻷا ﻦﻴﺑ ﺔﻗﻼﻌﻟا ﺔﻌﻴﺒﻃ ﺮﺛﺆﺗ ﻲﺴﻜﻋ ﺮﻴﺛﺄﺗ قﻼﻄﻟا ثوﺪﺣ ﻲﻓ . قﻼﻄﻟا ثوﺪﺣو ﻞﻫﻷا ﻞﺧﺪﺗ ﻦﻴﺑ ﺔﻳدﺮﻃ ﺔﻗﻼﻋ كﺎﻨﻫ .
- 27 - دــ دــ : : ّو د ل ةر ا عد إ يدؤ ا ل او ا ارد إ نو ا م ھا ن !" ب ر $ و ق& ط (" ار ! ) (* م ھا ن + نأ د ل -!او ةر ا ! ! ا $د ./ا ت&+1 ا . ض ثود 4 ھر $ ا $4 او $" */ا تار $5 ( *$ !4 م ظ! (" ة7 طو ا ةد$د 1 ت ! + ا ت "د او ت ز ا ةر ا د $د ا ت أ ، $د ا ّنأ ت ار:د ا ن ةر ا ت ز ا ت *او ر ;آ " *ا م ظ! يأ ن7 1 !7 1 ت 4ر"و ،ت "د او ق& ط ا م ظ! ا اذ ھ إ ) *و ر > ض ا د !" ر $ يذ ا ، ء& و ء 1 ن هر *$ دوذ اود "و ب ! د $دزا ظ &$ ك ذ B و ، ق& ط ا 4 ك ( 4 > د . ت .و :يأ 4 4و 7 ن + م ةرو مو $ ا ! * ت * ا م :ر ا ق&ط ا $!$د .
- 28 - 2.1
(
قﻼﻄﻟا ﺔــﻴﻫﺎﻣ
:2.1.1
(
قﻼـــــﻄﻟا مﻮـــــﻬﻔﻣ
: ظ - ق 1ا ق ط ا $!$ & ا (+ ا ن Divortuim ن 1 ا ل 4 Divortere ! $و ، ،ن$ ;1 ن$ م $ يذ ا قار 4/او م !/ا و ل + ت :و -$و ن$*وز ا ن$ ( ا ف >$ نأ )!7 1 ن ر أ نود !$ -! او ( ا ُ$و ،رر 7 *( ) $ إ ن$*وز ا ن$ E( ا " 4 (+ ل 14 د 1 و ، ل $ ل *ر ا ق ّ(ط ن$ $! ء ! ا ق& طو ، .ر 4 يأ ؛د& ا : ! ر ;Gاو ،ح +! ا ةد " ل ھد أ ل رIاو $(; ا 2 و ، ا د $ ا B 4رو ،ب ھذ او ع ط !/ا و ھو ، ،ق و ا ل د .و .&ط ةأر ا 4 هو ( * ) يو ! ا د $ ا B 4ر يأ ( .&طإ ھر$J 4و ) د $ ا B 4ر يأ ا ( . ّ أ ط ا 4 ! $ و ; ظ - 7 ) *وز ) .& جوز ا ء !إ " 3 . و ھو ك ذ + جاوز ا د " م -!ا ! $ يذ ا E(ط ا ن و ا ا 4 ، ب ) !أ ذإ $رLاز* ا ةر ا نو! . ّنM4 ط ار ا $*اوز ا ل ! إ $ ة 4و وأ ق&ط 5 . و $ ةرو+ذ ا ف$ر ا ن N ! -( مو - لو ق& ط ا ، ) !أ م ھأ ن ك +- ا ل + 1أ & + >ر وأ ةدر-! ةدارM ءاو ) د " ل و ،جاوز ا د " م -!ا ) $رط ن" م $ يذ ا ير ا ،ن$4ر ط ا زو 1! وأ وأ ن$*وز ا د أ ; ، و ھد أ ن$*وز ا ل 14 ج ! O - ا اذ ھ م $ ل (" فو.و او E( ا " 4 ھ&+ وأ ا ءاو ل 1- ا اذ ھ إ تدأ ا ب ! ةرھ ظ ا وأ ق& ط ا ر " ق ( و ھ ! ) ذ;7! يذ ا ف$ر ا نM4 )$("و ، ! + ا ك +- ا ل + 1أ ن ل+1 ض; $ يذ ا " */ا ك +- ا إ هرود يدؤ $ يذ ا ير ا " ) ! $ر > ا ) L ! $+ر ف& ; ل++ B * $و$ ر + ا ت/ * ا (" تار$ 7 ا ن د$د ا ءاو د (" ! $-$ر او ، ( * طو > ا ر$ 7 ا *رد 4 ! ا تو - ا ن مJر ك ذ 4 ھ ا ل او ا . " *ا م ظ! (" أرط$ يذ ا -$ظو ا ل(; ا ارد ل*أ ن ن + و ، لو $ )( *$4 ،ك ذ يدؤ ا م$ ظ! ا اذ ھ إ قر ط ا ن د / ن +4 ؛) ل + او ل>4 ا ءاد ا نود د 4 1 -ل + ةدو ، ير از ا ا ق ّط ا ت * ا ، رLاز : $ * ا ت "و ط ا ناو$د ، 1986 ص ، 24 . 2 ن$د ا ل * ر ;- ا ن ا ، بر# ا ن % ط ا ، 06 ، ا * ءز 10 تور$ ، : ،B$زو او ر1! او " ط( ر+- ا راد 1997 ص ، 226 . 3 ، $ ح - ا د " %&ا ' ( ا م أ ل , ن د ا ' ( ا ر , ا رLاز* ا ، : ، $ * ا ت "و ط ا ناو$د 1998 ص ، 69 . 4 ،ن ل1$ - .ا مو/# ا -و%و ، ) ر : لد " و يراو ا ر ; مو ز$ز ا د " د ( ط$راز ا ، : ، $ * ا 4ر ا راد 1999 ص ، 206 . 5 ةر ا نو! . : 0 ا ت %ر ا ءو0 د ا ا نو 2 ، ر از ا % ا نو 2 ،رLاز* ا ، 2010 -2011 ص ، .22- 29 - ك ( س ؤ ن7 ت>.و ،ر;G ن$ !* ا ن ل+ ( د$د (" ة $ ا ءد ذ! $ ط ا ت( " ( ا ؤ 4 دّ * ت س أ (" " جاوز ا " د $ يذ ا " ت $.و ( ل . ر $J $د أ اد " " 1 و $ 5( -( ; ! ) " *ا م ظ!و ، $! !Iا ت * ا ل + 4 $ "و " ةرھ ظ )!أ (" )-$ر ن+ $و ،ت 4 ا ف& ; ": $" *ا تاءاز * $(" ضر - $ !* .&" ... " ، و " د ا ن$5 ةأر او ل *ر ن$ $" *ا هرار .إو ) $(" ق - /او فر ا ىر * !* " 2 ، و " ّ!إو ، ھد و ن$!او ا (" مو $ / $ ط د ا ،ن !Iا 4 ( 7 ا ف طاو ا (" مو $ ق( َ; او ق(ُ; ا ث$ ن ن$*وز ا ن$ ق$ ! ا ة "ار إ 4 >I " 3 ، وھو ك ذ+ " ب *$إ $( " ن$ لو .و ن$4رط ا " 4 ، ، $ ! * ! ) ! ل * س أ (" مو $( " و ھ جاوز او و رر . د . ر $ ;/او >ر ا ھ جاوز ا س أ نأ (" يرLاز* ا B * !ر4 4 !د ا نو! ا ء 4 $ر او 5 ، جاوز ا ن + اذM4 )$("و : " ل& ; ن ، $"ر 1 ا ) 5 ب +$و B * ا ) ظ!$ د ا ةدL ا 4 ا ب *!Iا ةد و ل+1$ + ،)$4 " ، ن$ ( 7 ا فطاو ا ك( 1& در* )!M4 E $و ،ك+- او ر د!/ا ن جاوز ا $ ت5( 5 ن$!او ا B$ط ن(4 ن$ !* ا ق& ط ا وھ " جاوز ا ط ار ء !ا ن" ر $ يذ ا !و! ا فر ا " 6 و ، 5( ا يذ ا ر د!/ا اذ E 4 ا د $ يذ ا : " ا ك+- ا ن عو! $" */ا راود ا ء ! ل& !او ، $ر ا ةد و ا ر $ !او ير و>" ل1-$ د!" ، ط ر ا وأ رود ت از م $ ا 4 ر +أ ه $>ر ةرو " 7 ، و د + نو +$ ق& ط ا ن و ،جاوز ( ز& ا ضار " ا ن ن ل + ط را ر + ا م$ھ - ا ن$ ن د / ن +4 ،) $4 ت . $ ا ت -( ;ا و و " */ا B .او او * ن $!و! ا وظ! ا /ا ف$ر ( !.رط ، $" */ا ةرھ ظ ا هذ " * ع */ا ء (" مد; ا د (4 ا اذ ھ مو جاوز ا 1 1ھ ن " هر أ $ 4 N ! ا ر 1ؤ ) !