• Aucun résultat trouvé

الاطار القانوني لمكافحة جرائم المعلوماتية في التشريع الجزائري و التشريع المقارن

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Partager "الاطار القانوني لمكافحة جرائم المعلوماتية في التشريع الجزائري و التشريع المقارن"

Copied!
178
0
0

Texte intégral

(1)

ا مو ا و قو

ا

قو ا م

ةر ذ

ر

ا ةد ل

و ا مو ا

ص#

:

$ مو % و $ نو

ب ط ا داد%إ

:

فار إ

ذ

رو د ا

:

ف ط اد % قو

ن

ر ن رز

ا

ء %أ

ب ا و م /ا

ا رد ا

#+ا

ا

0# ا

أ.

ش

ا ر#او د

ا م

ا ذ

ا

أ.

ن

ر ن رز د

ا م

ا ذ

ا

ارر و ر

أ.

ظ 0 ا د % رو ط د

ا م

ا ذ

ا

ط

او %

د

.

رد ا د %

ھو

ر

ذ

ا

او %

ا

ا

2011

2011

2011

2011

-2012

2012

2012

2012

ر ط4ا

و

ا م$ار

و ا

نر

ا 5 ر ا و ير$از ا 5 ر ا

(2)

ﺎﻧأو

ﻲﻬﻧا

ﻻ ،ةﺮﻛﺬﻤﻟا ﻩﺬﻫ ﺔﺑﺎﺘﻛ

ﺮﻜﺸﻟﺎﺑ مﺪﻘﺗأ نأ ﻻإ ﻲﻨﻌﺴﻳ

ﻞﻳﺰﺠﻟا

إﻟ

ﺔﻠﻴﻃ ﺎﻧﻮﻘﻓار ﻦﻳﺬﻠﻟا ﺔﻨﺗﺎﺑ ﺔﻌﻣﺎﺠﺑ ﺎﻴﻠﻌﻟا تﺎﺳارﺪﻟا ﻢﺴﻗ ةﺬﺗﺎﺳأ ﻞﻛ

ﻢﻌﻧ اﻮﻧﺎﻜﻓ ﻲﺳارﺪﻟا راﻮﺸﻤﻟا

ةﺬﺗﺎﺳﻷا

ﻢﻫو

:

ةذﺎﺘﺳﻷا

ﺔﻠﺿﺎﻔﻟا

د

.

ﺷ بﺎﺣر

و ﺔﻳدﺎ

ةﺬﺗﺎﺳﻷا

ﻞﺿﺎﻓﻷا

:

د

.

ﻲﻨﻴﻨﺑ

،ﺪﻤﺣا

د

.

د ،ﺪﻴﻌﻟا ﺔﻧدﺎﻌﺳ

.

