(1)

263

ﻻوأ : ﺎﻬﺗﻼﻛﺷﻣ و رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ ﺔﺋﯾﺑﻟا :

1 - رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ ﺔﺋﯾﺑﻠﻟ ﺔﯾﻌﯾﺑطﻟا صﺋﺎﺻﺧﻟا :

- І سﯾرﺎﺿﺗﻟا و ﻊﻗوﻣﻟا :

لﺎﻣﺷﻟا نﻣ ﺎﻫدﺣﯾ ، ﺔﯾﻘﯾرﻓﻹا ةرﺎﻘﻟا برﻏ لﺎﻣﺷ رﺋازﺟﻟا ﻊﻘﺗ

طﺳوﺗﻣﻟا ضﯾﺑﻷا رﺣﺑﻟا ,

ﺎﯾﺑﯾﻟ و سﻧوﺗ قرﺷﻟا نﻣ و ,

رﺟﯾﻧﻟا و ﻲﻟﺎﻣ بوﻧﺟﻟا نﻣ و ,

و

ا و برﻐﻣﻟا برﻐﻟا نﻣ ﺎﻬﺗﺣﺎﺳﻣ ﻎﻠﺑﺗ ، ﺎﯾﻧﺎﺗﯾروﻣ و ﺔﯾﺑرﻐﻟا ءارﺣﺻﻟ

2.381.741

2 مﻠﻛ و ،

رﺷﻋ يدﺎﺣﻟا و نادوﺳﻟا دﻌﺑ ﺔﺣﺎﺳﻣﻟا ثﯾﺣ نﻣ ﻲﺑرﻋ و ﻲﻘﯾرﻓإ دﻠﺑ رﺑﻛأ ﻲﻧﺎﺛ دﻌﺗ كﻟذﺑ ﻲﻫ ﺎﯾﻣﻟﺎﻋ .

ﺔﻓﺎﺳﻣ ﻰﻠﻋ لﺎﻣﺷﻟا ﻲﻓ ﻲﻠﺣﺎﺳﻟا ﺎﻬطﯾرﺷ دﺗﻣﯾ 1200

برﻐﻣﻟا ﻰﻟإ ﺎﻗرﺷ سﻧوﺗ نﻣ مﻠﻛ

ﺎﺑرﻏ , ﺋازﺟﻟا دودﺣ لوط ﻎﻠﺑﯾ و ﺔﯾرﺑﻟا ر

6343 مﻠﻛ

, ﻲﻟﺎﺗﻟﺎﻛ عزوﺗﺗ :

ﺎﯾﺑﯾﻟ 982 سﻧوﺗ ، مﻠﻛ

965 برﻐﻣﻟا مﻠﻛ 1601

ﺔﯾﺑرﻐﻟا ءارﺣﺻﻟا ، مﻠﻛ 266

ﺎﯾﻧﺎﺗﯾروﻣ ، مﻠﻛ 463

ﻲﻟﺎﻣ ، مﻠﻛ

1376 مﻠﻛ

، رﺟﯾﻧﻟا 956

) مﻠﻛ

1

(

نﯾﻣﺳﻗ ﻰﻟإ يرﺋازﺟﻟا مﯾﻠﻗﻹا مﯾﺳﻘﺗ نﻛﻣﯾ و اذﻫ :

1 - ﻲﻟﺎﻣﺷ مﯾﻠﻗإ :

ب ﻪﺗﺣﺎﺳﻣ ردﻘﺗ 38171

2 مﻠﻛ يأ 16 % ﺔﯾﻠﻛﻟا ﺔﺣﺎﺳﻣﻟا نﻣ ,

نوﻛﺗﯾ

نﻣ :

أ - لﺎﺑﺟﻟا :

* ﻲﻠﺗﻟا سﻠطﻷا لﺎﺑﺟ :

ﻪﺿرﻋ ﻲﻠﺣﺎﺳﻟا طﯾرﺷﻟا ﻰﻠﻋ دﺗﻣﯾ يذﻟا 70

ﻰﻟإ 150 ، مﻠﻛ

نﯾوﻛﺗﻟا ﺔﺛﯾدﺣ ﺔﯾﺋاوﺗﻟإ ﻪﻟﺎﺑﺟ ,

لﺎﺑﺟ ، سﯾرﺷﻧوﻟﺎﻛ برﻐﻟا ﻲﻓ زﻛرﺗﺗ ﺔﯾﻠﺣﺎﺳ لﺎﺑﺟ ﺎﻬﻧﻣ

ﻔﺗرإ رﺛﻛﻷا ﻲﻫ و ﺔﯾﻗرﺷ لﺎﺑﺟ ، نﺎﺳﻣﻠﺗ لﺎﺑﺟﻛ ﺔﯾﻠﺧاد ةرﺟرﺟ لﺎﺑﺟ ﺎﻬﻧﻣ ﺎﻋﺎ

. اذﻫ لﻠﺧﺗﯾ و

فﻠﺷﻟا و رﻛﺳﻌﻣ و سﺎﺑﻌﻠﺑ يدﯾﺳﻛ ﺔﯾﻠﺧاد ضاوﺣأو لوﻬﺳ ءزﺟﻟا .

* يوارﺣﺻﻟا سﻠطﻷا لﺎﺑﺟ :

ﻲﻠﺗﻟا سﻠطﻸﻟ ﺔﯾزاوﻣ و ﺔطﺑارﺗﻣ لﺗﻛ وﻫ ,

لﺎﺑﺟ نﻣ دﺗﻣﺗ

ساروﻷا ﺎﻬﻧﻣ برﻐﻟا ﻰﻟإ ﺔﺷﻣﺎﻣﻧ .

) 1 (

، رﺋازﺟﻟا

، نﻋ ﻼﻘﻧ http // ar wikipidia.org / wiki

،

10 -

11 -

2009

.

11:15

(2)

264

ب - ﺎﯾﻠﻌﻟا بﺎﺿﻬﻟا :

ﻰﻟإ مﺳﻘﻧﺗ :

* ﺔﯾﻗرﺷ بﺎﺿﻫ :

نﯾﺳﻠطﻷا نﯾﺑ ﺔﻧﺿﺣﻟا لﺎﺑﺟ نﻣ قرﺷﻟا ﻰﻟإ دﺗﻣﺗ )

800 م . (

* ﺔﯾﺑرﻏ بﺎﺿﻫ :

ﺔﯾﺑرﻐﻣﻟا دودﺣﻟا ﻰﻟإ ﺔﻧﺿﺣﻟا نﻣ دﺗﻣﺗ ,

نﻣ ﺎﻬﻋﺎﻔﺗرا 66

ﻰﻟإ م 100 م

, ﺳﺑ ﺔﺣﻟﺎﻣ ﻲﻫ و طوطﺷﻟا ﺎﻬﺑ رﺷﺗﻧﺗ ةرارﺣﻟا عﺎﻔﺗرإ بﺑ

, رﺧﺑﺗﻟا ,

بﺳرﺗﻟا .

ج - لوﻬﺳﻟا :

ﻰﻟإ مﺳﻘﻧﺗ و :

* ﺔﯾﻠﺣﺎﺳ لوﻬﺳ :

نارﻫو ، ﺔﺟﯾﺗﻣ ، ﺔﯾﺎﺟﺑ ، ﺔﺑﺎﻧﻋ لﻬﺳ ﺎﻬﻧﻣ .

* ﺔﯾﻠﺧاد لوﻬﺳ :

ﺎﻬﻋﺎﻔﺗرإ ضاوﺣأ لﻛﺷ ﻰﻠﻋ ﻲﻫ و 500

م , سﻠطﻷا لﺧاد رﺻﺣﻧﺗ

ﻲﻠﺗﻟا , رﻛﺳﻌﻣ ، نﺎﺳﻣﻠﺗ لﻬﺳ ﺎﻬﻧﻣ .

2 - ﻲﺑوﻧﺟ مﯾﻠﻗإ :

ﻪﺗﺣﺎﺳﻣ 200000

2 مﻠﻛ يأ 80 % مﯾﻠﻗﻺﻟ ﺔﯾﻠﻛﻟا ﺔﺣﺎﺳﻣﻟا نﻣ ,

نوﻛﺗﯾ

ﻰﻟإ مﺳﻘﻧﺗ نﯾوﻛﺗﻟا ﺔﻣﯾدﻗ ﺔﯾﻧﺎﻛرﺑ روﺧﺻ نﻣ :

أ - ﻲﻗرﺷﻟا ﻲﻟﺎﻣﺷﻟا ضﻔﺧﻧﻣﻟا :

ساروﻷا و ﺔﺷﻣﺎﻣﻧﻟا لﺎﺑﺟ نﻣ دﺗﻣﯾ ﻊﺳاو ضوﺣ وﻫ ,

ﻪﻋﺎﻔﺗرا 300

م , ﻎﯾﻐﻠﻣ طﺷ لﺛﻣ طوطﺷ ةدﻋ ﻪﺑ )

35 م ( ﻲﻧﻏ وﻫو ، ﺔﯾدوﻷا ﻪﯾﻓ بﺻﺗ

ﻓوﺟﻟا ﻩﺎﯾﻣﻟﺎﺑ ﺔﯾ

.

ب - ﺔﯾﻟﺎﻣﺷﻟا ءارﺣﺻﻟا :

ةدﺎﻣﺣ ﻰﻟإ ﺎﻗرﺷ بازﯾﻣ بﺎﺿﻫ نﻣ دﺗﻣﺗ ﺔﯾرﺧﺻ ﺔﺑﺿﻫ ﻲﻫ

(*)

فودﻧﺗ لﺎﻣﺷ ﺎﺑرﻏ عاردﻟا .

ج - ﺔﯾﺑوﻧﺟﻟا ءارﺣﺻﻟا :

ﻰﻟإ مﺳﻘﻧﺗ :

* تﺎﻌﻔﺗرﻣﻟا قﺎطﻧ :

رﺎﻘﻬﻟا تﺎﻌﻔﺗرﻣ ﺎﻬﺑ طﯾﺣﺗ ﻲﻠﯾﺳﺎطﻟا ﺔﺑﺿﻫ دﺟوﺗ ﻲﻗرﺷﻟا بوﻧﺟﻟا ﻲﻓ ,

ﺔﯾﻧﺎﻛرﺑ نﯾوﻛﺗﻟا ﺔﻣﯾدﻗ لﺎﺑﺟ ﻲﻫ و روﻛﺎﺗأ تﺎﻫﺎﺗ ﺎﻬﺑ ﺔﻣﻗ ﻰﻠﻋأ ،

2918 م

.

* لوﻬﺳﻟا قﺎطﻧ :

قرﻟا ﻪﯾطﻐﯾ رﺎﻘﻬﻟا برﻏ تﻓورزﻧﺗ لﻬﺳ ,

و ﻰﺻﺣﻟا نﻣ نوﻛﺗﯾ قورﻌﻟا

,

شﺎﺷﻟا قرﻋ و يدﻘﯾإ قرﻋ لﺛﻣ ﺔﯾﻠﻣر نﺎﺑﺛﻛ ﻲﻫ و

) 1

. (

(*) ةدﺎﻣﺣﻟا : ﺔﺣﻔﺻﻣ ﺔﯾﻠﻣر و ﺔﯾرﯾﺟ روﺧﺻ ﺎﻬﯾطﻐﺗ ﺔﻌﺳاو ﺔﺣﺎﺳﻣ ﻲﻫ ".

، حﺎﺑذ يدﺎﻬﻟا دﺑﻋ صﺋﺎﺻﺧﻟا رﺋازﺟﻟا

ﺔﯾﻌﯾﺑطﻟا نﻋ ﻼﻘﻧ ،

: educdz.Com/montada ،

10 - 11 - 2009 . 11:05 "

) 1 ( ﻪﺳﻔﻧ ﻊﺟرﻣﻟا .

(3)

265

د - رﺎﻬﻧﻷا :

وﻫ و فﻠﺷﻟا يداوﻛ نﺎﯾدو ﺎﻣﻧإ و ، رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ نﺎﯾرﺟﻟا ﺔﻣﺋاد رﺎﻬﻧأ دﺟوﺗ ﻻ

ﺎﻬﻟوطأ )

725 مﻠﻛ , طﺳوﺗﻣﻟا رﺣﺑﻟا ﻰﻟإ يوارﺣﺻﻟا سﻠطﻷا نﻣ (

, ﻓ ﻩﺎﯾﻣﻟﺎﺑ ﺊﻠﺗﻣﺗ ﻲ

ﺔﺑﺻﺧ عارﻣ ﻰﻟإ لوﺣﺗﺗﻟ بﺿﻧﺗ مﺛ ءﺎﺗﺷﻟا ,

ﺔﻘﻠﻐﻣ ﺎﺿاوﺣأ رﯾﺻﺗ وأ )

طوطﺷ (

طﺷ ﺎﻬﻣﻫأ

نارﻫو ﺔﺧﺑﺳ لﺛﻣ تﺎﺧﺑﺳ وأ ، ﻎﯾﻐﻠﻣ طﺷ و ﺔﻧﺿﺣﻟا .