أ (" لد $ م$ ظ! ا ءو (" " */ا ) " */ا ك+- ا ( ، ر$ 7 ن" ف1+$ ء ! ا (" " */ا كو( ا ن$(" ن$$" */ا ، + 1و1 $ؤر مھرظ! د $ )!أ وأ >او ر$J 8 . 1 -ج ( ر ا ، ، ر از ا ةر %4ا نو 2 حر ز و ا : ق ط او جاوز ا ، ط ا 04 ،ا * ءز 01 ، ر Lاز* ا : ناو $د ، $ * ا ت "و ط ا 2005 ص ، 41 . 2 -،ز!دJ !و !أ ع .ا : ، 8ر- ت ,د ) ر : غ ا ز$ 4 ( ط ا ، 02 تور$ ، : ، $ ر ا ةد و ا ت ارد ز+ر 2002 ص ، 254 . 3 ، + >ر ر " ق ط ا : - ا ثو 8 /%/% 03 ، $رو : ، ر ا ؤ 1977 ص ، 05 . 4 ،ن دو و ةر%4ا تور$ ، : راد ص ، ! نود ، $ ر ا > ! ا 118 . 5 -ج ( ر ا ، %&ا ' ( او نو ا تار ذ و ث 8أ ، ا * ءز 02 رLاز* ا ، : ، $ * ا ت "و ط ا ناو$د 1996 ص ، 613 . 6 ،ناو1ر ن$ او ةر%4ا : ةر%4ا ع .ا م/- %ارد $رد!+ Iا ، : ، * ا ب 1 ؤ 2003 ص ، 105 . 7 ،ل + ةدو ق8 % ا ر ا ص ، 24 . 8 ،ن ل1$ ق8 % ا ر ا ص ، 209
- 30 - ير ا ك+- ا ن ةدد عاو!أ دو*و ن مJر و راود ا N$ ! قز إ ل$ $ يذ ا إ د*! ،ب ! و م$( و ! (" ) ط ! ا رود م $ ا 4 ر +أ وأ در4 ق-;$ د!" $" */ا ق&ط ا ب! * د. ا تار و ا ن بر ( ($ و+ مد; $ " *ا ر + + هر "ا ن+ $ يذ ا ، ($ و ي7 $د - ب $و جاوز ا ن " م*! أ د *و ىر ;أ عاو ! ،ل -!/ + ، ،ر* ا وأ ب ا ب $5 د !" ; ؛ $ر ا ةد و ا ل +ا مد"و ) جوز ا ( ش$ $ 4 وأ م !$ $4 ل" - ا وأ ل /ا ص. ! B ن+ $و ةر ا دار4أ 1 ، /إ (" ! ارد ز+ر! !!أ )!و+ ق&ط ا ل -!/ا ! $ ) ! ؛ير ا ك+- ا ل +1أ مھأ ن يذ او ن$*وز ا ن$ L ! ا * او !و! ا ب! * ا ن ل+ )$4 ل;د $ ، ل + 1أو عاو!أ مھأ ن )( *$ يذ ا ر ا اذھ و ،ير ا ك+- ا مظ $ر 1 ا ب ! * ا ن$ B * ق&ط ا مو - ن" تد ر ا ف$ر ا " */او ك ذ ن و ،ت.و ا تاذ : " ر 1 ا O - ا وھ ق&ط ا ّنإ ، $*وز ا ت ط ر& " جاوز ا د " O - " */ا ت Iا و " 2 . 2.2 (
ﻗـ
ةءاﺮ
ﺔﻴﺨﻳرﺎﺗ
ﻮﻄﺘﻟ
قﻼﻄﻟا ر
: ّنإ ق&ط ا ل. ا (" ن$*وز ا ن$ قر-$و ، $!و! . $*اوز ا ط ار ا ىر* ل -$ $د ا $ ! ا ن ؛ )!أ ذإ ، ! !Iا B * ا 4 $د ا ةرھ ظ س$ ةرد ا ت و( ا ن+ ّ$ $;$ر ا ت * ا لو ا ت ارد ا ن " ن$*وز ا ن$ ق $ر- ت/ ك !ھ نأ ت ! ةدد ب ، ن + ) ! و ق& ط ا $" *ا ةرھ ظ نذإ 4ور مد ا ذ ! ت * ا ىد هو ! ھ * ا ف ( ;$ و ل *ر و ،جاوز ( ا م$ او تاد ا ف& ; و ،ةأر ا ق& ط( رظ! 4 $!$د ا بھاذ ا ف& ; ) اءار*إ و ّنأ /إ ، و وأ ;$ م ن$*وز ا د أ ر وأ ت * ا ن$ !:$ 4& ;ا ف( . 2.2.1 (ﺔﻤﻳﺪﻘﻟا تﺎﻌﻤﺘﺠﻤﻟا ﺾﻌﺑ ﻲﻓ قﻼﻄﻟا
: 1 ،ير+1 ء $(" ةر%4ا %ارد ةر # ا ت ھ .ا ط ا ، 03 $رد!+ Iا ، : ، $ * ا 4ر ا راد 1981 ص ، 229 -231 . 2 ،ل + ةدو ق8 % ا ر ا ص ، 25 .- 31 - ت $ر1 ت ! د. " 8ار و " 1 *وز ا ق (" *وز ق$(ط 4 ،ر ا 4 ةد درو ب ل - ا ق ء > ( و : ] 138 -139 -140 [ *وز ةأر ا تھر+ اذإو ، ت .و / ن ء > ا ل . ن ھر أ 4 رظ!$ . د ا ن" أو و ا 4 ق&ط ا ن + د ؛ل*ر( ذإ ت! + ر L$1 در* ةأر ا لز ! ا 4 $ر ا ق(ط ) و ،ل*ر ا )$ر 1$ ،)+( $ " ! $ ن +و ق&ط ا د ا اذ ل ، $*اوز ا ط ار( ن ن + ذإ ي و ؛ء 1$ ةأر ا (" ق&ط ا ل 4 B.و$ نأ جوز ا ق ;1 و$ وأ ) $ 4 ) (ط جوز$ نأ ) ق $ ن + + ،ن + ب ،) د ر;آ ،) *وز ق(ط$ نأ ) ق $ ن +4 ،ار. " ن + اذإو د ا س+" (" م د ا و ا ق $ ن+$ م(4 ق&ط *وز( ن+ ، د E 74 ، ! !و$ ا نو! ا 4 ت&$د ث ةأر ( 4 ق ا و ،ك ذ اذإ ق&ط ا ط ء > ( مد نأ ز * ب *وز تھر+ ب أ ن" أ ، ةر$; ا هذھ 4 اذھ ن ل+ 4 ت( د 4 د ا : ر* ا ، !ز ا !* ا ز* ا ، ( ا ضر ا ،د ا . د!" أ ن ور ا و ھ ق& ط ا (+ ق(طأ ن لوأ ن +4 " ور سو/ ر " 235 ق . ،م ث$ ر أ ل B$ * ا >ر ر ا V $ م ،نو!طاو ا ل+ ب>J ن+ ھد E أ ق&ط ا و! + ، *وز ا نود ط 4 ل*ر( " ط ن + نو + ا $*وز ا ط ار ا !$ نأ ب ا ط( ا رھ ظ ن ار ظ ن + جاوز ا ء !M4 ،) ! Jر ر$5 ن + و و $4 4رط ) ! د $. نود *وز ق $(ط 4 ق ا *وز( E أ +$ &+ ا ر ا 4و ، $و ا ب وأ 2 . أ د!" دو ا ن +4 ،) أر ا ق(ط$ نأ جوز( زو*$ (" ةأر ا ض$ ! . و ر $ + ا د !" م $Lاد ا م ا ن ن +$ جوز ( ا ق 4 هذ ھ 4 ،ت *وز ةد ) *اوز /إ ) *وز ق (ط$ نأ *وز ن" ل -! ن7 ةأر ( E $ ا 3 . ق& ط ا $"ر 1 نأ و ھ )* ! ا ن + $ و " *ا م ظ! يأ 4 دو *و نور " $ ط ف& ; -( ; ا ب ا "و * ل + ر $+- ةد $ ن B * ت * ا هذ ھ نأ ن$ $ اذ ھو ،) *وز ق& ط 4 جوز ( ق (ط ا ق ا إ 4 >I ،ر+ذ ا - ا و ا *رد $رو+ذ $4 ط( ا $د ا ت * ا ن !$ ا إ $ د $ ط( ؛ !Iا ن عو ! $4 ن + ار و ت $ر 1 نأ ن مJر ،ب ا وأ جوز ا ف 1 -زود! ا د أ ق ط ا ، %&ا # ر ا ط ا ، 02 ر ، : ،فر ا راد 1976 ص ، 22 . 2 ،دارز ا ر$; د ل $4 %&او 8ر# ا ا ق ط او جاوز ا ن 8 ةأر ا ، ن ! : ، ر ا ب + ا راد 2010 ص ، 214 -215 . 3 ، + >ر ر " ق8 % ا ر ا ص ، 09 -11 .
