(1)

ا اا اا را

ا ا و ا ا ةرازو

!" ـ ير% %&

ء(ا !" ـ "ا ما آ

N° d’ordre : Série :

+ا %و ا ء(ا , !&% ةآ-%

نا/ 01 :

ت/4 ت56 , ندا آ 1 آو(ا ء8 ا

9ا 5 ا :

"اا و سا ة&أ =>%

E. N. A. M. C) (

ف B%

: 6% ةدا&:

"ا م%أ :

!ا : ماه (ا /

!" %: ذEأ

!ر

!ا : 4 ن9%ر

!" %: F% ذEأ

ار%

!ا : ر% ر/

!" %: ذEأ

%

!ا ة : يوGH ةE

!" %: F% ذEأ

%

Iر:

05 : 12 ـ ـ 201

(2)

1

Jا BJا Kا !:

ءـــ/د

بر ...

4أ /1 G

06 اذإ روO: ب

، 4أ Gو

, اذإ سQ: ب 0

.

بر ...

J6 /أ اذإ 8,

-RQ1 Fا1

، 1 /أ اذإو ا

يزا/ا -RQ1 8, F

%ا(:

.

بر ...

S%Tا ك1أ لا B% 1د& اذإ .

بر ...

ءا ة" ك1Q, حا B% 1د& اذإ

، S5ا X/ YO1أ XJ .

نZا 6 ك1أ >ا 6 B% 1د& اذإو .

بر ...

اذإ أ إ ءE 5ا /[ /أ سا !1 نأ د&ا , ء[ S&Q, ،

أ =ا \% ] %/

(1 ن .

"

_ Bا بر B%

"

ءاــــــهإ

B&أ `4و `ا X/و % 6E X/ Kا 4و

`: ن!6Zا أ:ا ي-ا K ا

،

`(: مJرTا , +ر4و

، %و `,ر Xإ +ز:أو

B( % `/و `"زر B% ` +!

، !: اء& و 8R B% د! % a XJ

آ B% %" ا ت9ا & B%

J B% Xإ ةا ر6 ؤر , E 06

, S" او :رو "

ت%Tا ما"أ 1 ا نإ

"

. `6أ د&ا , ء[ Bcأ Xإ

6 : / Kا ء او نا : 06آ او Oاو 6ا %أ نZا

.

دوJ 8: ء او ك8ا dا Xإ .

e%و اءF ء!او ادرو ضرTا ش, ي-ا Xإ

=اا :أ XETا Shاو ةوا Xإ 6i او ، 8%أ ،J "

.

B/ 6! B% Xإ X/ ا

J ى%

. ء / سا hآأو ق4أ Xإ ا

,

Bا ي& Xإ ناو Yا :

/و نJا / Xإ `6& l!, `(Eأو Kا `Jر

1&

: ةد!%و , BOا .

" X/ ءا/Tا 51و JاورQ: 6و6E B% Xإ :

1Rإ . Xإ B%

ةا أ

J Rأ ة:hاو 1" Xإ ،

Rأ / ةدرو و ةر6

.

" , %/أ Xإ :

%ا ء,ر 8%ز Xاو ،

X!6أ Gو %او 6h: 18%زو

!6mا ةهز ,

.

nRT:و %ا 1-1Eأ Xإ "

داز[ 5R:

"

nRT:و 6hا , 1-1Eأو "

ةر: %وآ:

. "

" B% 66E B% Sآ Xإ

ا وأ ء/: : وأ Y اhآ (Jأو ا([ ( ل"أ %!:

.

(3)

2

تا(ــــــ1

ا ا-ه م1Z o,: / 6أ ي-ا ،اRأو Gوأ K (ا نإ .

%& ـ "ا ما آ ـ ء(ا !: ح !ا ءآ p: ا ا-ه ز6إ 1

4 ن9%ر رآا فا[إو حا": ، !: ير%

ي-او ، !" %& B%

EQ: `إ م1أ

% ا و ماJGا 6% X

ا `1&1و Sا , `651 .

Eر ل: `951 X/ ماّه (ا / ذETا Xإ >pا 1ا(: `&1أ آ

ا +-ه "%

ةآ- و

ماJGاو ا Sآ ما ا-ه , .

أو Xإ ي([ nR `&و ر% ر/ ذETا

`" X/ !" %& B%

ماJGاو ا o, % `و Eا +-ه "% , آرا .

رآا Xإ %اJا o/ م"أ يوGH ةE ة

" X/ !" %& B%

و Eا +-ه "% , آرا ا o, %

ماJGاو .

Xإ ي(: م1أ آ ذETا

ر/

hا `, و ر%

تا/!ا X/

ة(ا

%" ا +p% ,

5R: داز[ ةرآا آ-: nRأ و ، .

وأ Y" B% هE B% S( و ت8%ا و ء8%ا S( ي(: م1أ نأ X!6أ G آ

ا ا-ه ز6إ , : .

(4)

3

ســا

ـــ%/ ـــ%%

...

لوTا S>5ا :

آو(ا ء8 ا /4 ت56 B(1

1 .I

%% ـ ...

2 .I YEأ ـ ح !ا %

...

3 .I 6ا l !ا J i1 ـ ...

1 .3 .I ي9/ S: Eا داا ازإ ـ

...

. .

2 .3 .I ـ

آ Eا داا ازإ ...

3 .3 .I EآTا ازإ ـ

...

4 .3 .I و(إ Eا داا ازإ ـ

...

5. 3 .I rا ـ

...

6. 3 .I S!Oا ـ

...

8 ا ا ت/ ـ 4 .I ...

...

.1 .4 .I S(: ء8 ا ـ

...

.2 .4 .I س: ء8 ا ـ

...

3 .4 .I 95: ء8 ا ـ

...

4 .4 .I مو(: ء8 ا ـ

...

.5 .4 .I ت5E5: ء8 ا ـ

...

..

...

.6 .4 .I

\6: ء8 ا ـ ...

...

.7 .4 .I

>: ء8 ا ـ ...

.8 .4 .I >ا S!Oا / ـ

...

.9 .4 .I

!ا S!Oا / ـ ...

...

5 .I +ا % YEأ ـ ...

Jو ا +ا % ـ6 .I ...

1 .6 .I 6!: !ا ازإ ـ

...

