أثر الذكاء على النمو النفسي للتلميذ في مرحلة الكمون

(1)

ا طار د ا ر از ا رو ا ا ث او ا م ا ةرازو س د ن د ا د -م !ا مو ا " س# ا م م $ رد ا ط و ا ا ر ةد ل ةر ذ ا ء ذ ا ر أ نو ا ر ذ ا و ) "اد ا ا ا ذ # اد ارد ( ط ا داد ا ن : ذ &ا فار ا ت : ب ز زود ب ھو ا د د $ ا ء , أ : -أ . م ر فر ا ور" -أ . م .ر ب ھو ا د د -أ . م $ ر / ار

(2)

ا ا : 2012 /

تارو %

:

م

م ر ا ن ر ا 0

:

ن 1ا ق 3 ق 3 يذ ا ك ر م أر$ا ﴿

م ن 1ا م م

م يذ ا مر"&ا ك رو أر$ا ق ن

د7 ﴾ م

م ظ ا 0 ق

)

ت :ا

1 -5

ق ا ةرو ن

(

.

م ر ا ن ر ا 0 م

:

; و رو م"

0 ىر . او

ا ل$و﴿

م ظ ا 0 قد7 ﴾نو ؤ او

)

ت :ا

105 و ا ةرو ن

.(

أ

ءادھ'ا

:

(3)

ؤ س# ل" ? إ يد ةر A يدھأ

. م ا ب ط ?

B 1او ر ا

ا , ا ق

ل

م و ; 0 ? 7 ; و م ر" ا و ر هدارأ ق

:

﴾ و م ل" ? , ر. م ا ب ط ﴿

.

ب

(4)

ر

:

ظ ا 0 ر" أ

ن .ر او ر" ا ل

مد أ مA ، ; ? هد أو م

ن ? و

ل . بوءد ا

? ن ر" ا ن د او

? فر

او رطؤ ا ذ E ر" ا ل ز مد أ " ،

ر

مد أ نأ و# !و ب ھو ا د د ذ &ا ةر"ذ ا هذھ ز ا

ذ أ F

ر"

م م $ صو73 و

!ا مو ا "

ءاز ا ر 3 0 مھاز و س# ا

.

ر ا ط F

ق .و

F

2 # ا 7 ا ص73

.د رد ا ط و ا .

2012

.

ارد ا ص* : ناو ت تء ا ارد ا فد " رAأ ء "ذ ا ? # ا و ا نو " ا ر . ذ " ل#ط # ا و ا طو ء "ذ ا ن $B ا .ر ةد ا ر ا ر ا هذھ . ن ) 6 و 12 ( ةد . ت رط د$و

ت

(5)

د و ،ء "ذ ذ # ا و ا ط را ىد . ق ت!ؤ تاودأ ن و ق ط م ورط ا ت!ؤ ا ت ,ر# ا H 7 ن و" ا ارد ا ? ث ا 40 ث A ا ف7 نو رد اذ ، د$و ا ر 3ا م ارد ا هذھ . ا ت ,ر# : ← و ا يوذ ذ B ا و ىد ء "ذ ا ت رد ط و ن قور. د و يد ر ا # ا و ا يوذ ذ B او يد ا # ا . ← نو " ا ر . رو"ذ او ث 1ا ىد ء "ذ ا ت رد ن قور. د و . ← يد ا # ا و ا يوذ ذ B ا ن ارد ا ل 7 ا . قور. د و يد ر ا # ا و ا يوذ ذ B او . تاود&ا ن و ارد ا هذھ . ت ط ) ر 3ا ، ظ B ا $ ط ، ا رو7 ا ء "ذ ا ( ، ا J ل7و ا م و : -! و ا يوذ ذ B ا و ىد ء "ذ ا ت رد ط و ن قور. د و يد ر ا # ا و ا يوذ ذ B او يد ا # ا . -! ىد ء "ذ ا ت رد ن قور. د و نو " ا ر . رو"ذ او ث 1ا . -ا ل 7 -ا . قور. د و يد ا # ا و ا يوذ ذ B ا ن ارد يد ا # ا و ا يوذ / 7 يد ر ا # ا و ا يوذ ذ B او . ت و ا " + : ا ناو , ا م+ر ا أ تاروAK 01 ب ءادھ1ا 02 ت ر" " 03 ث ارد ا ص3 04 ث

(6)

ج -خ ت و ا $ 05 د لواد ا $ 06 ذ ل " &ا $ 07 ش ق B ا $ 08 1 -2 د 09 4 -6 ارد ا ل*د 10 4 عو,و ا ر 3ا اود 11 4 ارد ا " إ 12 4 -5 ارد ا ت ,ر. 13 5 ارد ا ھأ 14 5 ارد ا فادھأ 15 6 ار 1ا د د ا ارد ا ت ط7 16 8 -37 ء ذ ا: لو/ا ل ا 17 8 د 18 9 -10 ء "ذ ا ف ر 19 10 -21 ء "ذ ا . ث ا Jھ 20 22 ء "ذ ا تار 3ا ف 7 21 23 ء "ذ ةر # ا ت رظ ا مھأ 22 37 7B3 ا 23 38 -61 ا و ا: ا ل ا 24 39 د 25 40 -45 # ا و ا ئد 26 45 -50 د # ا و ا ل ار ل#ط ا 27 50 -60 و ت رظ ا ةر # ا # ا 28 61 7B3 ا 29 62 -71 ر :ث ا ل ا نو ا 30 63 د 31 64 -67 نو " ا ر مو # ا رد 32 67 -68 نو " ا ر مو # 33 ج

(7)

!ا رد 68 -70 ب نو " ا ر مو # .ر ا رد ا 34 71 7B3 ا 35 72 -84 تاءار1'ا:0 ار ا ل ا 1 ا 36 73

د

37 74 -78 ث ا تاودأ ء #7او و 38 78 -79 Bط !ا ارد ا 39 79 -84 &ا ارد ا 40 85 -93 ضر :س * ا ل ا 4" ا ل و 41 86 -88 J ل و ضر ? و&ا ,ر# ا 42 88 -90 J ل و ضر A ا ,ر# ا 43 90 -93 J $ و ضر A A ا ,ر# ا 44 94 -101 ضر :سد ا ل ا 4" ا + و 45 95 -98 J $ و ضر ? و&ا ,ر# ا 46 98 -99 J $ و ضر A ا ,ر# ا 47 99 -101 J $ و ضر A A ا ,ر# ا 48 102 3 ا 49 103 ت ار $!او ت 7و ا 50 104 -107 F ار ا $ 51 108 ق B ا 52 ح

(8)

لواد1 ا " + : خ

(9)

ا م+ر لود1 ا ناو لود1 ا م+ر 25 ط را ل .و#7 نو ر م ا ل ا 01 77 ر 3ا ت A تB ء "ذ ا 02 79 ب ا دار.أ F زو س ا 03 79 -80 ارد ا دار.أ F زو س ا ب Bط !ا 04 80 و ا ب او تارار" ا س ا ر 05 81 و ا ب او تارار" ا # ا و ا ر 06 86 ط و ن قور# ا ء "ذ ا ت رد 07 88 ء "ذ ا ت رد ط و 08 91 . قور# ا J لود ارد ا ل 7 ا 09 /ا " + ل : ا م+ر ل ا ناو م+ر د

(10)

ق # ا " + : ق ا ناو ق ا م+ر ل ا 29 ل ن ر رو7 م ا 01 81 ب ا دار.أ F زو س ا ر 02 82 ب ا دار.أ F زو # ا و ا ر 03 87 ط و ن قور# ا ء "ذ ا 04 90 ء "ذ ا ت رد . قور# ا ن ا ىد 05 92 ل 7 ا . قور# ا ن و ا ن ارد ا 06 ذ

(11)

رو7 ا ء "ذ ا ر 3ا 01 / 7 ا ح # و S ر# ا $ 02 ظ B ا $ ط 03 ارد ا ت م او$ 04 ارد ا J ا 05 د6 : ل 7 ا . ر " رود ; و .ر ا و ا ر7 ن م ر7 وھ ء "ذ ا ف " ا مد " ث د ا ا م ظ ا ; او ث ، د ا ارد ا ارد ا ل # ا ع # را . ر ر او ارد ا ، ن . ك ذ" " ش

(12)

; # ا و ا 73 # ظو ا ءاد& ر ا ;ط را " 1 . اذ و ! م أ مHر ارد نو ! م " و يد ء "ذ م د ل #طأ ىر ار A". ل اذھو # تB" ن نو م " و ارد تB" ن نو ا اذ"و ن د او او ل #ط&ا ن # ا هذھ ل#ط ا ن& هر أ ن ةر . ن ارد ا ; 7 .و ; $B . ل # نإ مA،يد ر ا # ا هو ھو د أ ثBA ر.و د مو ا ذ B ھد ا # ا 7 ا " : 2 -* -ا و راو . -* -.و $ ط ل " ط و ف ظو ا و . -* ء Hا ر7 ? إ لو يذ ا ء ا ل # ا ء !ا و F او . $ ن $Bط ا #ط ا ر, م ھ!ا ةرور, ح ا ب " ل $ ، ; ا او ا ارد عو,و J رAأ ء "ذ ا ? و ا # ا يرظ ن و . ا هذھ تء و ، نو " ا ر . ذ لو7# ا ن و لB3 ن ك ذو ط و ارد ا ل3د . ,إ ھ : " : -او لو&ا ل7# ا ث ا Jھ ،ء "ذ ا ف ر ، اد ن , و ء "ذ ا ن ء "ذ ا تار 3ا مھ& ف 7 ، ء "ذ ا ارد . د3 ا مA مھ& ز إ 7B3 ل7# ا و ء "ذ ةر # ا ت رظ ا ل7# . ضر ، ل7# اد ن , و # ا و ا ناو A ا ل7# ا ئد . ر ن ل#ط # ا و ا ل ار ،ل#ط # ا و ا – ر و ةر # ا ت رظ ا ? J ر ا م مA نو " ا ر ? إ دوأ ,$ :( لازH ح # ا د ، " و ا 1و و " ، ) د . ط ( ، ) د . ن ( ، 2008 ص، 45 . 1) ) 2 :( يز ?#ط7 ، " ا ا :" ط، رد او ت ا . و " د روظ 2 ،بر ا، ر ا . A ا ز"ر ا، 2004 ، .(فر7 )55ص 1