- 32 - ن ( * ق 4و ن + و ،ق& ط ا (" و $! + إ ص ;$ $4 ةأر ( ! ا B * ( ر$ ا " */ا م ظ! ا فر ط ن -( ةدد ا ب او تار "/ا اذ ھ ؛ B * ل + ; ا $ر$ ا $و ا ل فار "أو تاد " ق 4و ل+ 1 ا م ظ! ا ، 4 ةأر ( و! ا $ر ا هذ ھ و $ > ق& ط ا (" لو ا ق ةدود و . 2.2.2 (
تﺎﻧﺎﻳﺪﻟا ﺾﻌﺑ ﻲﻓ قﻼﻄﻟا
: $ر 1 4 ق& ط ا ن + د دو ا ل *ر( رو $ اذ ھو ، * ل . و ب ا نو ھ ) $و! ا ن م$د ا د ا 4 ىر $ ةر + ل :( $ )*اوز د " O 4 4 ل*ر ا B م$ظ ا لھ ا !ز . ن +و ق&ط ا ھو /أ ث& ب م $ : ق /, او /, ا بو - ،م # ا ، ز ا ن +$ م (4 ، ت *وز و و ،لو ا *وز (ط ا ةأر ا دو /و ،B(; ا 4 /و ق&ط ا 4 / ق ا *وز( ، ! ا *اوز ت *! د . ةأر ا ن ؛ !" ت وأ ! ا جوز ا (ط و و ،هر$J ن ا رو ا 4 ن + و *وز B >ار ك ذو ،ق& ط ا ب (ط ةأر ( ق $ $د ك ذ 4 > ا يأر ب وأ 1 . أ % ا د ا ن +4 ق& ط ا $!+ ا ب ھد !" % ذو=ر4ا ( ) ّ(.أ إ وھ زاو* ا اذھ ن $ ا ضر5 او ، !ز ا ّ(" يأ ؛ةد او ق&ط ا ةر$ط; ّ(" ل+ ) 1 !ز ا ، ن7 1 ھاذ ف& ;ا و ھ $ $ ا ! $د ا ز $ و ق& ط ا 4 ، و= :ي ) :ر أ ،تو ا و ن + ئو او هر + ا ل ا ن$4ر ط ا ("و ؛ب ت % ور8 ا أ ،ن$د ا ر $$5 وأ ر ;X ن$*وز ا د أ ل . و وأ ، !ز ا ( ق&ط ا نو( $4 س ذو =ر4ا أ م 4 ل ك ذ و"د ب أ دو*و د!" ق&ط ا زاو* 4 !ور ر + : ز ا ، ن د ا ر > ، مد -ب &ا 2 . 4 ق& ط ا $;$ر ن " أ ، /ھ ا :(ط$ $(ھ * ا 4 بر ا ن + د 4 نو ث& : ر ظ ا ) !ط وأ أ ر ظ+ ّ (" ت !أ ( ء .ا ، ) ن ر. كر (" ف ( ا ةد ةأر ا ( ، ق ط ا ، د .و ) + 1أ تدد ، ب ) أر ا ن " ب Jر اذإ ل *ر ا ن +و ف !$ م$ر + ا نآر ا لز ! ، $ !* ةد ) *وز بر $ /أ ف ( $ د .و ،/ ھإ ( ھأ 1 ،دارّز ا ر$; د ل $4 ا ق8 % ا ر ص ، 216 . 2 -ر ا س( ص ، 217 .- 33 - $(ھ * ن + + ، 7 ا هذ ةأر ا ء % ا ل ْ0َ-* ء * أ ، م %&ا ل أ ق ط ا /إ ) $ م ث $ ،ةر ا و * 4 د - ( اءرد ت $رور > ا 4 ىو ا ، ن مJر Y د !" ل& ا ض 5 أ هر "ا 1 ، رذ د !" $*وز ا ىر " م - Y )"ر 1 د .و ، ! $ 5 ا إ ( و ر $J ت أ ّ!أ ْق ُ َ َ و ل (" L ت د .و
& + $ & Iا $ر 1 ا $*اوز ا ط ار ا (" ظ4 ا ن$*وز ا !أ ن " أ ، عاو $;$ر ا ط ا هذ ةدL ت ! + ا ق& ط ا 4 رأ : ا ،دو # ا ق ط ا ، /, ،ء .ا 2ر ن ا 2ر د .و اذ ھ، ت $Gا ن د $د ا ت "د $ر+ ا ن إ رر > او ق$ > ا ن 4و; ن + و ،جاوز ا ؤ ن $( ا د ا ق $ و ،ةر 1 ا ن$*وز ا س $ نأ ن + $ يذ ا ّل ِ ُأ ،رر > ا اذ ھ B 4ر ق& ط ا و " ّر 1 ) *&" م& Iا
رط > او ++- ا $*وز ا ة $ ( 2
، + !$ر$ ق& ط ا نأ $ر+ ا ) $\ م& Iا
و ھ ل !و !* ا ) -!ا ت/ 4 $(" ل *ر ا ) .و$ ةأر ا ن !ا س$ " قار رذ # د #8 م ُ " ؛ يأ ةر $*وز ا ء رذ د !" ، $4 ب (ط$ رد ;ر و 4 ھرد 3 . و ت ! + ق& ط ا (" لو ا ق B ا 7 نأ و ھ ) $ إ ةر 1Iا رد *$ ا (" ار + ل *ر ط( ا (" مL ا " */ا م ظ! ا $ ط ق $ و ط را ) اذ ھو ت * ا ن د $د ا 4 $رو+ذ ا ! $ او – يو ا م ظ! ا -ةأر ( ) ! ر +أ ا $!ود ا ةرظ! ت ط را ) زرJ " *ا رار .إ ن " !إو اذ رار .إ ن " س$ * ! ا */ا 4 ا و $" ت . $ ق 4و ةر ظ! ا هذ ؤ ا $ ر ا ت $ ط ا ض ج !إ ةد "إ 4 ت ھ !$ $" *ا ةرو ( و ت Jو ر ا ن ت ( * $" *ا $ ط ) !7+و ود $ I ؛ ةدو ا /إ و ھ ل *ر ا د $ ق& ط ا م + ز $ز نأ إ 4 > ت * ا ك ( م + ت ! + ا $" */ا د "او ا ط ! إ ، او ! .&ط!ا ةأر ا رود تدد ن " Jر $ر $ ر5 ا BLار 1 ا B $ * 4 ل ;د د . ق& ط ا نأو ، * نأ ! + ا وذ ل*ر ا ق(ط$ /أ طر 1$و ،)! تر-! اذإ )!*وز $ نأ $(ھ * ا 4 ل> ا ةد " ن و ،)!ذM /إ جوز )*وز ل*ر ا ق(ط . 1 ،دارّز ا ر$; د ل $4 ق8 % ا ر ا ص ، 219 . 2 -،د ح - ا د " د ت و رھاوظ - .ا د, ا رو ظ ن ةر # ا و(ط او ةر%4ا $رد!+ Iا ، : ب + ا * ا ،ث$د ا 2009 ص ، 210 -211 . 3 ،داد ا رھ ط ا ، او # ر ا أر ا رLاز* ا : ، $ ط ا نو!-( $!طو ا ؤ ا 1992 ص ، 70 -75 .