– ІІ خﺎﻧﻣﻟا :

ﻻﺎﻣﺷ ﻲطﺳوﺗﻣ ﻪﻧﺄﺑ رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ خﺎﻧﻣﻟا زﯾﻣﺗﯾ ,

ﺎﯾﺑﺳﻧ رطﻣﻣ و لدﺗﻌﻣ ءﺎﺗﺷﺑ

, نﯾﺑ ةرارﺣو 21

ْ◌

– 24 ْ فﯾﺻﻟا ﻲﻓ ﺔﯾوﺋﻣ ,

و 2 ْ و 12 ْ اءﺎﺗﺷ ﺔﯾوﺋﻣ .

بﺎﺿﻬﻟا ﺎﻣأ

لﺎﻣﺷﻟا نﻣ ﺔﺑﺳﻧ لﻗأ ﺎﻫرﺎطﻣﺄﻓ ,

ﺎﻧﺎﯾﺣأ ﺔﯾوﺋﻣ رﻔﺻﻟا نﻣ ﻰﻧدأ ةدورﺑﺑ ﺞﻠﺛﻣ ﺎﻫءﺎﺗﺷ ,

ﺎﻬﻔﯾﺻ

ﻪﺗﺟرد قوﻔﺗ رﺎﺣ ﻪﻔﯾﺻ يوارﺣﺻﻟا بوﻧﺟﻟا ﻲﻓ وﺟﻟا نﻋ و ، فﺎﺟو رﺎﺣ 50

ْ ﺔﯾوﺋﻣ ,

وﻣ رﺎطﻣأ ﻩؤﺎﺗﺷ لﻠﺧﺗﺗ ﺎﻣﻛ ، ﻲﻠﯾﻬﺷﻟﺎﺑ ﺔﻓورﻌﻣﻟا وﻛورﯾﺳﻟا حﺎﯾر لﻣﺣﯾ ﺔﯾﻣﺳ

.

ب ﻻﺎﻣﺷ رﺎطﻣﻷا ردﻘﺗ 400

ﻰﻟإ 600 ﻎﻠﺑﺗﻟ قرﺷﻟا ﻰﻟإ برﻐﻟا نﻣ ةدﺎﯾزﺑ ﺎﯾوﻧﺳ مﻠﻣ

لدﻌﻣﺑ دﻼﺑﻟا قرﺷ لﺎﻣﺷ ﻲﻓ ﺎﻫﺎﺻﻗأ 1000

ﺎﻧﺎﯾﺣأ مﻠﻣ .

– ІІІ ﺔﯾﻌﯾﺑطﻟا دراوﻣﻟا :

، مﺎﺧﻟا دﯾدﺣﻟا ، ﻲﻌﯾﺑطﻟا زﺎﻐﻟا ، لورﺗﺑﻟا ﻲﻓ لﺛﻣﺗﺗ دﻠﺑﻟا دراوﻣ

دﯾدﺣﻠﻟ ﻲﻣﻟﺎﻋ ﻲطﺎﯾﺗﺣا ﻲﻧﺎﺛ ﺎﻬﺑ ثﯾﺣ ، ﺎﺑوﻧﺟ موﯾﻧاروﯾﻟا ، تﺎﻔﺳوﻔﻟا ﺎﻬﺑ دﺟوﯾ ﺎﻣﻛ ،

كﻧزﻟا و بﻫذﻟا ، مﺣﻔﻟا صﺎﺻرﻟا .

ب ردﻘﯾ طﻔﻧﻟا نﻣ ﺎﻬﻧوزﺧﻣ 12

ﻊﻣ ، لﯾﻣرﺑ رﺎﯾﻠﻣ

نﻣ ﺎﻬﻧوزﺧﻣ ﺎﻣأ ، ﺔﻘطﻧﻣﻟا ﺔﻋﺎﺳﺷﻟ ارظﻧ ةرﯾﻐﺻ ﺔﻠﻐﺗﺳﻣﻟا وأ ﺔﻔﺷﺗﻛﻣﻟا ﺔﺣﺎﺳﻣﻟا نأ مﻠﻌﻟا ب ردﻘﯾو مﻟﺎﻌﻟا ﻲﻓ نوزﺧﻣ نﻣﺎﺛ وﻬﻓ ﻲﻌﯾﺑطﻟا زﺎﻐﻟا 80

بﻫذﻟا ﺎﻣأ ، بﻌﻛﻣ رﺗﻣ رﺎﯾﻠﻣ

ﺎﻔﯾﻌﺿ لاز ﺎﻣ ﻪﻟﻼﻐﺗﺳإ نأ ﻻإ تﺎﻧﯾﻌﺳﺗﻟا لﻼﺧ فﺷﺗﻛﺎﻓ .

IV - ضرﻷا لﻼﻐﺗﺳإ :

3.5 ، ﺔﻋارزﻠﻟ ﺔﻠﺑﺎﻗ ﺎﻬﯾﺿارأ نﻣ 0.25

،ﺔﻣﺋاد ءارﺿﺧ 96.5

ﺎﻫرﯾﻏ , نﻣ رﺛﻛأ 4

/ 5 ءارﺣﺻ ﺎﻬﺿرأ نﻣ .

V - ﻩﺎﯾﻣﻟا : ﻧﻣ لﻐﺗﺳﯾ ، رﺎطﻣﻷا ﺎﻫردﺻﻣ رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ بﻌﻛﻣ رﺗﻣ رﺎﯾﻠﻣ ﺎﻬ

1.5 رﺗﻣ رﺎﯾﻠﻣ

ﺎﻬﻧﻣ لﻐﺗﺳﯾﻓ ﺔﯾﻓوﺟﻟا ﻩﺎﯾﻣﻟا ﺎﻣأ ، بﻌﻛﻣ 70

% و ﻻﺎﻣﺷ 25

% ﺎﺑوﻧﺟ .

VI - ﺔﺑطرﻟا قطﺎﻧﻣﻟا :

كﺎﻧﻫ نﻛﻟ ﺔﺑطرﻟا قطﺎﻧﻣﻟا نﻣ رﯾﺛﻛﻟا رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ دﺟوﺗ 42

ﺔﻔﻧﺻﻣ

ﺔﯾﻗﺎﻔﺗﻻ ﺎﻘﻓو رﺎﺳﻣار ″

ﺔﯾﺎﻏرﻟا ةرﯾﺣﺑ ﺎﻬﻧﻣ ″ .

VII - نﺎﻛﺳﻟا :

رﺋازﺟﻟا نﺎﻛﺳ ددﻋ ﻎﻠﺑ 35.6

ﺳﻧ نوﯾﻠﻣ ﻲﻔﻧﺎﺟ تﺎﯾﺋﺎﺻﺣإ ﺞﺋﺎﺗﻧ بﺳﺣ ﺔﻣ

2009 ,

لﺣاوﺳﻟا لوط ﻰﻠﻋ و دﻼﺑﻟا لﺎﻣﺷ ﻲﻓ مﻬﻣظﻌﻣ زﻛرﻣﺗﯾ و ,

ددﻋ ﻊﻔﺗرا دﻗ و

نﯾﺑ تارﻣ ثﻼﺛﺑ فﻋﺎﺿﺗ ذإ لﻼﻘﺗﺳﻹا ذﻧﻣ رﺋازﺟﻟﺎﺑ نﺎﻛﺳﻟا 1962

و 2003 ,

اذﻫ و

ىوﺗﺳﻣ ﻲﻓ نﺳﺣﺗﻟا و تﺎﯾﻓوﻟا ﺔﺑﺳﻧ رارﻘﺗﺳا و تادﻻوﻟا ﻲﻓ سوﺳﺣﻣﻟا عﺎﻔﺗرﻺﻟ ﺔﺟﯾﺗﻧ

(4)

266

ﻣدﺧﻟا ﺔﯾﺣﺻﻟا تﺎ ,

نﺎﻛﺳﻟا ددﻋ ﺔﺑﺳﻧ وﻣﻧ ﻲﻓ ةدﯾدﺟ ﺔﯾﻣﺎﻧﯾد سﻛﻌﯾ ﺎﻣﻣ

) 1

. (

نأ دﻛﺄﺗﻧ ﺔﯾﻣﺳرﻟا قﺋﺎﺛوﻟا فﻠﺗﺧﻣ ﻰﻠﻋ عﻼطﻹا لﻼﺧ نﻣو ﻪﻧأ ﻰﻟإ ةرﺎﺷﻹا ردﺟﺗ رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ ﺔﺋﯾﺑﻟا ﺔﯾﺳﺎﺳﺣ وأ ﺔﺷﺎﺷﻬﻟ ىرﺑﻛﻟا ﺔﯾﻟوؤﺳﻣﻟا نأ ﻊﻧﺗﻗا دﻗ ﻲﺳﺎﯾﺳﻟا بﺎطﺧﻟا

ﻗﻺﻟ ﺔﺻﺎﺧﻟا تازﯾﻣﻣﻟا نﻣ ﺎﯾﺋدﺑﻣ تﺗأ ﻲﻧطوﻟا مﯾﻠ

) 2

. (

) 1 (

، رﺋازﺟﻟا : نﻋ ﻼﻘﻧ http : // ar wikipidia.org/wiki ،

10 - 11 - 2009 . 11:15 .

) 2 ( نﯾدﻟا روﻧ مﺎﻣز :

approche culturelle de la question de l environnement en Algerie

etude critique − , −

ﺳﻣﻟا لوﺣ ﻲﺳارد موﯾ رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ ﺔﯾﺋﯾﺑﻟا ﺔﻟﺄ

, ﺔﯾﻧﺎﺳﻧﻹاو ﺔﯾﻋﺎﻣﺗﺟﻹا موﻠﻌﻟا ﺔﯾﻠﻛ ,

دﻣﺣﻣ ﺔﻌﻣﺎﺟ

رﺿﯾﺧ

,

ةرﻛﺳﺑ

,

رﺋازﺟﻟا

,

09 /

05 /

2007

.

(5)

267

2 - رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ ﺔﯾﺋﯾﺑﻟا تﻼﻛﺷﻣﻠﻟ ﺔﯾﻌﯾﺑطﻟا بﺎﺑﺳﻷا

ﻲﻠﯾ ﺎﻣ رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ ﺔﺋﯾﺑﻟا تﻼﻛﺷﻣﻟ ﺔﯾﻌﯾﺑطﻟا بﺎﺑﺳﻷا مﻫأ نﻣ :

1 - ﺔﯾﻌﯾﺑطﻟا بﺎﺑﺳﻷا :

أ ﺎﺑﺗﻣ مﯾﻠﻗإ − نﯾ

: نإ ددﺣﺗ بوﻧﺟﻟا ﻲﻓ ﻲﺧﺎﻧﻣﻟا فﺎﻔﺟﻟا ﺔﻋرﺳ ثﺣﺗﺳﺗ ﻲﺗﻟا لﺎﺑﺟﻟا ﺔﻠﺳﻠﺳ

تﺎﻋوﻣﺟﻣﻟا لﺣﺎﺳﻠﻟ يزاوﻣﻟا ﺎﻬﻌﻗوﻣﺑ ﺔﯾﻣﯾﻠﻗﻹا

ادﺟ ﺔﻧﯾﺎﺑﺗﻣﻟا ثﻼﺛﻟا ,

مﺳﺎﻘﺗﺗ ﻲﺗﻟا و مﯾﻠﻗﻹا

يرﺋازﺟﻟا .

ب لﺎﻣﺷﻟا ﻲﻓ ﺔﯾﻠﺗﻟا ﺔﻋوﻣﺟﻣﻟا − )

4 % مﯾﻠﻗﻹا نﻣ (

: ءﺎﺿﻔﻟا ﻲﻫ و رﺛﻛﻷا

ظﺣ نﻣ ةو

و خﺎﻧﻣﻟا ثﯾﺣ ﻪﻧﻛﻟ و ، ﺔﯾﻠﺣﺎﺳﻟا نﺎﯾدوﻟا و ﺔﻋوﻧﺗﻣﻟا لوﻬﺳﻟا و تاورﺛﻟا و ﺔﯾرﺣﺑﻟا دراوﻣﻟا

ﺎﺿﯾأ دﻌﯾ رﺛﻛأ ةددﻌﺗﻣﻟا طوﻐﺿﻠﻟ ﺎﻋوﺿﺧ و ﺎﺑﺎطﻘﺗﺳا تاءﺎﺿﻔﻟا )

و يرﺷﺑﻟا نارﻣﻌﻟا

ﺔطﺷﻧﻷا . (

ج ﺎﯾﻠﻌﻟا بﺎﺿﻬﻟا − )

9 % نﻣ مﯾﻠﻗﻹا ( : نﯾﺑ ﻊﻗاوﻟا ءﺎﺿﻔﻟا لﻐﺷﺗ ﻲﺗﻟا سﻠطﻷا

ﻲﻠﺗﻟا

و مﺳﺗﻣﻟا يوارﺣﺻﻟا فﺎﺟﻟا ﻪﺑﺷ ﻪﺧﺎﻧﻣ و ﺎﯾﻠﻌﻟا ﻪﻟوﻬﺳ ءاوﺗﺳﺎﺑ

, ) تاذ بوﺑﺣﻟا ﺔﻋارز

ﺔﯾوﻋرﻟا ﺔﺣﻼﻔﻟا و فﯾﻌﺿﻟا دودرﻣﻟا . (

2 - ﺔﯾرطﻔﻟا تادادﻌﺗﺳﻻا مﯾﻠﻗﻺﻟ

خﺎﻧﻣﻟا و :

ﺎﻣﻛ أ نﻣ دﻌﺗ رﺋازﺟﻟا نﺎﻓ ﺎﻘﺑﺎﺳ ﺎﻧرﻛذ رﺑﻛ

ةرﺎﻘﻟا ﻲﻓ نادﻠﺑﻟا ﺔﯾﻘﯾرﻓﻹا

دﯾﺑ ، نأ دراوﻣﻟا و ةدودﺣﻣ ﺎﻬﯾﻓ ﺔﯾﻌﯾﺑطﻟا

ظﻧﻟﺎﺑ ﺔﺷﻫ ر

ﻰﻟإ فورظﻟا

ﺔﯾﺧﺎﻧﻣﻟا ,

رﺑﻋ ﺎﻬﻋزوﺗ ءوﺳ و مﯾﻠﻗﻹا

.

