Le petit prince

(1)

HAL Id: halshs-02482242

https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-02482242

Submitted on 21 Feb 2020

HAL is a multi-disciplinary open access archive for the deposit and dissemination of sci- entific research documents, whether they are pub- lished or not. The documents may come from teaching and research institutions in France or abroad, or from public or private research centers.

L’archive ouverte pluridisciplinaire HAL, est destinée au dépôt et à la diffusion de documents scientifiques de niveau recherche, publiés ou non, émanant des établissements d’enseignement et de recherche français ou étrangers, des laboratoires publics ou privés.

Le petit prince

Valentin Vydrin, Antoine Saint-Exupéry (de), Nestor Gué, Emmanuel Zeh

To cite this version:

Valentin Vydrin, Antoine Saint-Exupéry (de), Nestor Gué, Emmanuel Zeh. Le petit prince. Pȁb- h�̄nbhȁbh�̏n - Edilis. 2020. �halshs-02482242�

(2)

Antoine de Saint-Exupéry

Gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄dhʌ́n

dànwȍ gɯ́

Ȁ slʌ̏ʌtȁbhɛ̏n-dhȕn : Gèe Nēsītō (GUÉ Nestor)

Vɯ̄ dlīŋdhɤ̂ Vādhāŋtɛ̀n (VYDRIN Valentin) Zɛ̋ Ēbhāndhūɛndhɤ̂ (ZEH Emmanuel)

Bha̋andhɛ̏

Pȁbhɛ̄nbhȁbhɛ̏n — EDILIS

2019

(3)

Antoine de Saint-Exupéry Le Petit Prince

dans la langue dan de l'Est

Traduit par Gué Nestor, Vydrin Valentin, Zeh Enmanuel

Mise en pages par Valentin Vydrin

Man, 2019

Gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́ n dànwȍ gɯ́

Ȁ slʌ̏ʌtȁbhɛ̏n-dhȕn :

Gèe Nēsītō, Vɯ̄ dlīŋdhɤ̂

Vādhāŋtɛ̀n, Zɛ̋ Ēbhāndhūɛndhɤ̂

Bha̋andhɛ̏, 2019

Cette édition en dan de l'Est parait grâce au soutien de la Fondation Jean- Marc Probst pour le Petit Prince à Lausanne en Suisse

www.petit-prince-collection.com

et du programme de valorisation du Labex Empirical Foundations of Linguistics

ISBN : 978-2-8091-0133-1

© traduction : Gué Nestor, Vydrin Valentin, Zeh Emmanuel

© Pȁbhɛ̄ nbhȁbhɛ̏n, pour la présente édition

© EDILIS, pour la présente édition

(4)

Gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́ n bhȁ sʌ́ ʌdhɛ̋ ɤ́ dànwȍ gɯ́,

ȁ dhɛ̋gā blɛ̏ɛsɯ̏

Sʌ́ʌdhɛ̋ ɤ́ wó dhɛ̏ Gblɯ̏dʌ̄- gbɤ̄-dhʌ́n bhȁ, yɤ́ sʌ́ʌdhɛ̋-dhȕn wȍ ȁ-dhȕn wó' pɤ̄ dȅdȅwō

kpőŋtàadhɛ̏ gɯ́, yɤ̏ ȁ dō ká. Wà

ȁ slʌ̄ʌ' tȁ wȍ-dhȕn wó zȉɤ kʌ̄ŋ yȁagā tȁ ȁ gɯ́ kpőŋtàadhɛ̏, yɤ́

wà ȁ sʌ́ʌdhɛ̋ bȅ ɤ́ bhɔ̀ɔn bhli ̋ɔn kʌ̄ŋ plɛ̀ bhȁ zɯ̄n kpɛ̋nŋ. Yáa bhɛ̄n kɔ́n wɔ̏n ká dhɛ̀ kwi ̋-dhȕn bhȁ Flánŋsîwȍ sʌ́ʌdhɛ̋ si ̋bha̋n- dhȕn zìnŋgɯ́, ɤ́ Gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄- dhʌ́n ɤ́ kʌ̄ sʌ́ʌdhɛ̋ blɛ̏ɛsɯ̏ ká ɤ́

slʌ̀ʌ-tȁ dànwȍ gɯ́.

Sʌ́ʌdhɛ̋ ɤ́ kʌ̏ Gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄- dhʌ́n ká, ȁ bɛ̏nzʌ̄bhɛ̏n, Antoine de Saint-Exupéry (Āntóȁn dhɤ̄

Sɛ́n-Zūpēdhî) yɤ̏ bhɔ̏ Dhīɔ́n (Lyon), gbȅkɔ̏ sű dhɛ̏kpœ̀œyȉ

29, kwɛ̏ 1900. ɤ́ gō kɔ́dhi ̋ ɤ́ gɯ́, ɤ́ kʌ̄ kɔ́dhi ̋ bhlʌ̀ʌsɯ̏ ká bȅ, kɛ̋ɛ ɤ́' kpɔ̄ yī ká, wȍ gȕn flɛ̋ɛsɯ̏. Dhɛ̀ ɤ́

glȁ yɤ́ ɤ́ víɔŋ̏ zīɤ-sɯ̏ dàan kɤ̄ yɤ̏

sɔ̋dha̋-dhɛ̏ gɯ́. Yɤ̏ gȍ sɔ̋dha̋-dhɛ̏

gɯ́, yɤ̏ tȍ víɔŋ̏ zīɤbhɛ̏n ká. Yʌ̄ kʌ̏

víɔŋ̏ gɯ́ sɯ̏ bhā, yɤ́' kʌ̏

Bhāndhɔ̄kʌ̂dhɤ̄ dhɤ́ (Maroc), Bhɛ̄ntīisɛ̋ ɤ́ yʌ́nŋ̏ ɤ́ pɤ̏ zȉan ká ɤ́

Préface à l'édition du Petit Prince en dan de l'Est

Le Petit Prince est un des livres les plus lus au monde. Il a été traduit en plus de trois cents langues de tous les conti- nents, et le tirage global de toutes ses éditions approche de 200 millions. Il n'est donc pas étonnant que parmi tous les œuvres de littérature fran- çaise, Le Petit Prince soit le premier à être traduit en dan.

L'auteur du Petit Prince, Antoine de Saint-Exupéry, a été né à Lyon le 29 juin 1900 dans une famille aristocratique appauvrie.

Ayant grandi, il a appris le métier d'aviateur pendant son service militaire, puis devenu un aviateur civil.

Il a travaillé en cette qualité au Maroc, en Afrique Française Occidentale, en Amérique du Sud ; il a voyagé aux nombreux autres pays du monde.

Pendant ce temps, il a été victime de plusieurs accidents

(5)

Flánŋsî gɔ̏ dhɤ́ (Afrique Fran- çaise Occidentale), Āŋbhēdhīkʌ̏

ɤ́ Si ̋āa yʌ̀n dhɤ́ (Amérique du Sud). A̋, yɤ̏ ta̋ kpɔ̏ kpóŋtàadhɛ̏

gbɛ́ dȅdȅ gɯ́. Ȁ tɤ̋ŋ bhā' gɯ́, wɔ́n gbɛ́ kʌ̄ yȁ ȁ kɔ̏ dhi ̋ɤ víɔŋ̏ gɯ́, ȁ gɔ̏ gȕn yɤ̄ɤ tó' gɯ́ Dhībî

(Lybie) sɛ̋ gɯ́ yɛ́ɛn tàa kwɛ̏ 1929 ká. Ȁ yʌ̄ kʌ̄ kɔ̏ sʌ̏ bhā, wȍ kʌ̄ là

yȁ ȁ tȍŋ tȁ gɛ̏nyȁn gbɛ́ ká. Yɤ̄ɤ dō bhȁ, yɤ̏ wɔ́ntœ̏œŋpɤ̄bhɛ̏n ká, yɤ́ ɤ́ sʌ́ʌdhɛ̋bɛ̏nzʌ̄bhɛ̏n kpíȉ

ká Flánŋsîsɛ̏ gɯ́ zɯ́. Yɤ́ ȁ bhȁ

sʌ́ʌdhɛ̋-dhȕn ɤ́'-dhȕn bɛ̏n zʌ̄

dhʌ̀n, wó ȁ kʌ̏ bhɛ̄n bhlʌ̀ʌsɯ̏

dȅdȅ ká Flánŋsîsɛ̏ gɯ́.

Dhɛ̀ ɤ́ Gblɯ̏ Plɛ̀-dhȁan ɤ́

Kpőŋtàa yɤ̏ dȁ, Antoine de Saint-Exupéry bhā yɤ̏ ɤ̄ dȅ dhȕn sɔ̋dha̋-dhɛ̏ bhȁ víɔŋ̏zīɤbhɛ̏n ká

kɤ̄ yɤ̏ dɔ̄ dhāŋ̏ tȁ kɤ̄ yɤ̏ wɔ́n- dhȕn súȁn-bhō. Wȍ kʌ̄

Gblɯ̏gɔ̄ɔ̏n lā dhȕn ȁ dhɛ̏ kwɛ̏

1940 ká. Dhɛ̀ ɤ́ Lɯ̋bha̋n kɔ̏ ɤ́

bhɔ̀ɔ Flánŋsîdhɛ̏ bhȁ, yɤ́ ɤ́ gō

Flánŋsîdhɛ̏ gɯ́ yɤ́ ɤ́ dhō

Ālzīedhîdhɛ̏ gɯ́, yɤ́ gō bhɯ̄n, yɤ́

gō Bhlɛ̀ɛnkɛ́ɛ̏n sɛ̋ gɯ́, yɤ́ ɤ̄ gɯ́ dɔ̄

gbe̋ȅ ɤ́ dhīaŋ zʌ̄ Bhlɛ̀ɛnkɛ́ɛ̏n gɔ̏bhɛ̄n-dhȕn dhɛ̏ kɤ̄ wȍ dȁ wō

d'avions, il a failli de mourir en désert libyen en 1929. Il a été décoré plusieurs fois pour ses exploits. A même temps, il était journaliste et écrivain, auteur de plusieurs livres très populaires en France, ce qui en fut une figure importante dans le monde littéraire et politique de ce pays.

Quand la Deuxième Guerre Mondiale éclate, Antoine de Saint-Exupéry se met à service à l'Armée de l'air, dans une escadrille de reconnaissance aérienne. Il est décoré en 1940 de la Croix de guerre. Après la capitulation de la France, il quitte pour l'Algérie, puis pour les États-Unis où il déploie beaucoup d'efforts pour convaincre l'état Américain d'entrer en guerre contre les Nazis. C'est aux États-Unis que Le Petit Prince a été publié pour la première fois en 1943, simultanément en français et en anglais.

En mai 1943, Saint-Exupéry a rejoint l'aviation militaire en

(6)

pi ̋ɤ kɤ̄ wȍ gblɯ̏ dȁ dhānzíȉ-dhȕn tȁ. Bhlɛ̀ɛnkɛ́ɛ̏n sɛ̋ bhā dhʌ̀n gɯ́

yɤ́ sʌ́ʌdhɛ̋ wó ȁ dhɛ̏ Gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄- dhʌ́n bhā ɤ́ zɯ̄n kpɛ̋nŋ kɔ̏

blɛ̀ɛsɯ̏ kʌ̏ flánŋ̏sɛ̏wȍ wāȁ

glɛ̄ɛwȍ gɯ́ kwʌ̋ʌ, kwɛ̏ 1943 gɯ́.

Gblɔ̏dhȅe sű ȁ kwɛ̏ 1943 ká

bhā, yɤ́ Antoine de Saint- Exupéry ɤ́ dhō sɔ̋dha̋ víɔŋ̏zīɤ- dhɛ̏ gɯ́ Bhɛ̄ntīisɛ̋ ɤ́ dhűɤ́ yʌ̀n ȁ

gɯ́. Yáa gūn wɔ́n plʌ̋ʌplʌ̏ʌ ká ȁ

gɛ̏n bhɯ̏n dhɛ̀ kɤ̄' kwɛ̏ yà zīɤ gblɯ̏ gɔ̏n víɔŋ̏ gɯ́-sɯ̏ gɔ̏, kɤ̄

sīdháŋ̏ gbɛ́ ɤ́' kʌ̏ víɔŋ̏ gɯ́ kɤ̄ yȁ' sʌ̄ʌ-bhō. Yɤ́ yʌ̄ dȅe zɯ̄-bhō víɔŋ̏

gɯ́ kɤ̄ yɤ̏ dɔ̄ dhāŋ̏ tȁ kɤ̄ yɤ̏ wɔ́n- dhȕn súȁn-bhō. Yɤ́ gbȅkɔ̏ sű

dhɛ̏kpœ̀œyȉ 31 kwɛ̏ 1944, yɤ́

víɔŋ̏ sɯ̄ ɤ́ dhō wɔ́n-dhȕn súȁn- bhō' Ŋbhēdītēdhāŋdhê pɛ̋ɛn ɤ́

Fláŋsî pi ̋ɤ, kɤ̄ ɤ́ Fláŋsî gblɯ̏gɔ̀ɔn- yɔ̋ɔ-dhȕn dȕɛɛ bàa. Ta̋ ɤ́ dhō ȁ

gɯ́ bhā, yíi kʌ̄ ɤ́ yēe kʌ̄ zɯ́

tōŋtōndhɤ̄.

Gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n bhȁ

sʌ́ʌdhɛ̋ bhā wȁ' yɤ̏ dhɛ̀ kwɛ̏zlȁan wó bhō dhʌ́n-dhȕn dhʌ̀n dhɛ̏

dhɤ́. Kɛ̋ɛ sʌ́ʌdhɛ̋bȅ yā yɤ̏ bhɛ̄n gbȁn pɛ̋pɛ̋ bhȁ ká, yɤ̏ dhʌ́n- dhȕn bhȁ ká, ɤ́ bhɛ̄n gblɤ̋gblɤ̋

Afrique du Nord. Cela n'a pas été facile, car il avait beaucoup dépassé la limite d'âge admis à cette époque pour le service active dans l'aviation et que sa santé était assez fragile à cause

de nombreux incidents

aériens. Il sert de nouveau dans le renseignement aérien.