2 .6 .I s,(ا Eا!ا مو(: !ا ازإ ـ

...

3 .6 .I Sا ـ

...

7 .I 48R ـ ...

...

6hا S>5ا :

آو(ا ء8 ا /4 ت56 صاRو ت6(%

6

8

9

11

12

13

14

15

16

17

19

21

22

(5)

4

1 .II

%% ـ ...

2 .II YEاا B(1 ـ ...

...

3 .II YEاوا عا6أ ـ ...

4 .II تا!آورا صاR ـ ...

5 .II Eارا S% تا!آوره YE1 ـ ...

...

6 . II ت5ا !1 ـ )

تا!آورا YEاوا (

...

1 . 6 . II ت5ا Bp1 ـ

...

2 . 6 . II ت5ا % ـ

):

تا!آورا (

...

7 . II 48R ـ ...

hا S>5ا :

iا X/ hا ندا cQ1

1 .III

%% ـ ...

2 .III hا ندا X/ ت%/ ـ

...

1 .2 .III S(ا ـ

...

2 .2 .III سا ـ

...

3 .2 .III مو(ا ـ

...

4 .2 .III ا ـ

...

3 .III iا X/ hا ندا cQ1 ـ ...

...

ـ III 48R ...

...

=:اا S>5ا :

Sا رRا

1 .IV

%% ـ ...

...

2 .IV

!5ا ق, [T: 5 ا Sا ـ او

...

1 .2 .IV ا أ% ـ

) ـ : ن6" ـ 9ا سا ن6"

( ...

2 .2 .IV زا ت6(% ـ

...

3 .2 .IV ا ب/ و ا% ـ

...

1 .3 .2 .IV اا ـ

...

2 .3 .2 .IV با ـ

...

3 .IV ير-ا ص>%Gا ـ ...

...

1 .3 .IV ا أ% ـ

: ...

...

2 .3 .IV زا ت6(% ـ

...

23

25

27

30

35

36

37

38

39

40

42

43

44

45

52

55

56

59

(6)

5

.IV 3 . 3 ا ب/ و ا% ـ ...

...

1 .3 .3 .IV اا ـ

...

2 .3 .3 .IV با ـ

...

5 .IV Sا رRا ـ ...

...

d%pا S>5ا ا ءا :

ندا آ 1 w6و

%% ـV ...

...

ا ة% ـ 1 .V ...

...

1 .1 .V B1 ـ

λmax

ا X% و ...

2 .1 .V ا ة% X/ ىRTا ت61(ا cQ1 Eارد ـ

...

3 .1 .V ا و "ا ـ

...

S(ا ـ 2 .V ...

...

1 .2 .V B1 ـ

λmax

ا X% و ...

.

2 .2 .V S(ا ة% X/ ىRTا ت61(ا cQ1 Eارد ـ

...

3 .2 .V ا و "ا ـ

...

3 .V مو(ا ـ

...

1 .3 .V B1 ـ

λmax

ا X% و ...

..

...

2 .3 .V مو(ا ة% X/ ىRTا ت61(ا cQ1 Eارد ـ

...

.

3 .3 .V ا و "ا ـ

...

4 .V سا ـ ...

...

1 .4 .V B1 ـ

λmax

ا X% و ...

2 .4 .V سا ة% X/ ىRTا ت61(ا cQ1 Eارد ـ

...

.

3 .4 .V ا و "ا ـ

...

B%ا ا و "ا ـ 5 .V ...

تا!آورا xp% X/ Jا ا o 1 ـ 6 .V ...

.

1 .6 .V تا!آورا 91 ـ

...

2 .6 .V

!آورا تا xp% , نا آ B1 ـ ...

48R ـ7 .V ...

%/ 48R ...

...

....

ا

=&ا ...

61

62

63

64

68

72

73

74

75

81

82

83

89

93

98

99

101

102

103

105

(7)

6

ـــ ـــ

(8)

7

آو(ا ء8 ا /4 , !ا +% % ُSََِْ1

1 X/ ند

6!ا مو(آ hا ندا ازإ و

ا ، S(ا ،س و

ا ة% آا:

. Sا

تا!آورا B% EEأ ن(1 ت56 `/ w ا !ا + YEا c تآ% B% S"Tا X/ ن(1 4 / م%أ B, ،6ا )

تا!آوره (

=:رأ

6% 4/

. \- ،نا , ةر!Rو ّi: cََّ1 `/ Y1 لJوTا +-ه x>1

% دإ Y 1 و 5(% H و !: و 8

ن: ا E!ا و "ا , ,

5>1 S" ت5ا +- 6ا 4ا آ .

_ 1 ق ة/ &1 :آ % 6ا 4ا S!1

)

فاHورGا (

F و )

ير-ا ص>%Gا و ،ا و !5ا ق, [Tا (..

، و

ا ق ا B: B% ا و !5ا ق, [T: 5 ا Sا رpE ق ا ا% }: =1 6T ا]6 ،ىRTا mا سا ة&Q, ،(ا ا

4أ

% و Bhا >Rر 0 Yر1 Xإ ج1 G 1%اpEا و تاpا ]% , ة,

ت/ =% S%ا ،:EGا /E Sh% mا ا ق ا ا% Xإ ,FZ: ،صR ا 1 ا 6Gا و ا E!ا ،B(ا ةO4 X/ ل> EETا ة

i ا ء(ا !" S" B% `: X4ا xا Y!J و J ،"د S1 w6 ا و ا ء( ةا %Tا (IUPAC)

د/ =% S/5 ي-ا x[(ا ن, ،

نآ اذإ 4>Rا x[(ا و 6ا x[آ 4ا B% دو%

S/51 ث

فو]ا }: , Jاو >/ =%

، ق , 4>RGا و 6Gا ف1 Sh: و

ا 5 ا Sا .

Sا ق B% ,ا % و 6ا ت8/5ا 6ا نإ

ـا ،>ا !آQ1 &رد ،مp!ا x[(ا : o1 6ا , : و rEا pH

6أ Gإ ،Rاا 4 S!ا ا x[(ا

` +-ه Sآ لEا B% H: و

ا >ا S>, /! % ةا ءcأ Rا% X1 4ا }: ن, S%اا d(ا وأ Rاا 4ا B/

، و YEا : B% ق ة: S>5ا / 1 و

Gا ،YJ>ا YEا 6Tا لدا و ي9/ S: ص8pE

...