- 34 - ق (ط ن ّن7 لو ا (" ھرار إو $!+ ا >ر نأ ) زو *$ / نو! ا م + جوز $ 1 . 2.2.3 (
ﺔﻴﺑﺮﻐﻟا تﺎﻌﻤﺘﺠﻤﻟا ﺾﻌﺑ ﻲﻓ قﻼﻄﻟا
ﺔﻴﺑﺮﻐﻟا تﺎﻌﻤﺘﺠﻤﻟا ﺾﻌﺑ ﻲﻓ قﻼﻄﻟا
: ر $ ق&ط ا /و ، $د أ $" *ا ةرھ ظ ھرود د ا ةر $; ا هذ ھ ، $ر أ (+1 ،ك +- او ت ز ا ن و (; $*وز ا ة $ ا 4 !$ ةر 4 د *و ل . ذإ ر و volter : نأ 4 د*و د. ق&ط ا > مد .أ جاوز ا ن ظأ !!أ ر $J ، $ر د او ن ز 4 جاوز ا B م ا B$ أ "... 2 ةرھ ظ ا هذ ھ ت * ا ن د$د ا ت4ر" د و B * ن /د ف& ;ا B ، $د ./او $ $ او $ * ا )4ورظ ر;G ، و ،ر$$ او م$ ( 4 ق& ط ا ل ظ د 4 ار / ا ) $4 بو Jر ر $Jو ار+! ار أ ب $ر. د " إ ؛ م " /إ رر $ م ) !أ ذإ 1885 ، $*وز ا ت "ز ! ا 4 رظ! ق&ط + ت 7 و 3 م " ل . ن+ و ، 1857 ن+ ا ن ن+$ م (" لو ا ق& ط ا و! . ل& ; ن ّ/إ ،ن ر ا ن رد $ اد * ف ّ(+ ن ك ذ ت ! $د ا ّن $ $Lر ا $! ط$ر ا ) $+$ و + او $ز$(*!Iا $!+ ا $! ور ا ( ت! + $د. ءار*إ جاوز ا ر / جاوز ا ط اور ت ! + ($( ا تاء ! /ا ض ف& ; و ،) دارI B >;$و ) $"ر 1 Y ّر .أ تو ا 4 ) دارM /إ ل ! . نو! . ح& إ $( " ت( 1 د.و ق& ط ا 4 ط ر8 د /ا B$ر1 ا ن" ،ق& ط ا ب (ط ةاو ا 4 ء ! ا ق د$از B ، !د ا B$ر1 ذ; او !+ ا ! د ةو ط; يز $(*!Iا نو! ا مد د.و 1857 جوز ا م " ( ن + ق& ط( ) ز *M اذ ھ ) و .و ت( * ا ھ دو$ ا هذھ ل و ، ق&ط ا 4 ار / ا ! ! !دأ 4 1937 ن$ 4 (" نGا *وز ا وأ جوز ا ن ل+ ل $ E أ ق&ط ا ب : وأ م ا وأ ،ن$! & ر* ا ةد ةر ا ا ءو وأ ،م * او ل ا إ ةء Iا إ يدؤ ا ةو ا تاو % % , ب (ط 4 ق ا *وز( و ،ل . ا (" ق& ط ا ! !* ا *وز فار !ا ت اذإ وأ ن$ر;X 4 . ذ! و 1969 / ةرو جاوز ا ر $ !ا E أ ر E $ يذ ا د$ و ا ب ا وھ $4 * ق&ط ، 4 $اد -ت = ا جاوز ت/ & ن$ ن ق&ط ن ر +أ إ لد ا ل و 4 نو$! ط$ر ا نو ا د *و د و ،ق&ط ! ت! + ق& ط ا ر +أ $" *ا (+ 1 ذ * م ھ& إ ن رور ( ضو - ا $( " ن > $ ة $ ا 4 ا ثاد ا ن هر " 1 -ن$ أ م . ،ةأر ا ر ر ، ر : د( نود ،ر1! ، ! نود ص 172 . 2 ، + >ر ر " ق8 % ا ر ا ص ، 08 3 -ر ا س( ص ، 182 . 4 ،ث$J فط " د ع .ا م/- ت 8ط $رد!+ Iا ، : ، $ * ا ب + ا راد 1970 ص ، 225 .- 35 - ىر;أ 1 ، 4 ق&ط ا نو! . ح& إ $( " ت( 1 د.و ط ر8 ، !+ ا B$ر1 ا ن" د /ا ب(ط ةاو ا 4 ء ! ا ق د$از B ، !د ا B$ر1 ذ; او ق&ط ا . أ ا د $ ا بر $! ا د 4 ن$!او. تر$5 ق&ط ا ـأ E $ E 74 ) (" ءاد "/او $*وز ا ! $; ا ب ةد ا ءو و ر* او ، $*اوز ا ت *او ا = = ،تاو! ، $( ! ا ضار ا ب ك ذ+و (" ل*ر ا رار إ B ) ط *وز ا ت! + اذإ ق&ط E $ / ن+ و ض4ر ا . 4 أ د %.ا لود ا ل ! ور ا بھذ ( ! ا : د و% ا ،كر د ا و D ور ا م $ $4 ق&ط ا مد $4 ،ر ظ !/ا م ظ! ذ ;ؤُ$ ) ّ!أ + ،ن$*وز ا ن$ كر 1 ا ق - /ا ق$رط ن" ب(ط ق&ط ا 4 ثد وھ + ل. ا (" م " د ّ/إ )$4 ل -$ /و ،د و% ا و % ف و 4 كر د ا و ، = = 4 تاو! D ور ا ق& ط ا ب (ط $(" د $ ا ب ا ن و ، : , ا وأ ا ا ءو% ةد = = وأ تاو! ن % ا وأ ة $ ا ىد ز ا ت 8 او ا ل ھإ وأ /% ا ضار 4ا وأ ب H ةد ر أ % نأ +، ق ط ا هذھ ر$5 م $ نأ ن+ $ ب ا 2 . 4 أ %ور ذ ! ق& ط ا تاءار *إ تر ّ$5 د 4 ا ةرو $- 1( ا 1917 ؛ هذ ھ ل . ن ق& ط ا ! ت ! + ةرو ا 100 % ؛ $ جاوز ل + ّنأ يأ ن$!او . ترد ن + ،ق& ط ) ( ةد$د* ) 1926 -1936 -1944 -1949 ( E أ ث$ ،)"و.و ل$( و ) رLاد ق$$> و ق&ط ا م$ظ! "و! ت إ ةرور> و ،ن$*وز ا رو> د ّ/إ ل* ا 4 ق&ط ا ت إ $و ا 4 ق& ط ا ! ل+ $ ;1 ا ق&ط ا (" >ور- مو ر ت-$>أو ، 3 ن + ءد ا -4 ، ق&ط ا در* م $ و ،ك ذ 4 Jر ا ب ا اذ ك !ھ ن+ م وأ جوز 4 ،ك ذ ب (ط م$د * *وز ا !+ $ ك ذ ل *أ ن و ،ق& ط او جاوز ا ب + د أ إ ن$ . ط ل رإ در* ق&ط ا (" لو ا ت(* %ور ! 1920 4 ! ("أ ق& ط ا ! ن ءاد او ،م 1935 ت * ا ِو $ ور ا $*$ ار Iا ْ* َ $رھو* ار أ ر ُ$ ( + و ةر ا ت ّنأ تر "ا ث$ ؛ىر;أ ت ّ 4 ، ود( ! تد ّ "و جاوز ا تاءار *إ و ق& ط ا ، ! أ 1962 ص ;$ $4 م ! $ ّنM 4 ق&ط( ب(ط ن % ،ل *ر ص ; ب (ط و 4 ! 1973 ل ;اد ) ّ!أ ر $ر ل و ا جاوز ا ! رد $ $" ! ا ند ا ن ق& ط( ن$ ط 60 % إ 80 % ن$ ! ن$ و ، 1 ،ن ل1$ - .ا مو/# ا -و%و ، ) ر : ز $ز ا د " د و يراو ا ر ; لد " مو ( ، ط$راز ا : ، $ * ا 4ر ا راد 1999 ، ص 206 -208 . 2 ،ث$J فط " د ق8 % ا ر ا ص ، 225 . 3 ،دارز ا ر$; د ل $4 ق8 % ا ر ا ، ص 218 -219 .
- 36 - 1965 -1969 ن ق& ط( م ; ا لد ا زو * 0.79 4 1000 إ 0.90 4 1000 ، و 4 ! 1944 ّنأ هادؤ !و! . رد ق&ط ا ةر $ط; او $ $ ا ب ا ن ب نو +$ نأ د / ف$ + ا ظھ و ةد ت أ تاءار*Iا ّنأ + ، $د ةرو ك ذ ت ُ$ نأ (" . ! ر 4ا ةد ا ت .و/ م ظ! ر $5 $ ق& ط ا ار $ + ار $5 $/و ر " ا *رد إ و و ةر$ + و ن$ ط. ن$ ددر $ وأ .رط نو د $ / ن$$+$ر ا ن+ و ،ف ب(ط ق&ط ا 2 . رور ل . ثد $ )!أ ق&ط( ىو. ا ل /او تاو % % , ،جاوز ا ن ل $( ( ا ت $L Iا تد +أ د .و ق& ط ا ء إ ت $ط ن .&ط!ا 1967 د +ؤ ا ار ا / ر +أ جاوزأو ب 1 ن$*وز ا مظ ّنأ $>ر-ر 3 . 4 ّ أ 8و ا ر أ ةد $+$ و + ا ةد $ ا ر 1 !ا ن مJر ا ( 4 #8رأ ر د& ا ن ر $ + 4و ، -( ; و ةد $د" ب ق&ط E لود ا هذ ھ ّنM 4 !ر. ل : ،ياو روأ ( و8 E $ ھدد $ ل -!/ا ن ةر 4 د لد ا ق - / ق&ط ّنM 4 ىر ;أ $ ! ن و ،نو! ا / و ن ر4ا و ، ياو ر 8 - ق&ط E / ةر$ط; ب ) E $ نأ ن+ $ ن$*وز ا ن$ ل - ا ّنأ ن مJر ا (" ط . . أ ك % ا ا م ا -4 ،ص ; ا !و! . $/و ل+ نM4 ق&ط E $ ! ارد $-ـ ر - #8 % و ار ظ!و ،ل . ا (" د او ت إ ن هذ ھ 4 د /و ، ق& ط ا 4 ك % ا نM4 ب(ط ك !ھ نو ھذ$ ن$$ 1 ا ن$$+$ر ا ن ادد" ق& ط ا ت $ ا م *وز ن د$ر ا ق$رط ن" ق&ط ا م ظ! ر1 !$ اذ و ، $( ا مھد& 4 4 . 4 أ اد نر ا 4 ادL ن + ) 1$ ك !ھ ق&ط لاز/ ر - % ا ، $/و -4 " ك 8د " و " د .د و و " ّنأ ظ &$و ،ن ر ا 4او /إ ق&ط E $ / اد لL ق( $ $4 ظ4 ا د& ا ر +أ ن لاز / ق&ط ا . ! و & ط !$!او. 4 ل ن + م 8 ق ط م " /إ !و! . ل+ 1 هر م ل ؛ 1970 ةد ر ل+ 1 ق ا ل -!/ طور1 ن + رار.Iا اذھ ن+ و ، % , ،تاو!