* ﻪﻣظﻌﻣ ﻲﻓ فﺎﺟ ﻪﺑﺷ و فﺎﺟ مﯾﻠﻗإ :

قطﺎﻧﻣﻓ مﯾﻠﻗﻹا

ﻰﻘﻠﺗﺗ ﻲﺗﻟا رﺛﻛأ

نﻣ ) 400 مﻠﻣ (

ﻪﻘﻣﻋ طﯾرﺷ ﻲﻓ ةروﺻﺣﻣ رﺎطﻣﻷا نﻣ )

150 مﻠﻛ ( لﺣﺎﺳﻟا نﻣ اءادﺗﺑإ )

نﻋ لﻘﯾ طﯾرﺷ

100 اروﻓ لﻘﺗﻧﺗ و ، ﺔﯾﻧارﻫوﻟا ﺔﯾﺣﺎﻧﻟا ﻲﻓ مﻠﻛ ﻰﻟإ

دﻌﺑ ﺎﻣ ﻪﺑﺷ خﺎﻧﻣﻟا ثﯾﺣ ﻲﻠﺗﻟا سﻠطﻷا

فﺎﺟ

) نﯾﺑ ﻊﻘﺗ طﻗﺎﺳﺗ ﺔﺑﺳﻧﺑ 100

و 400 نﻣ ﻪﻘﻣﻋ ﺎطﯾرﺷ صﺧﺗ ، لﻣ )

300 ﻰﻟا 350 مﻠﻛ

( , ىدﻣ ﻰﻠﻋ و كﻟذ دﻌﺑ فدﺎﺻﻧ مﺛ رﺛﻛأ

نﻣ 100 ﺔﻓﺎﺟﻟا ﺔﻘطﻧﻣﻟا بوﻧﺟﻟا ﻩﺎﺟﺗا ﻲﻓ مﻠﻛ

نﻣ طﻗﺎﺳﺗﯾ ﻻ ثﯾﺣ رﺎطﻣﻷا

أ ﻻإ نﻣ لﻗ 100

مﻠﻣ .

3 - ﺗﻟا ﺔﺋﯾﺳ ﺔﯾﻌﯾﺑط دراوﻣ ارﯾﺛﻛ ةددﻬﻣ و ةدودﺣﻣ و ﻊﯾزو

: نإ ﺔظوﻔﺣﻣﻟا ﺔﯾﻠﺗﻟا ﺔﻘطﻧﻣﻟا

لﻣﺷﺗ و ةدودﺣﻣ ﺔﻘطﻧﻣ خﺎﻧﻣﻟا ثﯾﺣ نﻣ )

2500000 رﺎﺗﻛﻫ

( , ثوﻠﺗﻟا يأ نﻣ طﻘﻓ

) 7.500.000 رﺎﺗﻛﻫ

( ﻲﺗﻟا فﻟﺄﺗﺗ ﺔﯾﻋارزﻟا ﺔﺣﺎﺳﻣﻟا ﺎﻬﻧﻣ ﺔﻌﻓﺎﻧﻟا

, يذﻟا ﺎﯾﻠﻌﻟا بﺎﺿﻬﻟا و

وﺣﻧ ﻰﻠﻋ ﺔﯾوﺗﺳﻣﻟا تﺎﺣﺎﺳﻣﻟا ﻪﻣﺳﺎﻘﺗﺗ لﺿﻓأ

ﺛ كﻠﻣﺗ

نﻛﻟ و ، ﺔﻌﻓﺎﻧﻟا ﺔﯾﻋارزﻟا تﺎﺣﺎﺳﻣﻟا ﻲﺛﻠ

(6)

268

ﺔﻟﺎﺣﻘﻟا ﺎﻬﻠطﺑﺗ ةزﯾﻣﻟا ﻩذﻫ ﺔﯾﺋﺎﻣﻟا دراوﻣﻟا فﻌﺿ و فﺎﻔﺟﻟا و

, تاذ ﺔﻌﺳﺎﺷﻟا ءارﺣﺻﻟا و

فﺎﻔﺟﻟا و

ﻰظﺣﺗ يوﻘﻟا خﺎﻧﻣﻟا ﺎﻣﺑ لﻐﺷﺗ ةرﺟﺣﺗﻣ ﺔﯾرﺿﺣ تﺎﻘﺑطﻟ ﺔﯾﺋﺎﻣ دراوﻣ ةرﻓو ةزﯾﻣﺑ

لﺻﯾ ﻰﻟإ 4.5 رﺎﯾﻠﻣ ﻧﺳﻟا ﻲﻓ بﻌﻛﻣ ﺔ

. ﺿ ﻊﻣ ضرﺎﻌﺗﯾ لﻫؤﻣﻟا اذﻫ نﻛﻟ ﺔﯾﺑارﺗﻟا دراوﻣﻟا قﯾ

و ﺎﻬﺣﻼﺻﺗﺳا .

4 - ﻲﺿارﻷا :

بﺑﺳﺑ رﻣﺗﺳﻣﻟا روﻫدﺗﻠﻟ ضرﻌﺗﺗ ﺔﺷﻬﻟا ﻲﺿارﻷا

) 1

: (

أ حﺎﯾرﻟا بﺑﺳﺑ ﺔﺑرﺗﻟا فارﺟﻧا − :

ﻹا نﻣ عوﻧﻟا اذﻫ قطﺎﻧﻣﻟا ﺔﯾﺳﯾﺋر ةروﺻﺑ بﯾﺻﯾ فارﺟﻧ

ﺔﺣﺎﺳﻣ بﻌﻠﺗ ثﯾﺣ ، ﺔﻠﺣﺎﻘﻟا ﻪﺑﺷو ﺔﻠﺣﺎﻘﻟا ﻲﺿارﻷا

حﺎﯾرﻟا بﺑﺳﺑ ﺔﻓرﺟﻧﻣﻟا 500.000

ﺎﺗﻛﻫ ر .

ب ﻹا − ﺔﺑرﺗﻠﻟ ﻲﺋﺎﻣﻟا فارﺟﻧ :

بﯾﺻﯾ مﯾﻟﺎﻗﻷا

ﺔﻋورزﻣﻟا ﺔﯾﻌﯾﺑطﻟا وأ

ﻲﻋارﻣﻟا ,

لﻣﺷﯾ و

ﺎﺳﺎﺳأ ﻲﺿارأ ددﻬﯾ ثﯾﺣ رﺋازﺟﻟا لﺎﻣﺷ

12 ، ﺔﯾﻠﺑﺟﻟا قطﺎﻧﻣﻟا ﻲﻓ رﺎﺗﻛﻫ نوﯾﻠﻣ رﻣﻷا

يذﻟا

يدؤﯾ ﻰﻟإ ﺔﺷﺎﺷﻫ و روﻫدﺗ ﻲﺿارﻷا

فﺿ ، ﺔﯾﻋارزﻟا ﻰﻟإ

كﻟذ ﺔطﺷﻧأ نﺎﺳﻧﻹا

تﻧﺎﻛ ﻲﺗﻟا

نﻣ بﺎﺑﺳأ وﻫدﺗ

ﺔﺋﯾﺑﻟا ر

) ﺎﺿﯾأ

2

. (

) 1 ( ص ، قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ، دﯾﺷر ﻲﻣﻟﺎﺳ 194

، 195 .

) 2 ( ﻰﻠﯾﻟ يدوﺟ :

ﺔﻣادﺗﺳﻣﻟا ﺔﯾﻣﻧﺗﻟا دوﯾﻗ لظ ﻲﻓ ﻲﺋﯾﺑﻟا رارﻘﺗﺳﻹا موﻠﻌﻟا دﻬﻌﻣ ، ةروﺷﻧﻣ رﯾﻏ رﯾﺗﺳﺟﺎﻣ ﺔﻟﺎﺳر ،

رﯾﯾﺳﺗﻟا موﻠﻋو ﺔﯾدﺎﺻﺗﻗﻻا ,

، ةرﻛﺳﺑ ، رﺿﯾﺧ دﻣﺣﻣ ﺔﻌﻣﺎﺟ 2006

-

2007

,

ص

119 .

(7)

269

3 - رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ ﺔﺋﯾﺑﻟا تﻼﻛﺷﻣ :

ﺔﺋﯾﺑﻟا تﻼﻛﺷﻣ نﻣ رﯾﺛﻛﻟا تﻧﺎﻋ ﻲﺗﻟا لودﻟا نﯾﺑ نﻣ رﺋازﺟﻟا ,

ﺔﻠﯾوط ةرﺗﻔﻟ تﻌﺿﺧ ﺎﻬﻧوﻛ

اذﻫ ىدﺄﻓ ، ﺎﻬﻟﻼﻐﺗﺳﺎﺑ رﻣﻌﺗﺳﻣﻠﻟ تدﻬﻣ ﺔﯾﻌﯾﺑط دراوﻣ و تاورﺛ ﻪﺑ ﻊﺗﻣﺗﺗ ﺎﻣﻟ رﺎﻣﻌﺗﺳﻹا نﻣ ﺔﯾﺑﺎﻐﻟا ةورﺛﻟا كﻟذ نﻣ و ، ﺔﯾﺋﯾﺑﻟا دراوﻣﻟا فازﻧﺗﺳا ﻰﻟإ

) 1

رﺎﺟﺷﻷا ﻊطﻘﻟ تﺿرﻌﺗ ثﯾﺣ ، (

,

روﻬظ و ضرﻷا ﻪﯾوﺷﺗ ﻲﻓ ارود بﻌﻟ ﻪﻠﻛ اذﻫ ، ﺔﯾﺟﻣﻬﻟا رﻔﺣﻟا تﺎﯾﻠﻣﻋ و ، تﺎﺑﺎﻐﻟا قرﺣ و ﺔﯾﺋﯾﺑ تﻼﻛﺷﻣ .

ﻹا دﻌﺑ لﻼﻘﺗﺳ ﻰﻠﻋ رﺋازﺟﻟا مﺎﻣﺗﻫا بﺻﻧا ةرﺷﺎﺑﻣ

ةدﺎﻋإ رﻣﻌﺗﺳﻣﻟا ﻪﻔﻠﺧ ﺎﻣ ءﺎﻧﺑ ,

كﻟذﺑ و

دﻘﻓ تﻠﻣﻫأ ﻰﻟإ

ﻲﺋﯾﺑﻟا بﻧﺎﺟﻟا دﯾﻌﺑ دﺣ ,

ا مﻗﺎﻔﺗ دﻗ و ةرﻣ ﻲﺋﯾﺑﻟا لﻛﺷﻣﻟ

ىرﺧأ و ﺢﺑﺻأ لﻛﺷﯾ

قوﺳﻟا مﺎظﻧ و ﺔﻋﺎﻧﺻﻟا و ﻊﯾﻧﺻﺗﻟا ﺔﻠﺣرﻣ رﺋازﺟﻟا لوﺧد ةادﻏ ﺔﺻﺎﺧ ارطﺧ ,

لﺎﺟﻣﻟا ﺢﺗﻓ و

مﺎﻣأ نﯾرﻣﺛﺗﺳﻣﻟا بﻧﺎﺟﻷا

ﺑ تﺎﻧﯾﻌﺑﺳﻟا ﻊﻠطﻣ ﻲﻓ صاوﺧﻟا و روطﺗﻟا وﺣﻧ عرﺎﺳﺗﻟا بﺑﺳ

ﻲﻋﺎﻧﺻﻟا و

ﺔﻋﺎﻧﺻﻟا و ﺔﻋارزﻟا لﺎﺟﻣ ﻲﻓ ةدﯾدﺟ تﺎﯾﺟوﻟوﻧﻛﺗ مادﺧﺗﺳا ,

ثﯾﺣ فﻻآ

تادﺣوﻟا ﺔﯾﺟﺎﺗﻧﻹا

بارﺗﻟا لﻣﺎﻛ رﺑﻋ ﺔﯾرﺎﺟﺗﻟا و ﺔﯾﺣﻼﻔﻟا و ﺔﯾﻋﺎﻧﺻﻟا تﺎﻋﺎطﻘﻟا فﻠﺗﺧﻣ ﻲﻓ

و ﺔﺣوﻣطﻟا ﺔﯾﻣﻧﺗﻟا تﺎﺳﺎﯾﺳ لﺑﺎﻘﻣ ﻰﺗﺷ تﻻﺎﺟﻣ تﺳﻣ تادﯾدﺟﺗﻟا نﻣ كﻟذ رﯾﻏ و ، ﻲﻧطوﻟا ةرﻘﺗﻔﻣ تﻧﺎﻛ ﻲﺗﻟا ﻰﻟإ

و ةدﯾﺟﻟا ﺔﻌﺑﺎﺗﻣﻟا ﻰﻟإ

ﺔﺑﻗارﻣ ﺎﻫرﺎﺛآ ﺔﯾﻣﯾﻠﻗﻹا

) 2

. (

) 1 ( ، فﯾرﺷ ﻲﻧﺎﻣﺣر ﺔﯾﻧارﻣﻌﻟا ﺔﺋﯾﻬﺗﻟا تﺎﻔﻠﻣ

ص ، رﺋازﺟﻟا ، ﺔﯾﻌﻣﺎﺟﻟا تﺎﻋوﺑطﻣﻟا ، 20

.

