ا ا ار ا ع ا او
د ا ر د أ س : ا أ ي ا ت و ا ع د ا ا ا ا 97 5 % ا در ا ، ارد ، ا ل ا ّ ا ، ا ر ا ض ا د ا ا ، ار ا ع ا و ر ذو ا ا ه ا م م ا ارد و ا ا ا ا ا ا ، ا ا ا ، ار ا ع ا : ا ت ا Summary:
The Algerian economy has depended for many yeas on gaz and pétrol “blak oil” wich represents 97.5% of his exports, then the Algerian economy is based on energy. And the collapse of all price has really affected, the Algerian notionl economy, and to overcom this crisis, we must encourage investment and especially be based on development and modernization of agriculture.
The key words: the agricultural sector, Food dependence, Food security. : ا ا ، ا فا أ ا تا ا ا ا ت ا نأ و ،لو ا ر ا و ا ت د ا ر ر ا ر ا د ا ر ا ت ز ا ا ت و ا ر و ا قا ا 1986 م - 2004 ض ا ا م ا د ا تا ا ت ، ادا إ ا ا
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
أ ذ – أ - ا د او ء ا ا ر ا ة ةذ أ – أ - ا د او ء ا ا ر ا، ا ى ع راو ر ا ا إ و و ا تا م أ ي ا ا د ا و ، ارد م و لو ا ر أ هرودو ا ع ا أ ك ن ا د ا ا : ا ف ار ا ع ا او ء ا ار ا تء او د ا ا هرودو و ا و ، ا ا ا إ ل ا لؤ ا ؟ ا ا ا رد ا ا ار ا ع ا :ت ا : ا ت ا و ع ا و 1 -يد ا ا ن ةدار ن ار ا ع ا 2 يد ا ل ار ا ع ا و ا ا ا ء او 3 ،ت و ا جر تارد ا ار ا ع ا ا ا و ما و يد ا و : ار ا أ : ا ط ا ار ا ه أ 1 -ن ا ءا ء ار ا ع ا 2 تارد ا ع و د ا ا ار ا ع ا ا ت ا ا ا أ و ،ت و ا جر او : ار ا فا أ : ار ا فا أ 1 -ا ز-ا إ ار ا ع ا او د ا 2 ار ا ع ا م ا و ،ةد ا ت ا ا ت و ا جر تارد ا 3 ا و ، ار ا ع ا ا ت او ت ا و ا و ا ا ا ة ا ا ء او ا ا
: ار ا ت ر او ا لؤ ا او ، ار ا ع م ا أ ي ا ا د ا نأ إ ا ،ت ا ، ا ا لو ا ر ا لو رو رأو ، ا هد ا ر ا ّ أو رود إ ق ا ر ا ّ أ ، ا ا او ا ا ا إ ق ا ا ا أ و ، ا ا ا او ا ا زو ت ا او ل ا و ا ا ار ا ع ا ا ا ا ر ا ( ا) ار ا ا :لو زو و ، ا ع ا و ارود ا ا د ا ا ا ا هرود ، ّ ا ا او ت ا ار ا ا م : وأ ا ةر ا ار ا ا او ار ا ع ا ر أ إ ل ا (1) ، تادرا ا و و ، ار ا ع ا ط و ا ار ا ا فا أ : 1 - ا إ ار ا ا ا و درا ا ما ا ةد او ت او ل ا قرا ا ع ا ّ ا لو ، ا ا يد دا ا ا 2 - ع ا فا ا ا او م ا دو او ا د ا ا ار ا ت ا عا أ : ن ، ا ضا عا أ ة إ ار ا ت ا ا و ت ا ه 1 - إ ا تاءا ا : ار ا ج ا زو ، ار ا ا ا و ، ا أ سوؤرو عار ا ةء و ور ا ا ةد ار ا ر او د ر ا ت ةد او ا ا د 2 إ يد تاءا ا و : ار ا ا ا
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
(1) ب ، ا ا را ا رود ،ي ا ن ، ، ا 1999 ص ، 321، او ا ت ا ر ا ف ا ّ او ، ا ا ء ا ى و ا ا ا ا د ا را ا او ار او ا ا ر ا ت 3 - ق إ عرا ا ا ا و : ا ا ا ا ا ا ار ا ار ا او ا ار ا ت ا و و ا ا د ا ا د ، ا ص و ا إ يد ل ر إ ا دا ا رو ا ا را ةد ا ت ح ا م و ا ار ا ت ا ذ ل و ار ا ت ا و ،د ا إ ل ا ا س أ او ض ا زا او ، ا ار ا ت ا ا ة ا رو يد ا ا او ا ا ثا او ما او ىّ او ا د ةد ز إ (1) 4 - ظ ا د تاءا ا و : ا ا ا ا ا ر ا ث ا تا ا ءاّ وأ ، ا ار ا إ ا ار ا ل ا ل وأ ، ار ا ط أ وأ ، وأ ارز م ت او ت ا ا ا ار ا ا ا ا ار ا ت ا : ار ل ا ا ار ا ت ا و ت ا زو ّ ، د ا ا فا أو ا ة ا تا ا تدادزا ا ح ا و ة (2) :
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
و زو ا د ارز يأ ج إ نإ أ ت ا و ا نا ا ف ا او ار ا ا ت ا نأ إ ا (1) ، ، ا ت ار ا ، ار ا ا ،نا ر م 2010 ص ، 09 او ا ر أ ا درا ا ل ا ء و ، ار ا ا ض ا ت (2) ا ا ت ا إ ار ا تار ا ، ا ا ا ،د : د ) 1963 -2002 د ا ، ا م او و ا ا ا ا ،( 22 ، 20031 - ا أ : ا ا ا ار ا ا د ل أ ل ( ا ا ا) ا ع ا ا ، او 2 5 ز ا ا ارأ ر ن 2200 ل يأ) أ 1000 ل ا ا ا ( ار 1961 م -1962 ا عرا ا و و ا ا ا و م ا نأ و و ، ار ا ح ا نا ا و ،ت ا ا ير ا ار ا جذ ا ما ا كا أ ا تارد ا ا ،ت ،ر ) ر ا قا ا ن ا ة ا ت ا ه ص ا ج ا م ( ا و ة ا ن ، ر ا ة ا 1964 م -1965 ا م 237400 100 000 ور ا ار ا و ا كا أ 30 % ن ة اد او ، ا ت ا و أ ،ج ا ا ر ا ى و ا ع ا او ، او ، او ، ة ا 2 - : ار ا ةر ا ار ا ةر ا ن ر 1971 و م ا ا ق و ا 1964 ف ت و ا إ ي ا م ةد إ ل ر و و ا ا ازإ ضر ا ل ا طو و ار ا ار ا 3 - ع ا ، ة ت ا ه ت : ا ءا ا ا ا ا ا ع ا تاءا إ ت ا ت ا ل ذ عا ت و ، ار ا ح ا ت ت و او ا واو ا ت 1976 ا ر ا م دا ن صا ا ارأ ّ ا تاءا إ إ ، ا اد ف ي ا ج ا تاد ز ا ت ا ا ضو ا ح إ جاردإ ى آ و ، ا ا ة ا ت ا ةد إ أ ت ا ر أ ا أو
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ا ا : و tocfrom1n8 ≠ .Openedition.Org/insaniyat/727 http://journals - ةد ة ، ا د ا تا ا ي ا ا ار ا ع ا ، ز أ ، ا ا ،ن ، 2006 -2007 ص ، 147 - 164