(13)

س# ا و ا رظ ن # ا – ) د ور. ( # ا و ا رظ ، -!ا ) نو "را ( # ا و ا رظ ، .ر ا ) ور ر ( ل7# ا 7B3 مA . -ر مو # ، ل7# اد ن , و نو " ا ر ناو ث A ا ل7# ا نو " ا ر مو # ، S و و د ور. ىد ا رد نو " ا نو " ا ر مو # ، نو "را ىد !ا رد و ن ل" ىد .ر ا رد نو . ل7# ا 7B3و ، . . ,إ ل7# اد ن , و ا تاءار 1ا ناو F ار ا ل7# ا : " ت و رو ثBA : 1 / -#7او و ث ا تاودأ . 2 / -د ا Bط !ا ار . 3 / &ا ارد ا . J B و ,ر ن , و J ا ل و ضر ناو س 3 ا ل7# ا A A او A او ? و&ا ,ر# ا ن ل" . -ناو سد ا ل7# ا ,ر# ا J $ و ضر ن , و J ا $ A او ? و&ا 3 ارد ا و ، A A او ت 7و ا ض F ت ار $!او . ارد ا ل*د : عو:و ا ر *ا اود -ارد ا إ 2

(14)

-ارد ا ت :ر -ارد ا ھأ -ارد ا فادھأ -ارد ا ت ط "ار1'ا د د ا -عو:و ا ر *ا اود : ر 3ا اودو ب أ ت A اذ عو,و ا . : -ر . ذ # ا و ا ل ار F ? ء "ذ ت # 7 دو و مد ا هو د او $د ا ا فد نو " ا او # .

(15)

-د .ر ا تار ا ص ) ء "ذ ا ( ل # ار ذ ا ىد ارد ا -ذ ا ىد .ر ا ب او ا رAؤ لھ .ر ! مأ ; د # ا و ا ? رAؤ ؟ . -ارد ا إ : در# ا كB ا و . ذ B ارد ا ل 7 ا . B ء "ذ ا ر أ !إ ، د ا ءاد&ا ن ; " .ر تار و تارد نأ ن" ا ن ; ل "ا مد . ق B و ارد تB" ذ B ا ض ; او .ر ا ف ظو ا ىو ? ل 3 وأ م د # ا و ا ) ء "ذ ا . ( او ; . ; ث د ا ق ? اد د رو ر لؤ : " وھ : ء "ذ ا رAؤ ىد يأ ? إ ؟نو " ا ر . ذ # ا و ا ? . ء ر. ت!ؤ ةد اذھ ن ت ر# د$و : 1 / ىد ; يد ا # ا و ا يوذ ذ B ا ىد ء "ذ ا ت رد ف 3 لھ يد ر ا # ا و ا يوذ ذ B ا ؟ 2 / ىد ء "ذ ا ت ردو ث 1ا ىد ء "ذ ا ت رد ن قور. د و لھ نو " ا ر . رو"ذ ا ؟ 3 / يد ا # ا و ا يوذ ذ B ارد ا ل 7 ا . قور. د و لھ ؟يد ر ا # ا و ا يوذ ذ B او ارد ا ت :ر : 1 و ا يوذ ذ B ا و ىد ء "ذ ا ت رد ط و ن قور. د و يد ا ر ا # ا و ا يوذ ذ B ا و و يد ا # ا . 2 -ور. د و نو " ا ر . رو"ذ ا و ث 1ا ىد ء "ذ ا ت رد ن ق . 4

(16)

3 -يد ا # ا و ا يوذ ذ B ارد ا ل 7 ا . قور. د و و ؟يد ر ا # ا و ا يوذ ذ B ا -ارد ا ھأ : -ھ ح و م ا م ھ!ا نإ و م ھ!ا ةرور, ا هذ ل#ط # ا . -ذ # ا و او ء "ذ ا ن #3 ا $B ا ن ف " ا ل ث ا اذھ . -!ا ث ن سرد ا ل#ط و و&ا ء ط إ او # ا ; 7 م ھ . ل . ن # او م او ر ا ل . ن ث ا ھأ # ا 7 ا . -ث ا فادھأ : ا فادھE لو7و ث ا اذھ ز ا م : ص3 . ا ب ا ءارAإو ز ز ا 7 ا رد ا ط و ا . # . -اد !ا ر ا ذ B ىد ا و او # ا و ا ن $B ا د د . -ا در# -ا قور# -ا أد ن $Bط -ا ء "ذ -ا . ن -ا ن قور# -ا د د س ا س# ن دار.أ ن . -ارد ا ت ط "ار1'ا د د ا : /,و :ء ذ "ار1'ا ف ر, ا ا ةر ا لB3 ن ء "ذ ار 1ا مو # ا

"

تار 3ا ; وھ ء "ذ ا ء "ذ ا

."

5

(17)

رط او ; B3 ن ء "ذ ا س نأ دو يذ ا ر 3!ا عو دد نأ نذإ ب مو ا ا تاوط3 او ، ر 3!ا اذھ ق ط ا ء "ذ ا . ء "ذ ار 1ا مو # ا ص3 و " ر 3ا . ل7 ا ت رد ا عو ء "ذ ا ." -ا و "ار1'ا ف ر, ا : ; ر يذ ا # ا روط ا وھ ل#ط ا . ن ر ا ر ا ) 6 H ? إ غو ا . ( ذ "ار1'ا ف ر, ا : سرد ا ل#ط ا وھ ذ ا اد ! . نو ا ر "ار1'ا ف ر, ا : نو " ا ر ن ةد ا ر ا ةر # ا ھ 6 غو ا اد و تاو . لو/ا ل ا : ء ذ ا -د -ء ذ ا ف ر, -ء ذ ا ث ا 4ھ -ء ذ ا تار *ا ف 6

(18)

-ء ذ ةر ا ت رظ ا مھأ 1 / تار *ا . 2 / و ت رظ . -#* ا

(19)

د : و ر ا و,و ر ء "ذ ا عو,و نإ تدد د$و س# ا م ن راد ا ل ; تدد " ء "ذ 7 3 ا ت ارد ا #7 قور# ا ارد نو 7 3 #7 ر ا مو ن 773 ا و ء "ذ ا ص3 . در# ا ، ء "ذ ا د7$أ عو,و ا اذ ن ا ةر اد نأ " س# ا م . ن A ا ل ت و -ا ذ B ا رو أ ء وأ ? و ن د . " و د س هر ء "ذ ا ? مھد د . ء ا ف 3ا عو,و ن راد او ن A ا لو ن& اذھ F ر د$و ار $ س ! ; أ اوز او م ھ ا فB 3 ف 3 ء "ذ ا "ذ م ارد . و و ا ء ارد ا ل ا . 7 3 نأ ; . ر يذ ا " ز" ر و ر ا ا رھو ارد ا ; 7 ص3 . ; رد$ ? و ذ ارد ا ءاد&ا ? ." 1 2: ء ذ ا ف ر, :( ير ا يرو ن ق ا 01ر ا س ، ص، 35 . 1) 2 ) 1 :( ،يو ا ن ر ا د " ر ا و س ا م و و " : ر ذ ا و م , ا ) ج 4 ( ، ) د . ط ( ،ن ، ا ب ار ا راد ، 2002 ،م ص 179 . 8

(20)

ن و ; ط ر ا ق رط ن ء "ذ ف ر H 7 س# ا ء ن ر A" ا لو ت # ر ا ر"ذاو ء "ذ ةر # ا ت # ر ا تدد د$و 1ا ط ا :ا : :« Binet » ف ر /ا نأ مHر " ; " ادد # ر د م ; أ !إ ء "ذ ر 3ا F,و ن لوأ وھ " ر"ذ ا و ل 3 ا و يدار1ا ه !ا ? ةر" ا ; ارو7 ز"ر د$و ء "ذ ه !ا تاوط3 ثBA ? إ ; $ ث ر "# ا ارد م $ اذ ا د ا – ف " ا ن , و داد ! A د ا # ا ت " ا ; د7 ن ه !ا ر ث ا و ب &ا ر " ا و فادھ&ا ? إ ل7و ا ل و ا ف "ا ف " ا ار ةوط3 . ,V د . م $ " اذ ا م و ا ; د7 . اذ ا د ا أ م # ا ھو . ز"ر د$و " ; " ث ;# ر ن رA"أ ء "ذ ا ف7و ? ء "ذ ;# ر . نأ لو ) ل او د ا م # او د ا م" ا ھ ء "ذ ا . &ا ط &ا د ا .( :« Goodenough » ف ر " ق.او ةر 3 ا ن ةد .1ا ? ةرد ا وھ ء "ذ ا ةد د ا ف$او ا F " . :« Garrett »ف ر " تB" ا ل ط ا تارد ر ء "ذ ا ماد3 او م # ج ا زو ر ا ." :( 1979)« Vernon » ف ر 9

(21)

ھو لد و " . ر نأ ن" نزو ا لA A ةو$ وھ ء "ذ ا ھروھد . ? و . : 1 : " ھو م $أ 3 ? إ . ء "ذ ا ت # ر م و اذھ 1 / ; F در# ا ف " س أ ? ت # ر . 2 / در# ا ىد م ا ةرد$ س أ ? ت # ر . 3 / در# ا ىد در ا ر "# م ت # ر . 4 / ت # ر W ا ن و" ا س أ ? ن . 5 / يو, ا ن و" ا و در ا ر "# او م ا و ف " ا ن F ت # ر ن W . : ل $ ط وھ ء "ذ ا نأ /, ا ت # ر ا F ن و 1 */ لB3 ن ; $ F ط " و و س ء "ذ . در وھ ل" ; و هر Aآ . 2 */ ا ت ا F ن كر ا م ا وھ . 3 */ در# ا 73 ن .ر ا ب ا 2 : ء ذ ا ث ا 4ھ -(2 ? قور.و #7 در. قور. دو و اور أ ن A ا نأ ن مHر ا ? ذ تأد رھاوظ ا هذ ا ارد ا نأ !إ 7 3 #7 ء "ذ ا ىو أ J ن ء "ذ ا . قور# ا هذھ ارد قرط ت# 3ا د$و , ا نر ا ر3او ر ا و ظ B ا ? د ر3آو " "إ و 7 إ . 3 : 7 1ا J ا /ا ) 1 :( ،يو ا ن ر ا د " ا س 6 او تار *>ا " ، ) د . ط ( فر ا ةK ، : ،ر7 ،; "ر و يز3 لB 2003 ص ،م 115 . ) 2 : ( ،يو ا ن ر ا د ،ق ا 01ر ا س 2003 ص ، م 118 . ) 1 :( ،يو ا ن ر ا د ا 01ر ا س ،ق 2002 م ص ، 180 10