1 Andrée Michel, Sociologie de la famille et du mariage. Paris: P.U.F, 3éme éd, 1986, p 181 .
2 ،ث$J فط " د ،ق8 % ا ر ا ص 227 . 3-
Andrée Michel, op.cit. p 176-177.
4 ،ث$J فط " د ق8 % ا ر ا ص ، 226 .
- 37 - )$(" ن 4رط ا ق4او اذإ ق&ط رار ا ل $ م ن و 1 . ل$* و م$ ظ! ت . ود لوأ ت! +و ھ ق&ط او جاوز ا ت/ : د ا ور رو . أ د !" ن 8 ا و و "ر م $ ذإ ن +و ،ب ا ) - ثد $و ، جوز ا ل . ا ، (ط ه ! ل- أ ن ك (ھأ إ ھذا ) *وز م " و+ ا ت >و د .و " 1898 " !و! . ن + اذإ /إ ق&ط ا B! $ ) و >ر ن$*وز ا ن ن $ " - را ق&ط ا ت/د ت4ر" د.و ، م " 1887 1919 ، ن$ 4 ن ا د ا ءازإ ار ا *وز ا ءاد إ مد " ر $ ن + ق&ط ا ثود /و ارر ن$! ا *وز بر .أ 2 + ، + $4 ز$*$ ت/ ا ض م $د ت! زو *$ / ىر ;أ ت/ ك !ھو ،ق& ط ا جوز ( ) $4 د " $(" مد . اذإ ) *وز ق (ط$ نأ $*وز ا &ط ا ق ةأر ( س$ و ، م ق )($ ق&طإ (" جوز ا B ق->ر ت (;د اذإو ، ق ةأر ( س$(4 ،) ھدو*و ء ! أ Y ه !J74 ر$ 4 وھو جوز ا (" *وز ا ق& ط ا :ي (ط ن + ب . و د $ نو ا هر .أ ب ق ط ا 4 ود ر +أ ر % و% ا ود :يأ 4 ) ! $ وروأ ىر ;أ ، ـ أ % ر د 4 4 تاء إ ت $ر*أ س ر 8 $رط ن " م ن " ن& "Iا ت/ ق&ط ا ، ل و ذإ ! 1884 : 3000 ، فر $ دد ا ھد - را " ا ن$! : ا 4 ا بر ا ت د $ و ا إ ل $ 15000 $ر دد ا م. - م ، ل $ ! 1922 : 25159 ، و د. ق&ط ا ذ;أ د$از ا ةر$ و ھد 3 . ھ ا ماود او ت ا ! (" أ ل + 4 جاوز ا ر *$ م ) !أ )* ! ا ن+ $ و ،ت ا مد "و ل$د او ر$$5 ا بLاو1 ن + و ن ز ل+ 4 ) ل هر$ر لو ا س ا اذ ھ " */ا B.او ا ! )!ھر ! 4 تد" ت >. ! ن ) ز$ $ ل+ ف ط ا $ ا ف 1+ ت/ )*و ن" م ا قط ! ن د$د ( ! ھدد" 4 !$ ا ق&ط ا ت >. ! ا هذھ ن+ ، ةر Lاد دو *و ن B! م ) (ط $"اد ا ب ا لو ! ا ق - /او ) 1 ا ت * ا ن$ ر+ذ ا - ا . 2.1 2.1..44 ( (
ﺔﻴﺑﺮﻌﻟا تﺎﻌﻤﺘﺠﻤﻟا ﺾﻌﺑ ﻲﻓ قﻼﻄﻟا
ﺔﻴﺑﺮﻌﻟا تﺎﻌﻤﺘﺠﻤﻟا ﺾﻌﺑ ﻲﻓ قﻼﻄﻟا
: ّنإ ق$ر- ا د!" ن ر ا ادو *و ن + ن + ز*و طور 1 ( * ت .و ا تاذ و+ ،) $"ر1 $ط را ن مJر )"و.و 4 ل ا ور ب جوز ف -" 4 ط$ر- ا 7 ن 1 -ل$(; ن ر " ، ،ةر%4ا ع .ا م/-Y مار : ،ر1! او B$زو ( قور1 ا راد 2004 ص ، 216 . 2 ،ير+1 ء $(" ،ةر%4ا %ارد ةر # ا ت ھ .ا ط ا 03 $رد!+ Iا ، : ، $ * ا 4ر ا راد 1981 ص ، 231 . 1 ، + >ر ر " ،ق8 % ا ر ا ص 10 -13 -180 -188 .- 38 - ، *وز ا ! ز ا رور ن+ ل ،ل*ر ا (" ار+ ق$ر- ا ط 4 د $ م /و ر ةأر ( و و ت ط ن7 ب ر $J ن ح +! ا د $. B 4ر ط ا د ; ، م ن "ر ت و ا ء ! ا ق ا اذھ (" ھد ، L$14 L$1 وز ا (" )!طر 1$ نر $ ح +! ا د " 4 ج ھد و ، /و ر ن$$ر ا د$ و تاد O ر و $" *ا *وز ةأر ا ق (ط ن7 1 . ظ و و ($* ) B*ار ح +! ا $. ، ل* ث$ )!أ ل+ 4 100 د *و$ جاوز 20.6 % اذ ھ ن$ (ط ! 1978 2 . أ ـ ق&ط ا ةد ا 8ر# ا رو ا ن $ ا ب(Jأ 4 ا ق ن ن + نود جوز ،ب ا ءاد إ $ م اذھ ل* و م + نزو د$د ا ذ;7 ا ب ا ن ر$ ن لود م ا . ن" أ س و د رار. ق&ط ا E أ د 4 ، > ا د + ا هذ; $! ت( و ث $ ق& ط ا ت/ دد " 830 ! 1957 د *! س!و ةدL ا ق& ط ا عاو !أ ن و ، : ق& ط ا ،رر> ق&ط ا ،ق - / د.و ت4ر" ا هذھ ر;او7 $ ! " - را ةرھ ظ ت % , ا ، ل* ث$ 4695 ! .&ط 1960 يأ لد 191.6 .&ط ر *-!ا إ ر$ 1 ! ھو ،ف ، ! د و 1969 ؛ل& /ا ذ ! !و ا B * ا 4 ق& ط ا تار 1ؤ 4ر" ! ف >أ ق(ُط ث$ 3318 B.و )!أ يأ ؛ ;1 98 (" .&ط 1000 ، *$ز ق& ط ا ع - را دو " د .و ! ن 1962 1965 ت +ار لو اذ ھو ؛ $(L " ع >وأو $*وز ت 4&; ($وط د$د* ا ت $ر1 ا رو ظ ت ورو $>ر ة ا ورو ا فار" او تاد ا إ 4 >إ ، ن د $د 4 اذ ،م L ! ر + ا جاوز ا ) !" ب ر نأ كاذ!آ $(L او $(ھ ا ت L$ ا 4 تد ةر - ا هذ او (ط د. جاوز ا $د جاوز ا 3 . اذ ھ B >و ف !و ا عر 1 ا لو د .و B 4 ! $و ، ( ا B ق- $ /و ل$ د هد$ؤ$ / ل+1 ق&ط ا $ر و ت *وز ا دد (" دو$. B * او ةر او در- ا ( "ار يذ او ،عو>و ا اذ م& Iا >و ا طور1 ا . ن" أ نو! ا يرو% ا د 4 ص! (" ض ا م + ا $ ق&ط ا 7 ق( $4 Gا ! ر+ذ! : -$-! ا بھذ ن اذ;أ شوھد ا ق&ط عو.و مد" . مد" ع $إ ق&ط ا ع $إ 4 ل ا وھ د ا ن $! /إ ز*! ا ر$J ق&ط ا . 1 ، + >ر ر " ،ق8 % ا ر ا ص 13 -15 . 2
- Andrée Michel, Op.cit. p 182
3 ، 1او ا ف ! " % و ا ا ق ط ا ةرھ ظ روط " ، ! ا ،ت $! !إ (* 11 دد ا ، 37 رLاز* ا ، : ث ا ز+ر $4 او $" */ا $*و و ور ! ا 4 ، 2007 ، ص 13 -17 .