) 2 ( ص ، قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ، ناوﺿر نﻣﻼﺳ 171

.

(8)

270

3 - 1 ﻲﺋﯾﺑﻟا ثوﻠﺗﻟا ﺔﻠﻛﺷﻣ :

ﺔﺋﯾﺑﻟا ﻲﻓ ﻲﺟﯾردﺗ روﻫدﺗ دوﺟو ﻰﻟإ اذﻫ ىدأ ، ﺔﻘﯾﻣﻌﻟا تﻻوﺣﺗﻟا ﻩذﻫ وﺟ ﻲﻓ ﺔﯾرﺋازﺟﻟا

ﻲﺋﯾﺑﻟا ثوﻠﺗﻟا نﻋ مﺟﺎﻧ ,

يذﻟاو زرﻓأ ﺔﯾﺋﯾﺑﻟا تﻼﻛﺷﻣﻟا نﻣ دﯾدﻌﻟا ﺎﻬﻣﻫأ

:

3 - 1 - 1 ءاوﻬﻟا ثوﻠﺗ :

ﻊﻧﺎﺻﻣﻟا نﺎﺧد نﻋ و لﻘﻧﻟا لﺋﺎﺳو نﻋ ﺔﻣﺟﺎﻧ ءاوﻬﻟا ثوﻠﺗ ردﺎﺻﻣ مﻫأ :

أ لﻘﻧﻟا لﺋﺎﺳو نﻋ مﺟﺎﻧﻟا ثوﻠﺗﻟا − :

لﻘﻧﻟا لﺋﺎﺳو لﺎﻣﻌﺗﺳا ةرﺛﻛ ىدأ

ﻰﻟإ صﺎﺻرﻟا زﻛرﺗ

وﺟﻟا ﻲﻓ ,

ﺎﻬﯾﺣاوﺿ و ﺔﻣﺻﺎﻌﻟا رﺋازﺟﻟا ﻼﺛﻣ لﻛﺷﯾ

ﺗ ﺔﻣﯾﻘﻟا ﻲﻔﻌﺿ ﺎﻬﯾﻓ صﺎﺻرﻟا دﺟاو

ﻹا ﺔﻧﺳﻟ ﺔﯾﻣﻟﺎﻌﻟا ﺔﺣﺻﻟا ﺔﻣظﻧﻣ رﯾرﻘﺗ بﺳﺣ ﺔﯾﻟﻻدﺗﺳ 85

تارﺎﯾﺳﻟا ةرﯾظﺣ لﻣﺷﺗ ثﯾﺣ ،

ﻰﻠﻋ 80 % ﺎﻫرﯾﺳ ةدﻣ تزوﺎﺟﺗ تارﺎﯾﺳﻟا نﻣ 20

ﺎﻣﻣ ، ﺔﻧﺳ ىدأ

ﻰﻟإ ﺔﯾﻟﺎﻋ ﺔﺑﺳﻧ ثﺎﻌﺑﻧا

دوﻌﺗ ﻲﺗﻟا ﺔﻣﺎﺳﻟا تازﺎﻐﻟا نﻣ ﻰﻟإ

يذﻟا نﯾزﻧﺑﻟا عوﻧ و تارﺎﯾﺳﻟا تﺎﻛرﺣﻣ ةءادر ﻰﻠﻋ يوﺗﺣﯾ

صﺎﺻرﻟا نﻣ ةرﯾﺑﻛ ﺔﯾﻣﻛ

) 1

. (

ب ﻲﻋﺎﻧﺻﻟا ثوﻠﺗﻟا − :

ﺔﺳدﻛﻣ و ﺔﻣﺎﺳ تﺎﯾﺎﻔﻧ نﻣ و نﺎﺧد نﻣ ﻊﻧﺎﺻﻣﻟا ﻪﻔﻠﺧﺗ ﺎﻣ بﺑﺳﺑ

نﯾزﺧﺗﻟا ﻲﻓ ﺔﯾﻣﻠﻌﻟا بﯾﻟﺎﺳﻷا ةﺎﻋارﻣ نود قﻠطﻟا ءاوﻬﻟا ﻲﻓ ,

ﺔﯾﻋﺎﻧﺻﻟا تادﺣوﻟا مﻫأ نﻣ و

رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ يوﺟﻟا ثوﻠﺗﻠﻟ ﺔﺑﺑﺳﻣﻟا :

1 . ﻹا ﻊﻧﺎﺻﻣ تﻧﻣﺳ

: ﻲﺗﻟا تازﺎﻐﻟا قﻓدﺗﻟ ﺎﻣﺎﻫ اردﺻﻣ رﺑﺗﻌﺗ ﺎﯾوﻧﺳ قﻓدﺗ ثﯾﺣ ،

4596

نﻣ نط ﻵا دﯾﺳﻛأ

توز , و 12000 نﻣ نط

دﯾﺳﻛأ نوﺑرﻛﻟا

, و 1020000 نﻣ نط

دﯾﺳﻛأ تﯾرﺑﻛﻟا .

2 . تادﺣو جﺎﺗﻧإ

سﻠﻛﻟا و سﺑﺟﻟا :

ةدﺣو قﻓدﺗ ثﯾﺣ جﺎﺗﻧإ

ﻔﻟ سﺑﺟﻟا ةدﺣو و ، سﯾروﺎ

أ سﻠﻛﻟا جﺎﺗﻧإ ارﺟو

ﻲﻟاوﺣ ن 20,250

قﺋﺎﻗدﻟا نﻣ نط و ، ﺎﯾوﻧﺳ

70 نﻣ نط ﻵا دﯾﺳﻛأ

توز

، و 20 نﻣ نط دﯾﺳﻛأ

نوﺑرﻛﻟا

) 2

. (

3 رﯾرﻛﺗﻟا ﻊﻧﺎﺻﻣ − :

مﻫأ تﺎﻋﺎﻌﺷﻹا تازﺎﻏ قارﺗﺣا نﻋ ﺔﺟﺗﺎﻧ ﻊﻧﺎﺻﻣﻟا ﻩذﻫ نﻣ ةردﺎﺻﻟا

يرارﺣﻟا لوﻌﻔﻣﻟا تاذ تازﺎﻐﻟا عﺎﻔﺗرا ﻲﻓ تﻣﻫﺎﺳ ﻲﺗﻟا قرﺎﺣﻣﻟا

) 3

. (

) 1 ( قازر ءﺎﻣﺳأ ، تﺎﯾﻟآ ﻟا ﺔﯾﺎﻣﺣ تﺎﺳﺎﯾﺳ لﯾوﻣﺗ رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ ﺔﺋﯾﺑ

موﻠﻌﻟا دﻬﻌﻣ ، رﯾﺗﺳﺟﺎﻣ ﺔﻟﺎﺳر ، ﻹا

موﻠﻋ و ﺔﯾدﺎﺻﺗﻗ

، ةرﻛﺳﺑ ، رﺿﯾﺧ دﻣﺣﻣ ﺔﻌﻣﺎﺟ رﯾﯾﺳﺗﻟا 2007

– 2008 ص ، 56 .

) 2 ( ﻰﻠﯾﻟ يدوﺟ ,

قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ,

ص 121 .

) 3 ( قازر ءﺎﻣﺳأ ص ، قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ، 56

.

(9)

271

اذﻫ ﺔﯾﻌﻣﺟ ﺎﻬﺑ تﻣﺎﻗ تﺎﺳارد تزﻛر دﻗ و

"

ﻲﺳﯾﻟوﺑدﯾﻣ "

ﺗﻣﻟا ﺔﺋﯾﺑﻠﻟ ﻰﻠﻋ ﺔﯾطﺳو

رﯾﺛﺄﺗ

نﻋ ﺔﻘﺛﺑﻧﻣﻟا تاوزﻐﻟﺎﺑ كﻧزﻟا ﻊﻧﺻﻣ ﺔﻧﺳ ﺔﯾﺣﺻ رﯾرﺎﻘﺗ

1990 ,

نأ لدﻌﻣ ضارﻣﻷا ﻎﻠﺑ

16.5 ، ﻲﺳﻔﻧﺗﻟا زﺎﻬﺟﻠﻟ

27.2 %

، ﺔﯾﺳﻔﻧﺗ تﺎﺑارطﺿا 6.3

% مﺗ نﺎﻛﺳﻟا عوﻣﺟﻣ نﻣ

مﻬﻟﺎﺧدإ ﻰﻟإ

ﻰﻠﻋ ﻰﻔﺷﺗﺳﻣﻟا لﻗﻷا

ﺔﻧﺳ ةدﻣ .

ﻲﺣﺻﻟا عﺎطﻘﻟا رﯾدﻣ بﺋﺎﻧ رﺎﺷأ ﻪﺗﻬﺟ نﻣ

ﻟا ددﻋ نأ وﯾزرﺄﺑ ﻎﻠﺑ ﺔﻘطﻧﻣﻟﺎﺑ وﺑرﻟا ءادﺑ نﯾﺑﺎﺻﻣ

2728 ,

كﺎﻧﻫو 68

ةدﯾدﺟ ﺔﻟﺎﺣ ,

و 51

لﺳﻟا ءادﺑ ﺔﺑﺎﺻإ ,

ﻲﺋﯾﺑﻟا ثوﻠﺗﻟﺎﺑ ةرﺷﺎﺑﻣ ﺔﻗﻼﻋ ﺎﻬﻟ ضارﻣﻷا ﻩذﻫو

) 1

, (

ﺎﻣﯾﻓ ﺎﻧﻗرطﺗ دﻗ و −

قﺑﺳ ﻰﻟإ رﺎﺛﻵا ﺔﺣﺻ ﻰﻠﻋ ءاوﻬﻟا ثوﻠﺗﻟ ﺔﻣﯾﺳﺟﻟا

نﺎﺳﻧﻹا )

أ لﺻﻔﻟا رظﻧ III

( . −

و ردﺟﺗ ةرﺎﺷﻹا ﻰﻟإ

ا ﻩذﻫ نأ ﺂﺷﻧﻣﻟ

ﺣﻣ رﯾﻐﺑ دﺟاوﺗﻣ ﺎﻬﻣظﻌﻣ ﺎﻫرﯾﻏ و ﺔﯾﻋﺎﻧﺻﻟا ت و ، ﻪﻠ

ﺧا ﺎﻬﻧﺄﺷ نﻣ ﺔﻘﺑﺳﻣ ﺔﺳارد نودﺑ مﺗ ﺔﻠﻬﺳﻟا ﻊﻗاوﻣﻟا رﺎﯾﺗ

ةرﻓوﺗﻣﻟا و ﺔﻣزﻼﻟا تﺎﯾرورﺿﻟا ﻰﻠﻋ

ﺎﻬﻠﯾﻐﺷﺗﻟ ,

فﺿ ﻰﻟإ

كﻟذ نأ ﻊﺿﺧﺗ مﻟ رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ ﺔﯾﻋﺎﻧﺻﻟا ﺞﻫﺎﻧﻣﻟا رﺎﯾﺗﺧا ﺔﯾﻠﻣﻋ

تﺎﯾرورﺿ جﺎﺗﻧﻹا

ﺔﯾﺋﯾﺑﻟا تﻻﺎﻐﺷﻧﻻا و ﻰﻟإ

ﺻ سﻔﻧ ﺔﺳاردﻟا ﺔﻣار

, ثرﺗﻛﻧ ﻻ ﺎﻧﻠﻌﺟ ﺎﻣﻣ

ﺔﯾﺟوﻟوﻧﻛﺗﻟا ﺞﻫﺎﻧﻣﻟا لﯾﺻﺣﺗﻟ رﺛﻛﻷاو ﺎﺛوﻠﺗ لﻗﻷا

ﺔﻗﺎطﻠﻟ ارﯾﻓوﺗ داوﻣﻠﻟ و

و ﺔﯾﻟوﻷا ﺎﻣﻣ ، ءﺎﻣﻟا

ىدأ ﻰﻟإ ثوﻠﺗﻟا ﺔﺣﻓﺎﻛﻣ زﺎﻬﺟﺑ ﺔﺛوﻠﻣﻟا ﺔﯾﻋﺎﻧﺻﻟا تادﺣوﻟا دﯾوزﺗ مدﻋ ,

و ﺔﺻﺎﺧ ﻛأ نأ

رﺑ

ﻟا نﻣ ﺔﺑرﻘﻣﺑ و ﻲﺣﺎﯾﺳﻟا طﯾرﺷﻟا ﻰﻠﻋ ةدوﺟوﻣ ﺔﺛوﻠﻣ ﺔﻛرﺣ ﻰﻠﻋ ىرﺑﻛﻟا ندﻣ

ﻲﺿارأ ﺔﯾﻋارز

) 2

. (

) 1 ( ﻲﻠﻋ دﻣﺣﻣ مدرو :

ثوﻠﺗﻟا ﻲﻓ قرﻐﺗ ﺔﯾرﺋازﺟﻟا تاوزﻐﻟا ﺔﯾدﻠﺑ نﻋ ﻼﻘﻧ ،

:

www.arabenvironment.net/arabic/catego ،

ﺦﯾرﺎﺗﺑ : 5 / 04 / 2009 . 14:45 .