(22)

J ا مد3 نأ ث ا ? د ! ارد در# ا قور# ا ارد هر 7 1ا عزو ا # 3 ا ت! !ا عو .ر و ارد فد ن ف " ا لو قور# ا هذ ; ارد . ث . دار.&ا ? B3 ن ن ت $B ا سرد نK" او ا تار ا ن ا ت $B ا # 3 ا ت !ا ن و ن يأ ا تار ا ن و ن " ر 3ا . م ادأ ن و ء "ذ ا ر 3ا . دار.&ا ءادأ ن $B ا سرد ن ل" . دار.&ا ءادأ نأ /,او ا ن و BA ب ا ةد ل 7 ا ث . ، تار ن تار وأ ت ا وھ ن ر 3!ا ء "ذ ; ارد . 7 1ا J ; اد3 ا د تاوط3 ا ع إ ; ا : 1 -1 وأ دار.&ا ت ا س ا ا تار 3!ا ن و داد إ هذھ ق رط ن و ا ط ا لA ا ف$او ا ن و . م ادأ تار د ? ث ا ل7 تار 3!ا م ا و دار.&ا ءاد& " . -2 -ةر " ا ت ا ? تار 3!ا هذھ ث ا ق ط ) دار.&ا ن ر " دد ( ; ارد ث ا د ر يذ ا 7&ا F ا لA . -3 ن تار ا هذھ . دار.&ا ت رد ن ا ت $B ا ث ا ب ط ر!ا تB ب ق رط $B " س وھ ط ر!ا ل و ، ر3: ر ا ط ر ىد يأ ? إ /,و " ر د وھو ن ر ن . ) 2 :( ،نارھز مB ا د د " و ا س م :" 6ھار او و ط ا ط، 4 ،ر7 ،ب " ا م ، 1977 ص،م 50 . 11

(23)

-4 .و#7 فر ص 3 لود . ا ط ر!ا تB م ظ او ط ر!ا تB فر 7 1ا ل ا ن ص 3 عو F,3 ا ل ا J . . دار.&ا ت رد ن ط ر!ا تB نأ نوA ا د و د : , ا ل ا/* ظ B ث # 3 ت . F # 3 ا # ا تار 3!ا دو و لو ا تار 3!ا ن 7 إ اد نو" و ز ت ط را د أ 73 ا ب او ، , ط ر .ر ا ا ط ا سرد ا تار 3!ا ب أ ن ; ا رد ط ر!ا اذھ ةو$ تو # و و ز ط را تار 3!ا هذھ ا ءاد&ا . 1 وؤ ا ل او ا ن ف " فد 7 إ و" ا ل ا ر" ا د$و اذإ د د 7 إ بو أ و . # 3 ا تار 3!ا ن ت ط ر!ا هذھ ن ء "ذ ا ; BA د او ل ? إ F ر ت ط را تار 3!ا J ت " أ ظ# ا ةرد ا BA ا ل او ا ن و F ر م – دد ا – " ا و ن و ا ت ط ر!ا ن وؤ تارد ا هذھ ن ل"و ھر H نود تار 3!ا . رط ; " و # رظ س ا ل . نذإ ن" 7 1ا ل تار ا ف 7 س &ا وھ ل او ن د ةد . اد3 ا BA . : . " كر يأ د او ل F تار 3!ا ن و نأ د و اذإ اد او و,و س أ تار 3!ا هذھ ? لد V. د او ل 3!ا هذ K ھو # 3 ت رد "ر ا #7 ا ن ث ا . تار و نأ د و اذإ BA . تار 3!ا ن ھر H ن ھز او ) 1 :( ل ا و أ د ا ، " ن >ا تارد+و ء ذ , ا ل ا :" س ا م ن ج، 6 ، ) د . ط ( ر ا , ا راد ، ،ن ، ط 1986 ص، 9 . 12

(24)

داد &ا F ل ا ? د أ . ; د او ل ا تار 3!ا دو و ا فB 3!ا ن رظ ا فر7 . 1 . تار 3!ا ن . . , ا ا ت ا طو عو ق نK اذھ ? لد و داد &ا ن , ! ل ا اذ ا ر ا،ىر3&ا ةرد ا وھ BA تار 3!ا و ن ب و ا ط ر!ا ن لوؤ ا ل ا # ار # ل ا ر . د$ نو" ا هذھ .و دد ا . 2 ف7و ? لو7 7 إ و وھ ا ل ا ن . اذھ ? و ا تار ا دد نأ ذإ در# ا قور# او # ا رھاوظ ط و ر7 3 ل او ا ن ر 7أ دد ? إ ر7 3 ا ط ا BA B3 ن ف7 "ر ا " تارد ا " ك ذ و در# ا ف7و ن" ? إ ; رد ءو, ? ل $ دد "ر ا ل او ا ن اذھ ، J نأ ن " ر &او ز !ا س# ا ء ىر و ( : " : 3 1970) Guilfordدرو# ر أ د او. ا ل ا د ا تار 3!ا ن ت ا ك .:تار ا دد . د 7 $!ا -1 - ا س أ ا ل ا # ظو. مA ن و ن W ا ط ھ &ا ن ل $ دد ءو, . ت ط ر!ا ر # و تار 3!ا هذھ ف 7 "ر ا ل او ا وأ تارد ا . د ز :ت و ا ن ار " ارد$ ط # 3 ا ا ط ا ; وأ ن ز ا ? ث ا ةرد$ ن ا ل ا نأ ? ط ا ا ن و" ا تاذ تار 3!ا داد إ ? ; رد$ ن و ةرد$ د او ل" س ھر H نود ، در# ا تارد . ن د ز اذھو . ,ار .ا ! A BA . ط ا هذھ /,و ,ر .ا اذإ Guilford بر, د$و و. رد ? ل7 73 نأ س ر 3ا . ط و ا ق ن وأ ) 1 :( ا د ا داؤ. ،ء ذ ا ، ط 1 ،ر7 ، ر ا ر"# ا راد ، 2000 ص ،م 208 . ) 2 :( ، ا د ا داؤ. ق ا 01ر ا س ص ، 213 . ) 3 :( ،Y ا ير,3 ا ن ء ذ ا در ا قور ا 1و و ط، 1 ،ندر&ا ، F زو او ر او ط ةر ا راد، ) د . ت ( ص، 76 . 13

(25)

ت! !ا ن دد نو" رد ا هذھ ن . ةو ا س# ب و أ ھ ن رد$ ذ و ن ا ن ذ ص3 ا اذھ F,و ن ا هذھ لB3 ن . ك تار 3ا داد إ ق رط ن وأ و ; و F ط . ت رد ا ر # ل . د ا تار 3!ا ض نأ د و د .:ء "ذ ا مو # F وأ ةرظ ط -3-ا ط ا ن ب او س أ ء "ذ ا تار 3 ر#7 ط را ط ر ر 3ا لA د ا " ; " ء "ذ . ( تار 3ا ? يو 1948 Binnet) "; "ر 3ا نأ ن مHر ا ? و او F قر ! "يو ا ن ر ا د "ب ; . و ر. ا ط ا . 1 ع ,3إو ا ط ا ب او ف 3 لA ةد د تار 3ا ك ھو ب او مھأ م . لB3 ن ء "ذ ا مو # F وأ ل ن " ا ل ء "ذ ا تار 3ا ھأ ا ء "ذ ا ير " !ا ر "# ا تارد فر ا ىد " درو# ." « Guilford »(1970) نأ " درو# " ر : ر ر طV ل او ا د 4 د ر ار طإ ر.و ل او ا نأ ھ ا ل 7 3 مھأ ? , ر ا ه ل . ا ضور# ا ن ق ا و رظ ا ارو7 / 7 تار 3!ا ص 73 ءو, . ر # و تار ا ف 7 س أ ث ا د"K د و ز. ا تار ر وھو ل A ا ل ? ، # ار ; ار 3ا ق ط ل او ا هذھ ت A ن ت ر3أ ى و ;,ور. د ث ; ر ار طإ / 7 ف$او . دار.&ا ءادأ نK ; اؤ و رظ ا ; ارو7 . نذإ " . روط و K ا ل ا أ د يذ ا 7 1ا J . "ذ ا . در# ا قور# ا ارد ر طإ ء ط او ; اد3 ! و ء :( يو ا ن ر ا د ق ا 01ر ا س ، ، 2003 ص، 108 . 1) 14

(26)