،ﺮﻀﺨﻟ ةرارز

ذﺎﺘﺳﻷا و

، ﺢﺑار ﻞﺿﺎﻓ

ﺺﺧأو

ﺮﻜﺸﻟﺎﺑ

ﺮﻓاﻮﻟا

ﺎﻧذﺎﺘﺳأ

،

ﺎﻨﻟ ﺎﻌﺟﺮﻣ نﺎﻛ يﺬﻟا

ﻲﻓ

صﺎﺨﻟا ﻲﺋﺎﻨﺠﻟا نﻮﻧﺎﻘﻟا

،

و

ﻤﻟا

ﻰﻠﻋ فﺮﺸ

داﺪﻋإ

ةﺮﻛﺬﻤﻟا

ذﺎﺘﺳﻷا

،نﺎﻀﻣر ﻦﻴﻗرز رﻮﺘﻛﺪﻟا

ﺎﻣ ﻰﻠﻋ

لﻼﺧ تﺎﻬﻴﺟﻮﺗ ﻦﻣ ﺎﻨﻟ ﻪﻣﺪﻗ

ﻰﻘﺘﻠﻣ

لﺎﻤﻋﻸﻟ ﻲﺋﺎﻨﺠﻟا نﻮﻧﺎﻘﻟا

،

و

ﻲﻨﺗﻮﻔﻳ

أ

ن

ﺮﻛذا

ﺎﻧذﺎﺘﺳا

نﺎﻤﻴﻠﺳ شرﺎﺑ رﻮﺘﻛﺪﻟا

ﷲا ﻪﻤﺣر

وأ

ﻩﺮﻜﺷ

ﺔﻤﻴﻗ ﺢﺋﺎﺼﻧ ﻦﻣ ﺎﻨﻟ ﻪﻣﺪﻗ ﺎﻣ ﻰﻠﻋ

ﻪﺻﺮﺣو

و

ﺜﺣ

ﺎﻨﻟ ﻪ

ﺚﺤﺒﻟا ﺔﻠﺻاﻮﻣ ﻰﻠﻋ

ﺔﻴﺋﺎﻨﺠﻟا مﻮﻠﻌﻟاو ﻲﺋﺎﻨﺠﻟا نﻮﻧﺎﻘﻟا لﺎﺠﻣ ﻲﻓ

.

ﺎﻤﻛ

أ

ﺮﻜﺸﻟﺎﺑ مﺪﻘﺗ

إ

ﺔﺸﻗﺎﻨﻤﻟا ﺔﻨﺠﻟ ﺲﻴﺋر ﺪﻴﺴﻟا ﻰﻟ

و

ةﺬﺗﺎﺳﻷا

ﻞﺿﺎﻓﻻا

أ

ﻰﻠﻋ و ةﺮﻛﺬﻤﻟا ﺔﺸﻗﺎﻨﻣ ﻢﻬﻟﻮﺒﻗ ﻰﻠﻋ ﺔﺸﻗﺎﻨﻤﻟا ﺔﻨﺠﻟ ءﺎﻀﻋ

ﻦﻣ ﻩﻮﻟﺬﺑ ﺎﻣ

ﺪﻬﺟ

ﺔﺳارﺪﻟا ﻩﺬﻫ ﻢﻳﻮﻘﺗ ﻞﻴﺒﺳ ﻲﻓ ﺖﻗو و

.

ءاﺰﺟ ﺮﻴﺧ ﺎﻨﻋ ﷲا ﻢﻫاﺰﺠﻓ

(3)

ءاﺪﻫا

إ

ﺰﻳﺰﻌﻟا يﺪﻟاو ﻰﻟ

أ

ﻩﺪﻬﻌﻟ ءﺎﻓوو ﻪﻠﻀﻔﺑ ﺎﻧﺎﻓﺮﻋ ، ﻩﺮﻤﻋ ﻲﻓ ﷲا لﺎﻃ

إ

ةﺰﻳﺰﻌﻟا ﻲﺗﺪﻟاو ﻰﻟ

أ

ﺎﻬﻟ اﺮﻳﺪﻘﺗو ﺎﻬﻠﻀﻔﺑ ﺎﻧﺎﻓﺮﻋ، ﺎﻫﺮﻤﻋ ﻲﻓ ﷲا لﺎﻃ

إ

ﻟ ﻰﻌﺴﻳ ﻦﻣ ﻞﻛ ﻰﻟ

ﺔﻤﻳﺮﺠﻟا ﺔﺤﻓﺎﻜﻤ

أ

ﻞﻤﻌﻟا اﺬﻫ يﺪﻫ

(4)