ثاJإ نأ آ ،

YJ Eا: نJTا ]% , `/ ل>ا B( 6ا , ا ق ا , 6Gا =% 0:c % Xإ SRاا >ا S1 B% w Yا ا-ه و ،Rاا ت6Tا تا 6(% x[اآ

،

% x[آ =% SRا1 G و ن X/ cs G و >ا ة

سورا S/5ا .

ـا " و YJ S%ا/ لEا Eا: / 6ا X/ S>6و

BEا pH ت"/Zا Sآ S r p% B/ E \ذ o و ،

% (

ثوا

، B% w% J , ةد&ا 6ا 4ا B% >/ يأ ة% ,

ه ا 6ا 4ا تا!آور :

) Fe, Cr, Cu, Ni .(

(9)

8

لوا ا

: آوا ء !ا "# ت%

(10)

9

1 .I ـ

:

hا ندا }: 6ا = ا l ! (ا وأ آو(ا ء8 ا نإ

ا و 95آ (ا ـ 5ا >>R B!1 Xإ EEأ % ،مو(ا و س

)

Sآاو أ>ا %و% ،:(ا Sا (...

& ا]% /Z وأ .

آ-: ا B(

ه BEEأ B(% `&ا1 ء8 ا ت[رو نأ ه :

1 1 ا ةر!pا ـ

!1 ا hا ندا : B/

% ن(, ،S!Oا +% , ب

ة[% ف>ا تا" Xإ وأ +ا % % Xإ .

2 Jو ا +ا , ة&اا ندا +-ه : B/ w1ا iا ث1 ـ .

آ ع&EGا ت: %إ (ا +-ه X/ ء9ا وأ Sا ن, ما X/

(ا , لا ه ،%ا لوا B% h

وأ ىRأ لود , لا ه آ ف81Zا ت:

آ / c s,(ا Eا!ا مو(ا و 6!: !ا ازإ ف81Zا ت1 B91 و ،6د8

YEا و Sا ،

ندا B% w !آوره YEاور / w, .

2 .I ح!'ا () *+أ ـ :

"اا و سا ة&أ =>% Q6أ ، ا ت!Esا (ه ر إ ,

( E. N. A.

M. C ) 56& لوأ ,

ا % Jا9: 1984

) x E Gو (

هر" J!% X/

10

ا ا Y 1 ء& و ،hا ت/>ا ةرازو فا[إ 01 ،تار(ه X/ ا

س" ة&أ ،ء:(ا

ه ء8 B[رو B% =>ا ن( و ،ءا و زOا :

XوTا [را )

(A

ا تا : ى1 و :

S(: ء8 ا ـ

Nickelage

.

س: ء8 ا ـ

Cuivrage

.

95: ء8 ا ـ

Argenture .

مو(: ء8 ا ـ

Passivation Chromique

.

ت5E5: ء8 ا ـ

Phosphatation .

[را 6hا

) ( B

ا تا : ى1 و :

BEرp: ء8 ا ـ

Zingage

>: ء8 ا ـ

Etamage

(11)

10

!ا ه% : ة% [رو Sآ و :

"ر ا )

(1 وTا [را +%

X B(1 B% ن(1 ه و A

: S(ا ]6أ

"ر ) (1 .I

.

X/ ي1 و XوTا (ا ـ أ :

عا B% 61(ا لد B6ا Eأ ـ R-H

عا B% 66Tا لد B6ا Eأ ـ R-OH

l[ rا 5ا B% 6ا Eأ ـ

لاا +ا Bp ضJ ـ ت6Tا %

X/ ي1 و 6hا (ا ـ ب :

9%ا Sا لEG n>p% ضJ ـ

/ا Sا لEG n>p% ضJ ـ

ا ضJ ـ )

%!ا داا ازZ (

rO9: l[% ـ (Filtre presse)

"ر ا )

(2

ا +%

6hا [ر "ر ا B(1 d56 و B

) .(1

6ا l !ا J Gوأ 1 ،B[ر !: ء8 ا ت/ , ءا S" و

xp% Xإ ,FZ: +-ه iا و ،رpا ن: هؤ8 داا 6ا =&ا , S>5: F% ء8 ا ت/

[1] . l !ا i1 % , و

ء8 ا ت/ و 6ا , !ا

=>ا :

(12)

11

P

P P

a

a a

b

c

f g

h

e

d

ﺐﺳﺍﺭ

2 3

4

5 6

8 7 10 9

11

13 12 14

1

Bains de Eا داا ازإ ضاJأ :1

dégraissage

:8

/ا Sا ضJ

Bassin

Alcalin

:2

EآTا ازإ ضاJأ

Bains de

décapage 9

: 9%ا Sا ضJ

Bassin Acide

:3

S!Oا +% ضاJأ

Bains de rinçage

:10

ا ضJ

Bassin de

Traitement

:4

r6 , l[%

Filtre (charbon actife)

:11

rO9: l[%

Filtre presse

:5

61آ w1ار

Résine Cationique

:12

NaOCl

:6

w1ار 66أ

Résine Anionique

:13

NaHSO3

:7

ت6Tا % لاا +ا ضJ

Bassin

d'eau déminéralisée 14

: NaOH

:P

p9%

:a

S!Oا +% S6 Y:6أ

c, b

: 1 , %p!ا Sا S6 Y:6أ

اا X/ 66Tا و 61(ا تGدا .

:d

S6 Y:6أ %p!ا Sا

Eا داا ازإ ,

:e

ازإ , %p!ا Sا S6 Y:6أ EآTا

"ر S(ا

) (1 .I

!ا +ا % F1 r p%

3 .I

%)ا -!'ا . / ـ :

Préparation de l’état de surface

/ 6ا = ا ر1 ا ت: ضاJأ ة/ X

:

(13)

12

1 .3 .I ي1 23 +ا داا ازإ ـ

:

Dégraissage Par Solvant Organique

= ا =>1 ءcأ 6(ا ما و تا ازإ ه ا +-ه B% فا

6ا

Sا طو[ و ض (ا Yآا :

Yآ1 ضا

B[ر BcZا رآ c8c وA

B Trichlorethylene

100 %

و[

ط B%ا

2 ـ

"د 10

) BRE (

Sا ي/" pH

ا Eا: د S: ح G ضا ا-ه ل%

.

2 .3 .I آ +ا داا ازإ ـ

:

Dégraissage Chimique

ا

:!ا .

[را

A B

ضا Yآ1

Chemoclean 125 :50-25g/lit

Activax (détergent) 50 -25 g/lit

و[

ط

pH

ي/"

Sا B%ا

2 -

"د 10 )

60 o90 ـ م

( 2 ـ

"د 10

)

70 o90 ـ

م (

: ضا ا-ه ل%

/ا Sا ضJ , % نو: ح `O51 .

3 .3 .I +آا 78 ازإ ـ

:

Decapage

ة!آأ / B/ 1ا 6ا EآTا ازإ ه ا +-ه B% فا

لا و ءاا B% Sآ B!آوQ: Eا وأ ا = ا .

(ا Yآا Sا طو[ و ض

:

نا ع6

ذG, Jأ س6

ضا Yآ1 آاا و

ءا رآ }J

HCl 33% 0.5l/lit H2O

Parcacid 41 25ml/lit

\(ا }J

H2SO4 98% 0.35l/lit H2O

Inhibiteurs

و[

ط

pH

9J

Sا B%ا

15 ـ

6c 90

) مo20

(

10 ـ

6c 60

) مo20

(

9%ا Sا ضJ , (ا a5ا : ضا ا-ه ل% ح .

(14)

13

4 .3 .I 9و9إ +ا داا ازإ ـ

:

Degraissage Electrolytique

تا : R_ ازإ ه ا +-ه B% فا

و(إ : ما و .

ضا Yآ1

x]%

Bondix 212 50 - 100

g/lit

و[

ط ةراا

0

70

0 ـ

B[ر م 90 A

و B

Sا B%ا 2.5

B[ر "د

A و B

pH

ي/"

B[ر

A و B

را ,hآ

Cathodique 5A/dm², Anodique 7A/dm²

Sا ضJ , ا S" و اا دا: Oا ضا ا-ه ل% ح /ا .

5. 3 .I :;"9ا ـ

:

Activation

ازإ ه ا +-ه B% فا

EآTا : R_

o> و ء8 ن9 6ا

&

6ا ا l E X/ ن B .

Yآ1

ضا

نآأ ) [ر (A

Actane 85 20 - 60 g/lit

ءارآ }%J )

B[ر و A

( B HCl 0.03l/lit

و[

ط اا

ةر

020

B[ر م

A و B

Sا B%ا

10 ـ

60

B[ر 6c

A و B

pH

B[ر

A و B

9%ا Sا ضJ , ح (ا a5ا : ضا ا-ه ل%

.

6. 3 .I '<ا ـ

:

Rinçage

Sآ

ت6Tا `% لا% ء% Eا: S!Oا : /% :!ا تا .

9J8%

: 0:hا S!Oا : =1 و(إ Eا داا و تا ازإ

، \ذ و

oا 0و(Gا ع&را ضO )

لا (

ضا B% &اRا / = ا =%

.

4 .I !ا ()ا ت= ـ :

Operations de Traitement

5p% ضاHT و آ و و(إ : =>: ء8 ا نإ

.

(15)

14

.1 .4 .I

"3 ء !ا ـ :

Nickelage

ا S(ا B% د6_ B% و لا B% w16 و(إ YEا S(ا

) S([ X/

صا"أ .(

(ا Yآا Sا طو[ و ض

:

Yآ1

ضا

S(ا رآ

NiCl2: 80g/lit

و آاا

S(ا تآ

NiSO4 :75g/lit

\را }%J

H3BO3 : 43g/lit

SPC ( Support de Brillant) : 0.04l/lit

=%

NOVA 20 : 0.001l/lit (Brillanteur)

NPM (agent mouillant) 0.006l/lit

طو[

ة راا

م 060

)

"د 30

(

Sا

4 pH ـ 4.5

,hآ

ا ر يد1آ

1.5 - 2 A/dm²

.2 .4 .I س2"3 ء !ا ـ

:

Cuivrage

ا سا B% د6_ B% و لا B% w16 و(إ YEا سا

.

آ1 ب ضا

سا 6E

CuCN :

75g/li

س6

Cu :

50 g/lit

و آاا

مE1ا 6E

KCN :

112g/lit

!آوره

مE1ا KOH : 30g/lit

مE1ا ت6:رآ

K2CO3 : 30g/lit

x[آ

=%

Alcopex 121 ( Brillanteur) : 5ml/lit

&ا Y!J مو(ا =&%

Alcopex 123 :

Rا F

Alcopex 122 (anti-piqures): 3ml/lit

و[

ط ةراا

0 ـ 65

072

م ) "د 30

(

pH 12.5

ـ 13.5

Sا

را ,hآ

يد1آ 1 - 4 A/dm²

(16)

15

3 .4 .I 13 ء !ا ـ

:

Argenture

ا 95ا B% د6_ B% و لا B/ 16 و(إ Eا 95ا

.

Yآا Sا طو[ و ض (ا

:

Yآ1

ضا

مE1ا 6E

KCN : 15 Kg

و آاا

%E1ا 95ا 6E c

K2(AgCN)2 : 7.5 Kg

Argelit 113 (additifs de base) : 2 Kg

=1 x[آ

Argelit 112 : (Brillanteur )0.25 Kg

طو[

ةراا

15

0 ـ 25 م )

o"د 4 (

pH

ي/"

Sا ,hآ

را يد1آ

2.5 A/dm2

9J8%

: o,ا1 ه و ةO% +8/أ ا آاا غ40

/ ـ 95ا B%

100

B%

ضا .

ا& >% 95ا B% X/ ل> و

،95: ء8 وأ / كه , ى1

5F آا: و ذG5ا B% د6: B( و :!ا ت6(ا d56 X/ ي ضJ .

.4 .4 .I مو3 ء !ا ـ

:

Passivation Chromique

آ :

.

آا Sا طو[ و ض (ا Y :

آ1 ب ا

ض

Passivant M31: 2.25 Kg

و آاا

مد>ا !آوره

NaOH : 75 ml

مد>ا رآ

NaCl : 7.5 g

Solibronze : 5-10 g/lit

و[

ط اا

ةر

020

م )

15 ـ

6c 25

(

Sا

pH 1.9

ـ 2.1

, [ ح a5ا : ضا ا-ه ل%

9%ا Sا ضJ .

.5 .4 .I ت+3 ء !ا ـ

:

Phosphatation

Sا طو[ و ض (ا Yآا

:

(17)

16

Yآ1

ضا

Bonderite 20A (liquide): 0.14 Kg/lit

طو[

ةراا

90

0 ـ

م 98

) "د 15

(

Sا

5 pH ـ 5.5

.6 .4 .I

?%@3 ء !ا ـ :

Zingage

ا \6ا B% د6_ B% و لا B/ w16 و(إ YEا \6ا

.

Yآ1

ضا

\6ا l%

Zincalux : 30 - 60 g/lit

و آاا

Zetaniums ( Brillanteur ) : 0.035l/lit

طو[

ةراا

20

0 ـ

م 27

) "د 20

(

Sا 9%J pH

.7 .4 .I 3 ء !ا ـ

:

Etamage

آ1 ب ا

ض (ا }%J

\

H2SO4 : 125 g/lit

و آاا

>ا تآ

SnSO4 : 40g/lit

=% x[آ

Mirotin ( Brillanteur ) : 2.5lit

و[

ط اا

ةر

15

0 ـ

م 30

) o"د 10

(

Sا

pH

9%J

.8 .4 .I 9ا '<ا = ـ

:

Rincage Economique

oا لا ع&را ف: >ا S!Oا ضاJQ: /% ء8 ا ضاJأ Sآ , ،ىRأ ة% `Eا ةد/Z \ذ و ا ضJ B% &اRا / 6ا = :

ن>6 , 5 ا!% S!Oا نآ , ةد5ا نا آ

) ر& +%

.(

.9 .4 .I 9'ا '<ا = ـ

:

Rinçage Continu

ضJ ي-ا !ا S!O ض: ع% ا ضاJأ B% ضJ Sآ

6Tا تGدا X/ !ا S!Oا +% Sآ ر1 : >ا S!Oا ةد/إ

ت6Tا B% R +% S([ X/ Eا .

(18)

17

5 .I Aا () *+أ ـ :

Processus De Traitement Des Eaux

[را B/ 1ا +ا

"ر ا , w1 A

) (1

Fا و :E ,4ا

"ر pا S(ا , )

.I

(1

Oا / ءا&ا , ، 1ا +ا ر1 !ا S!

l[% X/ Gوأ )

r6 , (

لدا 6ا Eأ X/ ر1 c ،9ا داا ازZ

ت61(ا =& B% np 61(ا )

Fe⁺⁺,Ni⁺⁺,Ag⁺ Cu⁺⁺,

(...

: 1ا +ا ر1 c

ت66Tا =& B% np 66Tا لدا 6ا Eأ X/ \ذ تاا Xإ ,FZ:

Sh% 66Tا (...Ag(CN)2-, Cu(CN)₄^2- )

ت6Tا B% R +% X/ S>6 RTا ,و

!ا S!Oا ت/ , & B% Eا ةد/Z Bpا ضJ , نp, )

ةاد

O%

.(

ا]6

لE8 =1 6, 6Tا تGد !ا

1 Y&! %

ا : :

ءا رآ }%J Eا: د1 61(ا تGدا ـ

.HCl

مد>ا !آوره Eا: د1 66Tا تGدا ـ

NaOH .

ا ك!ا \!1 6, ا ا-ه B/ 1ا +ا %أ

:

ا 1 B/ 1ا +ا ـ ب6Tا Eا: S1 61(ا تGد

) (b

ضJ +1:

Sا 9ا

ا ازإ S% &1 Bأ m

Eآ .

ب6Tا Eا: S1 66Tا تGدا 1 B/ 1ا +ا ـ )

(c

ضJ +1:

Eا داا ازإ S% &1 Bأ /ا Sا .

إ ,FZ:

ء8 ا ضاJأ و 0:hا S!Oا ضاJT /ا Sا ن, \ذ X

Sا : ،/ا Sا ضJ , غ51 J84 ء6ا : 9ا

ضاJT

9%ا Sا ضJ , غ51 J84 ء6ا : ء8 ا ضاJأ و 0:hا S!Oا .

.و!ا Aا () ـ 6 .I :

Traitement Des Rejets

6!ا نأ ة!آQ: ,>ا +ا % 1

(CN-) ي/" rEو ,

) ضJ

/ا Sا (

s,(ا Eا!ا مو(ا لاRا و ، (Cr6+)

9%J rEو , )

ضJ

Sا 9ا

( =1 c ،

% J X! Jاو ضJ , BFا S ا ض

و

Sا / ءا&Z \ذ [^{5, 4, 3, 2}]

.

1 .6 .I

%'3 B'9ا ازإ ـ :

Détoxication des Cyanures

S([ X/ د&ا و ا 6!ا نأ 1 ه ا +-ه B% فا

ا O>ا Xإ o,ا ه و ا& مE ي/ا 6!ا نQ, ،تآ%

: J ACN

(

A= K, Na, NH4...) ا O>ا o,ا `6, تا% S([ X/ r1ا 6!ا %أ

:

(Ay[M(CN)x]

J ، و ي" ن% A

Sc ن% M

≡M

)

Fe²⁺,Fe³⁺,Cu²⁺,Ni²⁺… (y, x

يا نا تارذ د/

، اا X/ 6!ا /% و

، +-ه 1 و ا

تh: تا

(19)

18

B( و ،ا 6!ا d(/ " آا: 06آ اذإ %E H تآ% 1 و ا ا& م!ا ا 6!ا ر1 و \(51 نأ B( % }ا .

S,& ء% Eا: `1!آأ ه 6!ا ازZ GEا hآTا ا

(NaOCl) وأ ،

ر(ا زH (Cl2)

ورآ }%J وأ ، (H2SO5)

ا (ا ت8/5: B% ه آ :

S,& ء% Eا: ـ (NaOCl)

:

CN - + ClO - → CNO - + Cl -

ر(ا زH Eا: ـ (Cl2)

:

CN⁻ +Cl₂ +2OH⁻ →CNO⁻ +2Cl⁻ +H O₂

ورآ }%J Eا: ـ (H2SO5)

:

CN⁻ +H SO₂ ₅ →CNO⁻ +H SO₂ ₄

6_ 6hا و لوTا ن8/5ا ث

/ ا Jا B%

> pH

/E B( و 12

ـا n %/ ةآ /!: n1 S/5ا ) pH

&ا ا

pH=10.5

.(

ـا " B(1 % 6!ا رآ ه ن( Yآ% لوأ ن, pH

(CNCl) Yآ% ه و

Sh% \-آ مE (HCN)

ا S/5ا Y!J \ذ و :

CN + ClO⁻ ^- + H O ₂ → CNCl + 2OH ⁻

B% ءا:ا B( و

pH=10.5

ت6!ا ت6أ B(1 \(5 6!ا رآ ن,

ا S/5ا Y!J & B%

:

CNCl+2OH⁻ →Cl⁻+CNO⁻ +H O₂

ـ: % \(5ا !6 و "ر S(ا , B% ه آ B%ا و pH

) .(2 .I

نأ Xإ 6 تGا =& , و ل6Gا

دا Y!J توزmا Xإ ت6!ا B%

ا :

2CNO⁻ +3Cl₂ +6OH⁻ →2HCO₃⁻ +N₂ ↑ +6Cl⁻ +2H O₂

ـا " d56 / S/5ا ا-ه و

ه/ ا pH

ل6Gا Xإ 6!ا B%

B: % حوا 0"و Xإ ج و x[(ا آ فFأ c8c Y ا-ه B( و ت6!ا

5 ـ

"د 90

.

(20)

19

سا تا% ـ

[Cu(CN)4]3-

S,& ء% د&و ,

(NaOCl)

6!ا آ \(51

!آوأ S([ X/ سا YEو +رو: !آQ ي-ا و ا .

95ا تا% =% ءا d56 ـ .

ا 6!ا نأ S/5آ S,& ء% =% S/51 \6ا تا% ـ .

S(ا تا% ـ

[Ni(CN)4]2-

B% / آا: ة!آTا 1 نأ Y (ا 1h ا]6

ة و S,& ء%

.

"ر S(ا )

2 .I

:(

ـا و 0"ا G: 6!ا رآ S1

[3]pH

ا تا%

) (II [Fe(CN)6]4-

ا و )

(III [Fe(CN)6]3-

c \- ا& آ ت

S: \(51 نأ B( تGا }: , ( و %E H تآ% 1 , ا& م!ا ا 6!ا ت6أ ر1 : و dا [Q: 9ا

.[3]

2 .6 .I ـ

CD9ا +ا+ مو3 B'9ا ازإ :

Detoxication du Chrome (Cr⁶⁺)

ا

مو(ا Xإ ا& م!ا s,(ا EاE مو(ا لاRا ه ا +-ه B% ف

!آوره S([ X/ `E1 و م!ا H s,(ا c8c Cr(OH)₃

ن:و-ا l[

.

(21)

20

ا-ه و لاRGا

مد>ا 05!: Eا: 9ا rEا , (NaHSO₃)

،

ا تآ )

(II

، 6c زH وأ 0(ا !آوأ

)

SO2

( ت8/5ا تGد% `1 آ

ا (ا :

مد>ا 05!: Eا: ـ (NaHSO3)

( ) :

Cr O₂ ⁻⁻₇ +3NaHSO₃ +3H SO₂ ₄ →Cr SO₂ ₄ ₃ +3NaHSO₄ +4H O₂

ا تآ Eا: ـ )

:(II

( ) ( ) ( )

H Cr O₂ ₂ ₇ +6Fe SO₄ +6H SO₂ ₄ →Cr SO₂ ₄ ₃+3Fe SO₂ ₄ ₃+7H O₂

B( آ ءا&إ

لاRGا 061 c Eا: ا xF وأ لد% rEو ,

>ا مد ) (Na2S2O4

:

2CrO₄²⁻ +3S O₂ ²₄⁻ +4H⁺ →2Cr³⁺ +6SO₃²⁻ +2H O₂

نإ لاRGا ـ:

)

SO2

( ـا B% S(: `/E o1

"ر S(ا , B% ه آ B%ا و pH

) .(3 .I

0.3 0.4 0.5 1 2 5 10 20 50 100 200

"ر S(ا )

:(3 .I

ـا لاRا /E o1

Cr(VI) ـ:

B%ا و pH

[3]

(22)

21

3 .6 .I )9ا ـ

:

Neutralisation

hا ندا ت6أ X/ وJ +ا X1 مو(ا و 6!ا B% 8آ ازإ :

YEا ت8/51 Eا: E1 \- ،/ آا: 06آ اذإ 4R ،\-آ ة9ا ـا " r91 J مد>ا !آوره لE: تا!آوره iه X/

B: pH

8.2 ـ 8.5 ا ما S/5ا Y!J :

Mⁿ⁺ + nOH^- ⇔ M(OH)_n↓

7 .I # E ـ :

B91 ه و =Eاو S(: و ما -% !ا تا Jأ ف81Zا 1 1

6!ا ة!آأ , ،YEا و Sا rEو , مو(ا ع&رإ و ي/" rEو ,

hا ندا ت6أ ازإ 1 ،9J (...Ni, Cu, Cr, Fe )

YE, ،Sا Eا:

ه آ F1 r p: >p1 B( و ،ن:و-ا [ تا!آوره S([ X/

"ر S(ا , B%

)

4 .I

.(

"ر S(ا

)

4 .I

:(

ف81Zا F1 r p%

w1 YEاوا +-, Y!:

ت66Tا و ت61(ا xp: H % ل% S1

ء8 ا , !ا ندا ع6 O: O و % آ, ،6Tا تاا و ء8 ا ت/ J ف8R: xp1 آ نأ آ : S!1 ا

=>

.