ن ت رظ ةد تر ظ ن " ر &ا و ز !ا س# ا ن W ا ن و" ا . د " . 1 : " "1ا J ا/ب ا ن ذ ا ز !ا و ن " ر &ا س# ا ء فB3 ? J ا او د3 ; ارد . # 3 و ار مد3 ا د$ د ء "ذ ا ارد . 7 1ا " "1ا J ا م فر ل #طE ا و او ء "ذ . (J.Piaget) نأ 1973 . " ا قور# ا ارد ? 7 « Piaget » م ھا ن" م و ط . ن د ار او ل #ط&ا ن ء "ذ ا و ا و # " ا تار ا ارد م ھا إ د . # 3 ا و ا ل ار F هر "# .و ل#ط ا ط ا . ثد ا م . نود م نأ ن" ! مھر "# و ر " ا كو م . نK Y ار ا هد ا ن " ا ب "ار ا وأ &او ف ظو ا . ثد ا ا تار ا ذ ل#ط . ةد ز ; أ ? ا و ا رو7 م و ، ا J, ا S ? و هدB ب "ار ا . د ةد ز ; أ ? هرو7 إو ل#ط ا د ; " وأ ء "ذ ا راد ا ط ا . # " تار ; 7 ا . 2 م م تار 3ا داد V ; !و ل #ط&ا ء "ذ " تار د ? لو7 ر "# 7# ا ظ# ا ف7و م ھا إ 7 إ J ا ن 1ا . رط . ت " ; ارد ن& ارظ " "1ا J ; د$و ر H رط م ل #طE ; ظ B ت " د . ، # ا تاد ثد !د ت ا س أ ? م ت " ث ر ا ط , ا ن ل $ F ر ف$او . ل #ط&ا ظ B ن " ث طو , ر رط م نأ ن #ط&ا ط ن "و ءاو د ? ل ا وأ لز ا . يأ ط ر " ا ل م و ا مھو رد .و فد ط تB" ن ا . :( Y ا ير,3 ا ن ق ا 01ر ا س ، ص، 7 . 1) ) 2 :( ل ا و أ د ا ق ا 01ر ا س ، ص ، 21 . 15

(27)

نو" يذ او ت! ا ن ر ر ا " مو مA &ا ; و ث د ا ? ل" ? نود ا ن #7و ن 7 إ . 1 ل أ م و " ; " ز تار . وأ ل ار ثBA ? إ ة : " ھ : م ھا ن " ث , ا نر ا ت ر . F او :? و&ا ر ا* " ; " م ط لو ل #ط&ا ىد ا ر ".&ا ق ف " ا ? 7 اذ ا ا . م ھا ; ا " ; " أد د ل #طE ا ط ا ارد رد . ; " ; " تر Aأ ء "ذ ا تار 3! ; ط ء Aأ ; أ ث س ر أد ت 1ا هذھ لو7أ ف " " و ط 3 ا 7 3 ل #ط&ا ت إ ; و,. ن فد ا &ا ض . ; و ل #ط&ا F 73 تB ير اد ت 1 ل#ط ا ل7 ا 3اد ا ت ا ف "! B3 وأ يد ا J ا م ا ; ? ق طأ اذ ، # ا تاد ير ك ذ " "1ا . تأد : A ا ر ا* - او 1929 ر". د " ; " F . . ا ا و ا لو7أ تار ر دروأ د$و ABA ا ; #طأ ? ; ظ B رر"و ،F,ر ا ل #ط&ا كو د$و ھر" ا ا ل &ا ن و ه م ادأ و م "و ن 7# م إ . 2 : A A ا ر ا * - او تأد 1940 ة .و ? تر ا و " ; " . سرد ث و ن ن د ار ا ىد د و ا م ھ # ل #ط&ا ب "ا رط , أ سردو نود ار ا هار " F$او ا F ق ر 3 ا م ا لو لA ةدد ت و,و : م" ا -دد ا -ر ا -ھر Hو . ل" .و رط ر م ا ل ار ا " ; " . ; !و ل #ط&ا ظ B . ) 1 : ( بط ا و أ داؤ. ، " ر, ا ت , ر ا جذو ا " ، ) د . ط ( ، ر7 ، ت و ا و ر ا ا ز"ر ، 1988 م ص ، 34 . ) 1 :( . بط ا و أ داؤ ق ا 01ر ا س ، ص ، 35 . 16

(28)

ا .ور ا ا ط , ا قرطو 7 1ا ب & م ! و .، ث ا ت! ق $د ا 7# ا و #7و ا،يرظ ا ل أ م ھا إو ت ر ا د3 ىر3& ر ن هو و ل#ط ا ر "# روط . ا ص 73 ا /, ث ا ت! ا هذھ ن $د ا ر ل" ةز ھو ا و ا ر ا ءو, . . ر 3ا د$و " ; " هد ! ل #طE ا و ا و ء "ذ ا ارد . " "1ا J ا اذھ ث ا ; و د .،ل#ط ا ت طط3 ا و &ا م # د و ا ل ا ; K #ط !اؤ هد ! اذھو هر "# F نأ F ط " ; أ F, وأ ل و &ا ن ن دد ; و ز ث ا . نو" ا ا ا . ن رظ ا فر7 دد د او ب ر ،ل#ط ا ت إ ل نأ F ط و ر3: عو,و ن ل#ط ; اؤ . ث ا ! .و ت وھ اذھو ل#ط ا م # لA &ا ل ا ; رطو ل#ط ا ر "# " تB . 1 . ا ا ت ز " ا م . ن فد . ءارو ن " .ر . رA"أ ق تB" ا ل .و ر "# ا . مد3 ا ت 1ا J ن قور# ا د د F ط اذ و ،ل#ط ا و رھ ظ " ; " 7 1ا J ا و " "1ا . : 2 1 / د ا ةاد&ا ا ا وأ و,و ا تار 3!ا ھ ت ا F . 7 1ا J ا أ، طو , طور .و دار.&ا F ? ق ط " ; " F . د . ظ B ? ; . ,إ ل#ط ا ط ر ر ا ; لو ل" ا ض د ا ط ا ; . 2 / ل#ط ا F ط 7 1ا J ا . ث ا م تار 3!ا أ ? 7 ا ت 1ا دد . BA ;.ر وأ ; لو7و # " م ھ!ا نود أ، ت 1ا هذ ل#ط ا " ; " ; ھا ب7 . م ; أ يأ تB" ا ل و ر "# ا . مد3 ا ا ت ز " ا ? :( ،Y ا ير,3 ا ن ق ا 01ر ا س ص ، 12 . 1) :( ت ز ا د . ، " ر, ا س ا م " ، ج 1 ط، 1 ،ر7 ،ت ر ا راد، 2001 ص، 46 . 2)

(29)

نود ط 3 مأ 7 ل ا اذھ ن "أ ءاو ل ا ? إ لو7و ا رط أ ر " م ھا 7 ا ت !ا دد . 3 / ? تار 3!ا ق ط ; ? 7 1ا J ا . ث ا ل7 7&ا F A و ا م داز ". دد ا ةر " دار.&ا ن ت أ،ر "أ J ا . A ا ت " " " ; " دد ظ B ن ; F ن ". &ا ن اد ل $ د او ل#ط ظ B ن رو ل #ط ت ظ B ا هذھ رار" F . 4 / 7 إ " ا ; 7 1ا J ا . ث ا F,3 أ 7 إ تB ةرو7 . ; ضر و ةد " ; " J ا وأ ا ; نأ ك ذ ، 7 إ ت ا م B. #7 " "1 7# #7و ر ر ةرو7 . ,ر " ت 7&ا . و تار 3 د ت "ار ء "ذ ا ارد . " "1ا J ا ماد3 ! و ت! او ر ر ا و ب " ا ن ةر " فر . ةد ر# ا ء "ذ . ج / ظ B ا ر او : : د و م ن ذ ا ء ا ن # ط ا ! او د3 J 7 1ا J ا !و " "1ا اذھ د ث ء "ذ ا عو,و ص3 . 7 3و # ا م ارد . وأ ه !ا ر ا و ظ B ا ن $Bط ا ةرھ ظ يأ ارد ? J ا . 1 . ر او ظ B ا او د3 ا ء ا نأ F$او او تارد او ء "ذ ا ارد ن" م ث .و ا د !ا . 7 3 , ا نر ا ت رأ ذ ا ار ا و " ر أ . ادو و ن " ف 3 در# ا قور# ا و ء "ذ ا ارد ; و او ء !ا ضر س او تار 3!ا ? د م ارد ت " د . :( ،Y ا ير,3 ا ن ق ا 01ر ا س ص، 81 . 1) 18

(30)

B7 ا د د و ت ؤ ر &ا ق ءاو F او ق ط ? ا F او ا ماد3 !ا ءار ب" ر ا ء ط3&ا نأ !إ ر" ا وأ د ا رار$ ذ 3 ا ? إ تدأ ط ا و ا ضارH&ا . س ا و تار 3B م 1936 اذھ ن $Bط او # ا و ا س ا ء ط3أ ن ; أد ا تارد ا ارد J " ر ا و ظ B ا د ا . سور ا ء ا !إ اذھ ? K !و رھاوظ ا ن ا $B ا ف "ا وھ ا ث ا فد .، F ن ث ا ن" ظ B ا لB3 ن . ، ر ا و ظ B ا لB3 ن ط ا . ثد " ةرھ ظ ا ن ت ا د وأ ; 3د نود ارد ا عو,و لز فد فورظ ث ا ل3د ر ا .و ارد ا ر طإ ن , ل3د ! ا ىر3&ا تار ا ن . 1 سور ا ء ا ق # ا ن مHر ا ? و . ر ا و ظ B ا ماد3 ا ? . ; إ ب يأ د د . نو# 3 مھد ا تارد ا ارد ىر BA . ا ت$و ا " س " . ن زر ا ن ر7 ا ن 7 3 ا د أ نأ ا تارد او ء "ذ ا ارد " ت$و ا . 73 ا و ىو نأ ءB /,و ا تارد ا ارد . و,و ا ظ B و و&ا # ت و" ھ إ و اد ا ذ در# ة ط $ ت " ت ا F . V. ر 3 ا ط ا F در# ا ل # ء Aأ ر ظ ةد د ھ ? K !و در# ا ط ا ء Aأ تارد ا هذھ و ن ت ا ن !إ اذ د ا م م ر ء Aأ دار.E # ا ط ظ ا ظ B ا لB3 ا ف$او ا . 7 3و " 2 . " و ن , # ارد داد إ . ظ B ا ? Leites س "د ا د . . ذ B ا تارد ا # 3 ا م ا ل ار . :( ،ت ز ا ?#ط7 . ا 01ر ا س ق ص، 50 . 1) :( Y ا ير,3 ا ن ق ا 01ر ا س ، ص، 86 . 2)

(31)

