إدارة المعرفة ودورها في تنمية رأس المال الفكري

(1)

276 فر ود / MÂAREF Revue académique

فر ) ود ( ا : د ا م MÂAREF (Revue académique) Partie : Sciences Economiques

إ

رودو

ا ةراد

ر

أ

ي ا ل ا س

أ ز اوز  نو ز د  : ا م ث أ م ا ا ي ا ل ا سأرو ا ةرادإ ،ة ا تا ا ل ، ا أ ت د ا ذ و رو و ر ا ت ارد ن ،فر ا و ي ا ا رو ا ن إ ا ر ا ه و ، ا ا ي ا ل ا سأر ا ةرادإ نأ : ا ت ا ا -ا ةر-ادإ -در ا ي ا -ي ا ل ا سأر Abstract :

Knowledge management and intellectual capital concepts won a lot of attention in management science research during the recent years. While the literature has given these concepts the common characteristics, especially with regard to the important role in the dessemination and creation of knowledge, few studies only have addressed the relationship between these concepts.

This research seeks to demonstrate the important role that knowledge management can play in the development of the intellectual capital foundation.

Key words : knowledge-knowledge management-development of human resource-intellectual capital. : م ا إ ا ا ت او ت ا عر ا ر ا ىدأ ا ت ا ا ا ا و ، ا ا إ ل ا ف ، ي ا ا ة ا ت ع ا ز ، ا و نأ ت ا ردأ ، ا ةرادإ أ ا ا ا ر ا ا و ، ت ث ي ا ل ا سأر و م ا ا ا ا ا أ ر ، ا ةرادإ ت ر و م را او ا و ، ا ت

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

 هار د – ج وأ آ - ة ا  أ ذ – أ – ج وأ آ - ة ا

(2)

م ا ل ا ا د ا إ او ا د ا ل ا نإ ا أ أ ي ا ل ا سأرو ا ةرادإ إ د ا درا او ء ا ةرادإ ا و ا ارود او ي ا ل ا سأر أ ق وأ أو ا ى ا د ا ل ا سأر ا ةرادإ ي ا رو ا زا إ ا ا ل لو و : ا ل ا ح ل و ي ا ا د ة ا ا ا ؟ د ا ي ا ل ا سأر ا ةرادإ ا م ، ا ةرادا :لو ا ا م او ي ا ل ا سار ا ةرادا رود ،ي ا ل ا سار د او إ ا ف ا د ا ز ا ا فا ا ا ةرادا ل د ا ت ي ا ل ا سار ا ا رودو ا ةرادا ع ء ا ء د ا و ا ا ي ا ل ا سار و ح ا هر ة ا ا او د ا د ا ت ا ا . ا ةرادإ إ :لو ا ر ا ا أو ا : وأ 1 : ا / وأ رو ا ا م إ ق ا ك ا ا : او -:ت ا و ت ا ا و ا م ا ةد ا ت ت ا و وأ نود ةر وأ تار إ وأ فو وأ م رأ م و او ر إ وو و 1 :ت ا ا ة او ا او او ة او ا ت تارا ا ذ او ما وأ ا ا ت ا نا ل ا و ةد ا ض ت ت ا 2 -: ا ت ا ما ا ل ا ا او ت او ا تا ا بو ا و ر او ا ل ا أ ل ا إ ل ا ةر أ و ، ا ا و ا د ا و ، ا ل إ ل ة 3 ت او تار او تار او تا ا أ و ل ا ت ى و ا ى ا او ا 4

(3)

ت ا ى ا ا أ أ ف و ا ةد ز نإ را 5 ا ا او ت ا ما ج ا نأ ل ا رو دا ا ى : ا ا ل او ت ا ،ت ا ا و 2 : ا عا أ/ ا Nonaka و Takeuchi : ا 6 -ا : ا Tacit knowledge : ذإ فر ا ا س ا و ا و ، يأ وأ و و ى أ ي ر ا أ ا و ،دا ا م ا و د ت ر و تار او را ا ا ا ت ةر او س او ا ا ا و ، إ وأ نود ل ا و ا ، ا ر او ل او ا ت و ، ا ط او ا ت او ا : ت ا : ا ا Explicit knowledge : إ ا ا ا وأ ا ت ا ل و وأ ر ا إ و و د ا ا ا نا ل ا و ا أ ا ا ا ا ا و و Nonaka et Takeuchi و ا ل جذ : ا ) ر ا 01 جذ :( Nonaka et Takeuchi

Tacitknowledge to Explicit knowledge Tacitkowledge To Explicit knowledge

Source : Nonaka I , Takeuchi H, « The knowledge creating company : how japa-ness companies create the dynamics of innovation », New york ;Oxford university

press, 19995, p62. : ا و 7 Socialization Internalization Combination Externalization

(4)

: ا ا Socialization : ا او ا إ ا ، ا لد ا ل ا ا و ر ا ل ا ه ا ، ا : ا Externalization : ا ا ا كا او جذ و : ا Combination : ا إ ا ا ا و ت او سرا ا ا : ا ا Internalization : ا او إ ا ا ا ا ءادا را ل ا وا ا ا و ّ ا ا ف ا ّ ا ّنأ و ر ا ا ق ّ ا إ ّ ا ا ا ُِّ أو ا ةرادإ : 1 : ا ةرادإ / و ،م ا ا ا ةرادإ : ا ر ا و ، ا ت و ت ر ر إ و ت و ت رادإ ز و و و ) و ةد تا ا و ، و أ ل ةر أ ا ر ف او ،( ا او ا 8 -David Skyrme ت او ا او ا ةراد ا أ ا و او ا او و و و ا او ل ي و إ ا ا ا 9 و د ا او او ا تاءا ا ةد و ر و أو ل ا ت ى ا درا ا ز و ا 10 ل ا ا ا ت ا ا ةرادإ نأ ل ءاد ا ى و ت ا ذو ي ا ل ا سأر اد ا ا 2 : ا ةرادإ أ / : ا ط ا ا ةرادإ أ ل إ 11 اد رو ا ت ة ا ةرادإ ة ا تادا ا ا ا -ا أ ه ا ا ا أ -ا ةر ز و او ة ا ا ا ءاد ظ

(5)

-و ا ا و ، ا ا ا ةرادإ و و ر او ل ،ي ا أر ر ا ت ا ةادأ ا ةرادإ ل ا إ ا ا ص ة ا ا إ و -ا در-ا -ا -ا ت-ار -ا ت ا ةادأ تا او و ا ت ا ا او ة 3 ا ةرادإ فا أ/ : فا ا إ ا ةرادإ ف : 12 -ا ةد و و رد ا ا -ا -ا -ا ت ل ا ا ي ل سأر ب ر ا ا د ا ا ا ا ى -و ل ا و ا ا ت ر ا أ و نا ا ا ر ا ا ا اودأو ا ةرادإ ت : 1 : ا ةرادإ ت / و ا ةرادإ ت نإ ، ا ن ناو ت ا ه و د ا ةرادإ ن ا ا و : او ا ت ا إ ر أ 13 -: ا ل ةد ن ، ا ا و ،تاءا او ا وأ ا ا ل ا ن ا ل ا ، ا ةو ا د و أ ؛ ا ا د ا : ؛ أو وأ و ا تاد ا ه أ و ؛ -ا ب ا : اد رد ذ و : ،تا ا تارا او ت وا ا ر رد وأ ، او ء ل او د ا ا ب او ر او ءا ا . -ا : و ل أر او ا و عا إ و ة ت او ا . -ا : ي ا ا ة ا ا ذ و ك و ،ة ا ا ا او و ا ت ا ا و فر ا ا د او و ق ة . -ز و ا : ل ذ و تار ةد زو ا ب او ي ا ل ا سأر ر ا ةرو ، ا ع تاء و

(6)

ا ا او ، ا ةرادإ ل ةء ا ا ا إ . : ا او ،ح او ا ا و ، ا ك ن نأ ا و ، و ا ى او ا نأ ، ا م و أ و أ و ا ا ا و ، اذإ ، ةد او اذإ ز و ا و و ت ا 2 : ا ةرادإ تاودأ/ : ا ةرادإ تاودأ 14 -:ي ا ا وا دا ا و ا ج إ ا ة ا ي ا ا دا ن و ا ج و رد ا ص ا و ، إ د ا ،ة ا ا ا ما او ا ت م ا ل ا -:ت ا ر و أ ارود ذإ ت ا و ، ا ةرادإ ا و ا و ج إ ر ل ا س أ ة ا ت ا و أ در ا ، ا ةرادإ تا ا أ ي ا ا نأ ل ا و ا ت ا ل ا ا ي ا تا و فر و ، ا ا او ت و ي ا ل ا سأر د أو م : ا ر ا أو ي ا ل ا سأر : وأ 1 :ي ا ل ا سأر / ل ا سأر م ت ا ا نإ و ي ا و ، د ا ل ا وأ س ا ل ا سأرو ا ل ا سأر : ي ا ل ا سأ ا ر ا -Daf ا ص ا درا ا ا و وا ا ة فر ،فر ا ا إ م ا ا ا او ا تا ا فر و ، و ا 15 د ا او نو ا ف OCDE ا ي ا ل ا سأر ا ل ا سأر ا ل ا د ا سأرو ( ا) ي ا ل ا 16 -و Stewart ا ة ا ، ا ا ،ت ا ، ا ا ا ةو ا ما و 17 ا د ا تار و ة و س أ ي ا ل ا سأر نأ ل ا و

(7)

و او ا ا 2 :ي ا ل ا سأر أ / : ا ط ا ي ا ل ا سأر أ 18 ذإ ا ءاد ا ا د ا ن ي ا ل ا سأ ا ةراد ا نإ م نأ م ا ل أ ح ا ت ا نأ تار ا ق تار و تار ن دا أ ا تاد ا إ ي ا ا ل ا م ا ت ا دا ا ن وأو أ و ن ي او ا رد أ ي ا ل ا سأر نإ ذإ ة ا ت ا ة ا عا ا او ا ت ا ل إ ا ا إ أ او و ة ت و ي ا ح ى أ ي ا ل ا سأر ة ا ت ا ا تاد ا ا ا إ ةد ز إ ت ا ه ةرادإ ذإ أ ا تاد ا تاد ا أ نأ ذ ا ا د او و ي ا ل ا سأر : 1 :ي ا ل ا سأر / : و ر ي ا ل ا سأر 19 -: و س ن وا ي ا ل ا سأ ك ا يا سأ ر أ ة ا ف ا ل ا سأر ،ةد ا ل ا ي ا ل ا سأر د و ت ا ، ا ل ا ا و :ي ا ل ا سأر س ا ا ل ا ء ا ة ا ا ت او ا تا و تار و ا ،را ا و و د ذ ن ، در او س و را ا نو ، ا ل ا سأر ي ا ل ا سأر س و او 2 :ي ا ل ا سأر ت / : ا ا إ ي ا ل ا سأر 20 1 2 :ي ا ل ا سأر ءا ، ا ل ةد ا ا و ا ا و ا ا ا د ا دا ا وا : ا ا ن و  ر ا Créativité : ة ل ةر ا و ا ا ما ا  ( ا ةء ا)ةر ا Professionnel و : ا ى ةر ل ل ا ءاد ا ا ا ا ة او  ا ةر ا Compétence sociale : ا ةر ا و ا ا دا ا د ا نو رو و ا نا او ءاد ا ب ا

(8)

2 2 : ا ل ا سأر ور ة و و و ةر و او عا او ا ت و ا دو ناو و ا ا ا ا ل ا سأر ن و ،ةراد ا و ا او ا :  : ا ت ا ا م ا و ت إ ت ا  : ا ا ل ا سأر و ا تاد او ا ا د ا ا أ ا ا ت او تار او ا ا ا ق ا ر  : ا ا ي ا ل ا سأر ا د ا و د ا تاد ا و ا و ءاد ا 3 2 :( ا) ا ل ا سأر و ا ى ةد ا ا ه و ز ى ةد ا ا نأ ا ا أ ي ا سأر ي ا ل ا سأر س : 1 :ي ا ل ا سأر س / ل ي ا ل ا سأر نإ ا و ، أ ا د و ا ا أ : ت ا 21 -ا ر ب أ أ را ا ا تا او ت ا د تاد ى ، ا ا ل ةو ر ا ت او عا أ ل ا ا ة ق نأ و او ن اذ ي ا ي ا ل ا سأر س تاذ ى أ او ت ا ر ا ا ت 2 :ي ا ل ا سأر س أ / ة ةر ي ا ل ا سأر س أ : 22 و د ةر اد ا س ةرو ا و ا ا اء ا ذإ ا -ا ا م ا ل ا س ا ا ا ي ا ،ي ا ل ا سأر و س ت ر ا ت ا او ة ا ا ا نأ ا أ ا اء ت ي ا ل ا سأر ت ا ا ت ا ء ا ا ا نإ ي ةراد ا ةاد ي ا ل ا سأر ما ا

(9)

ر ا ء او ة ا ط د س ا ا ا ر ا ي ا ل ا سأر ا ةرادإ رود : نأ ض ا ر ا أ او ي ا سأر ا و ت ا لد و ر أ و و ،ى أ ةراد ا و ةر ذ و ارود ا ةرادإ ا ا ف ا م ا و ، ا اد ا ى ا ا : ل 23  : ا ءادأ ا ةرادإ ا ل ا ا ةرادإ ذو ا ر ا رد ا و ، ا ل او ا أ ةر او ا ا ع ا ا و ، ا ت  : ا ا ةرادإ ا ا ا ا ةرادإ ا ا ق او ، و ا :ل ذو ةد ا د ا ا او ا 1 : ا ءا ا ةرادإ ا ا ةرادا ض ا ة ذو ا إ ج ا او ت ا فو ذ ا 2 -: ا ى ا ا ا ةرادإ ا : أو ا دا ا ة ا ا ةراد ة ا ك 24  ا ى ا ت ا أو ا ةر أ ا ا  ا ا تا ا ا ل ذو أ ةر ر ا ا ا ا ه و ت ا ا ر ا ا ، ار ةد زو ى ا ا ةرادإ ا ار ا ل و تار ا تد ا : او ا ى ا ةرادإ ا 25  :ء او ا ا ما او ت ا ةر ا ذ و ل ا و ا و و ل ا وو او ا تاود ا ا ة ا تا ز  :عا ا ة ل إ ل ا دا ا تار نأ ت ا و ل ة ق و ة ت ج إ و ت ا را او را ا ن ا

(10)

 :نو ا ا ارود ا ا و ت ا ز ا ا ا و را ا ا ا تار ء ا ا ت ا ل ا و ت ا ل ا اد ا ر او ت ا  :ل ا ن او ن أ ن ةء ا ل  :ب ا ا ا ا اد ا و م ا ز ا ى ا تاود ا و ا ما ا ح ا  ا و ا ا : ا د د ا ن ه ا ت ا و ، ا تار ا ب ا أ ا ا و اد تاء ا و ا ة ا ى ا ي ا ل ا سأر ن و ذو ت ا ى تاد ا أ ل أ ا ت ا ل دإ ةرد ى : ، ا ة او ا ة ا ا نأ ه ذ ل أ ة نأ ةد ا و ،ى ا ا ر ل ةراد ف ل ذو راد م ل إ ة ا ه ا و سأر ي ا ي ا ل ا سأر ة ا ةرادإ ، ا ا ا ا ل ا ت دا ا فر أ و لد ل ا اد ا ر ا و ح او ا ا ة ا او تا او ء و : ا ت ا د ت ا د ا ةرو أ ،ار رادإ أ ا ةرادإ تاد ا ر ا و ءاد ا ى ء ر ا أ و ء د ا تاد ا أ أ ا اء ى ا تا او ت ا ا ر ت ا ا و ا در ةد ا و ا ل ا أو ا و ةرو ا ا درا ا ي ا ي ا ل ا سأر ا م ا ةرو د ا تاد ا ةد ا

(11)

: ا ا 1 ،ي ا ّٰ ا ا ةرادا ا ا ط ، 1 ز او ا راد ، ، ،ندر ا 2009 ص ، 20 2 ،ي ا ةد او ا ا ا ا ةرادا ط ، 1 ء ا راد ، ،ندر ا ، ز او 2009 ص ، 25 3 ،نو او ا راد ا ت ا ،ن ، ا ةرازو ، 2007 ، ص 86 4 ، د ا ةرادا -ا او ا ت او ت -ط ، 1 قار ا ، ،ندر ا ، 2005 ص ، 26

5_{Wen « y », « An effectivness measurment model for knowledge} management » , knowledge based systems, 2009, p363.

6 ، ا در ا تاراز ا ا ةد ز ا ةرادا ا ، ،ةراد او د ا : ا ا 2009 ص ، 47 7 ، ا ا ح ا ةرادا ،ة ا ، راد ا ا ا ، 2005 ص ، 70 8 ، ا ةراد ا ،ة ا ، او ء راد ، 1998 ص ، 17

9_{David Skyrme, Knowledge management : Making sense of an} oxymoron, management, www.skyrme.com.insights/22-11-2016,18h. 10 ، ن ل ا ت ا ةراد ا ا ا ط ، 1 راد ، ،ندر ا ، ءا ا 2008 ض ، 16 11 ، يز ي ا ةرادا ، ز او ا ، ،ن 2005 ص ، 63 12 ، ا ح ،ل او ت او ت ا : ا ةرادا راد ،ن ، ز او ا 2006 ص ، 45 13 ص ،ه ذ ، ا ح ا 62 14 ،يو ا ف ا ا ا او ت ر ا ا ةرادا قار ا راد ، او ص ،ندر ا ، ز 133 15 ص ،ه ذ ، د 78 16 ، ر ا ل ا ت ي ا ل ا سار و ارد ، ،ن 2005 ص ، 4 17 ، د ي ا ل ا سار ل ا ا م ، د ا" ،" د ا او ا ،ندر ا ، ا ، راد ا م او د ا 25 -27 -ن 2005 ص ، 3 18 ، ر و ا ة ا د ا ا ةرادا رود ا ارد ، ةراد ا ، ا ا ا ةرادا ،ندر ا او ا ت ا ع ا م د او ،ندر ا ، ا ، راد 2004 ص ، 12

(12)

19 ،دا رو ت ا ةرادا ي ا ل ا سار رود ا ا ، م ا ، ا ت ا ي ا ل ا سار س و ةرادا ل و ا ا ، ا ا ،ة ا ، ا م و ر او د ا 02 -03 -2008 ص ، 10

20_{Hakan A, concept disenabling the mexl ware in humain} capi-tal management, journal of knowledge management journal,vol 10s, 2001,N05.

21

ص ،ه ذ ، ر ا

15

22_{chen, j, Zhaohui,z, and hong, 2004, inteillecteal capital anew} model measuring And empirical study, of inteillecteal capital, jour-nal of inteillecteal capital, vol 5, no, 1

23 ، ن ل ا ت ا ةراد ا ت ا ا ط ، 1 ءا ا ، ،ندر ا ،ن ، ز او 2008 ص ، 79 24 ا ح ص ،ه ذ 120 25 ،نو او ا ر ا ا ةرادا ا ا ط ، 1 ،ن ، ة ا راد ، 2009 ص ، 278