- 39 - -$-! ا بھذ 4&; د أو 4 1 ا بھذ ن ق -!Iا مد ق$ر- نو! ا ذ;أ . -ا نو! -ا ب*وأ ةر$ - ا ةأر ( - ا ق&ط ا ن" ض$و . ن* ا عدو$ وأ ،هر$J جوز (ط$ /و لو رذ" & ($وط ةد ل*ر ا ب$5$ د. $ر* 1 . ق&ط ا ن" أ بر> ت/ ا ض ق&ط ا ب(ط 4 ق ا ء !( ع :ر1 ا لو; د 4 ، + ؛ةدد ا ) *وز (" ق -!Iا ن" جوز ا ز*" ا 4 ،ض$ر ا ،ةو + ا ،م ط ا ،ن+ ةد او فر ا 4 ت $رور > ا ن ر $ ل +و ) ل ( ا : 118 ( *وز( و ، ب (ط 4 ق ا جوز يذ ا ب$ ا ن + اذإو ،)! ءر ا ن+ $ / + $" ) تد*و نإ *وز ن ق&ط ا ل $*7 نود ق $(ط ا ةأر ا ب (ط ب$* $ > ا نM4 جر- ا بو$" ن ) ل ( ا : 54 ( ل :و ;$و ، ) ل ( ا : 56 ( ن " > ا ز * $و ، *وز ن ( ا ءو ت ( اذإ ق&ط ق ا ةأر ( ل :و;$و ، !$ ح& Iا رذ" & ! ةد *وز !" ب$5$ ا *وز( ق$(ط ا ) ل ( ا : 57 ( ، ( >-$ نھد *! ك ذ و ؛ر$ " )!M4 ةأر ( ! ق&ط ا (" لو ا ر أ ن" أ (" B (; ا ن $ >و 4 ء ! ا B>$ $*وز ا ط ار ا م -!ا نأو اذھ ، -(+ ل.أو عر أ B(; ا ن ؛ق&ط ا ء ! /ا ت/ 4 /إ ق&ط ا ن ل :و;$ / نو! 4 ،ت $و ا B$ * (" $!ود ا ن 2 . + ظ- نأ ض ا ر $ " م درأ " و " لاد8 %ا " ق&ط ا 4 $ ا ر ! ا ن ن$ر$ 1 ، ؤ + هذ ھ (" $!و! . 5 - >أ ن$ ؛ > ا رود ن ّد د. ر5 ا نو! ا نأ إ ك ذ 4 جوز ا رار. ل$* (" ار > ا رود ادJ ث$ ، ؤ ا 3 . أ ن " ث$د ا ب 8 %أ 4 ةرھ ظ ا هذ ھ و رو ر $J أ و ؛دد ك !ھ ل د& ف ( ; 4 ب ا ن د $د ا ب أ ك !ھ 4ور ا ب ا ب ! * 4 ،م ا ن ،ت * ةّد " 4 ت $ر*أ !ر ت ارد *$ ! ( ا ث ا !" ف 1+ ىر ;أ ($ !$ : ، ّنھر $J ن ق& ط( >ر ر +أ ن +$ ار + ن*وز $ & ا ء ! ا د .و ! ("أ ّنأ د *و ! جاوز ا ن ن + د !" ت .و م ا 4 ق& ط ت $ -( 1 ، !و ا ن ر ا د " ق ط او جاوز ا يرو% ا , ا لاو 4ا نو 2 ط ا ، 05 ق1 د ، : ،ةد$د* ا ط ا 1979 ص ، 19 -23 -24 . 2 ،سو * ن ! $ و 8 : بر> ا % ا % ا ، ) ر : لز م$ ر ا د " ( ن ! ، : ، ر ا 4 ا ز+ر ا 2003 ص ، 152 -153 -155 -159 . 3 -، $!ر ا ط 4 ب ا ءارو : - ا %د س ا ، ) ر : ل$ورزأ ءارھز ا ط 4 ( ، ط ا 04 ، بر 5 ا : 4 ا ز +ر ا ، ر ا 2005 ، ص 40 .
- 40 - - ر - = لود * او ل .74 م .ر ": 01 " ن$ $ ق ط ا ب % ر "^ ! L و -( ; ا 1 : نـــ% ا و ا 8% ا 14 -17 21.9 18 -19 13.4 20 -21 8.9 22 -24 6.9 25 -29 5.8 30 < 5.3 ! ("أ نأ د *! لود * ا اذ ! ءار. ل& ; ن 4 ق& ط $ر ا L- ا 4 ت ! + ] 14 -17 [ ـ ةرد $وL ! ةرد او : 21.9 % و در اذ ھ ر 4 ب أ ةد مد " ، $*اوز ا 4 ( ! ب $J وأ ص ! ، $*اوز ا ةر ; او ر* ا ص ! د ر $ ;/ا 4 ل ھ ا ل;د ،ةر او جاوز ا 7 ( ا نوؤ 1 4 + ا م Iا ، *اوز ا $ر ا L- ا $( م ] 18 -19 [ ـ ةرد ا : 13.4 % ؛ ل / ! ھو 4 ةرو ط; ھر$ 7 ،ر + ن جاوز ا $ > او .و ن $ ا ر ا (" ف > ك ذ (" ك$ر 1( ;1 ا ر $ ;/ا ر* ضو ; 4 Jر ا لوأ B جاوز او $-ط " ر* ، ن ا هذ و و " */ا ط$ ا تار$ 7 إ 4 >I ، ةر ا ق ط! ر $J *ر ; ا – ء 4ر ا " * ، L- 4 $ر ا ] 20 -21 [ ـ ةرد ا : 8.9 % اد * ةر $ + ك$ر 1( ر $ ;/ا $ر و !و! ا ن ا تزو * د . ة - ا !ھ ن مJر $ ا ت Jو $" */ا د Lاو ا ض 7 ( ا $" */ا $4 ص;$ جاوز ا 7 . ق$(ط $د $ "/ا ت $ ط ق( $4 أ ضر 4ا د 4 جوز( ! ء ! ا " دو م و " W.good ر4 > ل >- اذ ھو ،ن$*وز ا ء $ وأ ل . ن ةرر ن$*وز( $د ./ا $ ا ّنأ !$ ن ل او ا ن د $د ا : - ا رو ط ا ، ر ا رو 4ا 2و ت/ ّنأ هد $+7 و ، ب أ ل - B ارد ! ا ت.و ق&ط ا د$ او تاد !ر 2 . 1 -ث$J فط " د ، ع .ا م/- ت 8ط $رد!+ Iا ، : ، $ * ا ب + ا راد 1970 ص ، 228 . 2
- 41 - و تاءار*إ ّنأ نّ$ $ اذ+ھ ق&ط ا / ةر ا (" ظ - او $ لاز ر$ + !$ $4 ض 4 ةرور> > او ،ث ا م ا ت * ارو ط ) ! ةد $ز ب !* *ار ا ظ4 او ، ر;آ اروط جاوز ا د " $ د. (" ، ر "ا ق(ط! ن ق&ط ا : " O 4 يذ ا سد ا جاوز ا د " ن 5 ا ن *وز ا ) .و$ " 1 ، ذ ا O - ا اذھ ر$ 7 4 $( - ا ھ ا )!71 ن ي $ ھ ا V (" ؤ ارود در * E أ يذ ا ؛ > ( دد ا رود ا إ ةر 1Iا B ،B * ا تاذ جاوز ا ق&ط ا لو و B.و ق( $ $4 جوز ا رار. L$1 $* ت * ا ض 4 ، B*ار اذھو L ا " */ا )! ر +أ !و! ا ب! * ق&ط ا غ ط / ك أد (" ظ4 ا (" م $ر "ا ةد" + E( ا ةد" . إ ذ -! ا ل&; ن $*اوز ا ط ار ا ا لْ َ1 ْم َ ! فد ا ةر (+1 )*و در* ت $ و ل ةد او و س$ E( 4 ، ت/و ةّد" ) (* ل&; ن 4 ، م $ أ حو ا ن$*وز ا B$ط $ م ا رو ا ض حر1 م !(" > ا ن$ ; ا هد +أ و ، /إ E( ا " ن مJر )!M4 ق&ط ا ب(ط مد اذإ ھد أ وأ ھ&+ ن$4رط ا نأ ناد$ إ ل + 1 ا ن ل+ 1 ي7 دو ن $*وز ا ة $ ا نأ /إ نو! ا (" و ، ھد " ق N* (" ! رار ا ن + اذإ ،ن$*وز ا رار. L$1 * /ا ن$4ر ط( م (ظ ) $4 س$ $ ط! L > ا ل ( 4و ق& ط( L > ا م+ ا رود 4 يرLاز* ا عر1 ا طر 1ا د.و اذھ ، و$ / ذإ ؛جوز ا ةدارإ ضر $!و! . " ل$ز$ > ا نأ ،ق& ط ا 7 4 & أ عاز! د* $( ا + ا ) د+أ اذھو ،) م+ $ نأ ّ/إ > ا (" ) *وز ق&ط جوز ا رر. 4 2 . ) $ إ ةر 1Iا رد*$ و ناد $ ن$ ; ا يأر ن ق& ط!ا ةر ا نو! . نأ س$ ير Lاز* ا ، $د ./او $" */ا ة $ ( ط رّ$5$و ، $" */ا ت L- ا ل+ م($ ل + او ل 1 ا نو! هذ ھ ل& ; ن ن + $ يذ ا ير ا ط$ و ا ن$ $ ل& ; ن ةر ا رود ل$ - ل;د$ و اذ و د ا -$ظو ا و ل ض ءو*( ا ل . ( 1 م و $ر ا ل+ 1 ا إ ء > ا 3 . ،ت * ا ن د $د ا 4ر" د .و ،مد ا ذ ! 4ور ق& ط ا ةرھ ظ نأ و Gا لؤ ا ر $ ! ) $( 4 : ير از ا 8 ق ط ا 2او و ھ ؟ ن " *` ط ( ر ل& ; ق& ط ا ةرھ ظ ضر ! فو لؤ ا اذ ھ : ل %.ا ل 82 / ر ، د#8 / ر و ل %.ا . 1 ،ن ا د ن إ ةأر ا ع .ا م/-: ر # ا ا ةأر ا رود ن- / / %ارد لLاو راد ،د( نود ، ،ر1!( 2008 ص ، 161 . 2 -ةد ، !$ط! . " و ا 8ط و # ر ا صو ا ن 8 ق ط ا ت 8=إ : (/ ا ء 02 س/ 8 8ط %ارد " ، ةر+ذ -(* ا ،ء > ( !طو ا د ا ةز *إ ل$! جر; : ،ء > ( !طو ا د ا 2001 -2004 ص ، 51 . 3 ،ل$ ر+ ظ$- ا د " " م - د " ، رLاز* ا : ،ر ! ا ة !. 11:30 ، 26 -01 -2013 .