أ " ف و B )" 1972 ( ظ B ا ل د . تارد ا ارد J ن ; " . نو" نأ ظ B ا ? ; أ ىر ث و,و رA"أ : 1 1 / ل F ا ". ، ;ظ B يذ ا در# ط ن ةدد ب او ل ا ن م و ارد$ ر د و ورد ا 73 ا م . ? ك ذ د " ظ B دK ء Aأ در# ةر ا ظ B ا لB3 ;ط ; " ا – , ر ا !ا " . . 2 / نو" ث اد ا ذ ظ B ا فدھ دد دار.&ا ; و رظ فد ا يأ م د و . 3 / ! نأو و رد 7 ن ل7 ا ت و ا ن ث ا د # عو,و ص3 ا ن ت ? لو7 ا . ; اد3 ا ن" ارد7 ل و" نأ ل,# ك ذ و ارد ا ص3 ا ? فار إ تاذ ت و ا رد 7 ن ت و ا رد7 . ل#ط ا وھ ارد ا عو,و BA ن " اذV.، ارد ا عو,و سرد ل#ط ا اذھ ن " اذإ م ا وأ ن د او ا وھ إ . . ود أ ن A ا ن ر A". هود ؤ # ا ت ارد ا . ب ر و ر ا ماد3 ا ن 1ا تارد$ م # قرط ا ل,.أ أ نور و طو , ا ب . رAؤ ا ل او او و" # "و . # ا ث ا ناد . ر ا ن ن ر ن و ن نوA ا ز د$و : أ / ر ر ر : در# ا ىد تارد ا ىو د د فد و ا بر ا ب أ ماد3 بر ا هذھ . مد3 نأ ن" و ر 3ا ف$او داد إ ق رط ن وأ تB" ا هذھ ف 3 نأ طر " صو # ?ط تB" فد م 7 ث ،ةد ا تارد او ء "ذ ا تار 3ا . دو و وھ ) 2 :( . " ح # ا د ل إ ، " * او ء ذ ا تار *ا " ، ) د . ط ( ،ر7 ،ب " رد " 1ا ز"ر ، 2000 ص ،م 60 . 20

(32)

و # ا ر "# تار ف "ا ; ن " ءاو " ا ك ; ء Aأ ص ط 3 وأ 7 . ب / و" ر : ا تارد ا ن و" ط م # رط ا هذھ ماد3 ا ن ث ا فد ف$او داد V ث ا . مو و ، . ةرAؤ ا ل او او طو , ر و" ء Aأ اردو تارد$ ن و" فد # 3 ت مد3 ث رط ا هذھ نأ ن A ا ن ر A" ا ىر و بر ا , ا طور ا لظ . " م . ث ن ل,.أ ا تارد ا و ت ز . 3 ( -ذ ا تار *ا ف ء : مھأ ن و ف 7 ا ; مو يذ ا س &ا فB 3 ء "ذ ا تار 3ا ف 3 س &ا هذھ : 1 1 -ن ز ا : : " ھ ن و ? إ م ث : * ر ا تار 3ا : نأ ! دد ن ز تاذ تار 3ا ھ هزو / ٌ 1ا ر . نو" ز "ر او ; ادر# نو" ةد و . * ةو ا تار 3ا : صو # . / و دد ن ز س ا ك ھ &ا و 7 س أ ? . رد ا د و &ا F ? 1 . 2 -ر 3!ا ءا-ر إ -رط : . ف 7 ? إ : * در. تار 3ا : ص . ط او د او در. ? !إ ار إ ن" ! ا ھ ) ₁ :( ةر و أ د 3و ير ار A ، " عاد >او ء ذ ا ن 6, ا تارد6 ا " ط، 1 " ، ر ر ا F ا ،ندر&ا،F زو او 2010 ص ،م 148 . 22 21

(33)

د او . * تار 3ا : ? د او ص . ط او ىر نأ ن" ا ھ &ا ن و ت$و ا س# . دار. . 3 -ر 3!ا ىو : ? إ ; مو يذ ا س &ا ب ف 7 : * ظ# تار 3ا : ق ط و ادر# . ظ # &ا و ا ? د ا ك ھ ن ا ص 3 &ا ? . * ظ# ر H تار 3ا : ت ا حر و م # ا ل أ ن ج ! ا ھ مو رو رو7 ل" . ادر# نو" ةد . . 4 -ءاد&ا عو : * تار 3ا طر$ ) $و $رو م .(

.(1905)Stanford Binnet درو# ر 3ا لA تار 3ا * 4 ( -ء ذ ةر ا ت رظ ا مھأ : ن ر ن و ? إ . ء "ذ ةر # ا ت رظ ا م : 1 1 * ت رظ ا و ا . 2 * ظ ا و و ا ت ر #7 . 1 * ء ذ ا , ا ت رظ ا : ء "ذ ارد . 7 1ا J ا ? د ا ت رظ ا ك ھ 1ا J ا ب 7أ K د$و، ل . 7 1ا ب &ا ماد3 ! 7 J وھ A د ا ت رظ &ا J ا ن "و تار 3!ا ك J م . J ا اذھ ر " ا ن ب ر و ; إ ةر 1ا ت يذ ا ا ل ا ن W .ر ا ط ا ر # ت رظ ةد رو ظ ; اد3 او س# ا ) 1 :( ، ت ز ا . ?#ط7 " ر, ا س ا م " ، ج 2 ط، 1 ،ر7 ،ت ر ا راد، 2001 ص ،م 37 .

(34)

; د ا ن و" ا ن # 3 تارو7 F, و . ( 1 Spearman)ـ ن ا رظ د ت رظ ا هذھ ن ن و : Spearman ـ ن , ا رظ /ا 1 / رظ ف ر, ا : ( م هدو 1904 د د 7 1ا J ا F,و ث Spearman )أد ل ا م رط ا هذھ ت.ر د$و ء "ذ و" ا ءاز E " ا ت 1ا م دو س أ ? ء "ذ ا ث K ت $ رظ لوأ ن ا رظ د و ا , رو ر . # 3 ا ا تارد او ء "ذ ا ر # فد ت " رظ ا هذ ةوط3 لوأو نK ن ر حر7 ث " ل او ا ن ف " ا وھ ا ل ا فدھ # 3 ا رھاوظ ا ن دد يأ . رAؤ ا "ر ا " صاو3 ن ا د$و ، !ا تB ل او م ا ل ا ن ف " فد ا ; رظ ء . ط ر ن ا ن ذھ ن م ا ل3اد ا ر د لB3 ن ص 3 ا . 2 م $ ا بر ا ن ? ن ا رظ د " ن ر " ث ،ء 7 1ا و س# ا م ن جز نأ B3 ن ع ط او رظ أد يأ ل لB3 ن تB ا هذھ ل و ط ر!ا تB ن ا م ا ل ا و ص 3 ا ل ا ھ ن ط . م ن أز ? إ ل ر 3ا . رد يأ نأ رظ ا هذھ رر و نار 3ا كر نأ ن" !و ص 3و دو و. د او ص 3 ل . ن ط را تB ? لو7 ا مد ر # 7 3 ا ل او ا +) 1 ( ن ف 3 ن و ط را تB ? و7 أ، ا تار 3!ا ھر AK ن ا رظ ن " د$و م ا ل ا دو و ? إ F ر . تار 3!ا و ر وط . ر ا .ر ا ا س ا ت رظ و ل 3 . :( د ا ا داؤ. ق ا 01ر ا س ، ص ، 201 . 1) :( ،ةر و أ د 3 ير ا ر A ا 01ر ا س ق ص، 155 . 2) ) 2 :( ،د ا ا داؤ. ،ق ا 01ر ا س ص 200. 23

(35)

ف "ا د$و، ىر3&ا ا ت رظ ا F ةد رظ ا هذھ د " " ن ر " تاو7&ا ز س # تار 3ا ىر أ نأ د رظ ا هذھ ذ B ا ء!ؤ ن رد ا تار د ? ; ر ت او ءاو,&او نازو&او دار.&ا تار د ? و ) ذ B ا ( هذ ط ر!ا تB ب ر م $ مA م # & ط ر!ا .و#7 فر لود . ز ر س ا مھأ ص3 و . .و#7 ا هذھ صاو3 : * !ا نأ يأ و ط ر!ا تB F ل . ل3اد ا تار 3 د او . * A ھ ن رو ن دو ل" ن ا ا . * ط ر!ا .و#7 ا ةد أ ن دو ل" ط را تB عو ص$ ا " ر &ا .رط و . * ر#7 ا ? إ ر ا قور# ا د . : 1 _{Spearman ن ر م ا ل} _{ا ط را .و#7 /,و} _{ا لود او} ـھ د ج ب ا تار *>ا 0.45 0.54 0.63 0.72 - ا 0.40 0.48 0.56 - 0.72 ب 0.35 0.42 - 0.56 0.63 ج 0.30 - 0.42 0.48 0.54 د - 0.30 0.35 0.40 0.45 ـھ م$ر لود ) 1 ( م ا ل ا ط را .و#7 . :Spearmanن ر ىد ت +#, ا ط أ /2 24 ) 1 :( ، Y ا ير,3 ا ن ،ق ا 01ر ا س ص 58 .