) 2 ( ص ، قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ، دﻣﺣأ ﺔﺣﻠﻣ 90

.

(10)

272

3 1 − 2 − ﺎﻬﺗﯾﻋوﻧ روﻫدﺗ و ﻩﺎﯾﻣﻟا ثوﻠﺗ :

نﻣ ﻩﺎﯾﻣﻟا ثوﻠﺗ دﻌﯾ مﻫأ

رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ ﺔﯾﺋﯾﺑﻟا لﻛﺎﺷﻣﻟا ,

ﻲﻓ لﺛﻣﺗﯾ و :

1 ﺔﯾﺣطﺳﻟا ﻩﺎﯾﻣﻟا ثوﻠﺗ − :

لزﺎﻧﻣﻟا و ﺔﯾﻋﺎﻧﺻﻟا تادﺣوﻟا نﻣ ةرذﻘﻟا ﻩﺎﯾﻣﻟا فرﺻ ﺔﺟﯾﺗﻧ ,

يوﺗﺣﺗ ثﯾﺣ ﻵا و روﻔﺳوﻔﻟا نﻣ ﺔﻣﺎﻫ تﺎﯾﻣﻛ ﻰﻠﻋ

ﺎﻬﺛوﻠﺗ رﺳﻔﯾ ﺎﻣ وﻫ و توز

) 1

, (

ثوﻠﺗﻓ

ﻩﺎﯾﻣ رﺎﻬﻧﻷا و رﺎﺣﺑﻟا و

تﺎﻔﻠﺧﻣﻟا ﻩذﻫ بﺑﺳﺑ نوﻛﯾ ﺎﻣ ﺎﺑﻟﺎﻏ ﺊطاوﺷﻟا ,

ﺔﻠﻗ و تﺎﻧﺎﻛﻣﻹا

ﺔﯾﻔﯾرﻟا تﺎﻌﻣﺗﺟﻣﻟا لﻬﺟ و ، ﺔﺛوﻠﻣﻟا ﻩﺎﯾﻣﻟا كﻠﺗ ﺔﺟﻟﺎﻌﻣﻟ ,

ﺔﻠﻗ و تﺎﯾﻧﺎﻛﻣﻹا دﻧﻋ رﺿﺣﻟا ﻲﻓ

و نﺎﯾدوﻟا و ﻲﻗاوﺳﻟا ﻲﻓ ﺎﻬﺋﺎﻘﻟا و تﻼﺿﻔﻟا نﻣ صﻠﺧﺗﻟا رﺎﻬﻧﻷا

) 2

نﻣ لﻛ دﻌﺗ و اذﻫ ، (

ةرﻛﺳﺑو ﺔﺑﺎﻧﻋ تﺎﯾﻻوﻟا نﻣ نارﻫوو

أ دﻟوﺗ ﻲﺗﻟا ةرذﻘﻟا ﻩﺎﯾﻣﻟا نﻣ مﺟﺣ رﺑﻛ

) 3

. (

2 - ﻩﺎﯾﻣﻟا رﯾﯾﺳﺗ فﻌﺿ :

اذﻛ و ، ﻊﯾزوﺗﻟا تﺎﻛﺑﺷ ﻲﻓ تﺎﺑرﺳﺗ دوﺟو لﻌﻔﺑ رﯾذﺑﺗﻠﻟ ﺔﺟﯾﺗﻧ

تﺎﻛﺑﺷﻟا ﻩذﻫ تﺎططﺧﻣ بﺎﯾﻏ و ﺔﯾﺎﻔﻛ مدﻋ ,

، ثوﻠﺗﻟا نﺎﻛﻣ دﯾدﺣﺗ ﺔﺑوﻌﺻ ﻰﻟإ ﺔﻓﺎﺿﻹﺎﺑ

ﺎﯾﻣﻟا فرﺻ بﯾﺑﺎﻧأ مظﻌﻣ نأ ﺔﯾﺋﺎﻣﻟا دراوﻣﻟا ةرازو تﻔﺷﻛ دﻗ و ﺔﺣﻟﺎﺻﻟا ﻩﺎﯾﻣﻟا لﻘﻧ بﯾﺑﺎﻧأ و ﻩ

ﺔﯾﻣﻟﺎﻌﻟا رﯾﯾﺎﻌﻣﻠﻟ ﺔﻘﺑﺎطﻣ رﯾﻏ برﺷﻠﻟ ,

ﺔﻠﻘﻧﺗﻣﻟا ضارﻣﻷا رﺎﺷﺗﻧا ﺔﺑﺳﻧ عﺎﻔﺗرا ﻰﻟإ ىدأ ﺎﻣﻣ

نﯾﺑ ﺎﻣ ةرﺗﻔﻟا لﻼﺧ تﻌﻔﺗرا ﻼﺛﻣﻓ ، ﻩﺎﯾﻣﻟا قﯾرط نﻋ 93

- 96 نﻣ 28.5 %

ﻰﻟإ 35.45

% لﻛﻟ 100.000 ا ضارﻣﻷا رﺛﻛأ دﯾﺋوﻔﯾﺗﻟا ضرﻣﺑ ﺔﺑﺎﺻﻹا رﺑﺗﻌﺗ و ، ﺔﻣﺳﻧ

ثﯾﺣ ارﺎﺷﺗﻧ

نﯾﺑ ﺎﻣ لﺛﻣﺗ 44

% و 47 % ضارﻣﻷا ﻩذﻫ عوﻣﺟﻣ نﻣ

) 4

و ﺔﯾﻠﺗﻟا ﺔﻘطﻧﻣﻟا رﺑﺗﻌﺗ و ، (

نﻋ ةدﻟوﺗﻣﻟا ﺔﯾﻟﺎﻬﺳﻹا ضارﻣﻷا لﺗﻘﺗ ﺎﻣﻛ ، ءادﻟا اذﻬﺑ ﺔﺑﺎﺻإ رﺛﻛأ ﺎﯾﻠﻌﻟا بﺎﺿﻬﻟا ﺔﺻﺎﺧ ءﺎﻣﻟا كﻼﻬﺗﺳا 2000

ﺎﯾوﻧﺳ لﻔط

) 5

. (

) 1 ( ص ، قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ، ناوﺿر نﻣﻼﺳ 171

.

) 2 ( رﺎﺗﺧﻣ ، نﯾدﻟا ﻲﺣﻣ ﺑرﺗﻟا و ﺔﯾﺑرﺗﻟا رود

ﺔﯾﻋﺎﻣﺗﺟﻻا ةﺎﯾﺣﻟا ﻲﻓ ﺔﯾﺋﯾﺑﻟا ﺔﯾ )

ﺎﺟذوﻣﻧ ﺔﻓﺎﺟﻟا ﻪﺑﺷ و ﺔﻓﺎﺟﻟا قطﺎﻧﻣﻟا (

، ﺔﻠﻗرو ، حﺎﺑرﻣ يدﺻﺎﻗ ﺔﻌﻣﺎﺟ ، ﺔﻓﺎﺟﻟا ﺔﺑﺷ و ﺔﻓﺎﺟﻟا قطﺎﻧﻣﻟﺎﺑ ﺔﯾدﺎﺻﺗﻗﻻا ﺔﯾﻣﻧﺗﻟا لوﺣ ﻲﻟودﻟا ﻰﻘﺗﻠﻣﻟا ، رﺋازﺟﻟا

,

2001 .

) 3 ( أ ﺔﺣﻠﻣ ص ، قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ، دﻣﺣ 71

.

) 4 ( ص ، قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ، ءﺎﻣﺳأ قازر 57

.

) 5 ( ﺔﺋﯾﺑﻟا ﺔﯾﺎﻣﺣ ﻲﻓ رﺋازﺟﻟا ﺔﺑرﺟﺗ ددﻌﻟا ، ﺔﻌﺑارﻟا ﺔﻧﺳﻟا ، ﺔﯾﻧﺎﺳﻧﻹا موﻠﻌﻟا ﺔﻠﺟﻣ ،

29 ، زوﻣﺗ ، 2006

نﻋ ﻼﻘﻧ ،

www.ulum.nl ص ،

5 .

(11)

273

3 - ﺔﯾﻓوﺟﻟا ﻩﺎﯾﻣﻟا ثوﻠﺗ :

تﺎﺛوﻠﻣﻟا برﺳﺗ بﺑﺳﺑ ﺎﻬﯾﻟإ

تﺎﻔﻠﺧﻣﻟا نﻓدﻟ ﺔﺟﯾﺗﻧ وأ

فرﺻ

ةرذﻘﻟا ﻩﺎﯾﻣﻟا ﻲﻓوﺟﻟا ﻲﺋﺎﻣﻟا ضوﺣﻟا ﻲﻓ بﺻﺗ ﻲﺗﻟا و

, ﺎﯾﻣوﺛرﺟ و ﺎﯾﺋﺎﯾﻣﯾﻛ ﺎﺛوﻠﺗ لﻛﺷﯾ ﺎﻣﻣ

ﻲﺋﺎﻣﻟا نوزﺧﻣﻟا ضرﻌﯾ دﻗ ﻰﻟإ

ثوﻠﺗﻟا

) ﺎﺿﯾأ

1

. (

4 - ﺔﯾﻓوﺟﻟا ﻩﺎﯾﻣﻟا دوﻌﺻ ةرﻫﺎظ :

و ﺔﯾﻻو ﻲﻧﺎﻌﺗ لﻼﺗﺧﺎﺑ قﻠﻌﺗﺗ ﺔﯾﺋﯾﺑ ﺔﻠﻛﺷﻣ نﻣ فوﺳ دا

ﺔﯾﻓوﺟﻟا و ﺔﯾﺣطﺳﻟا ﻩﺎﯾﻣﻠﻟ ﻲﺟوﻟوردﯾﻬﻟا نزاوﺗﻟا ةرﺛﻛ ﺎﻬﺑﺑﺳ و ،

رﺎﺑﻵا دوﺟو مدﻋ و ، ﺔﻘﯾﻣﻌﻟا

ﻩﺎﯾﻣﻟا بﺻﻟ ﻲﻌﯾﺑط ىرﺟﻣ بﺎﯾﻏ و ، لﺎﻌﻔﻟا رﯾﻬطﺗﻠﻟ ﺔﻛﺑﺷ ,

ىدأ اذﻫ لﻛ ﻰﻟإ

ﻲﻓ دوﻌﺻ

لﯾﺧﻧﻟا تﺎﺣاو لوﺣ ﺎﻣﻣ ﺔﯾﺣطﺳﻟا ﻩﺎﯾﻣﻟا ﺔﻘﺑطﻟ يرﺗﻣورﯾﺑﻟا ىوﺗﺳﻣﻟا ﻰﻟإ

و تﺎﻌﻘﻧﺗﺳﻣ رﺎﻛوأ

ةرﺎﺿﻟا تارﺷﺣﻟا و تﺎﺑورﻛﯾﻣﻠﻟ ,

ﻰﺿﻗ و ﻰﻠﻋ

رﺛﻛأ نﻣ 25 فﻟأ ﺔﺟﺗﻧﻣ ﺔﻠﺧﻧ

) 2

. (

5 - ﺔﯾرﺣﺑﻟا ﺔﺋﯾﺑﻟا و لﺣاوﺳﻟا ﻩﺎﯾﻣ ثوﻠﺗ :

ةورﺛ ﺔﯾرﺣﺑﻟا ﺔﺋﯾﺑﻟا و لﺣاوﺳﻟا رﺑﺗﻌﺗ ﺔﯾﻣﯾﻠﻗإ

ﻟا ﻲﻓ ﺔﻠﺋﺎﻫ اذإ ءاذﻐﻠﻟ ردﺎﺻﻣ رﻓوﺗ ثﯾﺣ ، رﺋازﺟ

ﺎﻣ ﺎﻬﯾﻠﻋ ظﺎﻔﺣﻟا و ﺎﻬﻟﻼﻐﺗﺳا نﺳﺣأ .