د

ا ت ا رو!ظ ا ر# از ھرو#% ر & % ر ا ' ر% عار )ا مھأ د ا ، ، ن - ا ن د د ا د %ا ب ، ع /ا ء % ص)2 و د ، ل45 ا ا ت ا % # ن ث ا ت/ ن د د ا ثد يذ ا ب ھر ا روط ا 2ا ا ، هذھ هر و ار اذھو ل ا 9د و %ر ن ةز! 2ا ن% ;4 ، ت9و !% ر ا ةد %إو ! ز) و ت و ا ز و . ) 1 ( م ور ا ت و ود ا ا رو!ظ ر# ا ة ا ا ب ا ھأ ن داز و إ ن ' ،ت ر /ا ق د ن%ر5 أ ل ل ت و ا لد و ر ) ا ل # /ا ت و ا ر#% & إ ير ا ا ل ! ن و ا ت/ ا ف ) ت و ر # ق ط % ' ت و ا ع /ا ء % د % . ) 2 ( ا ت ا % # ' ر% يذ ا ر ا مد ا و 2ا & إ جو و ا و! و ت ر ، د %/ا دادزا فر او ت و ا لد و ور /ا ت د) ا و ت; ا ف ) ! % ، دو و ا & إ زر ث 4ار /ا ء 45 ا ل- ء ر2ا او ل # ; د د ل يذ ا ل ھ م & % يو ر ; ا زو ت 5# ا ن د) ا 9او ا و ر ا و ) ر ا و ا و د2ا و ا ق -و ا و ت و ا ن ت ؤ ا و ت ر ا وأ ص ) 2ا ىو & % ءاو ،ك ذ بCر ن ل ' ، ! أ ف ) ، ر ا و ت و ا و ر 2ا لد 4ار /ا ء 45 ا اذھ ل;) ن & م نأ ن ، ر ل ءا ا ت; و ا هر % ور /ا كو ا ر % عاد إو ب ن ، ر ا ت 5# ا ر ا د % ك ذ و ا تاء وأ ت; ءار إ & إ ا ود م ، ب D 5 ا و & % تار 4 وھ ' ط ل ل ا . تار د ا ض ر و ا و يد # 9/ا نو ا ظ ن% ةرد # ا ) OCDE ( ت/د ا 9 نأ & إ م ا ر ا ، و ور /ا ةر فر وأ ت ر /ا ر % م ا ، تزو د9 400 م % ر/ود ر 2000 وھو ف 4أ ةر % لد ' واد م م ر 1998 و F ا هذھ ز5 8500 م % ر/ود ر 2005 . ) 3 ( ' د) ت و و ص ) 2ا ن ا ب ا ل ا ر / ن د ل و ، ' 5 ) ن د !5 ظو ن ةد 5 /او ت و ا لد ر ن ھذ ا ت ر /ا ، رو!ظ & إ ىدأ نأ أ وظ ا & % ةد د ت د ت4ر و ! 4ار /ا ء 45 ا ن تذ) ا م ار ا ن ةد د ط و ا . اذ! م ا لود ن ر - ت ر ا او مد% و ا مار ا رو# روط مھ و ھ ر ت و 9 تارG-و ر Cار ثد أ مار ا ن ل ا ن ت; ا ن م ار ا هذ ن 2ا ن ر - ب ا و ا . ___ _ ________________________

(1) Zanella (Paolo), Architecture et technologie des ordinateurs, Bordas, Paris, 1989, p.15.

(2)Masuada (Yoneji), The Information Technology Revolution, Oxford Blackwell, Oxford ,1985, p. 620.

) 3 ( ةر ارد ر 06 / 6 0 / 2001 ا : http://www.oecd.org ﺗ نا :

Garreau( Alain), Les effets du Commerce Eléctronique sur les transports, Paris ,p. 6 .

(5)