(36)

ىر " ن ر " د ر وھ ء "ذ ا نأ و ت او ت $B ص3 . نو $ هر$ا يذ ا ت ا كاردإ . ; ار ل ا ; او د ; أ , ةر ءز ا ج ا ط را د"ؤ اذ وھو ر3:ا ر ا كاردإ و ب ت $B ا م و ،ل" ا ن " ن ر " $B ا ھ ن ر ن و ? إ لو و ا $B او ر"# ا لB3 ن تار 3ا ء ت $B ا هذ ; ارد ت $B ا هذھ ر # ن $Bط ا ء "ذ ا . 1 : : " ھ م $أ ثBA ن نو" و: ر"# ا $B ا /ا م او ل!د !ا ? ھرھو . مو ) ط ا $B ا* در ا ر "# او .( * ا $B . ھ& ك ذو و ا . و ت $B ا رA"أ ھو ; #7 ا . ; ا س أ ? # 3 ا رھاوظ ا ف 7 ت . * ن ل7 ل"و يدد ا F او . ,1ا ? لد او . ,1ا $B $و بر,و حرط . ب / ا $B ا : و م $أ ? يو ت $B ا ن ھو : * يد ا ز و در# ار ! 7 ا $B ا هذھ ل7 و " " ا $B ا ; يذ ا ) لوط -ضر -ع # را .( * ر, ا . ز ا F ا كاردإ ? $B ا هذھ د و ز ا $B ا د ا كاردإ ? و ل او ىر3&او ةر # ا ن ز ا ة . * ةر 3 ا كاردإ لو رود يذ ا لو&ا نو ا ? د و و و" ا $B ا او F $B ا هذھ ل و اذ ا ; ار 3 در# ا كاردإ يأ 73 ا # !او از ا، .ر ا ا ط ا . * ; اذ ;"اردإو ; اذ در# ا $B د د ةر". ? مو و اذ ا $B ا . ) 2 :( ،ةر و أ د 3و ير ار A ،ق ا 01ر ا س ص 149 . 25

(37)

* ; #7و عو,و ا ن 7 ا ? د و # ا $B ا . * $B ا هذھ ود و ; از K ل" ا ط را ىد ? د و "ر ا $B ا و" نأ در# ا كرد د حو,و دد ا ت 4 ھ 2 × 2 . * ا ر A ل" ; أ ةر". ? مو او ا $B ا . ت ا ھأ د "K ? مو ر"# ا $B ا نأ لو ا ن" اذھ ل" ن نذإ د رور, أ . ا ت $B او ر"# ا ت $B ا ھأ ص3 و ر F ,او ا ن ت ط ر!ا . 1 :Spearmanن ر رظ ن او+ /3 : " ھو ; رظ ن او ا ن و H 7 ن ر م $ د : 2 * ا / # " او #7و ا ن او ا : 1 ( ت $B ا نو $ : ا ت ط ر!ا و F ,او ا ن "اردإ ن" . : .ر د ر م ةر 3 ل" نأ Corrélations نو $(2 ت ا ساو ا ق رط ن ل ل" ةر 3 د7 و 7 73 ةر .ر ا ت او اد و ا ت! ا F و . * ب / " ا ن او ا : 1 ( ىد ا نو $ : $ ط ا ن ت A راد ظ # B ل ل ا نأ ? د"ؤ ث # " ا ت .B 3!ا ت ظ يأ . ا . 2 ( ظ # !ا نو $ : يأ ثود ? د"ؤ و ع ر !او ةر"اذ ? ن , ;Aود رار" و B ن 1ا . د و .ر ثد . ) ₁ :( ر درد ا م ا د د أ ر, ا س ا م ةر , ت ارد ، ج، 1 ، ) د . ط ( ،ر7 ،ب " ا م ، 2004 ص،م 162 . ) 1 ( ،ةر و أ د 3و ير ا ر A ق ا 01ر ا س ص ، 59 . 26

(38)

3 ( -وز ا ط , ا نو $ : م" نأ ن" دار1ا وز ا ل او ا نأ د"ؤ .ر ا ا ط ا ةد . 4 ( ب ا نو $ : رار" . , B \ .ر # ظو يأ ; د7 و # !ا س" ھو Aود ظ . 5 ( و&ا تاداد !ا نو $ : ، د او وأ " ا ن او ا ق د"ؤ تار AK ا ? د و ?7$&ا د ا . م" ا س &ا ض ? د و 7 3 ا و و # ا . * ج / ن ر رظ ت ,ار .ا : ? ; رظ ن ر ? : 1 1 / ن و" رAK ا ا ط ا رو7 ف 3 ن و $B ك ھ ىو او ىو ا ث ن در# ا . 2 / ط ا . ن ن ز ; . ن " ا ط ا بو أ نإ هرو7 فB 3ا ? ا . 3 / تB ? و7 مد ر # و او 7 3 ا ل او ا دو و نإ و ط را +) 1 ( ا تار 3!ا ن رھ ظ ف 3 س ا ا ط ا . . 4 / نإ رو7 ف 3 . ص 3 او م ا ن ا ن ل" م 1 ا نزو ا ن ط ر!ا تB ن F او ىد ? و7 ? إ يدؤ ا ط ا ? &ا يأ و ا د او ا ن ل$&او ر#7 ا ن / 7 ا . " 2 : Spearman " إ ل7و ا J ا/د* ) 1 :( ، . " ح # ا د ل ا ق ا 01ر ا س ص ، 89 . ) 2 :( . " ح # ا د ل ا ق ا 01ر ا س ، ص ، 82 . 28 27

(39)

ھزر أ ةدد J ء "ذ ا . ;A أ لB3 ن ن ر ل7و : يرور, ل ا اذھو، ا ط ا رو7 ف 3 ط ر م ل دو و و" ت " أ تB" ا ط أ ن ط يأ ل ھاو وأ . ن ا . م ا ل ا F كر 7 3 ا # ط ا ل او ا ن دد دو و ض ا , ط را ل$أ . 3 * نإ ن ا . م ا ل ا و ص 3 ا ل ن ل" م إ ا ط " ا ر . تار 3B .دار ن " ر "أ م ا ل تار 3!ا ن يأ F ن " " . م ا ل ن ر رو7 :ا ل" ا /,و و . 7 3 ا ل او م ا ل ا ط را . : ھ ن ر ا تارد ا . ن " نB ك ھ :

ل

ا

د

ھزر أ ةدد J ء "ذ ا . ;A أ لB3 ن ن ر ل7و يرور, ل ا اذھو، ا ط ا رو7 ف 3 ط ر م ل دو و و" ت " أ تB" ا ط أ ن ط يأ ل ن ا . م ا ل ا F كر 7 3 ا # ط ا ل او ا ن دد دو و و ; ز ; # ت$و ا . " ض ا , ط را ل$أ ن ا . م ا ل ا و ص 3 ا ل ن ل" م إ 3آ ط ط ن ف 3 ر تار 3B .دار ن " ر "أ م ا ل تار 3!ا ن يأ F ن " " م ا ل ن ر رو7 :ا ل" ا /,و و م$ر ا ل" ا ) 1 ( ن 7 3 ا ل او م ا ل ا ط را ن ر ىد ء ذ ا ل او : ھ ن ر ا تارد ا . ن " نB ك ھ م ا ل ا :

ل

ا

م ا

أ

ب

ج

1 * يرور, ل ا اذھو، ا ط ا رو7 ف 3 ط ر م ل دو و 2 * ن ا . م ا ل ا F كر 7 3 ا # ط ا ل او ا ن دد دو و و ; ز ; # ت$و ا . " ن ا . م ا ل ا و ص 3 ا ل ن ل" م إ 4 * تار 3B .دار ن " ر "أ م ا ل تار 3!ا ن يأ F ن " " م ا ل ن ر رو7 :ا ل" ا /,و و م$ر ا ل" ا 4 ( ن ر ىد ء ذ ا ل او ھ ن ر ا تارد ا . ن " نB ك ھ ا/ م ا ل ا

(40)

ا ط ا اذ ىر3&ا او ا و ط يأ ن "ر ا رد ا لA .ر وأ زB ا ا " 1ا وأ # ا ءاد&ا ب أ F س &ا ل" وھو، ا ط ا رو7 F رور, ا . رظ ا فر7 ت A د او ا در# ا ىد م ا ل ا راد نأ ن ر د و ،; . ; د3 يذ ا ل ا عو ن اذھ راد د د . ر " رود Aارو او در# ا ىد ل ا . 1 ب / ص 3 ا ل ا : ز وھو ا ط ا عاو أ ن د او عو ص 3 يذ ا ل ا وھو AK و م ا ل ا ن , أ ل و، م ا ل ا F كر و ر ا ب K ر عو ? ھر AK و ا رود ص 3 ا ل ا رAK س" ا ? و د3 ا در# ا ز يذ ا ا ط ا . 2 * -ء ذ ا و ا ت رظ ا : نود # " ا ل ا و ف7و ھ! #7و ت رظ ا هذھ ? م ھا هذھ ن ن تر 3ا د$و، 7 1ا تB او " ا تار ر " ( .و رظ ا هذ حر 2 . 1973)Piaget رظ #7و ا ت رظ ا 1 / رظ ف ر, ا : ; د$ نإ " ) " 1973 ( B د .ر ا ت و ا ل . و، ھ&ا . Hو ر " ا ; د$ . ; ھأ ? " " ,ر& ن ھذ3 او .ر ا ت و ا م ھا ث " ر &ا و و" ا ر ا " " ر &ا ةر ا ل . ; ءار$ ل ر". 3 . ىر و " " م ةد د تارد$ ب "ا ا و ا نأ ن" اذھو و وھ إو " س ء "ذ ا و نأو ةدو و رد ا ل $ ر ل #طأ ن و ن ھار او ل #ط&ا ر "# ن قور# ا ; A ) ₁ :( ةر و أ د 3 و ير ا ر A ق ا 01ر ا س ، ص ، 61 . :( ، ط ا # ل ط ا ء ذو ر ط ، 1 ،ندر&ا ،ر او ط ر ا راد ، 2009 ص ،م 213 . 2) 29

(41)

اد !ا رد ا ل #طأو . . د$و لو " ; " &ا روط روط ا رظ ك ذ لB3 ن ل7و و # 3 ا رد در# ا د نو" "ذ ا &ا نأ أد ? م ا .ر ا وأ "ذ ا ةد از ا ت ط ا F ل ا . ر "أ . 1 2 / د ر, ا و ا ئد مھأ ى " E 1 " : : 1. ا ا F !ا ل 7 !ا ن ا ن " ا ن" ء "ذ ا نأ " ; " ىر يأ ن A!ا ن ل # او، ا ن " ا ل ر ر . أ ىر ن ق اذھ ل"و اد ةرو7 ر3:ا وھ ر نأ ب ا و ا ن " ا ا ط ا لB3 ء A او B ا فورظ ا ? إ ل يذ ا در# ط ا فورظ ا F ناز ا . ا ن " ا . ء "ذ . نذإ . ةد د تار 3 ب " و ا ن " ا J, د ر ط ;#7و ا ت " !ا ن ل , رد F نو" د و د ل#ط .، ; هذھو و# ; ار إ لB3 ن ر ظ ا و در# ا ىد " ا تارد ا لA ت " !ا ب ار و ا F ل نأ ل#ط ا F ط رط ا هذ و ر"# ا ن ; "ا و ل#ط ا اذ .ر ا وأ ا J, ا تار 3 و ? ا .ر ا ت ا لB3 ن ت ار !ا . A او در# ا ىد ةدو و أ ةد و" ھذ ا و ار ا فر ا ; و .ر عاو أ . : 2 : * فر تار و ) ظ# -"ر س -.ر ( ، ق . ت ا وأ فر ا هذھو م ظ ر وط ل أ ن ر در# ا ل # ". .ر ا ت ر "و F او ) 2 :( ت ز ا ?#ط7 . ،ق ا 01ر ا س ، ص 59 . :( ، ا ، ا م ا د " ا و ا " ، ط 5 ،ن ،ر او ط ر ا , ا راد، 1971 ص، 120 . 2) 30

(42)

ت ن ;" لB3 ن دد ا F ل ا . ; رطو ; F .ر . 1 ت ن در# ا ;" لB3 ن دد ; F در# ا ل رط. .ر ت ار !ا ىد إ لB3 ن ار A !او ا م . دد و در# ا لو ; .وAssimilation "لA ا" ? د او در# ا ىد ةد او ا Shémes ت طط3 و "و جذ و ? إ ةر A ا ثاد &او "رد ا F ,او ا ف " ا ن ءز " لA ا اذھر و يذ ا ف " ا اذھ ، در# .ر ا " ; د7 يذ او " " ل ا Organisation " م ظ ا لB3 ن م ىو تاذ أ نو" , F # او ز # ا &ا ل " كر ا # ا ; اء ل " نأ ? إ ل ر 3 ا م ا F ; # . در# .،? أ يذ او، ن م Adaptation ف " ا ن ل7# ! هرود م ظ او، " . Accommodation او او لA ا ھو ن ر ن لB3 ىر و،ةد د .ر ت ق 3 او ا ? د ا و ا وأ م ظ . Equilibreنزاو ا ھ ا و ا ن وؤ ا ىو ا نأ "; " ن ن" رد$ ر "أ ق ; ار 3و در# ا تارد$ رط# ا ا وھو ? بارط,او نزاو مد . اد ا . ب ةد د ا تار 3 . ف " ا ت ا هذھ ن . رط. نزاو ا نأ و در# .ر ا ت ا ىو ا ق رط ن ر .ر ا .ر ا نزاو ا ثد ك ذ و او 2 . .ر او ا ةد ز F و نزاو ا ةد ا فد اد نو" در# ا ىد ف " او اد ا ل$أ / 7 اد رA"أ ف$او ل ا ? ارد $ / 7 در# ةادأ ل#ط ا ر "# ك ذ / 7 . اد رA"&ا تB" ا ل . ر ا ? ;# " ا F . ) 2 :( ،ةر و أ د 3،ير ا ر A ،ق ا 01ر ا س ص 108 . ) 1 :( د و ل أ ، " و ا س م " ط، 1 ،F زو او ر ا راد ا، 2004 ص ،م 84 . 31

(43)

ىر و " ; " ) ن" م ةد د تارد$ ب "ا ا و ا نأ اذھو و وھ إ " ط . س ء "ذ ا و و ةدو و ر او ل #ط&ا ر "# ن قور# ا ; A لو د$و ، ن ھا " ; " &ا روط نأ أد ? م ا .ر ا روط ا رظ ك ذ لB3 ن ل7و و # 3 ا ا F ; # لB3 ن ل#ط ا ىد روط ء "ذ ا ( 1 3 / ىد ر, ا و ا ل ار " E 1 :" لB3 ل#ط ا ت " لB3 ن م ةر وھ .ر ا و ا و . و ا تار A او ت و ا ن ا ىو ا ? ? و&ا ; ، د رA"&ا ر ا ل ار ا لB3 ن ! !إ ةدر ا ل ا كرد ! ر ا هذھ . ل#ط .ر ا و ا ز و ا رھ ظ : 2 * ء ذ ا : ىر ث ، , دود . ن" و م ا ن ل#ط ا ن" " ; " ل7 و ا ; . مد3 و رو7 نو" و#ط ا ر . ء "ذ ا نأ " ا ت "رد او م ھ # . * ر ا : و اذھو ل#ط .ر ا و ا ر وط . ھ ا ط &ا د أ وھ ل ار ر ر 3&ا . 3 -1 -ر ا ا ط ا ر : ? و A ا ا ? دB ا ن د ر ا هذھ . ل#ط ا ن& "ر ا ا ط ا ر ; ار 3 ب " و ء &ا لو . "ر ا ط ا ? و ; او ? د ! ، ر -ا : ھ ىر3أ ر. ل ار ? إ ھرود ر ا هذھ م و ر ا ? دB ا ن د : ط ا ت " او رط# ا ت طط3 ا ل#ط ا ت " ن ر ا هذھ نو" و لو&ا ,ر ا لA رط# ا -س ط ا س B د ل#ط . ص ا لA دارإB ا ت " ا ك ذ"و جار31ا ) 2 :( ا ، ا م ا د ق ا 01ر ا س ، ص ، 118 . :( Y ا ير,3 ا ن ، ق ا 01ر ا س ص ، 204 -205 2) :( ط ا # ،ق ا 01ر ا س ، ص 323 ) فر7 .( 3) 32

(44)

ص مو م&ا يدA ه # ، ظ ! د$و " ; " ص ; #ط ? م ط ا ? B7 م د إ ) ,ر ا ( ب " م F ,ر ا ن" و ف " ; " و د .ر ا تار 3 ا "و ا ت " ا لB3 ن ر3:ا ط ا . ثد و ر أ رأ ? إ ر ن د و:? و&ا ر اد ا ت !ا ر -ب . ھرر" نأ لو و ةد د ةر 3 ل#ط ا ب " د يرود ا ل # ا . ز ا ف$او ا ? ت !ا م . ثد و، :ا رار" . ث ر أ ةر ا ? إ ر أ رأ ن د و: د7 ا ت !ا ر -ج . ق$د هد ث .د ا ت "ر ا ن و ن A ا ر ا ل $ ل#ط ا ر ظ ث ا . أد ; & . ,إ " ر لو و ء E هرظ ن ف " و ب ا &ا ب H ء . ار 12 ? إ ر ا10 ن د و: ت "ر ا م ظ و ت طط3 ا رزc ر -د ل أ ن ل # ا رار" لB3 ن . " !ا ء "ذ ا ن و ل#ط ا ر ظ .و م ر ا هذھ .و ب ر ا د ! ; و ن ا ف " و ل#ط ا . " !ا ل#ط ا بر لB3 ن اذھ ل" م و لو,# ا F.اد ; # ? BA : ت هد F, هد و ا . شد ا ن ; ب7 ء ا ظ B ل#ط ر ء ا هد ? ء ا ب7 ف " دھ و ة . 1 و . ظ B و ن ا ? إ ار 18 ن د و:ت طط3 ا لA ر -و هز . ةدو و ر او #3 ا ء &ا ? فر أد و ل#ط ا ىد ا اد ا تار 1ا لB3 ن " ا . ا ل و ا ر " او ر "# ا اد ر ا هذھ لA و ر "# ا لB3 ن ةد د مد3 ل#ط ا د BA .، ظ B ل ا ن س ا ء &ا ? فر او ; $ ن لوط&ا ء E لو7و ر" ا . ) 1 :( ةر و أ د 3و ير ا ر A ق ا 01ر ا س ، ص ، 111 .

(45)

2 -, ا ر او د ا ت , ا ر : 1 ا ن د و ? ا ن 11 B3 ن م ر. ل ار ثBA ? يو و . ر ل#ط .ر او ا و ا روط . ا -م ھ # ا ل $ ر : ? إ ن ا ن د و 4 ن و ر "# ; K ل#ط ا ر "# . ز و تاو س ا ? د و ص 3 ا ? إ ص 3 ا د و ز ا ; او لA ا ن ر ا ? و و ا تار 1او ت $B ا ? ر ا هذھ . ل#ط ا ر "# ز ا ? ; رد$ دادز و ء E يز ر ا ل A ا ن ل#ط ا ن" و و ا ماد3 هر ".أ نو" و BA تار 1 " ظ# ر ا زو ر ا ن .ر ا ھدو و ر H . ? ء &ا لA . ب د ا ر "# ا ر : " ن د و 4 ? إ تاو 6 ? ء ء &ا ? ل#ط ا م" ث تاو ن و م ا ع ط !ا ن ; ا ق و ل وأ ر ر نود ص 3 ا هرو نود تار 1او ت!!د ا ض ف$و ا ر # ? ةرد ا . م اوذ لو ز"ر م F ر ا هذھ . ل #ط&ا ىد م ھ # ا F و و ن ر3:ا ل #ط&ا ن . تو7 م # أ F ثد ض ا K ث ب ا ء Aأ #3 ا مB" نوK مھد " . 2 ج و ا ت ا ر : : " ا ةر . ن د ـ 7 ? إ تاو 11 ر ا هذھ . ل#ط ا ر "# ز ث ن وأ ،ةر ا د ا ا لو7&ا تاذ ر ط ر و ار إ ; K ن ھذ "رد ا ا رو7 ا ق رط ط ا لA ت و ا ب ر ا

(1):Jean .Piaget‚ La psychologie de lénfant‚ Puf ‚Barbel Inhelder‚ Paris ‚2005 ‚p140.

34 ) 1 :( ن ر ا د د ا د ، " و ا ت رظ :" مد6 ا و ا س م ط، 1 ،ر7 ،قر ا ءارھز " ، 2011 ص ،م 251 .