- 42 - 2.1.5 (
يﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ﻲﻓ قﻼﻄﻟا
: ّنإ ير Lاز* ا B * ا 4 ر ا ل ار ن$! ! ذ; ا ق&ط ا عو>و ; ، م ! ا $ر /ا ( ر ق( ىر; ا ھ ن$ ( ر إ ھرود : ( ر ل 82 ةرو= ا م 2 ةر-ظ ا و ، 2 د#8 ، و ( ر د#8 ل %.ا ّنأ ةر 1Iا B ، ز$ ( ر ل+ $4 ا اذھ ،ن$ ق&ط ا /إ وھ ت ط ر/ا ل * 4 ن$ + *$ ! $رذ* ا تار$5 ا ( * ،ير Lاز* ا B * ا 4ر" ا (" تار $5 ا هذ ھ ك ذ 4 ةر ؤ $" */ا ة $ ا ىر * و ، * ن B * ( " $ ا ) / * يذ ا ر$ 7 ا ;و ،ىر;أ * ن $و لو 4 ت 1 " $" */ا د "او ا إ ءو *( ا $ >ر4 إ ةدو ا لظ 4 ; ، $رLاز* ا ةأر ا ) .و ا دد د!" ; ھرود ت ( $ $ ا ت $رور> ا ل 1 . 4 يرLاز* ا B * ا 4 ق&ط ا لو ! ! م $ و م>; ھ ،ن$ ( ر ا ن$ و رد *$ 4 مLاد ا ھرو> ق( $4 ; $رLاز* ا ةأر ا س يذ ا ر$ 7 ا ق(ط! ن )$ إ ةر 1Iا ; دو " ،يرLاز* ا ل >! ا ل ار ن -( ق ط! دد ن مJر 4 ، " */ا >! ; (; م !أ /إ $ وؤ $ ا -$ظو ن" 2 ،ةر ا ك $! (" ظ4 ا ھو ، ض. ! ا ) *و ود $ د . ن$ ظ! >ر نو + نأ ن $رLاز* ا ةر ا $! B ! $ م اذھ ن+ ھو /أ ھ * ا ق(ط! ن !$ : ،ق&ط ا م ظ!و جاوز ا م ظ! نM 4 >. ! ن مJر ن+ !$ 7 و ر$ 7 .&" ر . أﻼـﻘﺘﺳﻻا ﻞﺒﻗ ﺎﻣ ﺔﻠﺣﺮﻣ
ل
:ﻻوأ
:ﺔﻳﺮﺋاﺰﺠﻟا ةرﻮﺜﻟا مﺎﻴﻗ ﻞﺒﻗ يﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ﻲﻓ قﻼﻄﻟا
: أ د. !+ ; ،م ا ن $+ ا ن أز* $ / ءز*+ B * ا نأ (" ! $د م>; 4 !ر1 ) *وأ ض دو *و B ط ،ق& ط او جاوز ا ظ! ط ر ا $" */ا مظ! ! ق( ; ط ر ر $; ا اذ ھو ،ن$ ا ك !ھ ير Lاز* ا B * ا ل ;اد 4 ،B * ل + $ و يذ ا ر ا ،ق& ط او جاوز ا ظ! $" */ا د Lاو ا ض 4 ف$-ط ل+1 و و ف& ;ا م . ا ارد ا 4 $(* ةرو ! E> $ نأ ن+ $ " و درو8 ر 8 " قط ! ث& لو 1 ،لو(5* رد ا د " ر از ا ةأر ا ، ) ر : نوط . م$( ( ن ! ، : ،B$زو او ر1! او " ط( اد ا راد 1983 ص ، 71 . 2 ،نور;آو س " م$ھار إ ،يو $ $ ةدو " ر ر ا ةرو= ا ةأر ا رود " ، ; ط ،ث ( $!طو ا B$ر 1 ا ( ( رLاز* ا ،ن$دھ * ا ةرازو : ت ارد( !طو ا ز+ر ا تارو1! ر 4و! لوأ ةرو و $!طو ا +ر ا 4 ث او 1954 ص ، 273 .- 43 - -( ; ةرو ا ل . ةر 4 4 ق& ط او جاوز ا ؤ ن " ;و ،ير Lاز* ا بار ا ن $رLاز* ا $ر$ر ا . 1 -ل 8 ا ط : او $ ز! ظ! (L ا ّنإ $(; ا ل ل L ا ط! ةد ا ةر - ا يأر ذ ;أ م $ / ث $ ،د او د L . ط( > ; ا جاوز ا م ظ! ن ّو + ، $ ا 4 ة ، - ا ل ة - ا ط 4 س$ لو . وأ ض4ر ر "ا ذ;أ !ود يأ ؛ةرد ! ت/ 4 /إ جاوز ا ط! ا هذ B> ; م ظ! ا اذھو (ط ة - ا ر :ر $ / جاوز ا د " نأ ذإ ،د$ او تاد ا ط( *اوز 4 ؛ $رو+ذ ا ط( ا > . ن $ و ط( ن ل ! إ $ "و!;و "و >; س$ لL ا ط! جاوز ا نأو اذھ ، *وز ت$ $رJ ةأر ا ك ذ (" ةو&"و ، *وز م ظ!و ،ن$ " * ن$ ف ثد $ ) &; ن " * " *ا ط را وھ ل يدر4 رار.إ در* ن ُو َ+َ أد ق ط! L$ 1 ر$5$ / ط! ا هذ جاوز ا ةر ا (" مL ا 4 در - ا ن وذ ةرھ . د* فورظ /إ ق&ط ا 4 ق ا ةأر ( س$(4 ق&ط ا ن" أ ، " * ا 1 . 2 -سارو4ا ط : ،ت .و ا تاذ $!$دو $" *ا ةد و ھ ط! ا هذ (L ا نإ > ; + $ر$رط ا م ظ!( 74 جاوز ا ن" أ ،نو ا م ظ! (" L . ، )$4 ر $ ;/ا $و و دو *رد جوز نأ M4 ، " * ا رار .إ م أ ر $; ا س$ ة - او ، " *( و ا وأ تو ا ھرظ !$ 2 ط( ت ر + ن جوز $(L ا ةأر ا ل $و 1 ا ةأر ا نأ + ، ، $ر *Iا ب ا ھر ;$ نأ طر 1 ) *وز ر ا ;1 ا ر $ ;/ا 4 ق ا )(4 ل*ر ا ن" أ ،بر . ا ن ق ا ةأر ( + ،ير ا ق !( *ر ; او (;اد ا ك ا ر اوأ ز$ز $5 ق&ط ا $! + إ 4 3 . B * ةأر ا نأ و ھ ) $ إ ةر 1Iا رد *$ و ارو او (L ا ط( ( > ; ذ ا ،ةرھ . د * فور ظ ت نو +$4 ت (ط نإو ،ق&ط ا ب(ط إ ءو*( ا ! + M س$ و ، $رو+ " * ا حور ةرط$ ز$ ا B * ا $ ط ارظ! اذھو نو! . ةرط$ دود ق ط! ع او ، در- ا ل 4 " * ا يأ ،د$ ا و تاد ا ك ذ 4 ر 1أ + " و ر 8 " ، ن ر $ + ا فو; او ةر ظ! ا (ط ا ةأر ا ق ( نأ ن + $ ا $ ( ا تاد ا نو! .و $( ا فار " ا B * B * ا اذھ ل;اد دار4 ا ت $+و( ط > ماز إو ار . $4 سر $ د$ او .
1 -Pierre Bourdieu, Sociologie de l’Algérie. Paris: P. U.F, 1985, p 09-13-15. 2 -Pour une fille, il ya que le mariage ou la tombe.
