إدارة التغيير القائم على رأس المال الفكري

(1)

126 فر ود / MÂAREF Revue académique

فر ) ود ( ا : د ا م

MÂAREF (Revue académique) Partie : Sciences Economiques

ا ة ا : د ا 23 ) د 2017 ( 12 ème Année -N°: 23 ( Décembre 2017 )

ي ا ل ا سأر ا

ا ةرادإ

د و  : ي ا ل ا سأر م ء ا إ ار ا ه ف ا ط أ و أ و ا ا و ،ه أ و ي ا ل ا سأر و ء ا ي ا رادإ و ا أ أ و ر ا و ا ا ا ا ا ذ ا و ا و را ا ل ا سأر ا ا نأ إ و دا ا و ا اد ي ا و ه ت ا ه ا م ر ا ا ي ا ل ا سأر أ ا ه و ، و ى أ ار و ا و ي Abstract :

This study aims to shed light on the concept of intellectual capital and the main points of disagreement with the traditional capital, and the definition of organizational change and the most important causes of internal and external, and his most important types and how to manage a manner that ensures the organization survive and continue and achieve value . And most important of all is to focus on the change based on intellectual capital within the organization and how individuals deal with him. And has concluded that the

change is based on intellectual capital is the most important despite the lack of direction of most organizations to him but this was merely only a matter of time, and this is reflected in the importance of being more deeply rooted and in order to change all that is traditional in and achieve competitive advantages .

: ا د ا إ ار ا د ا لو ا ت د ا نأ ا ا ا أ ، و ي ا و ةزر ا ا ا د ا ، ا ا ا ا ة ا و ةو ا و ا و س ا ا ا و ،ى ا د ا تاد ا ا ا تاد أ و ا و ا ا ر ا ل ا و ت ا ي ا و ) TIC (

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

 ذ أ ة ة - ب - ذ ا – فر ا

(2)

ي دا ا و ا ا نا ت ا ت و تا ا ه و ا د ا نأ ذإ ، ة أ ي ا سأر تار و فر إ و ا ةرادإ كر ت ا أ ا ، ا ا د ا ل ا و (ي ا سأر ) د ا أ ر ا نأ ا و ،ل أ تا مو نأ ة ار و را او و ر ا زو نأ ا ا ا د ا ل ا د ا و د ا ت ر وأ ت ا د ا ه ا ت ر ا و اؤ ا و ا نأ ا ا س أ ي ا ل ا سأر وأ ا ل أ وأ ت د ا ا ح إ ق ا ل اذإ : ا ا لؤ اد ا ا دا ا و ؟ي ا ل ا سأر ا ا ؟ل ا ت : ا ا ح ا ه -؟ي ا ل ا سأ د ا و د ا أ ي ا ل ا سأر ا ل ا ؟ ا ل سأر إ ا ل ا ا ةرادإ ي ا رو ا ؟ي -؟ ا ه ا ت ا اد ي ا ل ا سأر در : ار ا أ : ا ط ا ار ا أ -ا -ا ةزر -ا ا ا ا أ ا ق رادإ ل ت ةو ا و ا و ل ا ل ةزر أ ؛ة ت ا ت ا ا ا ا رادإ و ا ا نإ ا ل ا (ي ا سأر) د ا أ ا و ةو ؛ ا ا و ا نأ ار ا ه ل إ ا ا ا را ا و ء و ةد ز و ت ا : ار ا ه أ ا ا ا أ و ا ا ما ا ار ا ه ا اد ا ، ا ت أ ا إ ا ا د ا ،ت ا و ا ع ا ا ا ا ا ا ا و ا ا ا ا ة

(3)

: ار ا ا أ و ي ا ؤ ا و ار ا فا ا : ا رو ا ل I -ل ا ت ا ي ا :ي ا ل ا سأر II -ا ةر-ادإ III -ي ا ل ا سأر ا ا I -ل ا ت ا ي ا :ي ا ل ا سأر ا ل ا و فر ا و ت ا أ ا د ا ا و ا درا ر ا ن كر ت ا أ ، أ و ، ة سأر) س ا ر ا يأ ة ا ه أ ،م ا د ا و ل ا ط وأ و ر ا أ (ي ا ا أ و ر ا س در I -1 - :ي ا ل ا سأر م زو و ل ا ا تار ا ع ) د ا ا ع ف أ ، ا ر ا و ت ا ةرادإ ة ةرادإ و ،( ا ه ء ا و را ا و ا ت ا ا ت ا ل ا ا ت ا ه ت ا ا ت ا ، وأ ة تاذ ل ا سأر ، ا ل ا سأر ، د ا ل ا : إ ا ت ا تد ما ا راد و ، ي ا ا م و ، ي ا ا ه ف ا د و ى ك أ إ ي ا ل ا سأر ا و ت ا ل أ نأ و و ا ت ا نأ أ ، اد ء ت ا ت 1 I -1 -1 - :ي ا ل ا سأر ل ا سأ ن ا ا ا ا ا و أ ، ا ا و ،ي ا ا و ، ا ر ا : د -ا و يد ا نو ا OCDE ل ا سأر : ل ا سأر ا ل ا د ا ا " أ ي ا "ي ا ل ا سأر و ( ا) ا 2 -Hansen : تاد ا " أ ي ا ل ا سأر ف ا ا ح ت ا ف ا ا ا ا ا و ء ا إ يد ا ح ا وأ ا ي ا ا و عا ا و ر ا " ا ا تاذ ا را ا 3 ا ةد ا ا ل ا وأ ي ا ل ا سأر نأ و ، ا ل ا را ا م ط

(4)

ق ا زا إ يرو ا ن ل ا و د ا ا ى ا ل ا ا ل ا سأر ا ا ، أ د أ إ اد ا (يرو ا) يد ا ل ا سأر و ي : ا ا لو ا ي ا ل ا سأر س و و ةرادإ ف ) ر لو 01 ل ا سأر و ي ا ل ا سأر ف ا و ا د أ ( ي ا ا ي ا ل ا سأر أر ي ا ل ا س ا س و ي أ س يد ا ت ثا أ ا ا ا ى ا ا ي ا و ل ا ل و ا ت ا ت ا ا / ا :ر ا ، ت ا ، ا ، ا : ا ةرادإ ، ز ا و ا راد ، ،ندر ا ،ن 2007 :ص ، 216 I -2 - :ي ا ل ا سأر ت اد ا ا ت و ا ا و ر او ر ن ءار ا تد ،ي ا ل ا سأر عا أ و ت ا ر ا ه هد ا ف ي ا ا و ،ي ا ل ا سأر ت ترا ي ا ا Stewart : ا ا ي ا و

(5)

ا ) ر 1 ي ا ل ا سأر ت ( :ر ا ، ن ل ا ت ا ةراد ا ت ا ا ط ، 1 ءا إ راد ، ،ن ، ز ا و 2008 :ص ، 133 I -2 -1 - :ي ا ل ا سأر ل ا إ ا ل أ أ ي ا درا ا نإ ا ا و ذ ا ا أ نإ ى ا د " ، ا ا ا "ء ا ج ا و ت ا نأ ا تار ا و تار ا 4 I -2 -2 - : ا ل ا سأر و ، ا ا ت إ و ا ا ا ا ل ا سأر ،ق ا ت ا سأر ع ا ا و و و ا أ اء و ا ا ا ا و ، ر ا ةر ا و ا ل ا ظ أ ء إ ا ا ا و ، ا تاءا إ و ت ا ، ر ا ا ، ا ق ،عا ا ةءا و ا ه و را ا د و ة ا ا ،ء ا ا ل ا سأر ي ا : ن 5 -( ا) ت ا ل سأر Process Capital : و ا ت ا و ض ا و ، ر ا و ،عا ا ت ا ا ا و ا د ا ا ا م ا - ا و ا ل سأر Capital Renewel and Developement

: ا تار ا و ، ا تار ا ي اا ل ا سأر ء ا ا ي ا ل ا سأر ي ا ل ا سأر ا ل ا سأر ا ل ا سأر تار تا تار ا ت عا ا تاءا ق تاد ر ن ا ظ ا ن ن ا ء و نو ا ن ا

(6)

، ر ا ت ا و ، ا ا ق و ، ا و ث ا أ ، ا ا ةر س ا ح ا ا ة ا ت ا و ا ا I -2 -3 - ا ل ا سأر و ،ي ا ل ا سأر ت أ ا ل ا سأر نإ : أ أ ن ا نأ ل ا ت كاردإ ، ا ا أ أ و ، ء و را ا ا و أ ة و و هء را و ة ةرادإ 6 أ ة ا ل ا سأ ا ن و ا ز ة ا ا ا ع " أ " ا ء و ن 7 ا ه ا ل ا سأر ث ا ، ا ة ا : ا ه ، ر أ I -2 -3 -1 - :ن ا ا ن ل ا ت و إ ة ا ه نأ إ ر ا ا س أ ا و ، اردإ ت ءارو و ر ر أ و أ أ ا نأ إ ا ا و ،(ن ز ) او ه ا ا ة ا و ا لوأ ر ا و ز ة ر و ر و و ه ا ة ا و ا ة ا ق ا ي ا ا ا ا ا و :ن ا ا ) ر 2 ا و ا ة ا (

Source: Philip kotler & autres, Marketing Management,13 éme_,Pearson ed-ucation, Paris, 2009, p: 164. ا و وأ نأ ا ب ر ا اذإ ظ ا ل ا ت ا ا ر ا و م ا أ ن و ت ا تار ا ا ت ، را ا و و ،" ا ل سأر ن ا" ،" اد ن ا" ،" ن ا " ل ا

(7)

ا ت ا م ا ى د ا I -2 -3 -2 - :ن ا و ا ا نإ و، ا ا ل ي ن ا إ أ ا ا ا ا تا ا و ا ت ا و ن نأ إ ا و ا I -2 -3 -3 - ت ةرادإ :ن ا ا ا ت ن ا ت ةرادإ م ا ن ا ا ةرادإ ا ا ة ا و ، ا ا و ا و ح ا ا ن ر ا أ هر ا و ن ا ت ا ء ا ا ا ت و ر II -ا ةر-ادإ و ، ا ن و ار إ لو ا و م ا ت ا أ تار ا و ثا ا ا و ،يراد ا ط ا ا ا ا ا ا ا و ، ا ت ا نإ و ،تار ا و ثا ا ه ا ر را ا و ء يرو ور ا إ رادإ أ ر ا ا ا ةرادإ د ا و أ ا ةد و ة ا ا ت ر و ا و ا و ا ح ز ا II -1 - : ا ةرادإ و ا ا ةرود و ، أ و ة ب أ أ ا ا نإ و ت ا ة ا ة ا ا و ، ن ا II -1 -1 - ا ةرادإ و ا ا م و ا م لو : م ا ى أ أ أ ، ل را ا ا ف ا ا ا ةرادإ أ و ،ةراد ا ل ا ت ير II -1 -1 -1 - : ا ةرادإ م ا ةرادإ نأ : راد ا ت د ا ت ة ؤ إ و ، ا II -2 - : ا عا أ ا ه عا أ ة ك أ و ،ل : عا ا ه 8 ا ا و ا ا إ ا ا ل رد د : ءا أ ي ا و ، او ع وأ او ط ا ت و ا :ي ا ا و يد ا ا ي ا يد ا ا ا ا ا ي ا ي ا ا و ، ا و ا ا : د ا ا ا ا و ا : ر ا ا و ا ا ا و ، آ ك ، ا ا و ء ا أ ةد ن ء ا ر ا ا نا ا و

(8)

ا ثا ا ا ر ا نا إ ، ا ا ا ر فو ا II -3 - : أ و ا ثو ب أ ت ا ا ا أ و ا ة ع ،ت ا ا ت ا و تاود ا ا ة ا ه ا ا ا آ د ا ا أ ،ة و ق ا ت ا ا ن اد ا ا أ ز و ،تا ا ه ا ا ا و ر ا و عا ا ا ة II -3 -1 -: ا ثو ب أ ب ث ت ا اد ا ا نإ ارود ا ا ر ا ى ا ةد و ، ر ى أ و اد ل ا تا ا و ، ا ا ى ا أ : ثا إ ةرو 9 ؛ ا فا أ -؛ ا ا -؛ م ا ا -؛قاوذ ا -؛ ا ر ا -ا حو -ا ض -ا ؛ -؛را ا ذ ا د و -؛ر ا و ا ا II -3 -2 - ا أ : و ا ا ا أ ت ا ل د ت ا ل ا ا تا ا و تار ز ا ط ا و ، أ آ إ و ل ا رو ا : ا ا أ 10 ا ا ا ظ ا و ا حور ا اد ا نإ : ي ا و ا و ا و ة ا و ا ا و ش ا و ج ا و عا ا :ر ا ةر ا س أ إ اد ج ا ك نأ و و ،ب ا ن ا و ا ا وأ تا ا نا و ل ا ف ا ا ) (ت و ا و ت ا نا : ا ا ء زا ا و ا ا و ا و ء ر ا و ا او ا :تا ا ا ا ةراد ا و ت ا ا تا ا نإ ا رو ا ءاد م ا وأ ، ا ا و ا ا ت ا ا

(9)

III ا سأر ا ا ي ا ل ير و ،ت ا ب ه أ ا نإ ا وأ ، ا ا ا أ و ، تا ت ) ت ا و ا و ا ة ا ا و ا و ا (ي ا ل ا سأر و ر ا و عا ا و ا ةر ا ة ا رد أ ار ي ا ير ا ا ع و ، ا III -1 - :ي ا ل ا سأر ا ا ت سأر ا ير ا ا نإ ل ا ا و ا ى ت ث ا ن ي ا : 11 ت ا ي ا ل ا سأر ةرادإ ي ا رو ا ا ا و : ا ا ) : ر 03 ا ت ا و ي ا ل ا سار ةرادإ ( ا :ر ا د س س : ت ا ةرادإ ، ، ز ا و يروز ا راد ، ،ندر ا ،ن 2010 :ص ، 100 ،ت ا س أ ي ا ل ا سأر نأ ا ل ر ن ار ا و ، و ير ا ن اذإ ا و ر ا اد ي ا ل ا سأ ا ا نأ م ا م نأ و III -2 - :ي ل سأر إ ا ل ا ا ةرادإ رود ا ةرادإ نزا ا و ي ل سأر إ ا ل ا ارود و ، : ا ط ا ل ذ 12 -؛ ي ا ل ا سأر و إ ا

(10)

-ي ا ل ا سأر و س ا ا و ق ا ا ا ة ر ي ا ل ا سأر ما ا ا ق ا ر ي ا ل ا سأر III -3 - :ي ا ل ا سأر ا ا ا سأر ا ا ل دإ نإ و ت ا ا و او ن ي ا ت ا اد ي ا ل ا ت ر ا و ا ت ث ف راد ا أ و ت ا ت ا اد ت ا إ ا دا أ ا و ا و ف ا إ ي ا ل ا سأر ا ا ا ا 13 : و ا و د ا و ا تا ا أ ا ع م ا ا و لو ا ا و ا ا ا ر و تا ا ا و ي و قا ا قا ا إ ا ت ا و قا ا م ا ت ا نأ و ا ا ل ةد ا ا ا و ،ت د ا إ ت د ا (ي ا ل ا سأر) ت د ا ل ا و ت ا ي ء ا ار و ا : ا ا إ ل ا ه ذ ل و و ل ا ت ا ت ا أ ي ا ل ا سأر ا و ؛ل ا ت ة ا ت ا ء ا و را ا : ض ي ل سأر إ ا أ إ ت ا إ ت ا ، ا إ دا ا ، ا ا إ ا ا إ ا ت ؛ ا ل ا ت م ي ا ل ا سأر ةرادإ د ن نأ و فا ا و رادإ و س ا ا ا م ا نأ و ة ا ي ا ل ا سأر ن و ؛ ا ا ا :

1_{- David J. Teece, Managing Intellectual Capital: Organizational}

Strategic and Policy, Oxford University Press Inc, New York, N Y, USA, 2000, p: 15.

2_{-OCDE ; the organization for economic co-operation development,}

measuring and reporting intellectual capital, experience, issues and prospect programme notes and background to technical meeting and policy and strategy forum, Paris, 1999.

(11)

3_{- Hansen, M.T., Nohria, N. and Tierney, T., What’s your strategy}

for managing, Harvard Business Review, Vol 77, 1999, p: 106.

4 ، ز ا ة ا ي ا ل ا سأر ر ا ا ، ل ا سأر ل ا و ا ت د ا ا ل ا ت ي ا ، ا ا ، ا ، ا 13 / 14 د 2011 :ص ، 8 5 ، أ ،ل ار س أ و ي ا ل ا سأر ر ا ء ا ل ا ت ي ا ل ا سأر ل و ا ا ، ، ا ا ، ا ، ا ت د ا 13 / 14 د 2011 :ص ، 09 6 ، د ،ت ا و ت ا ا و ا : ا ةرادإ ط 1 قار ا ، ،ن ، ز ا و 2004 :ص ، 308

7_{-Philip kotLer et autres, Marketing Management, 12} éme_édition,

Pearson éducation, France, Paris, 2006, p :178.

8 ،ي ز ا و ا ةرادإ ط ، 2 ،ندر ا ،ن ، ا ز راد ، 2010 :ص ص ، 28 ، 29 9 ، و ا ا : ا درا ا ةرادإ ، ز ا و او راد ، :ص ص ،ندر ا ،ن 358 ، 361 10 -، ا ةرادإ ت ا ، 2012 :ص ص ، 20 ، 21 : و ا ا ح www.books4all.net : ا ر ، 21 / 05 / 2014 11 ، د س ةرادإ :ت ا ةرادإ ، ص ،ه ذ :ص 99 ، 100 12 :ص ص ، ا 101 ، 104 13_-_{www.12manage.com}_{consulté le : 23/05/2014.}