ر % و أ او مد% ن ، ر ا ل 2 ر ا روط ا اذ! م ا لود ن ر - ت ر ا أ ن أ ىد إ & ت; /ا ن م ار ا هذھ ر ت و 9 تارG- و ر غار ثود ر - ب ا و ا ن ن ن 2ا ، و ا مار /ا رو# ك ذ مھ و ن او9 4 م ا لود ا تر # ث ، # ) ! ق ط اد%او9 و ا ر ا ور /ا ت ! ا دد! أ ا ; و ن 2 دار ل ، م! #و#) س و م! ر & % يد و ك ذ زو و لود ا د # 9ا رار ا 4 و أ و ا ! C ! ر ا ن ل ت #و#) ھز ا و ر ا ل ا !ط ر/ G ت د م ا د ا . أ ھ ث ا ر ا اودو : عو ا اذھ نأ و ا م ار ر ا ث ا ھأ & - د ا ط ر مار ا ن د ا ا و ا ب ا -ت ر /أ ، ا عر ا & % ضر5 م اد روط ھ ا و ةرھ ظ ا هذھ او ! ر ا لو ا د إ ، ت 4أ ا د ا صو# ء 5 /ا مد%و ا ن ءاو ةز % %و4و ا ، د ر C 9و ل ط و ا مار ا نأ ر % ) ،ت و ا ور /ا ةر ا ، #) ا ت ط ا ،ت ا .... J ا، ( ت و # ن هر - و ار ا ا ن وأ ھ رظ # ) ا ا وأ ق ط ا ب او ا نو ا وأ ر ا ت -إ لو رو اذ و م ار ا هذ ل ا اذھ ود ا نو ا . و د9 ت 4 ا ر از ا ار)ؤ ت ر ت 4و ا لود ا ب ر & إ اذ! صو#) ا ، اذھ ! او م د م9ر نو ا رود# ل;) ن مار ا ن عو ا 04 -15 خرؤ ا 10 ر و 2004 م ا و لد ا ص يذ ا و ت و ا نو م9ر نو هز ز م يذ او و ا ظ L از & % 09 -04 خرؤ ا 05 توأ 2009 و و # ا م ار ا ن 9و # ) ا د%او ن 4 ا م;% ا ت ! و ل # /ا و ، ن مCر ا & %و أ 2ا ن او ا هذھ رود# ھ ةر ) ، إ / ' أ / ل لو ا و ا م ار ل ر از ا ر ا ا . را م ار ا ن د ا عو ا اذھ ارد ھأ ن 9;ط او عو4و M نأ N ن و ا م ار و ا مار O تد# ا ر ا ن او ا اذ و ھرو# مھأ & إ قرط ا ل;) ص ا ن ا م ار ا هذھ و ا ر ط/ا ل ! راد ير از ا عر ا & % ب . ا و ا تارG- ا ض ر ارد ا هذھ ل;) ن & م ار ا هذھ نود لو ب ا ل ، ع و ا تاءار /ا و - د ا 2ا ل و ا ت ر و قو س ا نود 5 ا 9و ت ر 2ا ر % ت و ا لد و ل دار 2ا . ل;) ن و ر ا ر ا ن د ا ود ا و ! طو ا ا ا ت ر ا رود ث ا روط ط ر و ود د تاذ ر ھر % و ا و ا ب ر ا و و ا ت ر /ا ، ىد D4 ضر ا ت و # ا و نو ا ل ر ! وذ ا دو! ا 4 ةر ت د ! او . ارد ا ل;) ث ا ضر ت و # ن و ) / و ا م ار ل ث ا نأ د ؤ ا ن و و ن ھ ن ، م ار ا هذ! ا ط ا ن ت و # ا هذھ زر أ ل و ، ! و ت و ا ا ةرور4 M ار و و و د ت و ن 2ا ب ا ةز! Nـ # ) ا ا ت ط# م

(6)

5 و م ار ا هذ! م ا ل ار اذ و ، ط M ار و ل G ز ! & % !%او أ ف ) ت ور 5 ا ر -N ، و ا مظ ا ب ر) ل;) ن 2ا ب ا 4 إ ل ، م ار ا هذھ ت -او تاوط) & و ا وأ ا ءاو ت و ا رد # ر ) نأ ث ا & % م تاد ا هذھ . دد ن از% ل و م ھا ن و ا م ار ' ت ظ ارظ ! 2ا # ) رد # ا هذھ ا ط و ا & % د ا ةروط ا ناد ا هذھ ھر ا ب ف;) ة ا ن د ف ) ور %/ا ت و و ماد) ا ن ىو ا اذھ & ا ل# م ت از / ا ا لود ا ل # /ا و م; . 4 ا ب ا أ Q ، ر از م ن% ةرد # ا و ا م ار # ) ا از ا م 2ا 9 ن ! % لو# ا و #و إ د ، تد و ن ت/ ا مظ 2ا 4 ا ةز! 2ا هرد# & % ! ر5 ا ص)2 و . إ ث ا : ا ا ن ن ث ا اذھ ! دد# ا ن او ا % و 5 ىد ت ر /او و ا م ار ود ا د # ا & % ت ر ا م ا مد%و ف; )ا لظ ، ت از ث 9ر د ا م ار ا & % ر ا صو# ا & % د لود ا ض ، ر وز او ل /ا و ب# ا ن %و ا ن ف; )/ا ن مCر ا & % م ار ا ن ھر Cو ، %و4و ا صو# ا ق ط إ مد% ك ذ و و ا م ار & % د ا ار ا وأ ز ز ةد و ود و م ر ار إ دو و مد ، ق وط صر ن ل ، ود ا نو ا ر ا صو# ا % ن د و و ا مار ا ةرھ ظ ةرھ ظ ا هذ! يد# او 9و طو ا . ارد ا ا ا : ل;) ن عو ا اذ! ارد مار ا M نا N را ق و ورط ا ا ن ث نر M! M! ا اذھ ل;) & ءار إ اذھ ت ر ترد#أ ا لود و ا ظ 2ا مھ2 ر ارد و ا م ار ! او نN لود ا هذ! ر ا ا ل ا ىد م و ل ا . ارد ا ط : ارد ل! نأ أر ث ارد '##) يد ! و ا ر ا مو!5 ، ضر ل#5 ا لو2ا و ا ر ا م 2ا ارد ل;) ن ! آ ! وو ! رأو ، ص#) ن رو# - ا ل#5 ا ھر# % حر و ا م ار رد# مھأ 9 و ر ا ء 4 ا و نر ا نأ & % ، م ار ا هذ! يد# ا ضرG م أ و ن او9 ن ر ا روط ا ث - ا ل#5 ا لو و ا م ار ر از ا اذ! ةرد # ا %و4و ا و ار /ا ن او ا ارد ل;) ن صو#) ا .