- 44 - 3 ط باز 8 : او $(L ا ةأر ا ن $ر ر +أ $ از$ ا ةأر ا ّنإ $و 1 !أ ذإ، +أ $ر B *وز ق$(ط 4 ق ا + ، *اوز ر او ;1 ا ر $ ;/ا $( " 4 ر ةدر-! ا دارM 1 . م2ر لود ا : 02 " ـ ر از ا ر ر ا ةرو= م 2 ل82 ق ط ا ت. 2 : 1901 -1954 " % ا تاو ق ط ا تاو % ا ق ط ا 1901 -1906 85.612 1931 -1936 39.461 1907 -1912 67.593 1937 -1942 42.906 1913 -1918 47.367 1943 -1948 46.314 1919 -1924 46.560 1949 -1954 74.051 1925 -1930 43.069
تاو! $اد ; ق& ط ا ب ! B *ار و ھ لود * ا اذ ! ءار. ل&; ن ظ &$ 1925 -1936 ، اذھ ةر 7 ا فور ظ ا هذ ھ ،ر Lاز* ا 1$ ت ! + ا فورظ( هدر B*ار ا ر 4 ; م ا 4 ثد $ ن + (" + !او $! او و ا ن$ $ ا ن$ ر ا ،بر ا هذ !ر- ا ر /ا B كر 1 يذ ا يرLاز* ا ب 1 ا ع - را ب ! ("أو ت/ ل&; ت! + ق&ط ا ن ةد ا ةر - ا 1901 إ 1912 ب ةرد ا : 85.612 نأ ن + $ ، اذھ در! رو ظ ) !" N ! يذ ا ر ا ،ير Lاز* ا ب 1( $ر *Iا د $!* ا $ إ ع - ر/ا ت(* ! ("أ ! نأ إ 4 >I ، $*ر ; ا ةر * ا ةرھ ظ ھو /أ ىر;أ ةرھ ظ ن$ : 1949 -1954 ، ـ ق& ط ا ت/ ترد . ذإ : 74.051 ، $ .&" ) اذ ھ $ر /ا $$ر Lاز* ا ن$ " */ا ط ار ا N$ ! ذر 1 إ 4د ا فو- ق $ر- و ن ، " */ا م & ضو ; ر طإ 4 ض> (" ت ر$ر ا * نأ ن مJر كر د$د* و و /أ ل + ر4 > ج ا ( ر ا هذھ ، $رLاز* ا ةرو ا م $. ( ر لو;د ا وھ ا أد ق$ و ،دو * ا دار 4 $" */ا ةد و ا $و ةرور >و ، " */ا نو او ك م 1 5 ا ر /ا )*و فو.و( $رLاز* ا (L ا إ & >4 ،دار 4 ا ن$ د > ا ) *وأ $و ن" * L > ا م ظ! ا رو ظ ل ن ل$ ن + يذ ا ل L ا ط! ; يرLاز* ا B هذھ $ر 1 !ا ف ز ن د ا يرLاز* ا B * ا O$ر م فط ! ل ةر - ; ةرھ ظ ا . 1 -ل + ةدو ، ير از ا ا ق ّط ا ت ، * ا رLاز : ّ$ * ا ت "و ط ا ناو$د ، 1986 ص ، 40 -41 . 2
- kamel Kateb, La fin du mariage traditionnel en Algérie? 1876-1998, Paris: Edition
- 45 - ةرو ا م $. ل . $ / ير Lاز* ا B * ا 1$ $ ن + ا فور ظ ا إ 4 >I ، م $ ن + ا فورظ او جاوز ا د " نوؤ1 ! ق( ; ،ةد$* ا ف ؤ ا ر 1أ د (4 نو! 4 ز !ار4 FRANTZ FANON ن7 " بر م $. ل . ير Lاز* ا B * ا 4 جاوز ا ىر $ / جوز ا ن + ب 5 ا -4 ،دار 4 ا س$ و ،ت&L ا ل . ن ظ! ن + $!طو ا ر$ر ا اد " ر $ ن + يذ ا جاوز ا د ھأ ق ( ةد $د" تار "/ ك ذو ، 4 4ز ($ /إ ) *وز $در4 اد " س$ و ، $" *ا " ، ) $ إ ر 1أ ب ير Lاز* ا B * ا 4 ر+ ا جاوز ا نأ + ف ؤ ا س-! 1 ا ة - ا (" ذإ ،ةدد $ >و نود ةد$د* ةأر ا (" ص !إ 4 Jر س$ د/وأ نو +$ نأو جوز نأ ةأر ا ت أ ا 1 ، - ؤ ا تر +ذو " و 1 ن$دو (+ " Claudine CHAULET ن7 ..." (L ا ز $+ر *وز ا ن ر5 $رLاز* ا " 2 و ، و درو8 ر 8 Pierre BOURDIEU اذ ھو ،ر + ن ةأر ا جوز ةرھ ظ إ ر 1أ د . سارو او لL ا ط! ; ،ب ا ط( ت نو+$ جاوز ا 3 .
ﺎﻴﻧﺎﺛ
:
ﺔﻳﺮﺋاﺰﺠﻟا ةرﻮﺜﻟا مﺎﻴﻗ ﺪﻌﺑ يﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ﻲﻓ قﻼﻄﻟا
:
تذ ; ا د ر $ر ا * ر$ اد ا "و * $ر$ر ا ةرو ا م $. " !طو ا تاءار*Iاو ق&ط او جاوز ا ظ! ص;$ $4 لاو ا ن$!او . 4 ر ظ! ا د "إ 4 ; ، $ !ر- ا $L > ا L$ او ةرادIا $"ر1 ت>ر " ث$ ،ةر - ا ك( 4 لو ا $ ;1 ا ةدد1 ا ةدو ا تد "او ، ( ا & Iا نو! ( 4 . و ا رود $ J إ ر 294 -59 م $ ذإ ، $(+1 $أ ب(ط $ / ط$ اءار*إ ق&ط ا ن + ل*أ ن ھاو"د B4ر (ط ا *وز ا (" د $4 ن$ $و ، "ر1 ا > ا ىد جوز ا ن&"M ، $ ا .و ط ا $ اد ا ن$4رط ا د أ ةدارإ در* !+ ق&ط ا E ن ء 1920 5 ، /إ د )!أ 1959 مو ر ا ; ،ء > ( $ از إ - B >; $*وز ا .& ا ل& !ا E أ 1 ،نو! 4 ز!ار4 ر از ا ةرو=/ س , ا م # ا ، ) ر : طو.ر. ن .وذ ( رLاز* ا ، : تارو1! ANEP ، 2004 ص ، 112 . 2 -ل $وط د ، " ير از ا ا ق ط ا ر ا ل او-: د 8 ت /ط او ن /ط ا ن # اد %ارد ر و 8 او ر از ا " ر$ * ر ، 4 ع */ا م (" ، $" */او $! !Iا مو ( ا $(+ ، $4ار5 $د 2005 -2006 ، ص 62 -63 . 3
-Pierre Bourdieu, op.cit. p 28-30.
4 -ةدو ،ل + ق8 % ا ر ا ص ، 42 -43 . 5 -ط ت!1و!- و ، / # ا ر از ا روط ا و ص , ا = د ا ، ) ر : د أ ير د ( ،ر Lاز* ا ، ناو $د ت "و ط ا $ * ا ، 1984 ص ، 27 .
- 46 - م .ر : 7082 -59 O$ر خرؤ ا : 17 / 09 / 1959 . و لود * ا Gا جاوز ا ت/ E >و$ ق&ط او د ةرو ا $رLاز* ا : م2ر لود ا : 03 " م 2 د#8 جاوز او ق ط ا ت. ر از ا ر ر ا ةرو= ا : 1954 -1960 " 2 ن ظو ( *ار فر تأد ق& ط ا ت/ ن7 $(* ! E > $ لود* ا اذھ ل&; ! ن ءاد ا >او ةرو ر ظ$ ، $رLاز* ا $ر$ر ا ةرو ا ع/د!ا د ; 1956 ، ل ! ق& ط ا ت/ 1960 إ 6.100 ، و اذ ھ در أد (" L ا " * ا حور " */ا ك ا ا هذھ 4د ا فار" او د$ او تاد ا $L ! *وز ا حور د $طو إ 4د ا $ر /ا $ ا )*و فو.و ا ل*أ ن م & ا أد ز$ز و ، $ر1 ا $! ا ر اوأ 1 ، !$ط! . ةد ر ا ق8 % ا ، ص 02 . 2
-ONS. Annuaire statistique de l’Algérie 1966-1967, l’office National statistique.
ـ % ا جاوز ا ت. ق ـط ا ت. 1954 83.351 13.578 1955 86.095 13.910 1956 60.279 9.041 1957 65.869 7.113 1958 76.829 8.745 1959 90.810 8.614 1960 89.000 6.100
- 47 - .ر- ا إ : د% قر % % $ ور ا 4 ا ر$و ط 4 ت ھ !طو ا ر$ر ا +ر ّن و ، و ،B * ( -! $" */ا ة $ ا 1 . ذ; ا د.و $رLاز* ا ةرو ا م $. د يرLاز* ا B * ا ر ا فورظ ا 4 ق&ط ا ؛ -( ; ت $-$+ ق(ط$ نأ )! + M جوز ا ن + د 4 ) *وز ظ يأ 4 ، ا ن&"Iا اذھ ر: *وز ا ط ر ا 4 ف > ن" $ د $ م م $!و! . 4او /إ ، $ - جوز ا م$د B ر ا ب ).&ط 2 . ب