و

ﻊﺟرﺗ بﺎﺑﺳأ ﻲﻓ ﺔﯾرﺣﺑﻟا ﺔﺋﯾﺑﻟا ثوﻠﺗ

ﻰﻟإ :

أ - ﻲﻌﯾﺑطﻟا روﻫدﺗﻟا :

ﺟ لﻣاوﻋ نﻋ ﺄﺷﻧﯾ يذﻟا ﺟوﻟوﯾ

ﺔﯾﺟوﻟوﯾﺑ و ﺔﯾﺧﺎﻧﻣ و ﺔﯾ ,

ﺂﺗ لﻣاوﻌﻛ لﻛ

ﺊطاوﺷﻟا ﻰﻠﻋ بﯾﺳرﺗﻟا و لﺣاوﺳﻟا

) 3

. (

ب - ﺔﯾﻋﺎﻧﺻﻟا تﺎﺛوﻠﻣﻟا :

ذإ فﺷﻛ رﺎطإ

نارﻫو ﺔﯾﻻوﻟ ﺔﺋﯾﺑﻟا ﺔﯾرﯾدﻣ ﻲﻓ أ ءﺎﻧﯾﻣ نأ

وﯾزر

و ﻻوﺣﺗ ةوﯾطﺑ ﻰﻟإ

ﺔﻘطﻧﻣﻟﺎﺑ تﺎﺑﻛرﻣﻟا ﺎﻬظﻔﻠﺗ ﻲﺗﻟا ﺔﯾﻋﺎﻧﺻﻟا تﺎﯾﺎﻔﻧﻠﻟ ﺔﻏرﻔﻣ ﺔﯾﻋﺎﻧﺻﻟا

ﻲﻓ

رﺣﺑﻟا ﻩﺎﯾﻣ ضرﻋ ,

ذإ ءﺎﻣﻠﻟ ﺔﺛوﻠﻣﻟا ﺔﯾﻟورﺗﺑﻟا داوﻣﻟا ﺔﺑﺳﻧ تﻐﻠﺑ )

5000

3 م ( ، ﺎﻣأ نﻋ

تﻐﻠﺑ دﻘﻓ ﺔﺳدﻛﺗﻣﻟا )

11 فﻟأ نط ( ﺎﻣﻣ ، ىدأ ﻰﻟإ صﻘﻧ نﯾﺟﺳﻛﻷا ةرارﺣﻟا ﺔﺟرد عﺎﻔﺗرا و

قطﺎﻧﻣﻟا كﻠﺗ ﻲﻓ يدﺎﻋ رﯾﻏ لﻛﺷﺑ .

) 1 ( ص ، قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ، ناوﺿر نﻣﻼﺳ 171

.

) 2 ( ص ، قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ، دﻣﺣأ ﺔﺣﻠﻣ 25

.

) 3 ( نﺳﺣ ﺔﺗﺎﺣﺷ :

ﺔﯾﻧﺎﻛﺳﻟا ﺔﻠﻛﺷﻣﻟا و ﺔﺋﯾﺑﻟا ص ،

.

(12)

274

3 1 − 3 − ﺎﻫروﻫدﺗ و ﺔﺑرﺗﻟا ثوﻠﺗ :

بﺎﺑﺳأ مﻫأ ﻲﻠﯾ ﺎﻣ رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ ﺔﺑرﺗﻟا روﻫدﺗ

:

1 ﺢﻠﻣﺗﻟا − :

ﻛﯾ ﺛ ﯾﻋارزﻟا لوﻬﺳﻟا ﻲﻓ ةرﻫﺎظﻟا ﻩذﻫ رﺎﺷﺗﻧا ر دﻼﺑﻟا برﻏ ﻲﻓ ﺔﯾﻘﺳﻣﻟا ﺔ

, و

ﺔﺑﻗارﻣﻠﻟ ﻊﺿﺎﺧﻟا رﯾﻏ ﻲﻘﺳﻟا رﺑﺗﻌﯾ ﻛﺑﺷ ﺔﻧﺎﯾﺻ بﺎﯾﻏ و

دوﻌﺻ ﻲﻓ بﺑﺳﻟا ﻩﺎﯾﻣﻟا فﯾرﺻﺗ تﺎ

ﺎﯾﻠﻌﻟا ﺔﯾﻓوﺟﻟا ﺔﻘﺑطﻟا ,

ضرﻷا ﺔﺣوﻠﻣ دﯾازﺗ ﻲﻓ و ﺎﻫرطﺧ رﺎﺷﺗﻧا و

.

2 تﺎﯾﺎﻔﻧﻟﺎﺑ ثوﻠﺗﻟا − :

ﻲﻓ ﺔﺑرﺗﻟا ثوﻠﺗ ﻲﻓ ازرﺎﺑ ارود يوﺿوﻔﻟا ﺎﻬﯾﻣر و تﺎﯾﺎﻔﻧﻟا بﻌﻠﺗ

ردﻘﯾ ثﯾﺣ ، رﺋازﺟﻟا جﺎﺗﻧإ

ﺔﯾﻋﺎﻧﺻﻟا تﺎﯾﺎﻔﻧﻟا 80.000

مﺳﻘﻧﺗ ، ﺔﻧﺳﻟا ﻲﻓ نط ﻰﻟإ

: 9500

و ، ﺔﺋﯾﺑﻠﻟ ﺔﺑﺳﻧﻟﺎﺑ ةرﯾطﺧ نط 6500

ﺔﯾوﺿﻋ تﺎﯾﺎﻔﻧ نط ,

و 4800 ﺔﯾوﺿﻋ رﯾﻏ نط

,

و 55000 ﺔﯾﻣﺳﻟا ﺔﻠﯾﻠﻗ نط

) ﺔﺑﺎﻧﻋ 36 % ﺔﯾدﻣﻟا ، 16

% نﺎﺳﻣﻠﺗ ، 15

% نارﻫو ، 14

%

( ، ﺔﻓﺎﺿﻹﺎﺑ ﻰﻟإ

ب ردﻘﺗ ﻲﺗﻟا ﺔﯾﺑطﻟا تﺎﯾﺎﻔﻧﻟا 125000

مﺎﻌﻟا ﻲﻓ نط .

تﺎﯾﺎﻔﻧ و

مﺿﺗ ﻲﺗﻟا ﺔﯾﻋارزﻟا ءﺎﯾﻣﯾﻛﻟا 2200

نط نوزﺧﻣﻛ

) 1

تاذ ﺔﻠﻓدﻟا نﯾﻋ ﺔﯾﻻو رﺑﺗﻌﺗ و ، (

نﻣ ﻲﺣﻼﻔﻟا ﻊﺑﺎطﻟا رﺛﻛأ

ﻲﺗﻟا ﺔﯾرﺋازﺟﻟا تﺎﯾﻻوﻟا ﻹا ءارﺟ نﻣ ﺔﺑرﺗﻟا ثوﻠﺗ نﻣ ﻲﻧﺎﻌﺗ

لﺎﻣﻌﺗﺳ

ﺔﯾﻋارزﻟا ﺔﯾﺋﺎﯾﻣﯾﻛﻟا تادﯾﺑﻣﻠﻟ فﺛﻛﻣﻟا ,

ﺎﻣﻣ ىدأ ﻵا ةدﺎﯾز ﻰﻟإ لوﻘﺣﻟا ﻲﻓ ةدوﺟوﻣﻟا رﺎﺑ

ﺔﯾﺣﻼﻔﻟا

) 2

. (

ﺻﻟا تﺎﯾﺎﻔﻧﻟا ردﻘﺗ و اذﻫ ب ﺔﺑﻠ

7000 ﺔﻧﺳﻟا ﻲﻓ نط

, ب ردﻘﺗﻓ ﺔﯾرﺿﺣﻟا تﺎﯾﺎﻔﻧﻟا ﺎﻣأ

0.5 ﻎﻛ قطﺎﻧﻣﻟا ﻲﻓ و ، موﯾﻟا ﻲﻓ دﺣاوﻟا نﻛﺎﺳﻠﻟ رﺛﻛﻷا

ﻊﻔﺗرﯾ مﻗرﻟا اذﻬﻓ ﺔﯾرﺿﺣ ﻰﻟإ

رﺛﻛأ

نﻣ 0.64 موﯾﻟا ﻲﻓ نﻛﺎﺳ لﻛﻟ ﻎﻛ

) 3

ﺔﺋﯾﺑﻟا ﺔﯾﺎﻣﺣﻟ ﺔﯾﻧطوﻟا ﺔﯾﻌﻣﺟﻟا تﻔﺷﻛ دﻗ و ، (

نأ

ﺞﺗﻧﺗ رﺋازﺟﻟا ﺎﯾوﻧﺳ

1.14 ﯾﺎﻔﻧﻟا نﻣ نط نوﯾﻠﻣ

تﺎ ﺔﯾﺑﺎﺟﯾا يأ قﻘﺣﺗ مﻟ ﺎﻬﺗﺟﻟﺎﻌﻣ ﻊﯾرﺎﺷﻣ

) 4

(

) 1 ( ص ، قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ، ﻰﻠﯾﻟ يدوﺟ 119

.

) 2 ( ص ، قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ، ءﺎﻣﺳأ قازر 57

.

) 3 ( ص ، قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ، ﻰﻠﯾﻟ يدوﺟ 119

.

) 4 ( ، قﺣﻟا دﺑﻋ سﺎﺑﻋ رﺋازﺟﻟا دﺎﺻﺣ

2005 نﺎﯾﺳﻧﻠﻟ مﺎﻋ ، نﻋ ﻼﻘﻧ ،

: www.chihab.net/modules.php

,

22 رﻔﺻ

1430

،

14:18

.

(13)

275

3 - 2 رﺣﺻﺗﻟا )

يوارﺣﺻﻟا فﺣزﻟا (:

ﻪﺑﺗﻧﯾ مﻟﺎﻌﻟا أدﺑ ةرﻫﺎظﻟا ﻩذﻬﻟ

ﺎﺛﯾدﺣ , ﺔﯾﻋارز ﻲﺿارأ ﺎﻫوزﻏو ءارﺣﺻﻟا دادﺗﻣا دﺎﯾدزا ﻲﻫو

ﺎﻘﻟا ﻲﺿارﻷا ﺔﻌﻗر ةدﺎﯾز ﻲﻟﺎﺗﻟﺎﺑو ﺔﺟﺗﻧﻣ ﺔﺣﺎﺳﻣﻟا ةدودﺣﻣ ةرﻛﻟا ﻩذﻫ ﻲﻓ ﺔﻠﺣ

. ضﻌﺑ ىرﯾو

ﻲﺿارﻷا ﺔﺣﺎﺳﻣ نأ رﻐﯾﻣ لﯾرﯾﻔﯾﺑ مﻬﻧﻣو ءﺎﻣﻠﻌﻟا ﻎﻠﺑﺗ مﻟﺎﻌﻟا ﻲﻓ ﺎﯾﻠﻛو ﺎﯾﺋزﺟ ﺔﻠﺣﺎﻘﻟا

36 %

ﺔﺋﯾﻫ رﻣﺗؤﻣ ﻲﻓ مﺎﻋ ﻲﻧﻠﻋ لﻛﺷﺑ ةرﻫﺎظﻟا ﻩذﻫ تزرﺑ دﻗو ، ﺔﯾﻟﺎﻣﺟﻹا ضرﻷا ﺔﺣﺎﺳﻣ نﻣ يوارﺣﺻﻟا فﺣزﻟا ﺔﺳاردﻟ مﻣﻷا )

ﺔﻠﺣﺎﻗ ءارﺣﺻ ﻰﻟإ ﺔﯾﻋارزﻟا ضرﻷا لوﺣﺗ وأ (

رﻣﺗؤﻣﻟا وﻫو

،رﺑﻣﺗﺑﺳ رﻬﺷ ﻊﻠطﻣ ﻲﻓ ﺎﯾﻧﯾﻛ ﺔﻣﺻﺎﻋ ﻲﺑورﯾﻧ ﻲﻓ دﻘﻌﻧا يذﻟا ا نﻣو

ﻲﺗﻟا ﺔﯾﻣﻠﻌﻟا رﯾرﺎﻘﺗﻟ

ﻲﻓ ىرﺑﻛﻟا ءارﺣﺻﻟا تﻌﻠﺗﺑا ﻲﺿﺎﻣﻟا نرﻘﻟا فﺻﻧ لﻼﺧ نﻣ ﻪﻧا نﯾﺑﺗ رﻣﺗؤﻣﻟا اذﻫ ﻲﻓ تﻣدﻗ ﺎﯾﻘﯾرﻓإ 66000

ءارﺣﺻﻟا دودﺣﻟ ﺔﯾذﺎﺣﻣﻟا ﻲﻋارﻣﻟا ﻲﺿارأو ﺔﯾﻋارزﻟا ﻲﺿارﻷا نﻣ مﻠﻛ

ﺔﯾﺑوﻧﺟﻟا

) 1

. (

و اذﻫ أ نﻣ ادﺣاو رﺣﺻﺗﻟا دﻌﯾ ، رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ ﺔﯾﺋﯾﺑﻟا تﻼﻛﺷﻣﻟا زرﺑ

ذإ ةرﻫﺎظﻟا ﻩذﻫ لﻛﺷﺗ

ﺔﯾوﻋرﻟا ﺔﻘطﻧﻣﻟا وﻫ و ، ﻊﺳاوﻟا ﻲﺑﻬﺳﻟا لﺎﺟﻣﻟا عوﻣﺟﻣﻟ ادﯾدﻬﺗ دﻼﺑﻟا ﻲﻓ ةدوﺟﻟا ﺔﯾﻟﺎﻋ

,

رﺣﺻﺗﻟﺎﺑ ةددﻬﻣﻟا ﺔﺣﺎﺳﻣﻟا ردﻘﺗ ثﯾﺣ 13.821.179

يأ رﺎﺗﻛﻫ 69

% ﺔﺣﺎﺳﻣ نﻣ

بوﻬﺳﻟا

) 2

ﺔﯾﺑﻬﺳﻟا قطﺎﻧﻣﻟا ﻲﻓ نوﺷﯾﻌﯾ نﯾﯾﻼﻣ ثﻼﺛ برﺎﻘﯾ ﺎﻣ ةددﻬﻣ (

.