(7)

ا و ا & % ا ط) ا نو نأ N را ' % اء و : ث يد : و ! ا ر" ا مو $ ا ب ط لو2ا : و ا ر ا ف ر ا ب ط - ا : ر ا ص #) و و ا ' % ا و ا ت لو&ا ل'$ ا : ا د او ر" ! ا و ! ا لو2ا ث ا : ر ا آ ، و ا ! و و ! - ا ث ا : و ا ر ا ن رأ ث - ا ث ا : م أ عور ا ، و ا ر ا ا وؤ او ھ ا ( ا ل'$ ا : و ! ا ر" ا رو' و ر ا ن او ا 2ا ث ا لو : ب ا م ار رو# ا ث ا - ا : ت ر /ا م ار رو# ث - ا ث ا : ر ا ن او ا و ا ر ا ث ( ا ل'$ ا : و ! ا ر" ا ر ا و ير*از" ا ر ا لو ا "او ت د مار"-ا و ! ا لو2ا ث ا : ب و ا ر ا ت -إ و ار ا د%او ا نو ا ير از ا ث ا - ا : ر از ا و ا ر ا ر ا روط ا ث - ا ث ا : ت د ! او ر ا لو ا و ا مار ا ر ا

(8)

ث

يد

مو $

ا

و ! ا

ر"

& إ ك ذ ب ا ر و ، و ا ر و ا ط ا د د لو ت/ؤ ا ن د د ا تر -أ م ار ا ن د ا عو ا اذھ مو!5 صو#) رظ ا ت ! و دد ت ھ ا ةد% تر!ظ ث ، ! و م! و ا ر دو# ا ! ف ر د د و ف ر نأ ، و ا ! ط ن ! ار ا و %و4و ا ب م ا ب و و ا ر ا ، ا 5 ) ا ل او ا ارد 5 ا رو 2 ط او ر ا ن و ل)اد ! . ا ل;) ن لو ' %و ث ، و ا ر ا مو!5 & إ قرط نأ يد ! ا ث ضر ا ب ط لو2ا مار ا ن عو ا اذھ ص #) ط 4و ف#و ت د) ا ا ت 5 ر ا ف ) ، ن ا ا ر ا 5 ر ء ! 5 ا ! % د و ا ر م! ، ذ و ن عر ا ه )و يذ ا ضرG ا ا كو ا ن ط ا اذھ م ر ل;) ن و ، ء ط%إ اود اذ و م ا ھر او ر ا م ن% ةرو# م ار ا هذھ د از ا م ھ/ا ب D4 ! را . !# #) ث ا نود و ا ر ا مو!5 ث ا ل /و ، ا ت د د و وأ و ا مر فر ، 5 ) ا ' 5 ا نو ا ء ! ف # و ، قرط وھو ' إ ا ب ط - ا .

ا

ب ط

لو&ا

ف ر!