ر 4 - أ : ا ا ل ار ا ا ح إ ا ع ا ة 1987 ا زو ذإ ،م 2 8 ن ن ا ذو ر 87 -19 رد ا 1987 ،م ) تا ت ا ه و EAC تا و ( ) د EAI ( و 1999 : ا م ) لو ا I -1 ا ا :( 1999 م ا ع دو ا ا ا (ر ) ا ا (ر ) ا ت ا 903000 4700000 5.20 ا ر ا ك ا 70593 119477 1.69 ا عرا /ع 973593 4819477 4.95 ة 29556 1839163 62.23 د ة 22206 220285 9.25 ف ف م/م ف ج: /ع 51762 2059448 39.79 را ذ ع 165 138500 39 839. ضرأ ى آ ت 38876 513328 13.25 عرا /ع 90803 2713276 29.90 م ا ع ا 1064396 7527753 7.08 :ر ا او يد ا ا ا CNES 5 - ا ا ا ت ا ء : ا ا ا ا PNDA ت ا ا ا أ د ا ا ا ا يد ا ف ا ا ى ا ةر ا ا إ م ت ا أ ب او ، ورو ا " OMC ا أ أ و ،" : • ؛ ا ج ا ا ا ك ا • ؛ ا ا ت ا ا ا ا ى • ؛ ا درا ا ا ر إ ا
• ا ا تاز ا تاذ ار ا ت ا ار ا ت ا ؛ ا • و ، و ة ا تار ا و ا ؛ ا ة او ا ة • ؛ ى و را ا ا ر • ح ا ت ل ار ا ت ا ا ا او ا : ا ر ا ا نإ ، ا ا او ا إ ق إ د ار ا ع ا درا ا ما ا م إ يد ار ا ت ا ا م ا ا ا ب ا هرود ءادأو ا ر ، ا ا ا ا : وأ ا و ا ا و ، ا ا ا ا ا نا ا م ا ا او ، د او ، د أ يذ م أ ، ا ا ا ا ا دا ا ت ا و ا ةر ن و ل ا يأ ن ،جر ا دا ا دا ا ه او ضا ا ر ا و ، ا إ ن ا ض ةر وأ (1) ت ا ت جر ا ا ا ت ا نأ ، ا ا ا ، ا دا ا ةدر ا ا ا ت ا نأ ت ا و و 78 % تادرا ا ةر ا ا 2013
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
(1) ، ا ة ا ت ارد ، ا ا ا ا ا ت و ا ار ا ، ز ،ن 2010 ص ، 54 ي ا ، ا ، ا ،ت ا ، ا ، ب ا : ت ا ه) ا II -1 :( ا ا ا ا تادرا ا ر :ر ا ا ت ا د ا دا إ
La Direction General de Douanes, "Statistiques du Commerce extérieur de L’Algérie " ا را ا ا تادرا ا نأ ت ا ل 3 6 ر ود ر 2005 بر إ م 8 ر ود ر 2008 ا م 2011 إ م 9 85 ر ود ر 11 ر ود ر 2014 د و ،م ا ا دا ا دا ا ةر ع را 2008 ا ب ي ا ف ا إ م و ار ا ت ا ج إ د ض ا إ ىدأ ي او ا تادراو ث ي ا ض ا ّ أ ،دا ا 2009 م د ةر ا ع را نأ ا ا ا عو ا إ و 2014 إ م 11 ا إ ا ا و ا ل ا ر ود ر ا ا ا (1) ا ا ا : "و " و ا ار او ءا ا م ن ا ت و ا ا دا ا ءا ا و ا ةر و ، ا ت و ا ل د او ا ا ا ا ا ف
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