ﺻﺗﻟا رﻫﺎظﻣ ﻰﻠﺟﺗﺗ و تﺎﺑﺎﻐﻟا روﻫدﺗ ﻲﻓ رﺣ

ﻷا و ﺔﯾدﺎﺑﻟا قطﺎﻧﻣ ﺔﺋﯾﺑ روﻫدﺗ و ﻲﺿار

ﺔﯾﻋارزﻟا )

بوﻬﺳﻟا (

، و فﺣزو ﺔﺑرﺗﻟا فارﺟﻧا ﺢﻠﻣﺗﻟا و لﺎﻣرﻟا

) 3

. (

) 1 ( ﻲﻠﯾار نﯾﻓﺎﻛ :

مﻟﺎﻌﻟاو برﻐﻟا )

ﻲﻧﺎﺛﻟا مﺳﻘﻟا (

تﺎﻋوﺿوﻣﻟا لﻼﺧ نﻣ ةرﺎﺿﺣﻟا ﺦﯾرﺎﺗ رﺗ ،

: بﺎﻫوﻟا دﺑﻋ يرﯾﺳﻣﻟا

ﻫ يزﺎﺟﺣ ﻊﯾﻣﺳﻟا دﺑﻋ،دﻣﺣﻣ ددﻌﻟا،ﺔﻓرﻌﻣﻟا مﻟﺎﻋ،ىد

97 تﯾوﻛﻟا ،بادﻵاو نوﻧﻔﻟاو ﺔﻓﺎﻘﺛﻠﻟ ﻲﻧطوﻟا سﻠﺟﻣﻟا،

, ص 174 .

) 2 ( ص ، قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ، ءﺎﻣﺳأ قازر 57

.

) 3 ( دﻣﺣأ ﺔﺣﻠﻣ ,

قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ,

ص

61 ,

62 .

(14)

276

رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ رﺣﺻﺗﻟا بﺎﺑﺳأ عﺎﺟرإ نﻛﻣﯾ و ﺔﯾرﺷﺑ ىرﺧأ و ﺔﯾﻌﯾﺑط بﺎﺑﺳأ ﻰﻟإ

:

1 ﺔﯾﻌﯾﺑطﻟا لﻣاوﻌﻟا − :

لﺛﻣﺗﺗو ﻲﻓ

:

أ - ﺔﺋﯾﺑﻟا فورظ ﻲﻓ بذﺑذﺗﻟا :

، رطﻣﻟا ﺔﺻﺎﺧ و ذإ

ﺗ ﺔﯾﻣﻛ ﺔﻠﻗ لﺛﻣ رﺎطﻣﻷا

ﻟا ﺔطﻗﺎﺳﺗﻣ ,

و ﺧﺑﺗ تﻻدﻌﻣ عﺎﻔﺗرا أ يرطﻣﻟا مﻛﻟا قوﻔﯾ يذﻟا دﺣﻠﻟ ﺎﻫر

ةرﻫﺎظ ثودﺣﻟ ةدﯾؤﻣﻟا لﻣاوﻌﻟا دﺣ

رﺣﺻﺗﻟا ,

طوﻘﺳ ةرﻫﺎظﻟا ﻩذﻫ ثودﺣ ﻰﻠﻋ دﻋﺎﺳﯾ ﺎﻣﻣ و رﺎطﻣﻷا

ﺔﻠﯾﻠﻘﻟا ﻲﻓ تﺎﻗوأ ﺔﺑذﺑذﺗﻣ

ﺔﻧﺳ نﻣ ﻰﻟإ

ىرﺧأ , بذﺑذﺗﻟا اذﻫ يدؤﯾ و ﻰﻟإ

ﺎﻬﺗﯾﺳﺎﺳﺣ ةدﺎﯾز و ﺔﯾﺋﯾﺑﻟا مظﻧﻟا رارﻘﺗﺳا مدﻋ

رﺣﺻﺗﻠﻟ .

كﻟذﻛ , سﺎﺑﺣﻧا تارﺗﻔﻟ ﺔﻓﺎﺟﻟا قطﺎﻧﻣﻟا ضرﻌﺗﺗ دﻗ رﺎطﻣﻷا

تاوﻧﺳ ﻊﺿﺑﻟ رﻣﺗﺳﺗ دﻗ و

ﺔﻠﺻﺗﻣ ,

ﺔﺻﺎﺧ و ﺔﯾﺟوﻟوﯾﺑﻟا ﺔﻗﺎطﻟا روﺻ رﯾﻣدﺗ ﻲﻓ فورظﻟا ﻩذﻫ مﻬﺳﺗ و اذإ

ﻩذﻫ تﻧﺎﻛ

ﻟﺎﺑ ﺔﻣﺣدزﻣ قطﺎﻧﻣﻟا ﺔﯾوﻋرﻟا و ﺔﯾﻋارزﻟا ﺎﻫدراوﻣﻟ طرﻔﻣ فازﻧﺗﺳﻻ ضرﻌﺗﺗ و نﺎﻛﺳ

, ﺎﻣﻣ

يدؤﯾ ﻰﻟإ ﻊﯾرﺳ لدﻌﻣﺑ ﻲﺋﯾﺑﻟا ﺎﻬﻣﺎظﻧ روﻫدﺗ ,

ةدﻬﺟﻣﻟا قطﺎﻧﻣﻠﻟ رﺣﺻﺗﻟا ةرﺋاد ﻊﺳﺗﺗ و .

ب - حﺎﯾرﻟا ﺔﻛرﺣ نﻋ ﺞﺗﺎﻧﻟا لﺎﻣرﻟا ﻲﻘﺳ :

نإ يدؤﯾ ةدﯾﻌﺑ تﺎﻓﺎﺳﻣ رﺑﻋ لﺎﻣرﻟا ﺔﻛرﺣ ﻰﻟإ

ضﻌﺑ ﻲﻓ روﺧﺻﻟا ﺔﯾرﻌﺗ نﻛﺎﻣﻷا

, طﻐﺗ و ﻲﻓ لﺎﻣرﻟﺎﺑ ىرﻘﻟا و تﺎﺣاوﻟا ﺔﯾ نﻛﺎﻣأ

ىرﺧأ ،

ءارﺣﺻﻟا مدﻘﺗﺗﻓ ءازﺟأ لﺗﺣﺗ و

نﻣ ةدﯾدﺟ ﻲﺿارﻷا

ﺔﯾﻋارزﻟا ءارﺿﺧﻟا .

ج - إ تﺎﺑﺎﻐﻟا ﻲﻓ ﺔﯾﻌﯾﺑطﻟا قﺋارﺣﻟا رﺎﺷﺗﻧ :

ﻲﺗﻟا ﺔﯾﻌﯾﺑطﻟا قﺋارﺣﻟا لﺛﻣﺗ عﺎﻔﺗرا بﺑﺳﺑ ثدﺣﺗ

أ ةرارﺣﻟا ﺔﺟرد ﻘﻟا و ﺔﯾﺗﺎﺑﻧﻟا ﺔﺋﯾﺑﻟا روﻫدﺗ ﻰﻟإ ﺔﯾدؤﻣﻟا لﻣاوﻌﻟا دﺣ

ءﺎﺿ ﻲﺗﺎﺑﻧﻟا ءﺎطﻐﻟا ﻰﻠﻋ ,

يدؤﯾ ﺎﻣﻣ ﻰﻟإ

ا و ﺎﻬﺑ ةﺎﯾﺣﻟا رﻫﺎظﻣ ﻰﻠﻋ ءﺎﺿﻘﻟا ءﺎﻔﺗﺧ

عاوﻧأ ﻲﺗﻟا روﯾطﻟا و تﺎﻧاوﯾﺣﻟا نﻣ

ﺔﯾﺎﻬﻧﻟا ﻲﻓ كﻟذ يدؤﯾ و ، تﺎﺑﺎﻐﻟا كﻠﺗ ﻲﻓ شﯾﻌﺗ تﻧﺎﻛ ﻰﻟإ

ﺎﻫرﺣﺻﺗ

) 1

. (

) 1 ( ، دﻣﺣأ نﺳﺣ ﺔﺗﺎﺣﺷ ﺔﯾﻧﺎﻛﺳﻟا ﺔﻠﻛﺷﻣﻟا و ﺔﺋﯾﺑﻟا

ص ،

120 ،

121 .

(15)

277

دﺟﺗ و رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ ضرﻷا ﺔﯾﺳﺎﺳﺣ نأ ﻰﻟإ ةرﺎﺷﻹا ر –

ﺔﯾﺟوﻟوﻛﯾﻻا مظﻧﻟا ﺔﯾﻠﺑﺎﻗ يأ

روﻫدﺗﻠﻟ

ﺑ ﺔﻋرﺳ أ −

دﺣ مﻫأ بﺎﺑﺳﻷا رﺣﺻﺗﻟا ةرﻫﺎظﻟ ﺔﯾﻌﯾﺑطﻟا

) 1

. (

2 - ﺔﯾرﺷﺑﻟا لﻣاوﻌﻟا :

تﺎطﺎﺷﻧ ﺔﺟﯾﺗﻧ رﺣﺻﺗﻟا ﻰﻟإ ﺔﯾدؤﻣﻟا لﻣاوﻌﻟا ﻲﻫ و نﺎﺳﻧﻹا

نود نأ

ﺎﻬﯾﻓ لﺧد ﺔﻌﯾﺑطﻠﻟ نوﻛﯾ ,

لﻣﺷﺗ و :

أ - ﻷا ﻊطﻗ رﺎﺟﺷ

: ةرﺋﺎﺟ ﺔﻘﯾرطﺑ رﺎﺟﺷﻷا ﻊطﻗ ﻰﻟإ نﺎﻛﺳﻟا ﺄﺟﻠﯾ ذإ ,

ﻻ كﻟذ و ﺎﻬﻣادﺧﺗﺳ

دوﻗوﻛ ةرادﻹ

ﻊﯾﻣﺟ لاوﺣأ لﺛﻣ ﺔﯾﻔﯾرﻟا قطﺎﻧﻣﻟا ﻲﻓ ﺔﺻﺎﺧ مﻬﺗﺎﯾﺣ

: و ﺔﺋﻓدﺗﻟاو ﻲﻬطﻟا ةرﺎﻧﻹا

ﺎﻫرﯾﻏو .

ب - رﺋﺎﺟﻟا ﻲﻋرﻟا :

تﺎﻧاوﯾﺣﻟا نﻣ اددﻋ ﻰﻋرﻣﻟا لﻣﺣﺗ رﺋﺎﺟﻟا ﻲﻋرﻟا رﻫﺎظﻣ نﻣ و وأ

ﺎﻋاوﻧأ ﻬﻧﻣ ﺔﻧﯾﻌﻣ و ، ﻪﯾﻓ ﻰﻋرﺗ يذﻟا ﻰﻋرﻣﻟا ﺔﻗﺎط ﻊﻣ ﺎﻬﺋاذﻏ ﺔﻘﯾرط و ﺎﻬﺗﻌﯾﺑط قﻔﺗﺗ ﻻ ﺎ

ﺔﺑرﺗﻠﻟ ﺔﯾرﻌﺗ نﻣ ﻪﺑﺣﺻﯾ ﺎﻣ و ﻲﺗﺎﺑﻧﻟا ءﺎطﻐﻠﻟ ﻊﯾرﺳ رﯾﻣدﺗ كوﻠﺳﻟا كﻟذ نﻋ ﺞﺗﻧ

) 2

. (

لﻣﺣﺗ ﺎﻬﻧﻛﻣﯾ ﻻ رﺋازﺟﻟا بوﻬﺳﻓ رﺛﻛأ

نﻣ ﺔﻌﺑرأ نﯾﯾﻼﻣ سأر

مﻧﻐﻟا نﻣ ,

اذﻫ دﯾزﯾ نﯾﺣ ﻲﻓ

نﯾﯾﻼﻣ ةرﺷﻋ نﻋ ﺎﯾﻟﺎﺣ ددﻌﻟا

) سأر

3

. (

ج - ﻲﻋارزﻟا طﻐﺿﻟا :

ﺎﻬﺗردﻗ قوﻔﺗ تﺎﻋارزﺑ ﺔﯾﻋارزﻟا ﺔﺑرﺗﻟا لﯾﻣﺣﺗ يأ ﺔﯾﺟﺎﺗﻧﻹا

ﺄﺟﻠﯾ و ،

رازﻣﻟا أ ﻰﻠﻋ لوﺻﺣﻟا دﺻﻗ كوﻠﺳﻟا اذﻬﻟ نوﻋ ةدودﺣﻣ ﺔﺣﺎﺳﻣ ﻲﻓ لوﺻﺣﻣﻟا نﻣ ﺞﺗﺎﻧ رﺑﻛ

) 4 ( ,

فﺿ ﻰﻟإ ﺔﺋﯾﺑﻟا ﻰﻠﻋ ﻲﻧﺎﻛﺳﻟا طﻐﺿﻟا و ، ﺔﯾﻣﻠﻌﻟا رﯾﻏ فرﺻﻟا و ﻲﻋرﻟا قرط كﻟذ ,

و يدﻌﺗ نﺎﺳﻧﻹا ﻠﻋ

تﺎﺗﺎﺑﻧﻟا ﻰ ﺎﻬﺛﺎﺛﺗﺟﺎﺑ

, و ﻰﻠﻋ ﻲﺿارﻷا ﺂﺷﻧﻣﻟ ﺎﻬﻠﯾوﺣﺗﺑ

ﺔﯾﻋﺎﻧﺻ و ﺔﯾﻧﻛﺳ ت

) 5

. (

) 1 ( قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ، نﯾدﻟا ﻲﺣﻣ رﺎﺗﺧﻣ .