و ! ا

ر" ا

ن د د ا '5 و ا ر ب ا ف ر ا د إ ث ا نإ ت و # ا ، ب ا ر و 4و & إ ء ! 5 ا ل#و مد% & إ ك ذ مو!5 س ، !9 ط ر# و و ا م ار ا ھ دد ل ل ، ب اذھ أ دد ن ! ب ا ف ر ا ر )او - د ا ةرھ ظ ا هذھ م! و ن د % ! & % اد ا تار ا ت%و د ، و ا ر ا ، هذھ نأ لو ا & إ ! ن ! ا ض ىدأ ف ر & إ ل#و ا نود ن ت ذ ا ت/و ا دد ك ذ ن د ف ر ا & % # ر ا ماد) ا & إ اذ و د و '' ك ذ ل ا ن ت ا ن ; '' ) 1 ( ، ! N ل 9 وأ ر ا مو ر ! أ ف . ) 2 ( و & ا ك ذ در و ا م % هد! يذ ا ر ا و ر ا روط ا ، ت و و ن ' ط ر اذ و ،ل # /ا و م;% ا ن% ;4 ' % د يذ ا ر# ا لو رظ ا ت ! و ف; )ا ء ! 5 ا و د % & إ ض ا ' ، و ا ر ا ف ر 4 و ! و!5 ق !9 ط ر# م ا م ار ا & % ا ب ا ز ! أ ط ' ظ ل)اد و ، ، و ا % ر ب ط ا ك وأ Q ن ا ض ا ر) ل ن و ا ا ب ا ةد% ار إ كو ل ل و ا م ار . '4ر مو اذھو م ا و ا م ار ا ! ا ر ) ا م ر د & ا قرط . ____________________ _____ ____ ) 1 ( ،ت ا !ﺗ "ط $ و ت ! ا ن & ، ' ر ( م ھ ، ط أ ، ,ﺗ ا ت./ا , -1995 ص ، 29 . ) 2 ( ت ا ةر 1 ، ا ا ( ت ! ا ن & 2 3ﺗ - &او " ا 43 ا راد ، ة"ھ ! ا ، ، 1994 ص ، 5 .

(9)

ا

عر$

لو&ا

ف ر! ت1و

و ! ا

ر" ا

او

2

ن

ر"

& إ ةر ا ن د / و ا م ار ا مو!5 د د ت ا ا ت 5 ر ا ف ) لو نأ ل 9 دد س5 & إ ر ! ظ نأ /إ ، ! /د ث ن ف ) ! أ & و2ا ھو ود د9 او ! م ا ض ا ل ا ، ةرھ ظ ا '' ا م ار ا ور '' ، م ا ر)2ا ض ا ق طأ د '' ب ا م ار و ا &" &.ا '' وأ '' "ﺗ , - 5 ا '6ا"7 ا '' و ، '' م ار ت و ا و و '' ، ن ك ھ ن ل4 '' ﺗ ا '6ا"8 '' ك ھو د و ن '' ت و ا و و ماد) ا ةء إ م ار ت/ # /او '' مد) ا & ا اذھو ،ل # /او م;% ا م % هد! يذ ا روط او و /د ر- أ ا ر ا نو ا عور د و ا ذو ر ا لود ا ن% رد # ا 2004 ، س هد %ا يذ او م9ر رار ر % ا ةرود ا بر ا لد ا ءارزو 495 -19 J ر 8 / 10 / 2003 . ) 1 ( ح;ط#ا ر ا '' م ار ر ا '' وأ '' ر ا م ار ا '' ورو2ا ل ا ، ا م ار ' د# و م 4ار /ا ) 2 ( ، دو و & ا ج / ا و ا ر ا ن ز أ ر ا ر ا ن% ت ر أ ب ط ا ، ور /ا ر ا و أ ت ر /ا ر % ن # ا ب ز ! ن . ر )ا ب ن% أ '' و ا م ار '' ا اذھ ث Q ن ح;ط#/ا نو & إ ار ' و ا وأ ا ب ا -Informatique و ب ا ز ! ن ا هذھ ' ر % ل # /ا إ اذ و ل ا وأ ا ت9و ا ءاو تار ا و ت ن ' ط ر ، ت ر /ا ا D ط# نأ & % لد و '' ت و ا ل ا '' ) 3 ( ، يذ ا ءاد %/ا ن و و ا م ار ر# % مھأ ل و 9 ط ن ! ، ت و ا هذھ ل ط . ر ا ف ) / ذإ ، ھاو ت ر /ا م ار و ا ب ا م ار ن # 5 ا دود ا ود د9و دو و /إ ن ، ن 2ا ب C ن ر ا ر# % ن ل)اد ت ر ا إ / أ 5 # و ا م ار ا - ا ل#5 ا ا ب ا م ار & ا 2ا م ار و 2ا رود D 4و ب ن ت ر ! ھ اذ و ت ر رو!ظو /ا ب ا م ار م9 5 أ ط ر- ا اروط و ا مار /ا ن . ا اذھ مو عر5 يذ ا ف ر ا م د و ا ر ا ف ر ت ذ ا ت/و ا ف ) ضر ا ب ا & % ءاد %/ا م ر ن عر ا فدھ ن ، ب ا هار 2ا و ت ر يذ ا ءاد %/ا وأ ا ل و ا هذھ ' ل و و . ___________ _______________ _ ) 1 (