Le 31 juillet 1944 il est parti pour un vol de reconnaissance de la côte méditerranéenne de la France, en préparation du prochain débarquement des Alliés en Provence. Il n'est ja- mais revenu de cette mission.

« Le Petit Prince » a été conçu comme un conte pour enfants. Mais, en fait, c'est un livre pour tout le monde : les enfants y trouveront le sien, et les adultes y trouveront leur part aussi. C'est un conte triste et plein de sagesse ; et une seule lecture peut ne pas suffire pour comprendre toutes les pensées et tous les sens que l'écrivain voulait mettre à la disposition du lecteur.

(7)

dhȕn bhȁ ká pɤ́. Kwɛ̏zlȁan wʌ̏ʌsɯ̏ bhɯ̏n ɤ́ wɔ́ndɔ̄dhē gbɛ́

dȅdȅ dhɤ́' gɯ́, ɤ́ ȁ wȍpɤ̄ kɔ̏

dōsɛ̄ŋ bháa bhīi ȁ gbàn, gɯ́- bhān, yɤ̏ bhɯ̏n dhɛ̀ wɔ́n ɤ́

sʌ́ʌdhɛ̋ yā bɛ̏nzʌ̄bhɛ̏n zūʌ̋ pi ̋ɤ ȁ

gbàn gɯ́-bhān-dhɛ̏ yɤ̏ gbe̋ȅ.

Gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n bhȁ

sʌ́ʌdhɛ̋ yā, ȁ slʌ̏ʌ dànwȍ gɯ́-sɯ̏

yáa gūn wɔ́n fɛ́fɛ̏ ká.

Zȍtȁgɯ́wɔ̏n gbɛ́ wāȁ wɔ́ngɔ̏gɔ̏- dhȕn wó sʌ́ʌdhɛ̋ yā' gɯ́ bhā, dànwȍpɤ̄bhɛ̏n-dhȕn wáa' gbɛ́

dhɛ̏ dɔ̄, ɤ́' zɯ̄n ɤ́ bhō

gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n bhȁ blʌ̄ʌbi ̋n dhɔ̏ bhȁ : bhī ɯ́ Dànwȍpɤ̄bhɛ̏n ká, ɯ́ glȁ pɤ̂dhɤ̄, blʌ̄ʌbi ̋n wɔ̏n zʌ̏

yáa yȁ klɔ́ɔ̏ dhi ̋ɤ. Kɤ̄ gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄- dhʌ́n yɤ̏ blʌ̄ʌbi ̋n fìi sʌ̏-dhɛ̏ dȅdȅ

yɤ̄ bhā, yɤ̏ ȁ'-dhȕn gɯ́ wla̋ȁwɔ̏n ká, ȁ gɛ̏n bhɯ̏n dhɛ̀ pʌ̄ fìi yáa ȁ- dhȕn gɯ́ wɔ́n bhá ká. Yíi pʌ̏bhèe wɔ̏n wāȁ bhɤ̏pʌ̏ bhɔ̀ɔn wɔ̏n-dhȕn wó dànwȍpɤ̄bhɛ̏n- dhȕn bhȁ kwɛ̏zlȁan gbàn gɯ́, wáa Saint-Exupéry bhȁ sʌ́ʌdhɛ̋

gɯ́. Gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n yáa pʌ̄

bhɤ̏, yáa yi ̋ zȉaan bhɯ̄n tɤ̋ŋ gɯ́

dhɯ̋bi ̋n-dhȕn wāȁ yʌ́nŋ̏ pɤ̏-sɯ̏

wāȁ tœ̋œŋ̏dʌ̄dhɛ̏-dhȕn dhʌ̀n' ɤ́

La traduction du « Petit Prince » en dan a été une tâche difficile. De nombreux idées et motifs centraux de ce livre sont tout à fait étrangers à la culture

traditionnelle dan, à

commencer par l'amour du Petit Prince pour sa rose : pour un Dan (au moins né et grandi au village), une fleur ne repré- sente aucun intérêt particulier, elle n'a pas de valeur symbolique ni esthétique. Re- spirer le parfum d'une fleur, ce qui représente un plaisir suprême pour le Petit Prince, peut paraître encore plus absurde dans la culture traditionnelle dan où les par- fums n'occupent aucune place spéciale. Par contre, la nourri- ture et la lutte pour la nourri- ture, qui sont infailliblement au centre des contes populaires dan, sont les grands absents de l'œuvre de Saint-Exupéry. le Petit Prince ne mange pas et ne boit presque pas, il ne s'intéresse qu'aux fleurs, à l'amitié et aux couchers de

(8)

dhɔ̏ ɤ́ ȁ kʌ̏ ... Dháŋ̏ bhȍ ȁ dhi ̋ɤ- sɯ̏ yɤ̏ dhȍ kʌ̄' gbe̋ȅ Dànwȍpɤ̄- bhɛ̏n-dhȕn gɔ̏ dhɛ̀ sűsʌ̄nŋ́gā yɤ̏

pʌ́ kpíkíkpȉkȉ zȉisɯ̏ ká ɤ́ bhɛ̄n- dhȕn wó dhō bhɔ̀ɔn' ȁ bhȁ wó

tȍsæ̋æ̏ kʌ̏ ȁ tȁ yɤ̄ bhɯ̏n, kɛ̋ɛ wáa pʌ̄ bhɯ́ sɛ́nsɛ́ndhʌ́n-dhȕn ká. Wáa « étoile » wāȁ

« planete »-dhȕn zìnŋ-dɔ̄, wȁ' gbàn dhɛ̏ « sűsʌ̄nŋ́gā ».

Kʌ̄ dhɤ̋ sʌ́ʌdhɛ̋ yā slʌ̄ʌdàn- wȍgɯ́bhɛ̏n-dhȕn kʌ̄ dhɤ̋ kɤ̄

bhɛ̄n-dhȕn wȁ' gɯ́-bhān, pʌ́

dhɛ́ ɤ́ yáa Dàn sɛ̋ gɯ́, yɤ́ wó pʌ̄

ɤ́ bhɔ̄' bhȁ, yɤ́ wó' sɯ̄. Ȁ dhɛ́ ɤ́

kʌ̏ renard ká, yɤ̏ glȁ kpȍ gɯ́, tigre yɤ̏ glȁ gwēe gɯ́, manteau d'hermine yɤ̏ glȁ gwēe kwī gɯ́.

Ȁ bhá-dhȕn gɯ́ kʌ̄ dhɤ́ kɤ̄' sʌ́ʌdhɛ̋ yā' klɔ́ɔ̏ yá dhó gó' gblőo, yɤ́ pʌ̄ bhá-dhȕn bhā, yí ȁ- dhūn tɔ́ tō kwi ̋wȍ gɯ́. Ȁ bhá

bhɯ̏n dhɛ̀ blʌ̄ʌbi ̋n wó' dhɛ̏

kwi ̋wȍ gɯ́ rose bhā, yī' dhɛ̏ lòzɤ̏, yà kʌ̄ dhɛ̀ kɤ̄ kwá lòzɤ̏ zɔ̏n pʌ̄bi ̋n wɛ̋ɛ bhá ɤ́ Dànwȍpɤ̄bhɛ̏n-dhȕn wó' dɔ̄ ȁ ká, wȍ dhȍ ȁ gɯ́bhān kɔ̏ wɛ̋ɛ kʌ̄'.

Dhɛ̀ ɤ́ kʌ̏ dhɛ̄ sʌ́ʌdhɛ̋ ɤ́ yā ȁ

slʌ̄ʌ' tȁ-dhɛ̏ yɤ̏ gbe̋ȅ, ȁ gɯ́-

soleil… Et il ne serait sans doute pas facile pour les Dan d'accepter le fait que les étoiles (et les planètes, pour lesquels la langue dan n'a pas de mot spécial, car on les assimile aux étoiles) ne sont pas que des petits points brillants, mais plutôt de gros objets où des gens pourraient vivre.

Dans certains cas, les traducteurs ont décidé, pour faciliter la compréhension, de remplacer des objets inconnus des Dan par d'autres, plus familiers. Ainsi, le renard s'est transformé en mangouste, le tigre en panthère, et le manteau d'hermine en peau de léopard. Dans d'autres, pour éviter une distorsion du sens du livre, on a utilisé des emprunts au français. Ainsi, la rose reste la rose (lòzɤ̏), car si on remplaçait la rose par une fleur plus familier des Dan, on risquait de perdre beaucoup de nuances l'accompagnant.

(9)

bhān-dhɛ̏ dhɤ̏ gbœ̀œn' Dànwȍ- pɤ̄bhɛ̏n-dhȕn tȁ, ȁ gɛ̏n bhɯ̏n dhɛ̀ Dànwȍpɤ̄bhɛ̏n-dhȕn bhȁ

kpőntàadhɛ̏ gɯ́bhān kɔ̏ wāȁ

Fláŋsî bhɛ̏n-dhȕn bhȁ yáa dō, dhȁan ɤ́'-dhȕn zìnŋgɯ́ yɤ̏ kpíȉ

dȅdȅwō. Yɤ̏ yī gɯ́ dhɛ̀ Gblɯ̏dʌ̄- gbɤ̄-dhʌ́n sʌ́ʌdhɛ̋ yā zɯ̄n kpɛ̋nŋ- sɯ̏ ɤ́ dànwȍ gɯ́ yɤ̄ dōsɛ̄nŋ yáa slòo-sɯ̏ ká kɤ̄ Dànwȍpɤ̄bhɛ̏n- dhȕn wāȁ Flánsî-dhȕn bhȁ wɔ́n wɔ̄kɔ̏ yɤ̏ yɔ̀ɔn kwʌ́ʌ̏ klɯ̀ɯ, kɛ̋ɛ yɤ̏

bhɔ̀ɔn' bhȁ ɤ́ Dànwȍpɤ̄bhɛ̏n- dhȕn tȁ-kūn kɤ̄ wó Flánsî bhɛ̏n- dhȕn bhȁ wɔ̄kɔ̏ gɯ́-bhān.

Sʌ́ʌdhɛ̋ yā ȁ slʌ̄ʌ' gɯ́-sɯ̏ wāȁ

ȁ zɯ̄n kpɛ̋nŋ-sɯ̏ ɤ́ dànwȍ gɯ́, gàsítɛ́ɛ̏ yíi tó wɔ́nsʌ̏kʌ̄bhɛ̏n- dhȕn ɤ́ wó gbœ̄œdhē-dhȕn kʌ̏, wó kʌ̏ : Programme de valorisa- tion du Laboratoire d'excel- lence « Empirical Foundations of Linguistics » wāȁ Fondation Probst.

Vɯ̄dlīŋdhɤ̂ Vādhāŋtɛ̀n

La traduction n'étant pas facile, on peut assumer que la compréhension de ce livre par le public dan risque être encore plus difficile, car l'écart entre les visions du monde par les Dan et par les Français est trop grand. Mais nous espérons

quand même que la

publication du Petit Prince en dan servirait, au bout du compte, sinon à la réduction de cet écart, au moins pour la meilleure compréhension de la culture française par les Dan.

Cette traduction et publication a été effectuée grâce aux subventions dans le cadre du Programme de valorisation du Laboratoire d'excellence

"Empirical Foundations of Lin- guistics" et de la Fondation Probst.

Valentin Vydrin

(10)

Dhēyɔ̄n Wɛ̄tɤ̄, yɤ̏ zūn ɯ̄ bhȁ

Ā bhɛ̏ɛ dhʌ́n-dhȕn dhɛ̏ sʌ́ʌdhɛ̋ yā' á' dȁ ɤ́' wō bhɛ̄n kpíȉ dō dhɛ̏

bhā' wɔ̏n gɯ́. Wɔ́n sʌ̏ bhɯ̏n, bhɛ̄n kpíȉ ɤ́ dhɤ̋ bhā yɤ̏ n̄ tœ̋œŋ̏dʌ̄

tȉaandhē ɤ́ kpőŋtàa' ká. Zādhīsɯ̏ wɛ̋ɛ bhá n̄ gɔ̏ : bhɛ́n bhā, yɤ̏ bhɔ̏ɔn' bhȁ ɤ́ wɔ́n gbàn gɯ́-bhān, dhʌ́n-dhȕn bhȁ sʌ́ʌdhɛ̋ gɯ́ zȉaanbhō.

Zādhīsɯ̏ yȁagā-dhȁan n̄ gɔ̏ : bhɛ́n bhā, yɤ̏ tȍsæ̋æ̏ kʌ̏ Flánsɤ̏, yɤ́

dhɛ̋ndhɛ̋n wāa dīn̏ wó' bhȁ. Ȁ dhɛ̏ ȁ bhȁ kɤ̄ blɔ̏ɔ yɤ̏ bɔ̄' zȍ bhȁ. Zā- dhȕn á' dhȉ bhā, wíi dhī àa, yɤ̏ n̄ pi ̋ɤ dhɛ̀ á sʌ́ʌdhɛ̋ yā' dȁ dhʌ́n ɤ́ yɤ̄ɤ kʌ̄ yībha̋ ká bhɛ̄n kpíȉ ká bhā' dhɛ̏. Bhɛ̄n gblɤ̋gblɤ̋-dhȕn bhā, ȁ gbàn wȍ gȕn dhʌ́n ká pɤ́. (Kɛ̋ɛ ȁ-dhȕn gbàn zȍ yáa bɤ̏ ȁ ká.) Ȁ dhɛ̏-gȁ, bhān sʌ́ʌdhɛ̋ bhæ̏æn bhō-sɯ̏ bhā', bhán ȁ slʌ̄ʌ-gɯ́.

Dhēyɔ̄n Wɛ̄tɤ̄, yɤ̏ zūn ɯ̄ bhȁ, ɯ́ gūn kɤ̄' ɯ̄ tùn dhʌ́ngɔ̄ɔ̏n sɛ̄ɛ̋ndhʌ́n ká.

(11)

Yɤ̏ kʌ̏ n̄ gɯ́ dhɛ̀ yɤ̏ dhɤ̏ dhō bɯ̋gɯ́bhȁan-dhȕn bhā dhó tɤ̋ŋ kɤ̄ yɤ̏ ɤ̄ dùa.

(12)

Sʌ́ʌdhɛ̋ bȅ blɛ̏ɛsɯ̏

ɤ́ gȕn kɤ̄ n̄ kwɛ̏ yɤ̏ sœ̋œ̏dō, yī dō ká, yɤ́ á kpȁn pʌ̄blɛ̋ɛ̏n sʌ̏ bhȁ

sʌ́ʌdhɛ̋ gɯ́ ɤ́ gbȁn bɯ̋gā bhȁ, wó' dhɛ̏ « Tǣæ̏nwɔ̏n-dhȕn ». Bhá' gȁ, gblɯ̏ŋ ɤ́ wɯ̄ bhʌ̄nŋ̋-sīʌ, yɤ̄ bhɯ̏n. Pʌ̄blɛ̋ɛ̏n ɤ́ dhɤ̋ bhā, kȁ ȁ gȁ.

Yɤ̏ yȁ-sɯ̏ ká sʌ́ʌdhɛ̋ bhā' gɯ́ : « Gblɯ̏ŋ-dhȕn wȍ wɯ̄ bhʌ̏nŋ, wáa wō sɔ̋n yɤ̄' gɯ́. Yà gó bhɯ̄n wáa gó wō glőo wó tō yī gɯ́ sű sœ̋œ̏dō

pi ̋ɤ kɤ̄'-dhȕn gú yɤ̏ zɔ̀ɔ ».

Yáa n̄ zȍ-gɔ̄n dȅdȅwō tȍsæ̋æ̏ ɤ́ bɯ̋ ȁ gɯ́, yɤ́ bhānŋ dȅ pɤ́, yɤ́

klīyɔ̂n-dhȕn ɤ́'-dhȕn ya̋n dhɤ́ gbɛ́, yɤ́ á ȁ dō sɯ̄, yɤ́ á bhān pʌ̄

blɛ̏blɛ̏sɯ̏ pʌ̏-kʌ̏. Bhān pʌ̄blɛ̋ɛ̏n gœ̏œ 1. Yɤ̄ dhɛ̀n ɤ́ yā :

(13)

Yɤ́ á bhān pʌ̄blɛ̋ɛ̏n sʌ̏ʌdhʌ́n bhā' zɔ̏n bhɛ̄n gblɤ̋gblɤ̋-dhȕn dhɛ̏, yɤ́

á ȁ-dhȕn dhɛ̄ɛ̋ kʌ̏, dhi ̋n bhān pʌ̄blɛ̋ɛ̏n bhā yȁ sűɤ dȁ ȁ-dhūn gɯ́.

Yɤ́ wó' yɔ̏ɔ bɔ̄ n̄ gɔ̏ : « Fáȁn zʌ̏ yɤ̏ sűɤ dȁ bhɛ̄n gɯ́ bhɯ̄n dhɛ̀ ? » Bhān pʌ̄blɛ̋ɛ̏n bhā yáa bhɔ̄ fáȁn bhȁ. Bhá ȁ gȁ, gblɯ̏ŋ yȁ bīɤ bhʌ̋nŋ, yɤ̄ bhɯ̏n. Yɤ́ á gblɯ̏ŋ gblɤ̋ɤ̏dhɛ̏ blɛ̋ɛ̏n kʌ̏, kʌ̄ dhɤ̋ kɤ̄ bhɛ̄n gblɤ̋gblɤ̋-dhȕn wȁ' gɯ́-bhān. Wȁ' pi ̋ɤ tɤ̋ŋ gbàn gɯ́ kɤ̄ wȁ klɔ́ɔ̏ pɤ̄'- dhȕn dhɛ̏. Bhān pʌ̄blɛ̋ɛ̏n gœ̏œ 2-dhȁan gȕn dhìn :

Bhɛ̄n gblɤ̋gblɤ̋-dhȕn wȁ' kʌ̏ dhȉoo ká wó' dɔ̄ n̄ tȁ, á gblɯ̏ŋ bi ̋n wɔ̏n bhā' dhi ̋ɤ-gbáȁdhūn, kɤ̄ á n̄ tɤ̋ŋ kʌ̄ kpőŋtàapʌ̏-dhȕn ōo, wɔ́n zīi-dhȕn ōo, kwɛ̋dhɛ̋n kʌ̄-sɯ̏ wāȁ wōkpɤ̄-dhȕn wɔ̏kódhi ̋ɤ́ kɔ̏. Ȁ yɤ̄ dhʌ̀n' gɯ́, kɤ̄ n̄ kwɛ̏ yà kʌ̄ sœ̋œ̏dō, yáa n̄ kɔ̏ bhō bhān yʌ̄ sʌ̏ ɤ́ pʌ̄-dhȕn bi ̋n kʌ̄- sɯ̏ ká bhā' gɯ́. N̄ gɯ́ yà gūn yà gā bhān pʌ̄blɛ̋ɛ̏n 1 wāȁ bhān pʌ̄blɛ̋ɛ̏n 2-dhȁan ɤ́ n̄ kɔ̏ yɤ̏ fìʌʌ' bhȁ bhā' wɔ̏n gɯ́. Bhɛ̄n gblɤ̋glɤ̋-dhȕn wáa wɔ́n gɯ́-bhān tōŋtōŋdhɤ̄ wō dȅ ká, yɤ̏ sʌ̄ʌ-bhō-sɯ̏ ká dhʌ́n-dhȕn gɔ̏, ȁ dhɛ̏ yȁ bhȁ kɤ̄ wȍ wɔ́n gbàn klɔ̋ɔ̏ pɤ̄ ȁ-dhȕn dhɛ̏ tɤ̋ŋ gbàn tɤ̏ŋ gbàn gɯ́.

Yɤ́ á zūn yʌ̄ dȅe dlāȁn-sɯ̏ bhȁ, yɤ́ kʌ̏ víɔnŋ̏ zīɤ-sɯ̏ ká. Yɤ́ á zīɤ sɛ̋

gbàn pɛ̋ɛpɛ̋ gɯ́. Yɤ́ kpɤ̋ntàapʌ̏-dhȕn wȍ n̄ tȁ-kȕn, yɤ̏ dhɤ̋. Ā bhɔ̀ɔn- sīʌ' bhȁ, dhɛ̏gȁ kɔ̏ dō ká, yɤ́ á Shíŋdhɤ̏ wāȁ Dhízōdhân zìnŋ-dɔ̄. Yɤ̏

bhlʌ̀ʌbhlʌ̀ʌsɯ̏, kɤ̄ bhɛ̄n yɤ̏ dhɛ̀ŋ gbēŋ gɯ́.

Bhān tȍsæ̋æ̏ kʌ̄-sɯ̏ gɯ́, yāȁ bhɛ̄n kpʌ̄dhɤ̄ gbɛ́ yí kɔ̏ dȁ yī kó kwɛ̀ɛ̏.

Ā tȍsæ̋æ̏ gbɛ́ kʌ̏ bhɛ̄n gblɤ̋gblɤ̋ pi ̋ɤ. Ā kpȁn ȁ-dhȕn bhȁ n̄ sɔ̋ɔ klɯ̄ɯ̋dhɤ̄. N̄ zȍtȁgɯ́wɔ̏n-dhȕn wíi kʌ̄ dhó dhi ̋ɤ gbɛ́.

Bhán kpȁn bhɛ̄n dhɛ́ ɤ́ kʌ̏ n̄ ya̋an dhɛ̏ yɤ́ wɔ́n dɔ̄, yɤ́ á bhān pʌ̄blɛ̋ɛ̏n blɛ̏ɛ̏sɯ̏, á' ya̋ȁndhūn yɤ́ á' zɔ̏n' dhɛ̏. Yɤ̏ gȕn n̄ pi ̋ɤ dhɛ̀ á' wɔ́n dɔ̄ dhi ̋n

(14)

wɔ́n gɯ́bhānbhɛ̏n dȅdȅ bhɯ̏n. Kɛ̋ɛ yɤ̏ ȁ yɔ̏ɔ bɔ̏ n̄ gɔ̏ : « Fáȁnkɔ́

bhɯ̏n ». Yɤ́ á n̄ bō gblɯ̏ŋ őo, bɯ̏gā őo, sűsʌ̄nŋ́ őo ȁ-dhȕn dhȉaŋ zʌ̄- sɯ̏ ká. Yɤ́ á n̄ dȅ kplʌ̋nŋ bhō' bhā. Yɤ́ á yȁ klȁatíȉ oő, gōlfɤ̂ őo, pōlītīkɤ̂

őo, klāvātî őo dhȉaŋ zʌ̄-sɯ̏ bhȁ. Yɤ́ bhɛ̄n kpíȉ bhā ȁ zūʌ̋ dhìin yɤ̏ dȁ

wɔ́n gɯ́bhānbhɛ̏n dɔ̄ wɔ̏n gɯ́.

Sʌ́ʌdhɛ̋ bȅ plɛ̀-dhȁan

Yɤ́ á tȍsæ̋æ̏ kʌ̏ n̄ dō ká, kɤ̄ bhɛ̄n bhá ɤ́ yīi dhīaŋ dȁ yī kó tȁ yáa dhɤ́, dhɛ̀ ɤ̄ bhān víɔŋ̏ yà sēȅ tőoŋtȁ ɤ́' kwɛ̏ yà kʌ̄ sœ̋œ̏dō. Pʌ̄ bhá kʌ̄

yɛ̏ bhān víɔŋ̏ we̋dhɛ̏ bhā' gɯ́. Dhɛ̀ ɤ́ víɔŋ̏bāa̋bhɛ̏n wāȁ bhɛ̄n wɛ̋ɛ bháa gūn n̄ kèŋ̏, ā gȕn bāȁ-sīʌ kɤ̄ á slʌ̋ bhɔ̄ɔ̏n' bhȁ, n̄ dō ká, ȁ bāȁ-sɯ̏ á' wɔ́n dɔ̄ dhɛ̀ yɤ̏ dhȍ kʌ̄' gbe̋ȅ. ɤ̏ gȕn n̄ gɔ̏ dhɛ̀ gā wāȁ dhā'-dhȕn zìnŋ dhɛ̏ dhɤ́. Yi ̋ yɤ̄ɤ yʌ̄n, yȁ tó dhɛ̏kpœ̀œyȉ sa̋ȁgā bhā bhȁ.

Dhɛ̏kpœ̀œyȉ blɛ̏ɛsɯ̏ ká yɛ̄ɛ̋n pi ̋ɤ, ā yī zʌ̏ yɛ̋ɛn dlūuŋ ɤ́ dhō pȉɔɔndhɤ̄

tȁ. Kɤ̄ bhán tó n̄ dō ká dhɛ̀ bhɛ̄n yɤ̏ wɔ̏ dhɯ̋pɛ̋n-dhȕn tȁ wèeyȉ

zìnŋgɯ́. Kȁ bhān kȁn n̄ gɯ́ wɔ̏n gȁ bhā, kɤ̄ dhɛ̏ yɤ̄ɤ kpœ̀œ, yɤ́ á bɤ̏

bhɛ̄n wȍ plʌ̋ʌplʌ̏ʌ-dhʌ́n bhá bhā' ká. Kɤ̄ yȁ' pɤ̄-sīʌ :

— Ā' dhɛ̏ ɯ̄ gɔ̏ ... bhān bhla̋a bi ̋n kʌ̄ ...

— Ɛ̄ɛ̋n …

— Bhān bhla̋a bi ̋n kʌ̄ ...

Yɤ́ á wlɤ̏ á gbȁn n̄ gɛ̏n tȁ dhɛ̀ pʌ̄ dhāgā dhʌ̀n yà dȁ n tȁ. Yɤ́ á kɔ̏ zīɤ n̄ ya̋n dhi ̋ɤ. Yɤ́ á dhɛ̏-gȁ tȉaandhē ká. Yɤ́ á kpȁn dhʌ́ngɔ̄ɔ̏n dɛ́ɛdɛ̏ ɤ́' wɔ̏n ɤ́ bhɛ̄n kɔ̄n ɤ́ gȕn n̄ gȁ-sīʌ dèdewo. Pʌ̄blɛ̋ɛ̏n ɤ́ fīʌʌ dȅdȅ ȁ wɛ̋ɛ- dhȕn tȁ ɤ́ á' kʌ̏ tɤ̋ŋ bhá gɯ́. Kɛ̋ɛ bhān pʌ̄blɛ̋ɛ̏n yɤ̏ dhɤ̋, yáa gūn kpɤ̋ɤ̏dhɤ̄ dhɛ̀ ȁ dȅdȅ dhɤ́. Yíi kʌ̄ n̄ kwɛ̀ŋ̏ wɔ̏n ká. Yɤ́ n̄ gbȅ yɤ̏ gā n̄ gɔ̏

bhɛ̄n gblɤ̋gblɤ̋ kɔ̀ɔ dhɛ̀ bhíin kʌ̄ pʌ̄blɛ̋ɛ̏nkʌ̄bhɛ̏n ká bhā' ká, kɤ̄ n̄ kwɛ̏

yà kʌ̄ sœ̋œ̏dō, yɤ́ bhíin pʌ̄blɛ̋ɛ̏nkʌ̄-sɯ̏ dāȁn, kɤ̄ yíi kʌ̄ gblɯ̏ŋ bi̋n ɤ́ kwī

ɤ́ kpā-sɯ̏ ká' tȁ wāȁ gblɯ̏ŋ bi ̋n ɤ́ kwī yáa kpā-sɯ̏ ká ȁ tȁ.

(15)

Yɤ́ á dhʌ́n sɛ̄ɛ̋ndhʌ́n bhā' gȁ bhɛ̄nkɔ́nwɔ̏n dȅdȅ ká. Kā zȍ yá dhō

bhɔ̄' dhɛ̀ ā bhɯ̄n dhɛ̏ ɤ́ bhɛ̄n-dhȕn wó ȁ bhȁ ȁ ká gblɛ̀ɛn. N̏nn, kɤ̄

dhʌ́ngɔ̄ɔ̏ndhʌ́n bhā yáa n̄ gɯ́ zɯ́ dhɛ̀ bhɛ̄n yà dhɛ̀ŋ, i ̋in yà sʌ̄ʌ bhō, i ̋in yà sʌ̄ʌ bhō dīn̏ gɔ̏, i ̋in yi ̋bhɯ̄ndhɔ̏ yȁ' kún, i ̋in sűɤ yāa yȁ dȁ ȁ gɯ́.

Yáa gūn bhɔ̄-sīʌ dhʌ́n ɤ́ yà dhɛ̀ŋ tőoŋtȁ yɛ̋ɛn zìnŋgɯ́ sɛ̋kɔ̏pɛ̋n ɤ́ bhɛ̄n bhá yáa ȁ ká. Dhɛ̀ á bhɔ̀ɔn' bhȁ á n̄ dhi ̋ pő, yɤ́ á' pɤ̄' dhɛ̏ :

— Yɤ́ ... bhɛ̏n ɯ́' kʌ̄-sīʌ bhā ?

Yɤ́ zȉɤ' gɯ́ n̄ dhɛ̏, zɔ̀nŋ-sɯ̏ ká, dhɛ̀ wɔ́n ɤ́ kȁan-bhō bhɛ̄n dhɛ̏ ȁ

dhɤ́.

— Dɔ̄ n̄ dhɛ̏ gbe̋ȅ ... bhla̋a bi ̋n kʌ̄ n̄ dhɛ̏ ...

Wɔ́n zȉi yȁ kʌ̄ ȁ tȁ kɤ̄ bhɛ̄n bháa bhɔ̀ɔn' bhȁ kɤ̄ bhɛ̄n yɤ̏ kɔ̏' ká. Dhɛ̀

ɤ́ kʌ̏ dhɛ̏ ā gȕn ki ̋dhőŋ gblɯ̋ gbɛ́ bhɛ̄n-dhȕn ká gblɛ̀ɛn, ā gȕn bhɛ̄n dhi ̋ɤdɔ̄-dhɛ̏ gɯ́, yɤ̏ kʌ̏ n̄ gɯ́ wla̋ȁsɯ̏, kɛ̋ɛ ā kʌ̄ bhān sʌ́ʌdhɛ̋ wāȁ

pʌ̄bɛ̏nzʌ̏kápʌ̏ sɯ̏ n̄ gɔ̏ yʌ̋ʌ̏ gɯ́. Kɛ̋ɛ yɤ́ n̄ zȍ yɤ̏ bɤ̏ dhɛ̀ ā kʌ̏ kpōŋtàapʌ̏- dhȕn, wɔ́n zīi-dhȕn, pʌ̄ dhōŋ-sɯ̏-dhȕn, wȍkpɤ̄ wɔ̏kódhi ̋ɤ-sɯ̏-dhȕn, yɤ́ á ȁ pɤ̄ dhʌ́ngɔ̄ɔ̏n-dhʌ́n bhā' dhɛ̏ (kɤ̄ n̄ wʌ̄ gɯ́ yɤ̏ sìɤ-sɯ̏ ká

dhʌ́nbháwō) dhɛ̀ bháan dɔ̄ pʌ̄blɛ̋ɛ̏n kʌ̄-sɯ̏ ká. Yɤ́' pɤ̄ n̄ dhɛ̏ :

— Yáa wɔ́n bhá ká. Bhla̋a bi ̋n kʌ̄ n̄ dhɛ̏.

Dhɛ̀ ɤ́ kʌ̏ dhɛ̀ bhíin bhla̋a bi ̋n kʌ̄ dō, yɤ́ á pʌ̄blɛ̋ɛ̏n plɛ̀ ɤ́ n̄ kɔ̏ dhɤ́

bhɔ̀ɔn ȁ bhȁ, yɤ́ á dō kʌ̏ ȁ dhɛ̏. Gblɯ̏ŋ bi̋n ɤ́ kwī ɤ́ kpā-sɯ̏ ká tȁ. Yɤ́

dhʌ́ngɔ̄ɔ̏n-dhʌ́n bhā ɤ́ bhān dhȉaŋ yɔ̏ɔ bhɔ̄, yɤ́' wɔ́n ɤ́ n̄ kɔ̄n.

— Ȁbi ̋n ! Ȁbi ̋n ! Bháan bīɤ kʌ̏ gblɯ̏ŋ gblɯ̋ɯ́-sɯ̏ bhā' pi ̋ɤ. Gblɯ̏ŋ yɤ̋ kɛ̋ɛ-sɯ̏ dȅdȅwō, yɤ́ bīɤ ɤ́ kpíȉ gbe̋ȅ. N̄ pi ̋ɤ̋ yɤ̏ dɛ́ɛdɛ̏. N̄ bhānwɔ̄n yɤ̏

bhla̋a-dhʌ̏n bhȁ. Bha̋a bi ̋n kʌ̄ n̄ dhɛ̏.

ɤ́ kʌ̏ dhɤ̋ yɤ́ á pʌ̄blɛ̋ɛ̏n kʌ̏.

Yɤ́' dhɛ̏-gȁ sɛ̋ɛnŋdɤ̄, yɤ́' pɤ̄ :

– Ȁbi ̋n ! Ȁ dhɛ̏ dhɛ́ ɤ́ yā, yűa yāa yɤ̏ ȁ bhȁ. Ȁ wɛ̋ɛ bhá kʌ̄ zɯ́.

Yɤ́ á pʌ̄blɛ̋ɛ̏n kʌ̏.

Yɤ́ n̄ tæ̋æ̏dō ɤ́ ye̋e tō bhȕɛɛndhɤ̄.

(16)

– Ȁ gȁ bhā ... bhla̋a-dhʌ́n áa bhɯ̄n, bhla̋agɔ̄n dȅdȅ bhɯ̏n. Ȁ sɤ̀ yɤ̏

dhɤ̏.

Yɤ́ á bhān pʌ̄blɛ̋ɛ̏n bhā' kʌ̏ dȅewō.

Kɛ̋ɛ yɤ́ kɔ̏ ȁ ká dhɛ̀ ȁ blɛ̏ɛsɯ̏ dhɤ́ : – Ȁ dhɛ́ ɤ́ yā yȁ kʌ̄ zīi. Bhla̋a dhɛ́ ɤ́

dhō gwʌ̀ʌ dhʌ̀n á' bhɔ̀ɔn.

Dhɛ̏ ɤ́ kʌ̏ dhɛ̏ yɤ́ n̄ pi ̋ɤ dhɛ̀ á bhān víɔŋ̏ we̋dhɛ̏ bhō kőo, yɤ́ á pʌ̄blɛ̋ɛ̏n bhā' yɔ̏ɔyɔ̄ɔkʌ̏.

– Ȁ ke̋ső dhɛ̀n. Ɯ́ bhla̋a ɤ́ pi ̋ɤ bhā, yɤ̏ ȁ gɯ́.

Kɛ̋ɛ bhān zāgɔ̏bhōbhɛ̏n-dhʌ́n wʌ̄ʌ́dhɛ̏ bhȁ bhɯ́-sɯ̏ bhā, yɤ̏ kȁn n̄ gɯ́ :

– ɤ́ gȕn n̄ pi ̋ɤ kɔ̏ dȅdȅ ɤ́ bhȁ, yɤ̏ bhā. Yɤ̏ ɯ̄ gɯ́ dhɛ̀ bhla̋a yā yɤ̏

dhɛ̋ bhɤ̏ gbe̋ȅ ? – Bhʌ̏n wɔ̏n gɯ́ ?

– Ȁ gɛ̏n bhɯ̄n dhɛ̀, n̄ pi ̋ɤ bhɯ̄n dhɛ̏, yɤ̏ dɛ́ɛdɛ̏ ...

– Yɤ̏ n̄ gɯ́ dhɛ̀ yɤ̏ dhȍ bhɔ̀ɔn'. Ā ɯ̄ gbȁ bhla̋a-dhʌ́n dɛ́ɛdɛ̏ dhʌ̀n' ká.

Yɤ́ ɤ̄ gɔ̏ slʌ̀ʌ pʌ̄blɛ̋ɛ̏n bhā' pi ̋ɤ.

– Yáa dɛ́ɛdɛ̏ bháwō ... Ȁ gȁ. Yȁ yī dhʌ̀n' zʌ̄ ...

Kɔ̏ bhā dhʌ̀n' gɯ́ yɤ́ á gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n bhā' dɔ̄.

(17)

Pʌ̄blɛ̋ɛ̏n ɤ́ fīʌʌ dȅdȅ ȁ wɛ̋ɛ-dhȕn tȁ ɤ́ á' kʌ̏ tɤ̋ŋ bhá gɯ́.

(18)

Sʌ́ʌdhɛ̋ bȅ yȁagā-dhȁan

Ȁ yī yɤ̏ gwʌ̏ʌ yɤ́ á gūn-dhȁan ȁ gó dhɛ̏ dɔ̄. Gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n, yɤ̏

gȕn dhɛ̄ɛ̋ gbɛ́ kpɔ́-sīʌ n̄ gɔ̏, kɛ̋ɛ yáa gūn bhɔ̄-sīʌ bhɛ́n ɤ́ n̄ bhȁ gɯ́- bhān-sīʌ' bhȁ. Wȍkpɤ̄-dhȕn dōdō ɤ́' pɤ̄ ɤ̄ ti ̋i ká, yɤ́ á' wɔ́n gɯ́-bhān ȁ

tȁ. Ȁ wɔ̏n gɯ́, dhɛ̀ ɤ́ kpȁn bhān víɔŋ̏ bhā' bhȁ blɛ̀ɛsɯ̏ ká (bháan ȁ gɯ́

kɤ̄ á bhān víɔŋ̏ bi ̋n kʌ̄ zɯ́ yɤ̏ dhȍ kʌ̄' gbe̋ȅ n̄ gɔ̏), yɤ́ n̄ dhɛ̄ɛ̋-kʌ̏ : – Bhʌ̏n pʌ̏ sūu kɤ́ pʌ̄ kɤ́ bhā' ká ?

– Yíi kʌ̄ pʌ̄ sūu bhá ká. Yɤ̏ wlɤ̏. Víɔnŋ̏ bhɯ̏n. Bhān víɔnŋ̏ bhɯ̏n.

Ȁ dhi ̋a yɤ̏ bhȁn n̄ gɯ́ kɤ̄ ȁ zɔ̏n-dhɛ̏ dhɛ̀ ā wlɤ̏. Yɤ́ gblȁ : – Bhɯ̄n dhɛ̀ ! Ɯ̄ gȍ dhāŋ̏ gɯ́, yɤ́ ɯ́ pɤ̏ ȅe ?

Yɤ́ á' pɤ̄ : – Ìi.

– Áa ! Ȁ dhɛ̏ ɤ́ bhā yɤ̏ ye̋e- sɯ...

– Yɤ́ gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n bhā

ɤ́ pɛ̋ ye̋e bhȁ yɤ́ sìɤ n̄ dhɛ̏

dȅdȅwō. Yɤ̏ n̄ pi ̋ɤ kɤ̄ n̄

zūʌ̋gìiwɔ̏n bhā, wȁ' sɯ́ sɔ̏bhɛ́ɛ̏

ká. Yɤ́' bhá pɤ̄ zɯ́.

– Yà kʌ̄ dhɤ̋ kɤ̄ bhīi dèe ɯ̄

gȍ dhāŋ̏ gɯ́ ȅe ! Ɯ̄ gȍ

sűsʌ̄nŋ́gā bhɛ̏ɛn dhʌ̀n' tȁ ? Yɤ́ á yȁ wɔ́n gɯ́-bhān-sɯ̏

bhȁ ȁ bhȁ dhi ̋ʌŋ gɯ́, yɤ́ á ȁ

dhɛ̏dhɛ̋ dȁ váandhɤ̄ :

– Ɯ̄ gȍ sűsʌ̄nŋ́gā wɛ̋ɛ bhá

gɯ́ ?

(19)

Kɛ̋ɛ yíi' yɔ̏ɔ bɔ̄ n̄ gɔ̏. Yɤ́ ɤ̄ gɔ̏ bhȉinbhi ̋in-kʌ̄ lʌ̋ʌlʌ̏ʌ bhān víɔnŋ̏ gȁ-sɯ̏

ká.

– Yɤ̏ dhɤ̋, ȁ yēȅ gbàn gɯ́, bhíi kʌ̄ gȍgblɛ̀ɛnbhɛ̏n ká.

Yɤ́ dȁ yɛ̋ɛnbhō-sɯ̏ gɔ̄ɔgblɛ̀ɛn dȅdȅ gɯ́. Yɤ́ dhɛ̀ ɤ́ bhān bhla̋a bi ̋n bhō ɤ̄ gɔ̏ yʌ́ʌ̏ gɯ́, yɤ́ dȁ zȍta̋dhē gɔ̄ɔgblɛ̀ɛn gɯ́ ȁ bhȁ pʌ̄ sʌ̏ bhā' wɔ̏n gɯ́.

Kȁ ȁ wɔ́n dɔ̄ dhɛ̀ yɛ̋ ɤ́ wō n̄ tő bhȁ dhɛ̀ sűsʌ̄nŋ́gā wɛ̋ɛ wɔ̏n ká. Yɤ́ á

n̄ dȅ gbe̋ȅ tȁ-bhō kɤ̄ á' gɯ́-bhān sʌ̏ ká :

– Ɯ̄ gȍ bhɛ̏n, bhān dhʌ́ngɔ̄ɔ̏n-dhʌ́n ? Ɯ̄ pi ̋ɤdhɛ̏ yɤ̏ bhɛ́n ? Yɤ̏ ɯ̄

pi ̋ɤ ɯ́ dhó bhān bhla̋a ká bhɛ́n ?

Yɤ́' yɔ̏ɔ bɔ̄ n̄ gɔ̏ kɤ̄ yà ɤ̄ zȍ gɔ̄ɔgblɛ̀ɛn ta̋ :

– Ȁ dhɛ̏ ɤ́ sʌ̏, ke̋ső ɤ́ ɯ́' dhūn n̄ dhɛ̏ bhā, yà kʌ̄ dhɛ̀, gbēŋ yȁ lòo, yɤ̏ dhȍ bhɔ̀ɔn' bhȁ ɤ́' kʌ̏ ȁ bhȁ wɔ̏gɯ́kɔ̏ ká.

– Yɤ̏ dhɤ̋. Yà kʌ̄ dhɛ̀ ɯ̄ gblɯ̋ yà kʌ̄ sʌ̏, ā dhɤ̏ ɯ̄ gbā' bhīʌ̋ ká kɤ̄ ɯ́' klɯ̏ yʌ́nŋ̏ gɯ́. Wāȁ kɔ̄ɔdhɯ̏ dō.

Yɤ́ dhīaŋwȍ bhā ɤ́ gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n kɔ̄n : – Ȁ kplɯ̏ ȅe ? Zȍtȁgɯ́wɔ̏n sūu bhɛ̏ɛn dhʌ̀n dhɤ́ !

– Kɛ̋ɛ kɤ̄ bhíi' kplɯ̏ zʌ̏wō, yɤ̏ dhɤ̏ dhó' dhɛ̏ ɤ́ dhȉ ȁ dhɛ̏ ȁ gɯ́ yɤ́ kʌ̏

dhɛ̀ŋpʌ̏ ká...

Yɤ́ n̄ tæ̋æ̏dō yɤ̏ ye̋e dȅe zā yɛ̏ : – Kɛ̋ɛ yɤ̏ ɯ̄ pi ̋ɤ dhɛ̀ yɤ̏ dhó bhɛ́n !

– Dhɛ̏ ɤ́ dhȉ ȁ dhɛ̏ ȁ gɯ́. Yɤ̏ dhȍ dhō' vɛ̄ɛdhɤ̄ ȁ dhi ̋ɤ … Yɤ́ gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n bhā ɤ́' pɤ̄ wʌ̏ʌsɯ̏ ká :

– Yáa wɔ́n bhá ká, yɤ̏ sɛ̄ɛ̋ndhʌ́n dȅdȅwō n̄ pi ̋ɤ !

Yɤ́ kɤ̄ zūʌ̋kȁankwʌ̄ʌ́-dhʌ́n bhá yɤ̏ ȁ zȍ pi ̋ɤ, yɤ́' pɤ̄ n̄ dhɛ̏ zɯ́ : – Vɛ̄ɛdhɤ̄ ɯ̄ wʌ̄ʌ́dhɤ̄, bháa bhīi dhó' ká bhɯ̄n gblɛ̀ɛn...

(20)

Gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄dhʌ́n yɤ̏ Āsītēdhōidɤ̏ B 612 tȁ.

(21)

Sʌ́ʌdhɛ̋ bȅ yȉisīɤ-dhȁan

Ā kʌ̄ wɔ́n dō bhá bhlʌ̀ʌbhlʌ̀ʌsɯ̏

dȁan : yɤ̄ bhɯ̏n dhɛ̀ ȁ bhȁ sűsʌ̄nŋ́gā

yáa kpíȉ kɤ̄ yɤ̏ zȉɤ kɔ́ dō tȁ !

Ȁ wɔ̏n yáa yɤ̄ɤ n̄ kɔ́n gbɛ́. Ȁ wɔ́n gȕn n̄ ya̋an dhɛ̀ sűsʌ̄nŋ́gā gblɤ̋gblɤ̋ wȍ

dhɤ̋, dhɛ̀ Sɛ̋ dhɤ́, Zīpītɛ́ɛ̏ dhɤ́, Bhānsɤ̏

dhɤ́, Vēdhūnsɤ̏ dhɤ́, ɤ́ ȁ-dhȕn tɔ́ dhɤ́

dhɤ́, ɤ́ sűsʌ̄nŋ́gā sɛ́nsɛ́ndhʌ́n ɤ́ gœ̏œ ɤ́

zȉɤ kʌ̄ŋ tȁ, ɤ́' bhá-dhȕn wó dɛ́ɛdɛ̏ ká ɤ́

wáa bhɔ̀ɔn' bhȁ kɤ̄ wȍ wō ya̋n kpȁn' bhȁ dhɛ̏gāgɯ́pʌ̏ kpíȉ dè gɯ́, dhi̋n kɤ̄ wíi kʌ̄ wō gɯ́-dɔ̄ gbe̋ȅ. Sűsʌ̄nŋ́gā sɛ́nsɛ́ndhʌ́n wȍ ȁ-dhȕn dhɛ̏

āsītēdhōidɤ̏. Bhɛ́n ɤ́ wó sűsʌ̄nŋ́gā bhȁ klàŋ̏ kʌ̏, wó ȁ-dhȕn dhɛ̏, āsītɛ̄dhōdhɔ̄nbhûn. Āsītɛ̄dhōdhɔ̄nbhûn yà kpȁ sűsʌ̄nŋ̋ sɛ̄ɛ̋ndhʌ́ dō

dhɛ́' bhȁ, yɤ́ dhínbhlɔ̂n yȁ ȁ bhȁ kɤ̄ yɤ̏ kʌ̄ ȁ tɔ́ ká. ɤ́ bhá-dhȕn tɔ́ dhɛ̀n : Āsītēdhōidɤ̏ 3251.

N̄ dháŋ̏ bhō-sɯ̏ yɤ̏ ȁ dhi ̋ɤ dhɛ̀ gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n bhā yɤ̏

gȍ sűsʌ̄nŋ́gā dhɛ́ wó' dhɛ̏

āsītēdhōidɤ̏ B 612 gɯ́. Ȁ

āsītēdhōidɤ̏ kɤ́ dhɤ̋ bhā

āsītɛ̄dhōdhɔ̄nbhûn Tíukɤ̄bhīn dhʌ̀n' ɤ́ kpȁn ȁ bhȁ dōsɛ̄ŋsɛ̄ŋ kwɛ̏ 1909 ká.

Tíukɤ̄bhīn bhā yɤ̏ kʌ̄ ȁ zɔ̏n ɤ́ ȁ gɯ́-pȕ āsītɛ̄dhōdhɔ̄nbhûn-dhȕn dhɛ̏ sɛ̋ gbàn bhɔ̏kwʌ́ʌ̏ kpíȉ dō tȁ.

Tíukɤ̄ bhɛ̄n-dhȕn bhȁ bāȁ kɔ̏ bhȁ, bhɛ̄n bhá yíi kʌ̄ dháŋ̏ bhō ȁ dhi ̋ɤ.

Bhɛ̄n gblɤ̋gblɤ̋-dhȕn wȍ dhɤ̋ dhȁan.

(22)

Āsītēdhōidɤ̏ B 612 ȁ

tœ̏œŋ sʌ̏ dȁ-sɯ̏ gɯ́, yɤ́

Tíukɤ̄ sɛ̋gɔ̏bhɛ̏n dhɛ̏ɛnsɯ̏

dō yɤ̏ gbe̋ȅ-dhɛ̏ yɤ̄ ɤ̄ bhȁ

sɛ̋gɯ́bhɛ̏n-dhȕn tȁ dhɛ̀, bhɛ́n yíi sɔ̄ dȁ dhɛ̀ kwi ̋ pűu- dhȕn dhɤ́, wȍ dhȍ ȁ bhɛ̏n zʌ̄'. Yɤ́ āsītɛ̄dhōdhɔ̄nbhûn bhā yɤ́ ɤ̄ kʌ̄wɔ̏n bhā' zɔ̏n zɯ́ kwɛ̏ 1920, kwi ̋ pűu sɔ̄

dȅdȅ gɯ́. Yɤ́ dhɛ̏ bhā' gɯ́, yɤ́ bhɛ̄n gbàn wó wȅ ȁ wɔ̏n bhȁ.

Yà kʌ̄ dhɛ̀ bhán wɔ́n pɛ̋pɛ̋ ɤ́ gbàn āsītēdhōidɤ̏ B 612 bhā' bhō kā

dhɛ̏ kőo, yà gó bhɯ̄n ȁ bhȁ dhínbhlɔ̂n bhā bhán ȁ zɔ̏n kā dhɛ̏ kɤ̄ yɤ̏

kʌ̏ dhɤ̋ bhɛ̄n gblɤ̋gblɤ̋-dhȕn dhʌ̀n' wɔ̏n gɯ́. Dhi ̋nbhlɔ̂n dhɔ̏ yɤ̏ bhɛ̄n gblɤ̋gblɤ̋-dhȕn kʌ̏. Yà kʌ̄ dhɛ̀ ká kā tœ̋œŋ̏dʌ̄ dȅe dhȉaŋ zʌ̄'-dhȕn dhɛ̀

wáa dhɛ̄ɛ̋ gɔ̏dhi ̋ɤsɯ̏ dȁ bhɛ̄n gɔ̏. Wáa ȁ pɤ̄ kā dhɛ̏ tōŋtōŋdhɤ̄ dhɛ̀ :

« Wȍ ɤ́ gō ȁ dhi ̋, yɤ̏ bhɯ̄n dhɛ̀ ? » Tlōo bhɛ̏ɛn-dhȕn dhʌ̀n' dhɔ̏ dhɤ́ ȁ

kʌ̏ ? Te̋te̋kpȁadhȅ-dhȕn yɔ̏ɔnkwʌ́ʌ̏ dhɔ̏ yɤ̏ ȁ kʌ̏ ȅe ? » Yɤ́ wó kā

dhɛ̀dhɛ̋-dhȕn dȁ : « Ȁ kwɛ̏ yɤ̏ dhɛ̀ ? Ȁ dhēe̋bhāŋ-dhȕn wȍ dhɛ̀ ? Ȁ

ki ̋dhőŋ yɤ̏ dhɛ̀ ? Ȁ dʌ̄ yɤ̏ dhɛ̀ ɤ́' slɔ̀ɔ ? » Yà kʌ̄ dhɤ̋ wó dháŋ̏ bhō' dhi ̋ɤ dhɛ̀ wó' dɔ̏. Yà kʌ̄ dhɛ̀ yɤ́ ká' pɤ̄ bhɛ̄n gblɤ̋gblɤ̋-dhȕn dhɛ̏ : « Bhán kɔ́

ya̋n sʌ̏ʌsɯ̏ dō yɤ̄ ɤ́ blíkɤ̏ zœ̏œndhē, ɤ́ dhɯ̋bi ̋n sʌ̏-dhȕn wó fɤ̄dhɛ́ntlʌ̏

bhȁ, kɤ̄ tȍŋ-dhȕn wȁ yȁ kɔ́ tȁ ... » wáa wō tɤ̋ŋ kʌ̄ kɔ́ gɯ́. Bhɤ̏ ȁ pɤ̄'- dhȕn dhɛ̏ : « Bhán kpȁn wʌ́ʌ̏ gblɯ̋ kœ̏œŋ plɛ̀ kɔ́ bhȁ. » Dhɛ̀ kʌ̏ dhɤ̋

wó gblȁ : « Ȁá yɤ̏ sʌ̏ dhɛ̀ɛ ! »

Yà kʌ̄ dhɤ̋ ká ȁ pɤ̄'-dhȕn dhɛ̏ : « Pʌ́ ɤ́' zɔ̏n dhɛ̀ gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n bhā yɤ̏ gȕn dhɤ̏, yɤ̄ bhɯ̏n dhɛ̀ ȁ wʌ̄tȁ pűu gȕn, ɤ́ gūn ye̋e tó-sīʌ, ɤ́' bhȁnwɔ̏n gūn bhla̋a bhȁ. Bhɛ̄n bhȁnwɔ̏n yà zūn bhla̋a bhȁ, kɤ̄ yȁ zɔ̏n dhɛ̀ ɤ́ dhɤ̏ ? » wȍ dhȍ wō gbān wlɯ̄ɯ̋' ɤ́ wó ɯ̄ sɯ̄ dhʌ́n sɛ̄ɛ̋ndhʌ́n ká ! Kɛ̋ɛ kɤ̄ ɯ́' pɤ̄'-dhȕn dhɛ̀ : « Sűsʌ̄nŋ́gā dhɛ́ ɤ́ gō' bhȁ wȁ' dhɛ̏

(23)

Āsītēdhōidɤ̏ B 612 » wȍ dhȍ dháŋ̏ bhō' ɯ̄ dhi ̋ɤ, ɤ́ wó kwàa ɯ̄ zɯ̏ ȁ- dhȕn bhȁ dhɛ̄ɛ̋-dhȕn ká. Wō dhɤ̋ dhȁan. Ká dhó zȍo-kʌ̄' ȁ-dhȕn bhȁ.

Dhʌ́n-dhȕn wȍ bhɛ̄n gblɤ̋gblɤ̋-dhȕn bhȁnwɔ̏n tó.

Kɛ̋ɛ, yɤ̏ dhɤ̋, bhɛ́n kwá tȍsæ̋æ̏ gɯ́-bhān, kwā zʌ̄, kwā wɛ̀ɛ dɔ̏

dhínbhlɔ̂n-dhȕn bhȁ ! Yɤ̏ dhȍ kʌ̄' n̄ gɯ́ sʌ̏ bè, kɤ̄ á kwɛ̏zlȁan yɤ̄ ȁ zɯ̄- bhō dhɛ̀ bhɛ̄n pȉan sʌ̏ gɛ̏n dɔ̄. Yɤ̏ dhȍ dhī' n̄ dhɛ̏ bè kɤ̄ á ȁ pɤ̄ :

« Yɤ̏ kʌ̏ tɤ̋ŋ bhá gɯ́, gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n dō gȕn tȍsæ̋æ̏ kʌ̄-sīʌ sűsʌ̄nŋ́gā dō tȁ ɤ́ zȉɤ ȁ dè tȁ dɛ́dɛ̏, yɤ́' bhȁnwɔ̏n gūn tœ̋œŋ̏dʌ̄ dō

bhȁ ... » Bhɛ́n ká tȍsæ̋æ̏ gɯ́-bhān, yɤ̏ dhȍ bhɔ̄' kā gɯ́ tǣæ̏nwɔ̏n bhȁ.

Ȁ gɛ̏n bhɯ̏n dhɛ̀ yáa n̄ pi ̋ɤ wȍ bhān sʌ́ʌdhɛ̋ wȍ pɤ̄ yáŋbhlűu ká.

Wɔ́n zīi-dhȕn bhā' gɛ̏n dɔ̄-sɯ̏ yɤ̏ yɛ̏ n̄ zūʌ̋ bhȁ. Ȁ kwɛ̏ yȁ kʌ̄ sœ̋œ̏dō ɤ́

n̄ tœ̋œŋ̏dʌ̄ yà dhó ȁ bhȁ bhla̋a ká. Bhāan ȁ wɔ̏n pɤ̄, ȁ kʌ̄ dhɤ̋ kɤ̄ n̄ zȍ

yá dhó bhɔ̄' ká. Zȍbhɔ̄ bhɛ̄n tæ̋æŋ̏dʌ̄ ká-sɯ̏ wʌ̏ʌsɯ̏. Bhɛ̄n gbàn wíi wō tæ̋æŋ̏dʌ̄ slɔ̀ɔ. Bhán dhɤ́ kʌ̄' dhɛ̀ bhɛ̄n gblɤ̋gblɤ̋-dhȕn wó wō tɤ̋ŋ kʌ̏ dhi ̋nbhlɔ̂n-dhȕn dhʌ̀n' gɯ́ dōsɛ̄ŋ. Yɤ̄ dhʌ̀n' wɔ̏n gɯ́ yɤ́ á

bɛ̏nzʌ̏kápʌ̏-dhȕn wāȁ pʌ̄blɛ̋ɛ̏nkʌ̏pʌ̏ būati ̋ dhɔ̄. Yɤ̏ gbe̋ȅ dȅdȅwō

pʌ̄blɛ̋ɛ̏n kʌ̄-sɯ̏ bhȁ, n̄ kwɛ̏ sūu ɤ́ yɤ̏ ȁ ká, kɛ̋ɛ kɤ̄ bhíin pʌ̄blɛ̋ɛ̏n sūu ɤ́

yɤ̏ ȁ kʌ̄ dō kɤ̄ yíi kʌ̄ gblɯ̏ŋ bi̋n ɤ́ kwī ɤ́ kpā-sɯ̏ ká' tȁ wāȁ gblɯ̏ŋ bi ̋n ɤ́

kwī yáa kpā-sɯ̏ ká ȁ tȁ ā ká, kɤ̄ n̄ kwɛ̏ sœ̋œ̏dō ! Ȁ dhȍ ȁ gɯ́-dān' dȅdȅ ká, kɤ̄ pʌ̄blɛ̋ɛ̏n ɤ́ bhɔ̄' dhɛ́ bhā' bhȁ bi ̋oodhɤ̄ yɤ̏ kʌ̄. Kɛ̋ɛ yáa n̄

ya̋an dhɛ̀ yɤ̏ dhȍ kʌ̄' bhɔ̏ɔnkwʌ̋ʌpʌ̏ ká. Pʌ̄blɛ̋ɛ̏n dō yȁ kʌ̄ sʌ̏, yɤ́ dō yáa bhɔ̏ ȁ bhȁ. Ȁ dān á' wō bhā yɤ̏ zʌ̄ n̄ gɔ̏. Dhɛ̏ ɤ́ yā ȁ gɯ́, gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄- dhʌ́n bi ̋n yā, yɤ̏ gblɛ̀ɛn dȅdȅwō. Dhɛ̏ ɤ́ yā ȁ gɯ́, yɤ̏ te̋te̋ zɯ́. Ā zʌ́zʌ́

bhān-sīʌ ȁ bhȁ sɔ̄ ya̋n bhȁ. Yɤ́ á dhō dhi ̋ɤ á bhɔ̄ zɯ̄ ká kɤ̄ bhāan' kʌ̄

kɔ̏ ɤ́ bhȁ, bháan' kɔ̏ dɔ̄. N̄ zȍ yɤ̏ bhɔ̏ ȁ wɔ́n kʌ̄ kɔ̏ bhlʌ̀ʌsɯ̏ bhá-dhȕn ká. Kɛ̋ɛ kȁ n̄ bhȁnwɔ̏n tó' bhȁ. N̄ tœ̋œŋ̏dʌ̄ yáa gūn' gɯ́-pɤ̄-sīʌ n̄ dhɛ̏

tōŋtōŋdhɤ̄. Ā gȕn dháŋ̏ bhō-sīʌ̏ ȁ dhi ̋ɤ dhɛ̀ ā bhɔ̏ ȁ bhȁ. Kɛ̋ɛ bhān zʌ̏, n̄ ya̋ŋ ya̋a kpȁn bhla̋a bhȁ ke̋sɔ̋ gɯ́. Bhān zʌ̏ ā dhɤ̏ kʌ̄' dhɛ̀ bhɛ̄n gblɤ̋gblɤ̋-dhȕn dhɤ́. Bhán dhȕn kʌ̄-dhȁan zīi.

(24)

Sʌ́ʌdhɛ̋ bȅ sɔ̋ɔdhű-dhȁan

Yī gbàn ká, ā kʌ̏ pʌ̄ dāȁn-sɯ̏ gɯ́ ȁ bhȁ sűsʌ̄nŋ́gā tȁ, dhó-sɯ̏ wāa ta̋ kpɔ́-sɯ̏ tȁ. Zȍta̋dhē ɤ́ gō dhɛ̏ gbàn gɯ́ yɤ̏ gȕn dhūn-sīʌ zɔ̀nŋ-sɯ̏

ká. Yɤ̄' dhɛ̏kpœ̀œyȉ yȁaga-dhȁan bhā yɤ́ wɔ́n gbe̋ȅ ɤ́ gbȁn gwɛ̄dhɯ̏

bhȁ yɤ́ á' dɔ̄.

Ȁ dhɛ́ kɤ̄ bhā gàsítɛ́ɛ̏ yíi bhla̋a dhʌ̀n' slɔ̀ɔ, yɤ́ gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n ɤ́ n̄

dhɛ̄ɛ̋-kpɔ̄ zódhɤ̄, dhɛ̀ pʌ̄ ɤ́ ȁ zūʌ̋ ɤ́ zʌ́zʌ́ kʌ̄-sīʌ ȁ dhɤ́ :

– Yɤ̏ dhɤ̋ dȅdȅwō, yáa dhɤ̋, dhɛ̀ bhla̋a-dhȕn wȍ dhɯ̋ bhɤ̏ ȅe ? – Ìi. Yɤ̏ dhɤ̋.

– Ȁa’ ! N̄ dhíȉn yà dȁ.

Bhíin kʌ̄' gɯ́-bhān dhɛ̀ yɤ̏ bhlʌ̀ʌsɯ̏ kɤ̄ bhláa-dhȕn wȍ dhɯ̋ bhɤ̏.

Yɤ́ gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n yɤ̏ ȁ pɤ̄ zɯ́ : – Ȁ yɤ̄ zʌ̏ gɯ́, yɤ̏ gwɛ̄ bhɤ̏ pɤ́ ȅe ?

Yɤ́ á ȁ pɤ̄ gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n dhɛ̏ dhɛ̀ gwɛ̄dhɯ̏-dhȕn wáa dhɯ̋

sɛ̄ɛ̋ndhʌ́n ká, kɛ̋ɛ dhɯ̋ kpíȉ-dhȕn bhɯ̏n, wó dhɛ̀ dhèglíȉzʌ̏ dhɤ́ bhā, kɤ́ wó bhɔ̀ɔn' bhȁ wó bīɤ dha̋a dō sɯ̄, ȁ bīɤ dha̋a bhā wíi dhó bhɔ̀ɔn' gwɛ̄dhɯ̏ dō zȉaan bhȁ.

Yɤ́ bīɤ dha̋a wɔ̏n bhā ɤ́ ye̋e dȁ gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n ká :

– Ȁ dhɛ̏ yȁ bhȁ kɤ̄ wȁ-dhȕn dɔ̄ kó tȁ...

Kɛ̋ɛ yɤ́' pɤ̄ wɔ́ndɔ̄dhē ká : – Gwɛ̄ yȁ pɤ́ ɤ́ kpæ̀æ, yȁ zɯ̄- bhō dɛ̋dɛ̏-dhʌ́n ká.

– Yɤ̏ dhɤ́ kpɛ̄ɛnŋdhɤ̄ ! Kɛ̋ɛ bhʌ́n kʌ̏ yɤ̏ ɯ̄ pi ̋ɤ kɤ̄ bhla̋a-dhȕn wȍ gbɛ̄-dhʌ́n-dhȕn bhɤ̏ ?

(25)

Yɤ́ yɔ̏ɔ bɔ̄ n̄ gɔ̏ : « Yɤ̏ sʌ̏ ! kwȁa' gȁ ! » dhɛ̀ wɔ́n pűu dhɤ́. Ȁ dhæ̏æ ȁ bhȁ kɤ̄ á dɔ̄ gbe̋ȅ kpœ̀œdhɛ̏ ká kɤ̄ bhānŋ dō á wɔ́n bhā' gɯ́-bhān.

Yɤ̄ zʌ̏ gbàn gɯ́, sűsʌ̄nŋ́gā ɤ́ gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n ɤ́ ȁ tȁ, yɤ́ ɤ́ kʌ̏ dhɛ̀

sűsʌ̄nŋ́gā gbàn dhɤ́, ɤ́ blʌ̄ʌ sʌ̏ wāȁ blʌ̄ʌ yāa wó bhɔ̄ ȁ-dhȕn tȁ. Ȁ kʌ̏

dhɤ̋-sɯ̏ gɯ́, pʌ̄ gā sʌ̏ yɤ̏ blʌ̄ʌ sʌ̏ dhʌ̀n' bhɔ̄, yɤ́ pʌ̄ gā yāa yɤ̏ blʌ̄ʌ yāa bhɔ̄. Kɛ̋ɛ pʌ̄ gā-dhȕn, bhɛ̄n ya̋n yáa kpȁn ȁ-dhȕn bhȁ. Wȍ yī zʌ̄-sīʌ dȉŋkpɔ́ gɯ́ sɛ̋ɛdhɤ̄ ɤ́ tō' ká dhɤ̋, yɤ́ ȁ dō ɤ́ bɤ̏. Yɤ́ ɤ̄ gȁn-gɯ́, yɤ́ bhɔ̄

lɛ̋ɛdhɤ̄ yʌ́nŋ̏ tɤ̋ŋ ká pʌ̄ bhȍŋ-dhʌ́n sʌ̏ ɤ́' kɔ̏ yáa bhɔ̀ɔn pʌ̄ bhá bhȁ. Yà

kʌ̄ dhȕn bè dhɛ̀ bāadhɯ̏ ɛ̋ɛn lòzɤ̏dhɯ̏ bhɯ̏n, kwā bhɔ̏ɔn' bhȁ ɤ́ kwá' tō bhɯ̄n ɤ́ kpæ̏æ kɔ̏ ɤ́ dhȉ ȁ dhɛ̏ dhɤ́. Kɛ̋ɛ blʌ̄ʌdhɛ̋ yāa bhɯ̏n, ȁ dhæ̏æ yɤ̏ ȁ bhȁ kɤ̄ kwá ȁ wȍ va̋andhɤ̄, dhɛ̀ ɤ́ kʌ̏ dhɛ̀ kwá' dɔ̄ dhɛ̀ blʌ̄ʌgā yāa bhɯ̏n bhā. ɤ́ gūn ɤ́' wō bhā blʌ̄ʌgā yāa dȅdȅ gȕn gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n

(26)

bhȁ sűsʌ̄nŋ́gā tȁ ... blʌ̄ʌgā ɤ́ dhɤ̋ bhā, gwɛ̄dhɯ̏ gā bhɯ̏n. Kɤ̄ gwɛ̄gā- dhȕn wȁ sűsʌ̄nŋ́gā tȁ dhɛ̏ gbàn bhɯ̋nŋ. Kɤ̄ gwɛ̄dhɯ̏ zʌ̄, bhɛ̄n zȍ yíi bɤ̏ va̋andhɤ̄, kɤ̄ bhɛ̄nkɔ̏kȁngɯ́dhɛ̏ yáa dhɤ́ zɯ́. Yɤ̏ dhȍ zūn' sűsʌ̄nŋ́gā

tȁ. Yɤ̏ dhɤ̏ ȁ zūa' ɤ̄ yūn ká. Yȁ kʌ̄ dhɛ̀ kɤ̄ sűsʌ̄nŋ́gā yȁ kʌ̄ dɛ́dɛ̏, kɤ̄

gwɛ̄dhɯ̏-dhȕn kʌ̄ gbɛ́, wȍ dhō bhɔ̀ɔn' bhȁ wó' wɯ̄.

« Yɤ̏ wɔ́n bhɔ̏ɔngɯ́-sɯ̏ dhʌ̀n' ká, gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n gȕn pɤ̄-sīʌ n̄

dhɛ̏ dhɤ̋. Bhɛ̄n yȁ ɤ̄ bhō ɤ̄ zű-sɯ̏ ká dhīa̋ pi ̋ɤ, yɤ́ ɤ́ blʌ̄ʌ bhō sűsʌ̄nŋ́gā

tȁ. Ȁ dhæ̏æ yȁ bhȁ kɤ̄ bhɛ̄n yɤ̏ ɤ̄ fāan dɔ̄ yī gbàn ká kɤ̄ bhɛ̄n yɤ̏

gwɛ̄dhɯ̏-dhʌ́n-dhȕn wȍ, kɤ̄ bhɛ̄n ya̋n yɤ̏ gwɛ̄dhɯ̏-dhʌ́n-dhȕn wāȁ

lòzɤ̏dhɯ̏-dhʌ́n-dhȕn zìnŋ-dɔ̄. Kɛ̋ɛ wȍ bhɔ̏ wō kwʌ́ʌ̏ kɤ̄ wó sɛ̄ɛ̋ndhʌ́n.

Yʌ̄ dhāansɯ̏ bhɯ̏n, kɛ̋ɛ ȁ kʌ̄-dhɛ̏ yáa gbe̋ȅ. »

Yī dō ká yɤ́' pɤ̄ n̄ dhɛ̏, bhɤ̏ pʌ̄blɛ̋ɛ̏n sʌ̏ kʌ̄ kɤ̄ dhʌ́n-dhȕn wó n̄ pi ̋ɤ bhɯ̄n wȁ' gɯ́-bhān tȉaandhē ká. Yɤ̏ gȕn ȁ pɤ̄-sīʌ n̄ dhɛ̏, wȁ ta̋ kpɔ́ yī

ɤ́' ká, yɤ̏ dhɤ̏ ȁ-dhȕn tȁ-kún'. Ȁ bhá-dhȕn ká, ȁ bhȁ yʌ̄ bhɔ̏ tāa-sɯ̏

bhā, wɔ́n bháa yáa' bhō' gɯ́. Kɛ̋ɛ, yȁ kʌ̄ gwɛ̄dhɯ̏-dhȕn ká, wɔ́n gbe̋ȅ

yɤ̏ kʌ̏ ȁ gɯ́ kpæ̏æwō. Ā kpȁn sűsʌ̄nŋ́gā dō bhȁ, ɤ́ fi ̋abhɛ̏n dō yɤ̏

tȍsæ̋æ̏ kʌ̏ bhɯ̄n. Ȁ ya̋n kʌ̄ wlɤ̏ dhɯ̋gā yȁagā tȁ ...

Yɤ́, gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n wȍ bhā yɤ́ á sűsʌ̄nŋ̋ga bhā' bi ̋n kʌ̏. Dhīaŋ zʌ̄- sɯ̏ ɤ́ dhɛ̀ wɔ́ndɔ̄bhɛ̏n dhɤ́ bhā yáa n̄ gɯ́ sʌ̏. Wɔ́n gbe̋ȅ ɤ́ gwɛ̄dhɯ̏ wɔ̏n gɯ́, ɤ́ bhɛ̄n gbɛ́ wáa' dɔ̄, wāȁ bhɛ́n ɤ́ bhɔ̀ɔn' bhȁ ɤ́ dhɛ̀ŋ āsītēdhōidɤ̏

gɯ́, ȁ wɔ̏n yɤ̏ zȉisɯ, kɤ̄, ȁ dhɛ́ bhā' gɯ́, yɤ́ á n̄ dhi ̋ dȁ ȁ gɯ́. Ā' pɤ̏ :

« Dhʌ́n-dhȕn ! Kȁ kā dȅ kún gwɛ̄dhɯ̏ bhȁ ! » Kʌ̄ dhɤ̋ kɤ̄ á n̄ tœ̋œŋ̏dʌ̄- dhȕn zȍ-bɤ̏ wɔ́n gbe̋ȅ ɤ́ gūn gbá kpɔ́-sɯ̏ ká'-dhȕn gɔ̏ ɤ́' yī yà gwʌ̀ʌ, kɤ̄

bháan ȁ wɔ́n gɯ́-dɔ̄, ȁ wɔ̏n gɯ́ yɤ́ á pʌ̄ bi ̋n yɤ́ á' kʌ̏ dȅdȅwō. Ȁ dhɛ̏ yȁ

bhȁ kɤ̄ wɔ́n yā á' zɔ̏n ȁ-dhȕn dhɛ̏. Kā bhɔ̏ɔn' bhȁ ɤ́ ká kā dȅ dhɛ̄ɛ̋-kpɔ̄ : Bhʌ̏n dhʌ̀n kʌ̏ yɤ́ sʌ́ʌdhɛ̋ yā ȁ gɯ́, pʌ̄blɛ̋ɛ̏n-dhȕn gblɤ̋gblɤ̋ wɛ̋ɛ bhá

yáa bhɯ̄n kɤ̄ yɤ̏ zīɤ gwɛ̄dhɯ̏ tȁ ? Ȁ yɔ̏ɔ yɤ̏ bhȁabhȁasɯ̏ : Ā kʌ̏ ȁ gɯ́- dȁn kɛ̋ɛ yíi zūn n̄ gɔ̏ kódhi ̋ɤ. Dhɛ̀ á gwɛ̄dhɯ̏ bi ̋n kʌ̄ yɤ́ á' pɤ̄ n̄ dȅ dhɛ̀, ȁ dhæ̏æ yɤ̏ ȁ bhȁ kɤ̄ á n̄ bō va̋andhɤ̄.

(27)

Gwɛ̄dhɯ̏-dhȕn

(28)

Sʌ́ʌdhɛ̋ bȅ sœ̋œ̏dō-dhȁan

Ȁá ! Gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n, dɔ́ɔdhíndɔ́ɔdhín, bhán ɯ̄ bhā tȍsæ̋æ̏ bhā' gɯ́-bhān. Tɤ̋ŋ gbàn gɯ́, ɯ̄ bhā

wɔ́n ɤ́ dhɔ̏ ɤ́ gȕn ɯ̄ kʌ̄-sīʌ yɤ̏ bhɯ̏n yʌ́nŋ̏ ɤ́ yɤ̄ɤ pɤ̏

ȁ bhɯ́ ká. Bhán ȁ wɔ̏n gɯ́-bhān dhɛ̏kpœ̀œyȉ

yȉisīɤ-dhȁan ká, dhīa pi ̋ɤ, wɔ́n ɯ́ pɤ̄ n̄ dhɛ̏ : – Yʌ́nŋ̏ ɤ́ yɤ́ ɤ́ pɤ̏, ȁ bhɯ́ dhɔ̏ n̄ kʌ̏. Kwȁ dhó

yʌ́nŋ̏ ɤ́ yɤ́ ɤ́ pɤ̏ ȁ gȁ...

– Kɛ̋ɛ kwā dɔ̄ kɤ̀...

– Kwá dɔ̄ bhʌ̏n gɔ̏ ?

– Kwȁ dɔ̄ kɤ̄ yʌ́nŋ̏ gɔ̏ yɤ̏ pɤ̏.

Yà kʌ̄ dhɛ̀ ȁ wɔ́n yà ka̋n ɯ̄ gɯ́, yɤ́ gō bhɯ́n, bhá ye̋e tó ɯ̄ dȅ bhȁ : Yɤ́ ɯ́' pɤ̄ n̄ dhɛ̏ :

– Yɤ̏ kʌ̏ n̄ gɯ́ dhɛ̀ ā n̄ dȅ plɤ̀ɤ !

Yà kʌ̄ dhɤ̋. Bhɛ̄n gbàn wȁ' wɔ́n dɔ̏ dhɛ̀ yʌ́nŋ̏ yà dɔ̄ bhɛ̄n gɔ̏ zìnŋgɯ́

Bhlɛ̀ɛnkɛ́ɛ̏n-dhȁan sɛ̋ gɯ́, kɤ̄ yɤ̏ pɤ̏-sīʌ Flāŋsɯ̂ sɛ̏ gɯ́. Ȁ dhæ̏æ ȁ bhȁ

kɤ̄ ɯ́ dhó Flāŋsɯ̂ bhīndhīntɤ̏ dō ká kɤ̄ ɯ́ yʌ́nŋ̏ pɤ̏-dhɛ̏ gȁ. Ȁ dhɛ́

wʌ̏ʌsɯ̏ yɤ̄ bhɯ̏n dhɛ̀ Flāŋsɯ̂ dhɛ̏ yɤ̏ bhɯ̄n gblɛ̀ɛn. Kɛ̋ɛ ɯ̄ bhȁ

(29)

sűsʌ̄nŋ́gā-dhʌ́n dɛ́dɛ̏ bhā, ȁ dhæ̏æ ȁ bhȁ kɤ̄ ɯ́ ɯ̄ bhā glȍo yɔ̀ɔn dɛ́dɛ̏

ɯ̄ bhȁ. Ɯ̄ dhȍ fītlî gȁ tɤ̋n ɤ́ dhȉ ɯ̄ dhɛ̏ ȁ gɯ́...

– Yī dō ká, ā kpȁn yʌ́nŋ̏ bhȁ kɤ̄ yȁ wáȁndhūn kœ̏œŋ yȉisīɤ gā

yȁagā !

Yɤ́ tɤ̋ŋ bhá yɤ̏ zȉɤ yɤ́ ɯ́' pɤ̄ zɯ́ n̄ dhɛ̏ :

– Ɯ̄' wɔ́n dɔ̏ ... bhá kʌ̄ wʌ̏ʌ gɯ́ yʌ́nŋ̏ pɤ̏-sɯ̏ dhɔ̏ ɯ̄ kʌ̏...

– Dhɛ̏kpœ̀œyȉ ɤ́ kœ̏œŋ yȉisīɤ gā yȁagā ká bhā, ɯ̄ gȕn wʌ̏ʌ gɯ́

dȅdȅwō ?

Kɛ̋ɛ gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n yíi' yɔ̏ɔ bɔ̄.

Sʌ́ʌdhɛ̋ bȅ sœ̋œ̏plɛ̀-dhȁan

Ȁ dhɛ̏kpœ̀œyȉ sœ̋œdhű-dhȁan, bhla̋a bhā' sáȁ gɯ́, yɤ́

gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n bhȁ bȉngɯ́wɔ̏n yɤ̏ ɤ́ wȍ n̄ dhɛ̏ zāŋtȁ. Yɤ́ n̄ dhɛ̄ɛ̋-kpɔ̄

zádhɤ̄, kɤ̄' gɔ̏ yáa dhɤ́, dhɛ̀ wɔ́n ɤ́ ɤ̄ zȍ-gɔ̏n ȁ ká ɤ́ ȁ yī yȁ gwʌ̀ʌ dhɤ́.

– Bhla̋a, yɤ̏ dhɯ̋-dhȕn bhɤ̏, yɤ̏ dhɯ̋bi ̋n bhɤ̏ pɤ́ ? – Pʌ̄ pɛ̋pɛ̋ kɤ́ bhla̋a kpȁn' bhȁ, yɤ̏ ȁ gbàn bhɤ̏.

– Dɯ̋bi ̋n dȅ ɤ́ glɛ̋ɛn ɤ́' bhȁ, yɤ̏ ȁ bhɤ̏ ȅe ? – Ìi. Dɯ̋bi ̋n dȅ ɤ́ glɛ̋ɛn ɤ́' bhȁ.

– Dhɯ̋ glɛ̋ɛn yɤ̏ bhʌ̏n kʌ̄ ?

Ȁ yɤ̄ zʌ̏ bháan' wɔ̏n dɔ̄. Yʌ̄ gȕn n̄ kɔ̏ gɯ́ gbɛ́ kɤ̄ á dhō víɔŋ̏ we̋dhɛ̏

klūgā ɤ́ yà dhʌ̀nŋ tāntāndhɤ̄ bhā' pű'. N̄ zūʌ̋dhi ̋ɤ gȕn tɛ̋ɛ-sīʌ, ȁ gɛ̏n bhɯ̏n dhɛ̀ bhān víɔŋ̏ sēȅ-dhɛ̏ dȁ' gɯ́ dhʌ̀n dȁ-sīʌ' gɯ́ yāawō, yɤ́ á

sűɤ-sīʌ bhān bhɯ̄n yȉ ɤ́ yʌ̄n-sīʌ bhā' bhȁ' wɔ̏n gɯ́.

– Glɛ̋ɛn yɤ̏ bhʌ̏n kʌ̏ pʌ̄ ká ?

Gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n yáa ɤ̄ kwāȁ ɤ̄ bhā dhɛ̄ɛ̋kpɔ́ ȁ wɔ́n zɯ̏ tōŋtōŋdhɤ̄.

Kɤ̄ bhān víɔŋ̏ we̋dhɛ̏ klūgā bhā ȁ gɯ́ wɔ̏n yà sȉɤ n̄ dhɛ̏, yɤ́ á pʌ̄ ɤ́ dhūn n̄ dhi ̋ tȁ ȁ pɤ̄ :

– Glɛ̋ɛn zʌ̏, ȁ kʌ̏ ká pʌ̏ bháa dhɤ́, dhɯ̋-dhȕn bhȁ gblɯ̋ yāa gɛ̏n bhɯ̏n !

(30)

– Ɔ̏ɔ !

Kɛ̋ɛ dhɛ́ ɤ́ dhɛ̏tȁ yà dɔ̄ yɤ́' pɤ̄ n̄ dhɛ̏, wɔ́n kȕn zūʌ̋ pi̋ɤ-sɯ̏ sūu bhá

ká :

– Bháan dháŋ̏ bhō ɯ̄ dhi ̋ɤ ! Fāan yáa dhɯ̋bi ̋n-dhȕn bhȁ. Wáa wɔ́n bhá dɔ̄. Wȍ wō dȅ zȍ-gbȁn kɔ̏ ɤ́ wó bhɔ̀ɔn' bhȁ ȁ ká. Wȍ dȅ sɯ̏ gbe̋ȅ

ȁ-dhȕn glɛ̋ɛn bhā' wɔ̏n gɯ́...

Bhíin kʌ̄' yɔ̏ɔ bhá bɔ̄. Ȁ tɤ̋ŋ bhā' gɯ́ ā gȕn pɤ̄-sīʌ n̄ dȅ dhɛ̏ : « Klūgā

yā yà gbȁn kɤ̄kkɤ̄dhɤ̄ àa, ā dhȍ pȉɤkpɤ̄ bhȁn' tȁ dōsɛ̄ŋ, ɤ́ gō bhɯ̄n. » Yɤ́ gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n bhā ɤ́ n̄ gɔ̏gɯ́-dhɛ̏ dɔ̄ būŋgēedhɤ̄ :

– Yɤ́ bhīi zʌ̏, ɯ́ wɔ́n dɔ̄ dhɛ̀ dhɯ̋bi ̋n-dhȕn…

– Kɛ̋ɛ ȁbi ̋n ! Kɛ̋ɛ ȁbi ̋n ! Bháan dháŋ̏ bhō' dhi ̋ɤ ! Bhán pʌ́ ɤ́' yɔ̏ɔ bɔ̄, bháan' dɔ̄. Bhān zʌ̏, ā n̄ tɤ̋ŋ kʌ̏, wɔ́n tȉaandhɤ̄ dhʌ̀n' gɯ́.

Yɤ̏ dɔ̏ dīnŋdhɤ̄ yɤ̏ n̄ gȁ.

– Wɔ́n tȉaandhɤ̄-dhȕn !

Ȁ ya̋n gȕn n̄ bhȁ, kɤ̄ bhān pȉɤkpɤ̄ n̄ kwɛ̀ɛ, kɤ̄ n̄ kɔ̄ŋgā gbàan kʌ̄ gɔ̄

yɔ̋n ká, kɤ̄ bhán gblʌ̋ʌ̏dhūn pʌ̄ ɤ́ gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n gɯ́ yâ ȁ tȁ.

– Ɯ̄ dhīaŋ zʌ̏ dhɛ̀ bhɛ̄n gblɤ̋gblɤ̋-dhȕn dhɤ́ !

Ȁ yɤ́ɤ̏-dhʌ́n bhá yɤ̏ n̄ kʌ̏. Kɛ̋ɛ, bhɛ̄n wʌ̏ʌ yáa' kʌ̄, yɤ́' pɤ̄ : – Ɯ̄ wɔ́n gbàn bɔ̏ kőo ... Ɯ̄' gbȁn kȁan kwʌ̋ʌ !

Ȁ wʌ̄ gȕn sìɤ-sɯ̏ ká dȅdȅwō. Yɤ̏ gȕn ɤ̄ gɔ̏dhɛ̋ blɤ̋ŋblɤ̏ŋ vīn-sīʌ.

– Ā bhɛ̄n zœ̏œnzœ̈ndhē dō dɔ̏ sűsʌ̄nŋ́gā dō tȁ. Yíi kʌ̄ blʌ̄ʌbi ̋n tɛ̋ɛ kún dō. Yíi sűsʌ̄nŋ́gā gȁ tōŋtōŋdhɤ̄ dō. Bhɛ̄n bhá dhɔ̏ yíi' kʌ̄ dō. Yi ̋i wɔ́n bhá kʌ̄ dō kɤ̄ yíi kʌ̄ pʌ̄ dhōŋ-sɯ̏ ká. Dhɛ̏kpœ̀œyī tȍdhɤ́-sɯ̏ gɯ́, yȁ' pɤ̏ kpæ̏æwō, dhɛ̀ ɯ̄ dhɤ́ : « Bhɛ̄n tȉaandhɤ̄ bhɯ̏n n̄ ká ! Bhɛ̄n tȉaandhɤ̄ bhɯ̏n n̄ ká ! » Yɤ́ bhlȁ dȅsɯ̏kpíȉ ká. Kɛ̋ɛ bhɛ̄n bhe̋ȅ yáa bhɯ̏n, ti ̋ʌʌ bhɯ̏n !

– Bhʌ́n bhɯ̏n ? – Ti ̋ʌʌdhɛ̋ bhɯ̏n !

Kɤ̄ wɔ́n sȉɤ gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n dhɛ̏-sɯ̏ bhā yàa' kʌ̄ pűu páppádhɤ̄.

(31)

– Ȁ kwɛ̏ gblɯ̋ gbɛ́ dȅdȅ dhɛ̀n ɤ́ blʌ̄ʌbi ̋n-dhȕn wó wō glɛ̋ɛn yȁ. Ȁ

kwɛ̏ gblɯ̋ gbɛ́ dȅdȅ dhɛ̀n ɤ́ bhla̋a-dhȕn wó blʌ̄ʌbi ̋n-dhȕn bhɤ̏ sá. Yáa tȉaandhɤ̄ kɤ̄ wȍ zɔ̏-gɔ́n blʌ̄ʌbi ̋n ɤ́ ɤ̄ sʌ̄ʌ-bhō ɤ̄ glɛ̋ɛn yȁ-sɯ̏ ká, glɛ̋ɛn ɤ́

yáa wɔ́n bhá kʌ̄ ȁ tȁ ȅe ? Gblɯ̏ ɤ́ bhla̋a-dhȕn wāȁ blʌ̄ʌbi ̋n-dhȕn zìnŋgɯ́, yáa zȍgɔ̏ngɯ́wɔ̏n ká ȅe ? Yáa tȉaandhɤ yà gó bhɯ̄n zɯ́ yáa bhlʌ̀ʌsɯ̏ ɤ́ zȉɤ gɔ̄ndʌ̄ zœ̏œnzœ̈dhē bhȁ pʌ̄ dōŋ-sɯ̏ tȁ ? Yà kʌ̄ dhɛ̀

bháan' dɔ̄, blʌ̄ʌbi ̋n dōsɛ̄ŋ ɤ́ kpőŋtàa, ɤ́ yáa dhɛ̏ bhá gɯ́, kɤ̄ yíi kʌ̄ bhān sűsʌ̄nŋ́gā tȁ, ɤ́ bhla̋a-dhʌ́n ɤ́ bhɔ̀ɔn' bhȁ ɤ́' sēȅ, ɤ́ dhīa̋pi ̋ɤ dō, ɤ́ pʌ́ ɤ́' kʌ̏ yáa' dɔ̄ dhɛ̀ pʌ̄ yāa dhɤ́, ȁ kʌ̏ dhɤ̋-sɯ̏ bhā' bhlʌ̄ʌ yáa dhɤ́ sá !

Yɤ́ ɤ̄ wʌ̄ʌ́ gɯ́-sȉɤ, yɤ́' pɤ̄ zɯ́ :

– Yà kʌ̄ dhɛ̀ blʌ̄ʌ̄bi ̋n dōsēŋ ɤ́ dhɤ́, ȁ dhɔ̏ yà bhɛ̄n kʌ̄, sűsʌ̄nŋ̋ gbɛ́- dhȕn tȁ, yɤ́ ȁ sʌ̏ ɤ́ kʌ̏ sűsʌ̄nŋ̋- gā-dhȕn gȁ-sɯ̏ gɯ́. Yɤ́ ȁ pɤ̄ ɤ̄

dȅ dhɛ̏ : « Bhān blʌ̄ʌbi ̋n yɤ̏

dhɛ̏ bhá gɯ́ yɤ̄ ... » Kɤ̄ bhla̋a yȁ blʌ̄ʌbi ̋n bhā' bhɤ̏, kɤ̄ yȁ ȁ

kʌ̄ dhɛ̀ pʌ̄ ɤ́ sűsʌ̄nŋ̋gā gbàan dhɛ̀ŋ blʌ̄ʌbi ̋n bhā' gɔ̏ dhɤ́ ! Ya̋a bhlʌ̀ʌsɯ̏ dhàan bhā ? !

Yíi wɔ́n bhá pɤ̄ ȁ zīaan gɯ́.

Yɤ́ yȁ gbő bɔ̄-sɯ̏ bhȁ

bhlʌ̏bhlʌ̏dhɤ̄. Kɤ̄ bi ̋n yà bhán.

Kɤ̄ bhán bhān víɔŋ̏ kwɛ̏ɛ- dhȕn tó si ̋āa. Ā gȕn wɛ̀ɛ dɔ̄- sīʌ bhān pȉɤkpɤ̄ dhɤ́, bhān klūgā dhɤ́, yi ̋ bhɯ̄n dhɔ̏ wāȁ

bhān gāwɔ̏n dhɤ́ ȁ-dhȕn bhȁ.

Gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n yɤ̏ sűsʌ̄nŋ́- gā dō ɤ́ bhān sɛ̋ ká ȁ tȁ, dhʌ́n ɤ́ bhāan ȁ zūʌ̋ dhūȁa. Yɤ́ á'

(32)

kūn n̄ gbȅ gɯ́. Yáa' tȕuntūűn kʌ̏. Kɤ̄ ā' pɤ̄-sīʌ' dhɛ̀ : « Blʌ̄ʌbi ̋n ɤ́' dhɔ̏

ɯ̄ kʌ̏ bhā, wɔ́n bháa' bhȁ ... Ā dhɤ̏ wɯ̄dhi ̋lɤ̏pʌ̏ dō bi ̋n kʌ̄' kɤ̄ ɯ́ ȁ yȁ

ɯ̄ bhā bhla̋a dhi ̋ bhȁ ... Ā dhȍ glɛ̏ŋ dō bi ̋n kʌ̄' kɤ̄ ɯ́ klʌ̀ʌn ɯ̄ bhā

blʌ̄ʌbi ̋n zɯ̄ ... » Kɤ̄ pʌ́ ɤ́ bhāan' pɤ̄ bháan' dɔ̄ zɯ́. Yɤ̏ gȕn n̄ gɯ́ dhɛ̀ n̄

dhi ̋ yáa dhɤ́. Bhāan ȁ kʌ̄ kɔ̏ ɤ́' bhȁ kɤ̄ á yɔ̀ɔn ȁ sɔ̋ɔ ɛ̋ɛ̏n kɤ̄ á' pā ȁ ká kɔ̏

yáa dhɤ́. Dhʌ́n gbő wō ɤ́ bhɛ̄n ɤ́ ȁ bhān, ɤ́ bhɛ̄n yáa bhɔ̀ɔn' bhȁ kɤ̄ yɤ̏

wō bhɯ̄n.

Sʌ́ʌdhɛ̋ bȅ sa̋ȁgā-dhȁan

Ā kʌ̄ blʌ̄ʌbi ̋n bhā ȁ' dɔ̏ va̋andhɤ̄. Tɤ̋ŋ gbɛ́ ká, gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n bhȁ

sűsʌ̄nŋ́gā tȁ, blʌ̄ʌbi ̋n bhȁasɯ̏-dhȕn yɤ̏ kɤ̄ ȁ-dhȕn bi ̋n wȍ dɔ̄-sɯ̏ ká kó

bhȉʌʌ ká sʌ̏ ká, kɤ̄ wáa wȍ wɛ̏ɛ gɯ́, kɤ̄ wáa dɔ̄-sɯ̏ ká bhɛ̄n bhá gɔ̏ yâ.

Wȍ wȍ yæ̋æ̏ blʌ̄ʌ gɯ́ dhīa̋ pi̋ɤ, dɔ̋ɔ yà dȁ kɤ̄'-dhȕn gbàan gā. Kɛ̋ɛ ȁ

dhɛ́ kɤ́ bhā yɤ̏ kʌ̄ bhɔ̏ yī dō ká, blʌ̄ʌgā ɤ́ bhɛ̄n bhá yáa' gó dhɛ̏ dɔ̄, yɤ́

gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n bhā ɤ́ ɤ̄ tɤ̋ŋ dȅdȅ kʌ̏ blʌ̄ʌbhȍŋ ɤ́ yáa bhɔ̄ pʌ̄ bhá bhȁ

ȁ gɯ́. Yɤ̏ dhȍ kʌ̄' gwɛ̄dhɯ̏ sūu dȅe bhá ká. Kɛ̋ɛ dhɯ̋-dhʌ́ bhā, yɤ́ ȁ

gla̋-sɯ̏ ɤ́ gbáȁdhūn, yɤ́ zūn ɤ̄ bi ̋n yȁ-sɯ̏ bhȁ. Gblɯ̏dʌ̄gbɤ̄-dhʌ́n yɤ̏ gȕn dhɯ̋bi ̋nkpɤ̄ kpíȉ bhā' yȁ-dhɛ̏ gȁ-sīʌ dhɛ̀ pʌ́ dhȉdhásɯ̏ yɤ̄ɤ kʌ̄, kɛ̋ɛ blʌ̄ʌbi ̋n yɤ̏ ɤ̄ bāȁ kʌ̏ sʌ̏-sɯ̏ dhʌ̀n' bhȁ dhɛ̏ tīi gɯ́. Yɤ̏ gȕn ɤ̄ kɔ̏ yɛ̋-sīʌ ȁ

ya̋n sɛ̏ŋbʌ̏ bhȁ. Yɤ̏ gȕn bāȁ-sīʌ lɛ̋ɛdhɤ̄, kɤ̄ yɤ̏ ɤ̄ bi ̋n yȁ-sīʌ dōdō ká. Yáa gūn ȁ pi ̋ɤ dhɛ̀ ɤ́ zūn kpɛ̋nŋ zűuzȕudhɛ̏ ká dhɛ̀ blʌ̄ʌ yāa dhɛ̋ dhɤ́. Yɤ̏

gȕn ȁ pi ̋ɤ kɤ̄ ȁ bhȁ zȕn kpɛ̋ŋ-sɯ̏ bhā yɤ̏ kʌ̄ ȁ bhȁ sʌ̏-dhɛ gbàn gɯ́.

Yāa̋ ! Ìi. Yɤ̏ gȕn bāȁ-sɯ̏ ká dȅdȅwō ! Bāȁ ɤ̄ bhȁ-sɯ̏ ɤ́ gȕn bi ̋n gɯ́ bhā

yɤ̏ kʌ̏ dhɛ̏pœ̀œyȉ gbɛ́ dȅdȅ ká. Dhīa̋ pi ̋ɤ dō gɯ́, yʌ́nŋ̏ wȍ tɤ̋ŋ gɯ́, yɤ́ ɤ̄

dȅ zɔ̏n zāŋtȁ.

Yɤ́ ɤ́ kʌ̄ yʌ̄ kʌ̏ tɤ̋ŋbhōdhɛ̏ ká, yɤ́ dhīaŋ zʌ̄ wa̋a bhō-sɯ̏ ká :

– Āa̋ ! N̄ bɤ̏-sɯ̏ dhɛ̀n ... kȁ n̄ bhȁnwɔ̏n tó ... kɤ̄ bhíin n̄ gɔ̏ pʌ̏-kʌ̄

kɤ̀ŋ ...