) 2 ( أ نﺳﺣ ﺔﺗﺎﺣﺷ ، دﻣﺣ

ﺔﯾﻧﺎﻛﺳﻟا ﺔﻠﻛﺷﻣﻟا و ﺔﺋﯾﺑﻟا ص ،

115 ، 116 .

) 3 ( ص ، قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ، ءﺎﻣﺳأ قازر 58

.

) 4 ( أ نﺳﺣ ﺔﺗﺎﺣﺷ ، دﻣﺣ

ﺔﻠﻛﺷﻣﻟا و ﺔﺋﯾﺑﻟا ا

ﺔﯾﻧﺎﻛﺳﻟ ص ، قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ، 116

.

) 5 ( ,

www.wikipidia.org ،

29 -

04 -

2008

،

15:15

.

(16)

278

3 - 3 ﻲﺟوﻟوﯾﺑﻟا عوﻧﺗﻟا روﻫدﺗ :

رﯾﻏ ، ﺔﻣﺎﻬﻟا ﺔﯾﺗﺎﺑﻧﻟا و ﺔﯾﻧاوﯾﺣﻟا دراوﻣﻟﺎﺑ ﺔﯾﻧﻐﻟا نادﻠﺑﻟا نﻣ رﺋازﺟﻟا دﻌﺗ نأ

فرﻌﺗ دراوﻣﻟا ﻩذﻫ

كﻟذ ﻊﺟرﯾ و ، ارﻣﺗﺳﻣ اروﻫدﺗ ﺎﺳﺎﺳأ

ﺔﯾﻌﯾﺑطﻟا دراوﻣﻟا ﻰﻠﻋ ﺔﻔﻠﺗﺧﻣﻟا طوﻐﺿﻟا و ﻲﻓارﻐﻣﯾدﻟا وﻣﻧﻠﻟ

ﺎﻬﻧﻋ بﺗرﺗﯾ ﻲﺗﻟا فﻼﺗإ

ىوﺄﻣ يدؤﺗ ﻲﺗﻟا ﺔﯾﺋاذﻐﻟا ﺔﻠﺳﻠﺳﻟا عﺎطﻘﻧا ، تﺎﻧاوﯾﺣﻟا ﻹا ﻰﻟإ

ضارﻘﻧ

نﻣ رﯾﺑﻛ ددﻌﻟ ﻲﺟﯾردﺗﻟا عاوﻧﻷا

و ﻊﺑﺿﻟا و دﻬﻔﻟﺎﻛ ﺔﯾﻧاوﯾﺣﻟا دﺳأ

ةﺎﻬﻣﻟا و سﻠطﻷا ﻐﻟا

لاز ...

ﺦﻟا

) 1

. (

زﺟﻟا كﻠﺗﻣﺗ و رﺋا

540 نﻣ ﺔﻟﻼﺳ بﺎﺷﻋﻷا

و ، 646 نﻣ ﺔﻟﻼﺳ بﺎﺷﻋﻷا

نوﻛﺗﯾ و ، ﺔﯾﺑطﻟا

نﻣ يرﺣﺑﻟا ﻲﺗﺎﺑﻧﻟا عوﻧﺗﻟا 600

ﻩذﻫ ضﻌﺑﻟ و ، ﻲﺑﻠﺣط عوﻧ عاوﻧﻷا

ﺔﯾﻣﻫأ ﺔﯾدﺎﺻﺗﻗا ةدﺋﺎﻓ و ,

ﺔﻓﺎﺿإ ﻰﻟإ

عاوﻧأ ىرﺧأ روطﻌﻟا ﺔﻋﺎﻧﺻ ﻲﻓ ﺔﻠﻣﻌﺗﺳﻣﻟا تﺎﺗﺎﺑﻧﻟا نﻣ ,

ﻰﻟإ ﺎﺑﺎﻐﻟا بﻧﺎﺟ ت

. ﻻإ نأ

ﺗﺎﺑﻧﻟا ءﺎطﻐﻟا اذﻫ نﯾﯾﺿﺎﻣ نﯾﻧرﻗ ذﻧﻣ ﺞﺗﻧﺗ تﻧﺎﻛ ﻲﺗﻟا ﺔﯾرﺋازﺟﻟا تﺎﺑﺎﻐﻟﺎﻓ ، رﺎﻣدﻟﺎﺑ ددﻬﻣ ﻲ

9.3 رﺎﺗﻛﻫ نوﯾﻠﻣ تﺣﺑﺻأ

ىوﺳ ﺞﺗﻧﺗ ﻻ موﯾﻟا 5

ﯾﯾﻼﻣ رﺎﺗﻛﻫ ن ,

طرﻔﻣﻟا يرﻟا بﺑﺳﺑ كﻟذ و و

ضرﻌﺗ

رﺎﺟﺷﻷا ، ﻊطﻘﻠﻟ

ذإ ﻊطﻗ تﺎﯾﻠﻣﻋ عﺎﻔﺗرا ظﺣوﻟ رﺎﺟﺷﻷا

ﻪﺑ صﺧرﻣﻟا رﯾﻏ

) 2

. (

) 1 ( دﻣﺣأ ﺔﺣﻠﻣ ص ، قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ،

49 .

) 2 ( ص ، قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ، ءﺎﻣﺳأ قازر 58

.

(17)

279 3 - 4 ﺔﻗﺎطﻟا ﺔﻠﻛﺷﻣ :

رﺻﺎﻧﻌﻟا نﻣ رﺿﺎﺣﻟا تﻗوﻟا ﻲﻓ ﺔﻗﺎطﻟا رﺑﺗﻌﺗ ﺔﯾﺟﯾﺗارﺗﺳﻹا

برﺣﻟا و مﻠﺳﻟا ﻲﻧﻣز ﻲﻓ ﺔﻠﻋﺎﻔﻟا ,

و ﺔﺻﺎﺧ ﺎﻧﻧأ

ﺎﻧﺣﺑﺻأ ﻪﯾﻓ تﺗﺎﺑ رﺻﻋ ﻲﻓ

ﺔﻟﻵا ا دراوﻣﻟا نﻣ ﺔﻗﺎطﻟﺎﻓ ﻲﻟﺎﺗﻟﺎﺑ ، مدﻘﺗ لﻛﻟ زﻣر ﺔﻣﺎﻬﻟ

ﻹا ﺔﯾرﺷﺑﻟا ﻊﯾطﺗﺳﺗ ﻻ ﻲﺗﻟا ﺔﻗﺎطﻟا ردﺎﺻﻣ صﻘﻧ رﺑﺗﻌﯾ مﺛ نﻣ و ، ﺎﻬﺗﺎﯾﺣ ةرﯾﺳﻣ ﻲﻓ ﺎﻬﻧﻋ ءﺎﻧﻐﺗﺳ

ﺔﺋﯾﺑ يأ ﻲﻓ وأ

ةردﻘﻟا ىدﻣ نﯾﺑ ﻊﻣﺟﺗ ﺔﺟودزﻣ ﺔﻠﻛﺷﻣ ﻲﻫ و ، ةرﺻﺎﻌﻣﻟا ﺔﯾﺋﯾﺑﻟا تﻼﻛﺷﻣﻟا نﻣ ﺔﻟود

ﺔﻗﺎطﻟا رﯾﻓوﺗ ﻰﻠﻋ ﺔﻬﺟ نﻣ ثوﻠﺗ نﻣ ﺔﻗﺎطﻟا ردﺎﺻﻣ ﻪﺛدﺣﺗ ﺎﻣ و ، ﺔﯾﺣﺎﻧ نﻣ

ىرﺧأ .

ﺗ و ردﺟ ةرﺎﺷﻹا ﻰﻟإ

نأ ﺔﺛﻼﺛ ﻲﻓ روﻠﺑﺗﺗ ﺔﻗﺎطﻟا ﺔﻠﻛﺷﻣ دﺎﻌﺑأ

ﻲﻫو ﺔﯾﺳﯾﺋر :

1 . رﯾﺛﻛ ﻲﺗﻟا ﺔﻗﺎطﻟا كﻼﻬﺗﺳا تﻻدﻌﻣ دﯾازﺗ ﺗ ﺎﻣ ا

ﺔﯾﻣﻧﺗﻟا و ﺔﺋﯾﺑﻟا بﺎﺳﺣ ﻰﻠﻋ نوﻛ .

2 . ﻌﯾ ةددﺟﺗﻣﻟا رﯾﻏ ردﺎﺻﻣﻟا ﻰﻠﻋ رﺿﺎﺣﻟا تﻗوﻟا ﻲﻓ ﺔﻗﺎطﻟا رﻓوﺗ دﻣﺗ ,

ضرﻌﻣ ﺎﻬﻣظﻌﻣ ﻲﺗﻟا و

ارﺗﺗ ﺔﯾﺳﺎﯾﻗ ةرﺗﻓ ﻲﻓ بوﺿﻧﻠﻟ نﯾﺑ حو

) 40 و 100 ﺎﺑﯾرﻘﺗ ﺔﻧﺳ (

ﻲﻓ لﺛﻣﺗﺗ و ، :

، يرﺟﺣﻟا مﺣﻔﻟا

ﺔﻌﺷﻣﻟا داوﻣﻟا ، ﻲﻌﯾﺑطﻟا زﺎﻐﻟا ، طﻔﻧﻟا .

3 . ﺔﻣدﺧﺗﺳﻣﻟا ﺔﻗﺎطﻟا مظﻌﻣ ﺔﺋﯾﺑﻠﻟ ﺔﺛوﻠﻣ ﺔﻗﺎط ﻲﻫ

) 1

فﺿ ، (

ﻰﻟإ كﻟذ نأ رﻫﺎظﻣ فﻠﺗﺧﻣ

ﺔﻋﺎﻧﺻﻟا نﯾأ

ﺔﯾﺋﺎﯾﻣﯾﻛﻟا تﺎﻋﺎﻧﺻﻟﺎﻛ ﺔﻗﺎطﻟا كﻼﻬﺗﺳا مﺗﯾ ,

ندﺎﻌﻣﻟا ﻊﯾﻧﺻﺗ و ,

ﺣﻣ و دﯾﻟوﺗ تﺎط

ﺔﻣﻼﺳ و ﺔﺣﺻ ﻰﻠﻋ رﺛؤﺗ ةرﯾطﺧ تﺎﯾﺎﻔﻧ دﻟوﺗ ﺔﯾﺋﺎﺑرﻬﻛﻟا ﺔﻗﺎطﻟا نﺎﺳﻧﻹا

) 2

. (

مﺟﺣ و كﻼﻬﺗﺳا ىوﺗﺳﻣ نﺎﻛ دﻗ و جﺎﺗﻧإ

ﻲﻟﺎﺗﻟا وﺣﻧﻟا ﻰﻠﻋ رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ ﺔﻗﺎطﻟا :

* مﺟﺣ جﺎﺗﻧإ مﺣﻔﻟا 26 ) ﺔﯾوﺋﻣ ﺔﺑﺳﻧ (

مﺣﻔﻟا كﻼﻬﺗﺳا ىوﺗﺳﻣ ، 664

) فﻟأ نط . (

* مﺟﺣ جﺎﺗﻧإ ﻟا زﺎﻐﻟا ﻲﻌﯾﺑط

2.825 مﺟﺣ ، بﻌﻛﻣ مدﻗ

إﺗﻧ ﺎ ج نﻣ ءزﺟﻛ ﻲﻌﯾﺑطﻟا زﺎﻐﻟا

ﻲﻟﺎﻣﺟإ ﺔﻗﺎطﻟا ﻲطﺎﯾﺗﺣا

1.4 ) ﺔﯾوﺋﻣ ﺔﺑﺳﻧ . (

* مﺟﺣ جﺎﺗﻧإ مﺎﺧﻟا لورﺗﺑﻟا 555.430

فﻟأ لورﺗﺑﻟا كﻼﻬﺗﺳا ىوﺗﺳﻣ ، مﺎﻋ لﻛﻟ لﯾﻣرﺑ

76.337 .

* ﻲﻟﺎﻣﺟإ ةدﻟوﻣﻟا ﺔﯾﺋﺎﺑرﻬﻛﻟا ﺔﻗﺎطﻟا

24 طاو وﻠﯾﻛ رﺎﯾﻠﻣ /

ا ىوﺗﺳﻣ ، ﺔﻋﺎﺳﻟا كﻼﻬﺗﺳ

ﺎﯾﻠﺣﻣ ءﺎﺑرﻬﻛﻟا 21.6

ﻠﻣ طاو وﻠﯾﻛ رﺎﯾ /

ﻹا لدﻌﻣ ، ﺔﻋﺎﺳﻟا نﻣ درﻔﻠﻟ يوﻧﺳﻟا كﻼﻬﺗﺳ