، & & ! ا : - ا راد، 8ذ ا " ا ن & ! ا &" &.ا و "ﺗ , - ا '6ا"8 - ،يز 7> ح @ ا (, ،ة"ھ ! ا 2007 ، ص 35 . ) 2 ( ، ' ھا" إ حو( ( B أ ، &و" - .ا "7 ا C ، 7 ا را( ا ( - Dا ر ، 2008 ص ، 54 . ) 3 ( ، ' ر ( م ھ ص ، E F ا 8" ا 35 .

(10)

1وأ

ت1و

و ! ا

ر" ا ف ر!

:

أ

(

لو&ا ه " 1ا

*ار" ا ف ر!

ر" ا ل 4 إ د

1

و ! ا م

:

نو د % و ر ر ر ا نأ ه /ا اذھ ر # أ د ل وھ ا ب ا ز ! ر ا ، ، ' ظ & % وأ ا ب ا & % ءاد %/ا م نأ يأ ث ق ط ن ه /ا اذھ ر # أ ق 4 M ار ا ل- د ا ر C ب ا ت و ' نو ا ت/ ا ! ور# و و ا م ار ا ز) ا ت ط ا و ت ا و 9ر م نN ، ر ; ب ا ةر اذ أ د و أ ف; إ و أ ل ط و ب ا M ر أ ا ت و ا J وا ر وز وا ر G وا فذ وا ' و ء إ و . فر% د ك ذ '' ت; زور Rosenblatt '' ! N و ا م ار ا » J ' و عور ر C ط وا ' رط ن% لو ا وا ب ا ل)اد ز) ا ت و ا & ا لو#و ا وا فذ وا ر G « ) 1 ( . ر% ر)/ا ض ا ! ! N » ت و ق عور ر C كو ل & ا فر# و شC ! و ا « ) 2 ( . ' 5 ا ا /ا '' ر ز Ulrich Sieber '' %ا د و ا م ار ا ق ط ن 4 ل)د ' ا ر » ! وا ت ط /ا ق عور ر C فر# ل « ) 3 ( . ن /ا ب ا م ار نا & ا شو 9 ىدھ ةرو د ا تر ا » ل# ا م ار ا عو ھ و « ) 4 ( ، م ار ا هذھ تر# ث ن% ةر % ھ ا و ا لاو /ا & % ءاد %/ا و ا تاود/ا ،' اد و ' ار و /ا ب أ ث نو و م ار دد# نو د9 ل # /ا ر % و ا وا ب ا ةر اذ ز) M ار و ت ن م ظ د ا ر C ت و ا ءاد %/ ت4ر ! ط وا ! ; ا وا ھد وا ! ء %دا وا ر وز ا وا 9ر .

ب

(

( ا ه " 1ا

-و ! ا "-و -و م

ا 4 إ د

1

و ! ا م*ار" ا ف ر!

:

! ه /ا اذھ ر # ا د % و ا ر ا ت ر% » و و م ا نو عور ر C ل ل ن ' ر/ ز/ ر رد /ا ت ا ، ىر)ا ن ' و ' ; و « ) 5 ( . ذا جارد/ يرور4 /ا ب ا ماد) ا و ت و ا و و م /ا نا ه /ا اذھ ر # ا ىر م! ن و و ا م ار ا ن 4 ر ا ر ا " نو و د 5 د David. Tompson " فر% يذ ا ! ا ' و م ار ا ن عو ا اذھ » ر ! % ىد ر او نا ! ار 9/ ط نو ر ا ب ا « ) 6 ( . ' 5 ا مد9 '' جر و ن Stein. Schiolberg " ' و ب ا م ار '5 ر » يأ ر ا نو عور ر C ل 49 ' ; و ' ق ا و ' ر ا ت و ا « . ) 7 ( __________ ______________________

(1 ) Alexander (Michael) , Computer crime , Computer World , Vol XXIV, N°11,1990, p.104.

) 2 ( ر ةد د ا ا راد ، ب ا M ار ا ا ، و! ا رد ا د % % ، ر( - .ا ، 1997 ، ص 2 .

(3) Lucas (André) et Deveze ( Jean) , Le droit de l’informatique et de l’internet ,P . U,Paris, 2001, p.496.

) 4 ( 4! ا راد، نر ا ر ا ور /ا ب ا م ار ، شو 9 د ىدھ " ا ة"ھ ! ا، ، 1992 ، ص 5 .

(5) Parker (Donn B.), Combattre la criminalité informatique, OROS ,Paris, 1985, p. 18.

(6) Thompson (David), Current trends, in Computer control crime, Computer Quarterly, vol 9N°1,1991, p.2.

) 7 ( ، ز ا و " !G ا راد ، و( ا ھد ا و ب ا '6ا"8، , ( >ا د ن ، 2005 ، ص 16 .

(11)

ج

(

ث ( ا ه " 1ا

ر" ا ب را و 4 ا د

1

و ! ا م*ار" ا ف ر!

:

ا ن ھ /ا ف;) & /ا ب ا و و م ا ةرور4 و ر ا ل & % اد %ا ن ذ ا ن م ار ا هذھ ق ط ن و د9 ر)2ا ض ا ن ، و ر ! أ & % ر ا ف # م د ا و 2ا ' 5 ا نأ د ث ، ر ا ب را و & % '' ن د Tiedemann " ! N ! ر% د9 » ل ا ب ا ماد) ب ر يذ او ر 4 ا وأ عور ا ر C كو ا ل أ « . ) 1 ( ! ر)/ا ض ا ! ر% ن » ' ر- ا ا ب ا رود ! نو ا م ار ا ك « . ) 2 ( ن ر!ظ ن ء ! 5 ا ض ز د9و /ا ب ا ماد) ا نو ث و ا م ار ار /ا كو إ ن أ ر ب را ل أ ، يد ب & % لو# ا ضرG ىر) أ و أ ءاد %/ا ن ضرG ا نو ن ' % رر4 ا ق إ وھ ) 3 ( . ف ر ء آ ر) » أ ر ةاد ب ا ماد) م ار ا ل ! « ) 4 ( . نو ا ظ ءار ) ن %و ف ر ر ذ و ا م ار ق ط ن ت و ا ت 5 ر ا ر طا و يد # 9/ا ) OCDE ( ت ر 9ا ا س ر ! ع ا 1983 ر 5 ر ، ' ء و ا أ ! » وا ت ـ /ا ـ ق ' حر# ر C وا 9;)ا ر C وا عور ر C كو ل ـ ! « ) 5 ( . أ ذ ـ /ا ر /ا " د د ا لاو Wall David '' و ا ر ا فر% د ' و » ل ھ ر C ل ر) وا ل ق عور /ا ب « ) 6 ( . م ت 5 ر تزر د ، و ا ر ا ف ر 5 ) ر ت ا ا ت ھ /ا ف;) و د إ ر5 ا ' 5 ا ف ر ر ذ ث ن ر & '' & Massé '' ' و ! ر% يذ ا » تاءاد %/ا ا ط او ب ر نا ن ا و ا D ر ا ق ضرG و « ) 7 ( . س5 & %و ر /ا ر ) ا ف ر ء لاو ا '' ر ر Parker '' ! ل ـ9 ث » ت ا، ار ا ل ر ل% 5 ا ق و ةر ) ' ' % ا د ' ، ت و ا ' # د % 5# « ) 8 ( . ____ ___________ _________ __________

(1) Tiedemann (Klaus), fraude et autres délits d'affaires commis à l’aide d’ordinateurs électroniques, Rev.Dr.Pén.Crim

n°7,Bruxelles, 1984, p 61.

(2) Totty (Richard) &Hardcastle ( Antony) ,Computer -Related Crime in information technology and the law,

Macmilla Publishers, U.K.1986, p 26.

(3) