معوقات استخدام تكنولوجيا المعلومات والاتصال في العملية التعليمية من وجهة نظر أساتذة عينة من الجامعات الجزائرية

(1)

ا

ا ل

او ت

ا

ما

ا ت

ا ا ت

ا ة أ و

ّٰ ا أ  د أ / ن إ ن ز  ا : ما ا ت إ ار ا ه ف ت ا ا ا ا ا ا ت ا ا ةد ة ا ل او ا ا ت ا ة أ و ر ا و ؛ إ ار ا رأ ةر ل او ت ا ما ا ت نأ ب أ تر ؛( و د ، ، ارد ر ،يراد و ) ا ا % ، % ، % و % ؛ ا ت ا ه ب ر ا ا ةد % ل او ت ا ما ا و ةد ج :ل ا رو ا إ ا ا - ا ت ا ج او ل ا ل - ا ت ا ج - ار و نا ا ا ا ا ا او ا م ا ا ت ا : ت ا ، ا ا ،ل او ت ا ا ا ،ت ا ، د ا

Obstacles to the use of ICT in the educational process From the point of view of sample professors from Algerian

universities Abstract:

This study aims to identify barriers in the use of information and communications technology on the quality of education in Algerian higher education institutions from opinions of teachers. The study found that barriers for the use of information and communications technology are centered in four areas (regulatory and administrative, programming,

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

 أ ذ ة ة – ب -  ذ أ ة ا ا –

(2)

human, hardware and software), with the following estimated percentages

28 2%, 36.9%, 40.7% and 48.4%, with a total negative impact of 68.3% e on the quality of education.

Also, it is necessary to adopt the use of ICT to improve the quality of higher education by:

- Training in the use of new technologies. - The treatment of imbalances.

- Conduct ongoing assessment and ongoing monitoring of develop-ments in this area.

Keywords: information technology and communication, higher

education, constraints, Algeria.

: ا او ا ر او م ا أ ا ا ا ت ا ح ، ا ا ا ا او ر ا ، ا ، د ا و ا ل و آ ى ج ت ت إ ا ا ا تار او نأ ا ا نأ إ ؛ د ن و ا ا ل او ت ا ر ا ا تار ا ه و ا ا ا ا د ا ت ا ت ا م ل حو لا ا ا ل او ت ا ما ا ت ا ا ت ا ة أ و ا ا ةد نود . ح لؤ ا ا ا ت ؤ ا ا : ؟ ا ا ت ل او ت ا رود ت ل او ت ا ما ا ت ؟ ا ا ت ل او ت ا ما ا ت ا ا ا ت ا ا و ا ؟

(3)

: ار ا فا أ : ار ا فا أ أ ا ا ت ل او ت ا رود ف ا ى ل او ت ا ما ا ت ف ا ا ا ت ت ا ه ة ا و : ار ا أ : ى أو أ ار ا أ  : ا ا او تا ا ا ا ،ل او ت ا  ا ا ا ا س : ت ا ما ا ت ا إ رو ج ا و ؛ ا ا ت ل او ل ا أ او ة ا تا ا : ار ا ا إ ار ا ؛ او ا ا ار ا ت ا : ا رو  لو ا ر ا : ا ا ل او ت ا  ا ر ا : ى ل او ت ا ما ا ت ا ا ا ا ت ا ا ل او ت ا :لو ا ر ا م ا نإ ذإ ؛ ن و ةرو ا د ا نأو ا ا ت ل او ت ا د هر ق ا ، د ا إ د ا ل : ا ر ا ا : وأ ل او ت 1 ل او ت ا ف ا ا ت او ت ا ت ا ٰ ّ ا و ل ا" : ت ا وأ ت ا

(4)

ا تا ا ما ذو و ا ا ،ت ا و ا و او ا 1 Haag و O’brien ا م ا أ ت ا : او ا ا درا ا ن م " ا ت او ت ا ،ت ا ، ا درا ا ،ت ا ،ة ا ا م ا ا و ا ة ا ت ا م "ت دا ا و و ا تاود ا ت ا او ى ت ا ا ر ا أ ا و ،ت ا و ت او دا او ت او ت 2 2 ا ا ل او ت ا م ا ع ا ل او ت ا ا ا ا ؛ ة و ح أ ،ت ا لوا ،ع ا ، ا ا ا ل او ت ا و ا او ا ،ةر ا ، ا ت ا ج و ا ت ا و و ا ب ا ة أ ا ل 3 ذإ ل م : ا ل او ت ا ، ف م او ،ت او ت ا ت او ا و ، ن ت ا و ع ا ، و ا ا ا ا ا ت ، ا ا ،ت رو ا ،ت ا ،ت ا ا ، و ا ا ، ا ا ، ا ا ، ا ا ، و ا ا ، ا ت ا ، و ا ا ، ا ا ار ا ل ا ، ا تا ا ، ا ،ةد ا ا ، ا ا ، ا ، ا ن ا ا ا ا ، ا صا ا 4

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

، ا ت ا ةرادإ ط ، ، ا اراد ، 1 ، 2009 ص ، 19 -1 ، ا م ى ا درا او ا ا ت ا م ا ا ، ، ، راد ا ا ا تار 2011 ص ، 9 -2 3 ،يد ا د ا ا عو ت او ت ا رود ا ق ا ا ا ، در ا ا سرا ا ا تار ا ا ، 3 د ا ، 5 ، 2012 ص ، 93 1 - ، ز ا ا ا دا ا ل او ت ا ت ،ي ا ر ا ا و ا ا ل او ت ا ما ا ل لو

(5)

ي ا ا " : ا ا ل او ت ا و ،ب ا ة أ ما ت ا و ،ع ا ، ز ا و ا ا ت او ت ا و ا ا درا او د ا تاود ا ت ا و ،نا ا ، " ت ا ا 1 3 - ل او ت ا ما ا ت ت ى ا ا ا ا ل او ت ا ما ا ت ت ا ر ا و ،ب أ ة 2 : 1 3 او ا ا : ، ا إ ، ا ،ت د ا  ب ا ة أ ،ب ا ع ت ا ا ء أ ا و .  ا ا ن أ ع را .  دا ا ا ا م .  ا ا تا ت ا .  ا ت ا ار م ا ب ا ة أ ر  ادر وأ ا ا ت ا ء .  ا ة ا ت ا . 3 2 يراد او ا ا درا ا ،ص ا ر ، ا ا لو ، ا هرو : ذ ا ا ن ؛ةراد ا دو  ا ت ر ا وأ و ا تار ا ا  را ا ا ا ما ا

ــــ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

، ، ا ا 2007 ص ، 6 2 - ، ا ل او ت ا ج د ا ا ا ، ا درا ا ا ،ط ا ، ا ا 2012 ص ، 12 3 - ، ،ل ا ا ل ا ط ،ن ، ز او ا راد 1 ، 2008 ص ، 283 -284

(6)

 ا ا ل او ت ا ما ا ر  ل او ت ا ما ا ا 3 3 ي ا ا  ا ا ا ل ا  ارد ذ ا ن نأ ب وو إ ا ا ا ا و ا .  ر م ا ا ما ا ة ا ف و إ م ا م يد ا ه نأ وأ ، ر ا ا ا ا ء ا ذ.  ر أ ن ا ا ا ما ا ا .  ا ا ا ما ا ا . 3 4 ا ا  ا ل او ت ا ما ا إ ا ا ا  ل او ت ا ما ا إ ا ا ل ا ء ا ا 3 5 ار ا ر ا  ر او ل او ت ا ما ا مؤ د و م ار ا  و ا تار او ا ا ا م  ار ا ر ا ا  ار ا ر ا 1 ما ا ب ا ه ت ا ا ف ا ا ا ل او ت ا :ة ا و ا ا و ا ا

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 Yalande Petit. comparaison entre l’enseignement Presentiel et

l’enseignement virtuel pour l’apprentissage de l’accord des mots tout et même. Mémoire de Maitrise en linguistique. université du Québec Montréal.

(7)

) ا 1 ا ما ا ت :( ا ل او ت ا ر ا ا دا إ : ى ل او ت ا ما ا ت : ا ر ا ا ا ا ا ت ت ى ل او ت ا ما ا ت نإ ا ؛ ت او ت تاذو ةد و ة ا ت ا ا ة ا فا ا و وأ ا ل ا ا ا ا ا ا ا نود : ا ت ر ا  ما ا ت إ د تاذ ا ا ةد و أ ل او ت ا ر ا : وأ ا را : ا ا ةادأ ء ا ط ا أ ، ار او ا ر ا ،(ن ا) ار ا ،ن ا ن ا ا تاود ا ا و و ار ا ر ا 1 - : ا ر ا ت ار ا ت ا ، ،ة ، ( و و ، ) ا ا ا ت و ، ا ا م ا و ،ساد ،ة ا ،نا ما ا ل او ت ا ت راد و ت د ت و ت ار ا ر ا ت

(8)

م ا و د ا . ءا إ ا ار ا ر ا و ت ا ما ا ار ا ار ا و ؛ت ا ا ا ةد ل او ه م ه ا ا ة ا ت ا ل و ا ر ا 2 : ار ا ر ا ت ا ءا وأ ا ا ار ا ا ) بر اد 10 -5 -2013 إ 12 نا 2013 ، ( أ ة ا ا اد و ن ا ء ا نا ) 2013 سر إ 2014 ءا ا ز ا ،( سر ) 2014 إ 2014 ع او ز أ بر ( أ تار ا اد ذإ او ز ا ة ي إ ) أ رأ بر 2015 ( 3 - : و ار ا ر ا و ا س ار ا ع نإ فا ا ءارآ ي او ةد ا اد ر ا ار ا ا ا فا ا ا أ إ ، ر و او ء ا نود ا ا ت ا و ت ا ة ا بر د 48000 ةد ذ أ ا ا ل 2014 / 2015 ) ا ه ب ر ا د ء و ت 45000 ل ذ أ 2013 / 2014 1 ( ا د أ ةد ز ع ا ، و او رو ن ا ز 481 د ا ن ا 75 ن رو ا ت إ م ا م ما ا م ا و ر ا ا ه ل ا ا ا ا إ إ د د ،ن ت ور د ،ن ت را ا تد او ب ة ا 380 -381 :ن ا : ا ن ا ار ص ع و ا ت و د ا أ ة ا بر اد ا ا إ ا ؛ ا هر و ل او ت ا : او ز ا

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - ا او ا ا ةرازو

(9)

1 - :ن ا ى ا تاذ ا ، او ا او ا ا ) أ ذو ا و ا ا ت وو ت ا ل (ت ا 2 - :ن ا ا ن ا ا : أ . ا ق ا :( ا) ي ر ن ا ت ا ا ة ا يوذ ا ف ا ق د او ة ا 20 ا ت ا ذ أ ( ا ، أ م إ ،د ا) ت و او ذو ؛ إ ا ى و و رد ، ا تا ا أ ل ارآ ءا ا ءارآ ء و ح ا ا إ ار ا رو ةد و ف و تار ا و ن ا ت تار ا ا ق ا ق ب : ا تا ة ق ا ى ت رد ط ر ا ة ا و ة ا ه إ ي ا ل ا ا ا ا أ ت ردو ل 1 ا ا ق ا ب ا و تا ة ط ر ا ت ب ل ت ل ا ر او ا ن ا تا ة ن ط ر ا ب و ا ا ما ذو إ ي ا ر ا ر او " م ا را إ " ا م ا 22 ) 2 spss22 ا إ ا و ( ق ن ا تا اد . ا ق ا ج ى ي ا ةاد ا ق أ ا ق ا ت ل ط را ى و ، إ ل ا ةاد ا ا فا ا

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ، ا ا site.iugaza.edu.ps/nbarakat/files/2010/02/7.doc ر ر ز ، 22 / 11 / 2014 2 ةد ب ا ا abdelwahabgouda.ahlamontada.com/t11-topic ز : ر ر 25 / 06 / 2014

(10)

ا ت ا ر ار ا 1 ا رو نأ ا ذإ د ى ا ر ا ) 0 01 ا ا ق ا ر ن ا نأ ،( ا ت : ر ا ى س ق ا ا ت نأ ، د ا ما ء و أ اذإ ا ا أ ت ا ا و ، تا ة إ ل ا ت ا نأ ا ،ق ا 0 8 أ وأ 2 ا و ؛ل خ و أ نأ ا ا ا ا ق ا نأ ن ا ن و ، ز ا ر ن ا ن و و ن ا ن ا ت و ق ر او ار ا أ او ا ا ا تاود ا : ن ا م ا ما ا إ و ت ا ض ا م ) spss22 Minitab16 ( ا ا ، وو ة ا ا او ا ل ا و ا ت ا و ا ا تا 1 -:م ا س ا ما ا س " ت إ ا " ا ت ر ا أ تار ا 1 ة ا رد دأ و إ و 5 ة ا رد ا و 2 -:م ا ا ا و ا ا ر ،د أ ي ا او ا ا ر ا ا ضو و أ ، ا ا او ة ا ه ب أ إ ل ا ا ة م ا ص او 3 ض ا ا ا و

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ن ا ،ا ا : ا ا .iugaza.edu.ps/melfarra/files/2010/02 ر ز : ر / / 2 - ،يو ا د د ز ن ا ء ا ا ا ا ا تاودأ ، ، ،حا ا ء أ ، ا ط 2 ، 2010 ص ، 97 3 ا ا ، : http://vb.mediu.edu.my/showthread.php?t=13486 ر ز ، : ر 17 / 12 / 2013

(11)

تا ا ط ر ا إ ج ا ت او ت ء ا إ ا ا ى أ و ، ا ا (ص ا إ م ا ) 1 3 : ا ت ا ت ا ما ا ار ا فا أ ) ا ا د ا را ا ، ( ا را ا : ار ةد و ل او ت ا ما ا ت ا ا ا ت ا ت ا ا ى د إ إ ق ا ةد ( ار ا ر ا ، راد او ا ، او د ا ، ا) ل او ا ا و ا ا ا ذ جو ز ا تاءا ا أ ح ا ت وأ ) 2 ( ت او ا ا ةد ا : ر ا ما ا دا إ : minitab.16 ا ا ل ت ك نأ ا ةدرا ) OBC ( ا ا ةد ل او ت ا ا ا ) QA ( : ا د ا ا و ،

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ، ا ا http://rs.ksu.edu.sa/68020.html : ر ر ز ، 18 / 01 / 2014 1

(12)

ت ة او ة و ةد ز إ ل او ت ا نودو را ا ا ةد ض ا 1 54 ، ل او ت ا ما ا ت ا ةر ا نأ ا ل ب ةر ا ا 68 3 % ا ا ا ا و ؛ ا ه ه ل و ا ا ةد ر : ا ا إ د تاذ ا ةد و إ ل او ت ا ما ا ت ا ت ا ت ا ا ى و ل او ما ا إ ا ا ةد Minitab16 ا أ ي ا ): ا ا ه دأ ا ا QE ، ا ا ةد OH ، ا ت ا OPL ، او د ا ت ا ORA ا ت ا ، راد او OC ( ار ا ر ا ت ) ا 2 :( ا ةد و ل او ت ا ت ا ما ا Minitab16 ( ر ا ما ا دا إ : minitab.16 QA=-1.54 OBC+9.91

(13)

ت ك نأ ا ةدرا ا ا ل ا ، و ا ا ةد ل او ت ا ا : ا د ا تو ت ا ه ةد ض ا ا ت ا ة او ة و ةد ز را ا ا 0 407 او د ا ت ا ة او ة و ةد زو ، را ا ا ةد ض ا إ يد 0 484 ة او ة و ةد زو را ا ا ةد ض ا إ يد راد او ا ت ا 0 282 ، ض ا إ يد ار ا ر ا ت ةد ز أ هرا 0 369 او د ا ت ا ن ا ة ا ءارآ ا ا ةد و ا ت ا ا ا ةد ا ا ا راد او ا ت ا ا و ار ا ر ا ت ما ا ت ا ةر ا نأ ا ل ب ةر ا ا ل او ت ا 68 5 % ا و ا ا ه ل و ا ه ا ا ا ر ا ا ا لو ا : )لو ا 1 ا ر ا :( ا ا ةر ا ا ا ا إ د تاذ : أ ل او ت ا ما ا ت ا ا ةد و 68 5 % را ا ا ا ما ا ت ا إ د وذ ا د و ا ا ةد و ل او ت ا 0 407 او د ا ت ا إ د وذ ا د و د و ل او ت ا ما ا ة ا 0 484 QE=-0.407OH-0.484OPL-0.282ORA-0.369OC+9.91

(14)

راد او ا ت ا إ د وذ ا د و ا ةد و ل او ت ا ما ا 0 282 ار ا ر ا ت إ د وذ ا د و ا ا ةد و 0 369 ر ا ا دا إ : : إ ار ا أ ت ا ما نأ : ر ت رأ ت ا ا ا ا ل او إ ار ا و ، ار ا ر ا ، راد و ، و د ، ء م ت او ت ا ت ا ه ن ا ا ا م إ ذ نأ ا و ، تو أ ب ا م ا و يأ ا ا ا إ إ ،ى أ ا ةر ا ت ا و ذ ة ا م و ت ا ت ا ت : أ ت إ ا ا ةد ج ا و ل او -ا م-ا ص ا ا وو ا ت ا ما ا ة تارود ل او ل ا تار ا ا ةرو ة ا ما ا ا ل او ت ا و و ل او ت ا -ا -ا ء إ تار إ) ا ا ( ذ ا ا و ؛ ا ل ا ا ا ا ا ر ل إ ا و را و -ار ا ه ا ةرو ا و ت ل او ت ا او أ

(15)

ذ ا ت ا ، ر ا ،تا ا ا ما ا ا لو ش ت و -و ا ا ر -ا ل -ا ف ة ة و ذ فا ا وأ يأ أ ت ا ا ر ا ا ا ا ا ل او ه ما ا ةراد ا ف ةدارإ ت ا ر إ ء إ ا ا ج د ل ا ة ا ا ت ا ر ءا إ ا تار ا ة او ا ا ل او ت ا نا ا و ت ا ل او ت ا ل ا ا ى -ر ا ت ةر و ت ءا و ر ب ا ، و ا ةر ا : ا ا ةرو أ : ا ا 1 ، ا ت ا ةرادإ ط ، ، ا اراد ، 1 ، 2009 ص ، 19 2 ، ا م ى ا ا ا ا ت ا م ا درا او ، ، راد ا ا ا تار ، 2011 ، ص 9 3 ،يد ا عو ت او ت ا رود ا تار ا ا د ا ا ا سرا ا ق ا ا ا ، در ا ا ، 3 د ا ، 5 ، 2012 ص ، 93 4 ، ز ا ا ا ت ا ت ،ي ا ر ا دا ا ل او ل لو ا و ا ا ا ما ا ، ، ا ا ل او ت 2007 ص ، 6

(16)

5 - ، ا ل او ت ا ج د ا ا ا ،ط ا ، ا ا ، ا درا ا ا 2012 ص ، 12 6 ، ،ل ا ا ل ا ا راد ط ،ن ، ز او 1 ، 2008 ص ، 283 -284

7-Yalande Petit. comparaison entre l’enseignement

Presentiel et l’enseignement virtuel pour l’apprentissage de l’accord des mots tout et même. Mémoire de Maitrise en

linguistique. université du Québec Montréal. avril 2006. p12 8 -ا او ا ا ةرازو 9 ، ا ا site.iugaza.edu.ps/nbarakat/files/2010/02/7.doc ، ر ر ز 22 / 11 / 2014 10 -ةد ب ا ا abdelwahabgouda.ahlamontada.com/t11-topic : ر ر ز / / 11 -ا -ا ن ا ، ا : ا .iugaza.edu.ps/melfarra/files/2010/02 : ر ر ز / / 12 ،يو ا د د ز ء ا ا ا ا ن ا ط ، ،حا ا ء أ ، ا ا تاودأ ، 2 ، 2010 ص ، 97 13 -، ا ا : http://vb.mediu.edu.my/showthread.php?t=13486 : ر ر ز ، 17 / 12 / 2013 14 ، ا ا http://rs.ksu.edu.sa/68020.html ر ز ، : ر 18 / 01 / 2014