(1) ا ، ،ء ا ، ا ا ا ت رو ا ا ا ا ا د ا 19 ، 2016 ص ، 199ا :ً ا ة ا ،يرو ا ا ءا ا دا ا ، ا ،دا ا (2) أ ن رأ ا ا ا و (3) : 1 ق ا وأ ا ج ا ءا ن ا ا ا دا ا ؛ ا 2 نو و ، ا را ا ا دا ا ضو ا را ا ؛ ا ا دا ا 3 -؛ د ر ن ا ا ا دا ا 4 -؛ءا ا ود ة ا ت ا ا و ا ا دا ا 5 -د ا ءا ا ا ا ة تاءا ا ذ ا ا ا دا ا ا ا ا و ا ط ا د ا (4) : • أ ءا را ا ا ت ا ا : ا ا ا وأ ا ى ا • او دا ا ا د ا ل ل : ا ا ا و ا تار ا ا ا ا ا ا • ل أ ءا ا ر ا و : ا ا ا وأ • ت ا ا ،ن ا ق ءا ا : ا ا ا د ا ا ر و ، ا ةد او ا ت ه نأ و ا را ا ا • ا ا ا ى ط را ك :يد ا ا ا ةد ز إ يد ا او دا ءا ا ، او او د ا ا و
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
(2) ر ا رو ، ر ا ا ا ع وأ ، ا ة 17 ح او ار ا ةرازو ، ، ر ، ار ا 2006 ص ، 03 (3) ا ا ا او ، ا ،ندر ا ،ن ا ، و ا 2010 ص ، 10 (4) ،ندر ا ، او او راد ، و م و ا ا ا ،نا أ ر 1999 ص ، 16 -18• أ ا ثو نإ : ا ا را ا ود ي ا ل أو تا و ،ت ا إ إ يد و ، ا ا أ ا ا ، ا ا ء او ا ا ا م و ك درا ا و ا ا د ا ا ةر أ ف إ ا ا ت او ًّ ا ا ا ج (1) أ ا ا ء ر ا ا ا و أ ،ءا ا ج إ ا ا ؛ءا ا ا او نأ ، ا ج ا ا ا ا ؛ ا ا ا تا ا وأ دا ت ا د ، ا ا ء ا ّ أ ؛ ا وأ ا وأ د ا ّ ا ر ار ا ج ا ا ا ء ا نأ او د ا ت (2) ر ا ا ا ا او ا ا رود : ا ا ع او ، ا ا ا ا ه ن د ا را ا و ا ة ا و ا ا د ا ا ا 2009 م ر ا او ا ا فا أ : وأ ن او ا ا ي ا ا ف ا نود ،ى آ زا و ، ما ا أ إ أ ا ا ا و ء ا
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
(1) ا د ا ا ت ا ا ا ز ا ، د ا زر رد ا راد ، و ا ، ، ز او ا 2009 ص ، 213 (2) ، ا ةد ة ، ا ا ا ء او ا تا ا ، و ي ز ، ا م او ق ا -2 -ا -ا ، 2013 -2014 ص ، 39) ا III-1 او ا ا فا أ :(
:ر ا او ا ا ، د ا دا إ ة ، ا ا ا ا ،وزو ي ي د ، ا م او ق ا ، ا ةد 2014 -2015 ص ، 173 -174 او ا ا ر : أ ر إ ا ا (1) : 1 -إ ف : ا ا ر ج إ ةد زو ج ا تار تاذ ت ا ا ز ا و ، ا ا ت او ا ا ا ك ا 2 درا او او ا درا ا إ ف : ا ا ر او ا
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
(1) ى ،ن إ : أ ،ن او ا د ، ا ا ر إ ا د ا 16 ، 2017 ص ، 312 ، 313 ، 314 ا ا ا فا أ ما و ، يد ا ا درا ا ظ ما ا ج او درا ا ا ى ا ج ا ا ت ا ر د ا و ا ت ا و ا و ا ع ا ع ا ا ا ا ا و ر و ر إ و ا و ا را ا ع ا وأ ا ا تاودأ ح إ ا ئد ا ا ا ا ا راودأ ةد إ ع ا ة ت دا إ رو ا) ا ئد و (را او تار ا ت اا ا ا : او : ا لو ا ا ا أ ) ر لو ا III -1 او ا ا ا ( ا ا ا ا ، ا دود ا ر ي ا ج ا ل ر ع ا 2009 -2014 11 % ا ج ا 2009 :م 1507 و ر د ر 2014 :م 2761 ر د ر 12148 يرا عو أ ا ا 10842 عو يأ 89 % و ، 2014 :م 6468 يأ عو 60 % : ز 10 % ى ا ةد 37 % ا ت ا د 50 % ا درا ا 3 % يد ا ثر ا ةد يد او أ ز 7 ة ن 71500 و ة ا ا ا 18000 ا ا ع ا 223000 ر :ر ا د ا دا إ ة ، ا ا او ا ا ، ا ا ،وزو ي ي د ، ا م او ق ا ، ا ةد 2014 -2015 ص ، 173 -174 : ا ،ءا ا ا ر ا ا او ا ار ا ع ا أ ا ا ي ت ا ا ا او يد او ار ا ع ا ت : وأ 1 ير ا ا ب ور ا ت ا ا ؛ى آ ل او
2 -يز ا ا ا ا ت ا ي ا ا ؛ةدو ا 3 ع را إ ا او ج ا ت م ؛ ر أ 4 -؛ ار ا ل ا ا ا 5 م ا د و ة ا ار ا ع ا ر ا ؛يراد ا 6 -ار ا ع ا ا يد ا ا ا ا ب و ، ؛ او 7 إ ؛ او ا ا ةو ا ضا او و ا ؛ ا ة و ت او ف ا 8 -؛ ا ا ت ا ح ا ةدار ا ت ا ا : 1 - ار ا ت ا ار ا ر او ، او ة ا ؛ وا ا 3 - ا او ى ا لو او ا ا بر او تا ا لد ؛ ار ا ا 4 - رود ا او ا تار ا ء ا ؛ ا ا ا 5 - درا ا وأ او ، ا درا ا ل ا ؛ 6 - ؛ ا ي ا ت د ا 7 - ا ر ا و ضو ا ا و ا ء ا : ا ا : ا 1 ار ا رود ،ي ا ن ، ا ا ، ، ا ب 1999 ص ، 321 2 ،ن ا ، و ا ا ا ا او ، ا ،ندر ا 2010 ص ، 10
3 د ا ا ت ا ا ا ز ا ، د ا زر رد ا ا راد ، و ا ا ، ، ز او 2009 ص ، 213 4 ت ارد ، ا ا ا ا ا ت و ا ار ا ، يز ،ن ، ا ة ا 2010 ص ، 54 5 او راد ، و م و ا ا ا ،نا أ ر ،ندر ا ، او 1999 ص ، 16 -18 6 ا ،نا ر م ، ، ا ت ار ا ، ار ا 2010 ، ص 09 : ا ا 1 ةد ة ، ا ا ا ء او ا تا ا ، و ي ز ، ا م او ق ا ، ا -2 -ا ا ، 2013 -2014 ص ، 39 2 -ا ، ز د ا تا ا ي ا ا ار ا ع ا ا ،ن ، أ ، ةد ة ، ا 2006 -2007 ص ، 147 -164 3 ، ا ةد ة ، ا ا او ا ا ، ، ا م او ق ا ا ا ،وزو ي ي د 2014 -2015 ص ، 173 -174 : او ت رو او ت ا 1 ر ا رو ، ر ا ا ا ع وأ ، ا ة 17 ار ا ةرازو ، ، ر ، ار ا ح او 2006 2 -ا ا ر إ ا ى ،ن إ ا د ، د ا ،ن او 16 ، 2017 3 ، ا ا ا ت رو ا ا ا ا ا ا ، د ا ،ء ا 19 ، 2016 4 ا ا ت ا إ ار ا تار ا ، ا ا ا ،د ) 1963 -2002 ،( د ا ، ا م او و ا ا ا ا 22 ، 2003
: و ا ا ا 1- http://journals.Openedition.Org/insaniyat/727≠tocfrom 1n8 ر ع ا 20 / 12 / 2017 : ا ا ا
1- Direction General de Douanes, "Statistiques du Commerce extérieur de L’Algérie" 2 - او يد ا ا ا CNES