Sا ضJ

/ا Sا ضJ

9ا

6!ا ة!آأ

Sا YEا و مو(ا لاRا

تا!آورا :

Ni(OH)2, Cu(OH)2, Cr(OH)3, Fe(OH)3

(23)

22

%Fا ا :

آوا ء !ا "# ت% صاEو ت%

(24)

23

1 .II ـ :

ا 8 ا ت/> >ا ت5 (ا صاpا و ت6(

، S(1 ا و

H rEو S 6 B% :

تاا و 6ا ت6Tا B% : 8, ،6Tا

/ X/ هcQ1 و ،(ا 4اR و /ا6أ و YEاوا B(1 SJا% X/ روا تا!آوره YE1 o,ا1 ا ها]ا و S%اا Eارد Xإ ,FZ: ،ن:و-ا ةد/إ J>ا تcا و ،ص>pا X/ hا 6ا 4ا .

2 .II ـ

*+اا :

Formation du Précipité

ا د: % % YE1 B9ا S/5ا Sh1 B(

:

↓

⇔

+ ⁻

+

yX M X

xM

ⁿ ^m ^x ^y

YEاا B(1 نأ B1 " و ،لا , ت6Tا =% نا1إ J , Y>ا ن( J

،يا و ،=ا ق, و =ا B91 SJا% X/

ةرا 6 و [8, 7, 6]

.

3 .II

*+اوا عا%أ ـ

Types De Précipités

YEاوا 1 و 18& وأ ةhp% و ةر% 6Q: %/ YEاوا x>1

Sh% ةرا

BaSO4

: ،lا Yآ1 X/ ([أ 1 و ا Fاو تار:

Sh% ةhpا YEاوا ن(1 %أ ،%!% و ةO4 ت!& B% ت1 B/ ةر/ AgCl

Sh% 18ا YEاوا

Fe(OH)3

% ،اوH ه و 8%1 عا6Tا Y4أ B% ,

ا `1 [6]

.

4 .II تا'آورا صاE ـ

Propriétés Des Hydroxydes

ا 4R و ن:و-ا [ تا!آورا B% h(ا ـ ه و / !آQ1 &رد

مو(ا !آوره Sh% يوH S([ X/ YE1 )

(III Cr(OH)3

نأ B( % }ا و

مOا !آوره Sh% ر

Mg(OH)₂

نا أ زا"#$ا %&إ (ار *&ذ و -./ ن012 ارد/ تا56آور58&ا ـ .

9ا 8&: تا56آور58&ا ;<62 ـ لوا ; >?آأ ن@وA&ا -::B 8CDE -

.

لF&ا G?H %I ;1&

GE5C#@

ل0:

B%

Al³⁺.aq ت/0Eا و ي5IK ن0Eأ ن01#E

5. LM ، ء&ا تPE"( نا5.Q& -PR@ -I S. ا>2 TM1#&ا اAه و TM1#2 -E5I.&ا

H⁺

@##@

?12 -P 1#&ا ت/0Eا نأ V:@ GE5C#&ا -I ; PW PB ب>#.2 8#Y9 و ،PW PB >

ث5:2 ا>[أ و ،56آور58& *2 "ر S(ا , B% ه آ hp1 /

)

1 .II

( ا-ه و ،

Y!J اO4 وأ ،اآ ن( !آورا hp1 و ،r!ا نTا B: ل6 لا تاذ ن(1 ةه]ا +-ه و ،>ا ع6 Y!J و Sا طو[

نآ آ ةآ هأ

Sh% تا!آورا }: =% `6أ Gإ ،/ !آQ1 &رد اذ >ا

Mg(OH)₂

Y>ا B%

(25)

24

م:ا !آوره hp1 ن, d(: و Eا آا lF1

Nb(OH)₅

ن(

4 `/ ل>ا .

/ 4R hpا ا-ه B!1 B( !آورا hp %/

BR!ا X

`6:و-,

نJTا }: , ة% : n1 .

ها]ا d56 ,ا1 9%J rEو , تا!آورا Yو-1 ةد/إ نإ

+1G:

ها]ا ءr: Y!: دا }: =% dآا .

YE ي-ا مTا !آوره نإ

اءا:ا B%

pH=5

1 G `6:وذ ةد/إ ن,

/ Gإ % /!:

.pH=0

/ 9أ ,ا1 ن:و-ا ةد/,

ل6Gا د:أ n1 c وOا ا Xإ

B: !ا ن, c B% و ت!ا

[Al³⁺] / [Al³⁺]T

Xإ (1 ةه]ا J , (1 ا و

ت61(ا X/ ىE ي G ل% X/ S>6 نأ .

: و , 66Tا ا Xإ تا!آورا ن:وذ ةد/إ ن, c%

+1ا rEا

ت6T: i, i[ ل!1 ا وOا ا ن(1 `,ا1 يا .

d rEا نآ اذإ و ،تا!آورا ن(1 1 Xإ يدs لا H نإ

،" /" G و " 9J حا1 ها]ا ن, ،ت6Tا Gإ كه ن(1 G (

+1:

لا 1 Eا: ن:و-ا G ي-ا و B(ا S%(ا !آورا YE1 .

YEار ء /إ 1 ت%Tا S, ،0"ا =% w1 :% ها كه و

06آ اذإ \ذ و ا& ن:و-ا l[ !آوره ,(ا ر: ي" H rEو ,

.

تا!آورا ]% o,ا1 ها]ا +-ه .

S (mol/lit)

Al(OH) 3 Al(OH)

4 - Al+

pH

"ر S(ا )

1 .II

:(

YEا ءcأ ت6Tا xc(1 [8]

(26)

25

5 .II +ارا 2 تا'آوره *+ ـ [9, 3]

Tا تا!آوره B% />ا YEاوا ن(1

ا 6ا ت6 :

( Cr, Fe,

Cu, Ni ) .

سا ـ )

( Cu

!آأ YE1 Xإ يدs1 سا l ل% Xإ S!آورا ت6أ ,Fإ نإ

اhآ `ا سا

، ماا %8ه و ،

B% hآأ X/ ي و نا قرزأ و ء% ل% 2

د% Y!J سا !آأ B% ل% Jاو S(

ا S/5ا :

Cu²⁺ + 2OH- ⇔ Cu(OH)2

/" تآ S([ X/ YE سا ن, ت(ا X/ ي ل% ,

،

/ YEا أ و

pH=5.8

/ S( و

pH=8.5

، ا& l[ S(ا YEاا و .

نآ

ا YEاا نأ اا , B]

ه B(ا CuO

ةا تFا B( و `ا

ه B(ا ا YEاا نQ: تآأ

Cu(OH)2

، Xإ B%ا رو% =% ل ي-ا و

CuO

آ تiا B: Sا Eا:

:

Cu²⁺ + 2OH- ⇔ Cu(OH)2 ⇔ CuO^2- + 2H⁺

H⁺ + OH- ⇔ H2O Cu²⁺ + CuO^2- ⇒ 2CuO

ه =&اا , ة ا `6:وذ a% 0.3

/ / &را

25

م °

.

S(ا ـ )

( Ni

S!آورا ت6أ ,Fإ نإ

(OH-) YEار / w S(ا l ل% Xإ

ا S/5ا د% Y!J S(ا !آوره ه نا 9Rأ :

Ni²⁺ + 2OH- ⇔ Ni(OH)2

% YEاا ا-ه `1 م/ و نأ Hر `6Q: ا: BhJا B% h(ا و ،S" B% فو

Ni(OH)2

را S%آ YEار `6أ Gإ ر% H ] .

X/ ي ل% , و

B: = YEا ل% و >%% د% ح8%أ S([ X/ \-آ S(ا YE ت(ا

7.8 ـ

ا `6:وذ " و !: l[ YEاا و ، 9.5

ه =&اا , ة a% 12.7

/

&را /

25

م °

(27)

26

ا ـ )

( Fe

S!آورا ت6أ ,Fإ نإ

(OH-) s,(ا c8hا ا l ل% Xإ

ه S/5ا د% و l[ا ءE و "ا ء : ا% : Eار 1 :

Fe3+ + 3OH- ⇔ Fe(OH)3

ا نT !: %أ YEار S!آورا ت6أ =% `6, s,(ا c

ا S/5ا Y!J نا 9Rأ :

Fe2+ + 2OH- ⇔ Fe(OH)2

ا !آوه ءاا , !: !آQ YEاا ا-ه )

(III

Y!J ا S/5ا :

4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O ⇔ 4Fe(OH)3

مو(ا ـ )

(Cr

!آأ YE1 Xإ يدs1 مو(ا l ل% Xإ S!آورا ت6أ ,Fإ نإ

18ا مو(ا !آوره وأ آ S(: `ا مو(ا ( Cr₂O₃.3H₂O, Cr(OH)₃ )

يذ

B% ءا:ا ن:و-ا و 15%Tا 4pا يذ و l15ا 9RTا نا

pH=8.5

د% و

ه YEا S/51 :

Cr3+ + 3OH- ⇔ Cr(OH)3

/ م1 S(: YE `6, S(ا و سا =% +د&و , %أ

pH=8.5

ء : ه و

ا ءE و "ا l[

. و Y>ا مو(ا !آوره 54 xp1 B(ا "

5ا `1

J YEاا ت54 B/

ة ا `6:وذ " و ،`6:وذ , ظ% ن>6 =% B(ا

ه =&اا , a% 1

/ &را /

25

م °

.

ندا B% rR ـ (Zn, Cd, Ni, Co, Cr )

Sآ آ1 ندا B% rR X/ ي ل% Xإ S!آورا ت6أ ,Fإ نإ

% Jاو غ10

/ ( pH=9) نا 6ز 9Rأ 18& Eار X /ا

.

(28)

27

:(ا ء8 ا ت/> ,>ا +ا ـ

B% 6(ا و :(ا ء8 ا ت/> ,>ا +ا نإ ا 6ا ت6Tا

):

Ni, Cu, Cr, Fe

( آا:

0.24 ، 0.07 ، 0.51 ،

غ 1.08

/ مو(ا لاRا , ،اا X/

)

Cr⁶⁺

( مو(ا Xإ )

Cr³⁺

( مد>ا 05Eر: Eا:

)

NaHSO3

( 6!ا ة!آأ و

) ( CN-

S,& ء% Eا:

)

NaOCl

( د>ا !آوره ف9 م

) ( NaOH

: و

18& Eار X /أ Sا ءcأ " `آ1 و \ا نا 9Rأ

.

6 . II

ت"ا ' ـ )

تا'آورا *+اوا (

Gestion Des Boues

%إ ت5ا +-ه =% S%

ند% B% `1 % ع&Eا ضO % وأ p:

c .

1 . 6 . II

@M ـ ت"ا

Stockage Des Boues

,: ت5ا نp1

:ا , و ،

ة[ "ا% Xإ =9p1 ا +-ه :

Y!

،iا تاcQ 6 بو-1 ا و hا ندا تا!آوره د&و ,

ت6T

,ا +ا وأ !ا +ا Xإ S>1 نأ B( :و-ا 6ا .

B% :و-ا 6ا ت6Tا آا1 , Oا س >5% Eارد 0&أ

,>ا +ا % B/ 1ا لJوTا 8 ا ت/>

J d56 X/ و B(ا h

لJوTا وTا ت]J8ا Y!J و ،B(ا "

B( `6, Eارا +-ه %" ا

6(%ا ر/ا B% ل1 لJوTا +-ه مد, ،" B(ا ا تا!آورا Yو-1

لJوTا مد1 نQ: Eارا +-ه تأ و ،ا R S"أ ت56 Xإ ة R ت56 % ندا ن:وذ " , ن>6 Xإ يدs دا ةراا ت&رد / !آورا

% , : ح!ا &را Xإ Eا با +

[9] .

و iا تاcQا Sآ B% %_ Bp Bآ%أ د&و B% :G Yو-ا ا-ه =

لJوTا ن, ةO4 E تاذ و ةدو% :ا , Bpا Bآ%أ نأ : و ،(ا % H :(ا ء8 ا تاJو , `: 6(ا S(: !آورا ا]6 Bp

(ا

3

،ءا از: J لاRا Xإ Q, ،ء% "ا و Y4 %

+-ه و

=9p1 نأ Y آ ،5h% وأ rO9: l[% B% ن(1 (1 ء6إ Y 1 ازZا ة/ Xإ p1 داا لJوTا تارRا

5p% را أ X/

:

لوTا ر ا :

ـ 4 و :

1 ـ 5ا و (ا 1ا% \-آ و ،لJوTا , Y>ا و S!ا !6 .

ـا cQ1 1 ـ YEاوا Yو-1 X/ pH

.

YEاا تi& B: ا ءا J cQ1 1 ـ .