(46)

ف 7 ا -F ا -حرط ا -بر, ا ا ت ا هذھ لB3 ن ل#ط ا ل7و و م" ا مو # ت A . فر و ل#ط ا ? ء &ا . هذھ ر ا نود ك " !ا ر ا أد . ر "# ا !د !ا ; د نود م وأ نار $ا ط ن ء &ا يأ نأ ل#ط ا / 7 رد $ ا ? ل تB" ا ط ا د ! ? ا ر "# او !د !ا . " 1 . 3 -ةدر ا وأ رو7 ا ت ا ر : : ن د و 12 . ل#ط ا / 7 و قو. . د ا ? ارد $ ر ا هذھ م ھ # ا ماد3 ا ; " V / 7 .، $او ا ر "# او ةدر او رظ ا م ھ # ا # ا F$او ا ن $Bط ا ; B" ل#ط ا J ر ا هذھ #. , ر ا رظ ث ط ا ل او F$او ا ? ب7 يذ ا ب ر ا ن F . لو ا ? إ ل#ط ا ر "# . F$او ط ر!ا مد ةر # ا هذھ . ب و " ا ل#ط ا . ق او ت ,ار .!ا F,و ? نورد $ م K ر ا هذھ . ل #ط&ا ر و !ا ك ذ" ق رط ن و م و و ھر 3ا ق رط ن . ج د ;.د 7 ا تB" ا ل Kط3 او و ا بو أ 2 . ) 1 :( ن ر ا د د ا د ق ا 01ر ا س ، ص ، 252 -253 . ) 2 :( ،Y ا ير,3 ا ن ق ا 01ر ا س ص ، 211 -212 . 35

(47)

#* ا : : ر ء "ذ ا و,و رو و . ص3 م س# ا #7 مو و ر ا م و س# ا رد ا #7 7 3 اذإ، ب و ن 7 3 " . اذھ ل ا F و ل ت ارد ا روط ا فد ثو او F ر ا . اذھ عو,و ا ن ر A" ا او ل" ا ا ر ن , ناد ر ا م او نو" و ن مد .ر ا و او عو,و ء "ذ ا قور# او در# ا . ص3 تارد ا . ل" اذھ / ط ن! نو" م س# ا يو ر ا و رد ا رود ل3اد ت ؤ ا و ر ا رA"أ وھ دو و ض ا ت ؤ و ر ا تاء #" و ن" ن ء ر!ا ىو ا ذ B #7 . 36

(48)

37 ا ل ا : ا و ا -د -ل ط ا و ا ئد -ل ط ا و ا ل ار ا ( ا ر ا ب ( ر ا 1ر ا ج ( دو/ا :6 ا ر ا د ( نو ا ر -ا و ةر ا ت رظ ا 1 / ا رظ ا ) د ور ( 2 / 1>ا رظ ا ) نو را ( 3 / ر, ا رظ ا ) ر ور ( -#* ا

(49)

-د : ا اذھ ل ث ، B اروط و او م, ل#ط # ا و ا روط ) ط ا -و ا -"ر ا -ل # !ا -ا ( ل" . ل " ت و ا هذھ ف 3 و ىر3&ا ت و ا ? رAؤ ت و ا هذھ ب 7 ل 3 يأو س . # ا و ا م ن أ ) و و" ا ( ا . وھ ل ار ? إ ل#ط ا ىد ر ا ت # ا F . ; عز ر أ ظ B ا رظ و .و ر إ ا رد او ) ا -.ر ا -!ا -"و ا .( لد م ار و ل #ط&ا ن ر " فB 3ا د و ! ; أ مو ا ن و ن د ر H م أ ! . لو7و ا وھ ل#ط ا ىد # ا و ا ارد ن فد او ىو ل#ط ا اذ د ا ; B ن , و / 7 ا ل" هرود سر " روط و ر, بو ط ا ىو ا ? # او .

(50)

39 1 ( -ل ط او ا ئد : أ -" و ا # "و 1 : ثد . ف " او م" ا . ر ر و ا . ثد ر د ; وطو ; زو ك ذ"و ،ل#ط ا م م دادز . ، # ظو يو, ء &ا ? ن ر او ب ا ن 3اد ا هؤ , أ و ت$و ا س# .و ،م ؛ هو و م ا ت ا ب ، د$ و و .ر او ا ; ار و او ا و ا ن ب ا ثد ؛ ھر Hو !او # ظو او يو, ، ، 7. ن" ! و ا . ف " او م" . :ا نود و ا ھد & ن" !و ر3 . . " ا و ا : " ا م " إ . # " ا و ا : ا ? ةرد ن ط3 ا . ب -ن ط .و ر و ظ و ةر " د و ا : ،مد ا . ر ? ب 731ا ظ د أد نإ ; أ وھ ھ دو7 او ظ رد و ا نإ لو ا ن" مA ن و ،مظ ل" ثد ; أ " . ر و تار#ط س 3اد و يدؤ تار ا ن و 7 ىر3أ ر و ا ل ار ن ر ل". ؛J, ا وھو د او فدھ ? إ ءو . ؛ ا ر ا . رAؤ ر ل"و ، ر د و ةد!و ا د ل#ط ا 7 ? رAؤ ل ا رو . ذ ا . " ب و ط ا ت ارد ا ن . ? و در# ا نأ ود BA لوط " ن ر H ك ذ ن" و ،ر لد و ; و" ن رA"أ تاز#$ وأ ت و ل" ةد ا نأ ت ا ث د ا ر7 $د ا س ا ك ذ ت Aأ د . ،/ 7 ىر3أ أ \ط و أ عر د$ يذ ا ،و ا . رار !ا ھ . أ " . # 3 ت!د د او ا در# ا . # 3 ا ةز &او ء , &ا ن :( ب H ?#ط7 ا و و ا ل ، ، لB ا ب " راد تارو ، 1984 ، 1 ) 40

(51)

ھو ر " 1 . . ف ظو او ةز &او ء , &ا و ن . " د ت $B ك ھ ك ذ" ؛ # 3 ا . 73 او و ا ن . ت $B ك . ن نأ ? ةد دأ ك . نو َ, ن . نو َ, ن ,ر او #" ارو رA"أ نو و" ار" ةر3K ، وأ ضار ا ثد اذإ ? ; أ ? إ ر نأ ب ا ن نو" د$و وأ ضر ا اذ ا داد 1ا . ص ا تار . . ثد " و $ إ ،ب ا ءاذ ا ر.او در ةر # ا هذھ ضو ل#ط ا نV. ،هر H ط دو و و ر تار . دو و مد ! اذھ ن " نإو ،ز ا هو .

ر ةر . ر او ،دB ا ل $ ر . ? و&ا ABA ا ر &ا لA ! . ر ظ "،Y او ن ذ&او ن ا و ت أ ن $و ا ل #ط&ا ت

ل ا ن ? و&ا ثBA ا ر &ا . &ا 7 ن 7أ

. يو ا و ا . ر3آ ل A و : د و ا ن و7 ا ل7او قرط لوأ د ،ف$و ط ف 3 # 3 ت خار7 ? إ روط يذ ا ء " ا وھ م او و ،تاو7أ ? إ مA ،ة H ? إ روط مA ، رار" Fط مA ،Fط ? إ ،ل ر ا مB" ا ? إ ل7 ? ، ط ا ا مA ، " ارور ،اذ"ھو ىر3&ا ق نأ ر ن" !و . ط .و و ا ر رو7 ا وھ اذھو ن ، ثد !و ،ارھ ظ وأ " ك ذ"و ، ط وأ ر و ا نو" د$و ا . ف$و ا هذھ .و ، ر 3 ق ق أ اذإ !إ يد ا و م هو ثد . . ج -ص 3 ا ? إ م ا ن مد و ا ءز ا ? إ ل" ا ن و : و ا رھ ظ . اد ا . ل#ط ا ت ا نو" هروط و هو F لو نأ ل $ م ط تاذ نو" ث ؛ص 3 ا ? إ م ا ن ص73 ا ? إ # " او " ا . ت "ر ا رد از ا ل" ذ3K ك ذ د مA 7# ر Hو اد ا . 2 A أ : :( ،ر, / 7 ت ف # ، م ا د دو و ا س م ،ب " رد " 1ا ز"ر ، 2001 ص، 58 . 1) :( ، ر او ةر &ا ق ا 01ر ا س ص ، 26 . 2) 41

(52)

!ا ر7 ا ت : ن& ك ذو ،ةر " ا ء &ا ىو ل#ط ا ىر ! اد ا . مA ، $د ا ل 7 # ا تاذ ء &ا ? ز "ر ا ? ةرد $ ر H نو" ن ا $د رA"&ا ل 7 # او ء &ا ؤر ? ارد $ د . / 7 . "ر ا ت !ا : ? و&ا ا ر &ا . ل#ط ا بHر د . هر ن ; ارد$ روط F و ،هد ل " ء ا اذھ و ; ; V. ؛ء لو7و ا 1ا ن ن" ك ? ارد $ ا . / 7 ? ،; د " ء ب . ; K . م" او ء & ك 1ا . يو ا و ا : A ، Fط رار" ? ; رد$ در اد ا . ل#ط ا د ل " وأ " هار ل" ? ? ا اذھ ق ط ; أ . نأ ل $ ت او ا ل" ? ب " م ا ق ط ; V. يو ا ; و7 ةد ز د و ; ناو ل" م . . " ا تB, ا نأ BA د . ءز ا ? إ ل" ا ن و ا أ عرذ&او ل رE ةر ا ارد$ أد ا $د ا تB, ا و ك ذ د مA ،!وأ و . $د ا ارد$ مA رو ظ ا ، ? إ م ا ن ل و ا نإ لو ا ن" ; V. ھ ن و ل " او ط ار ا ? إ ك"# ا ن و ،حو,و ا ? إ م 1ا ن و ،ص 3 ا . د و ا " : 1 ط را ض ُ, ط ر و ا رھ ظ ن& د ا ةد د و "ر و ا ر . ، Aو : ةء #" نو" نأ ن" ! ، BA . ةد # او د ا ; 7 نو" نأ نود ةد ا ل#ط ا . ظ B ا ن . #7 نو" ط و ا قو. ا هو نو" يذ ا ل#ط ا نأ قو. ھر Hو !ا J, او م ا . ط و ا . . نو" ! ،ط و ا ن ل$أ ا هو نو" يذ ا ل#ط ا نV. ،ىر3أ ن و ا هو ن ل,.أ 7 ا ; و ا هو . ب او ا نود د او ب ثد !و ،ل"" ا ن " ثد و ا نأ " &ا &ا ر نود و, وأ ىر3 ء , ، نود ط . ? ا در# ا ق و B. :( ،ر, / 7 ت ف # ، م ا د دو ق ا 01ر ا س ص ، 36 ) فر7 .( 1) 42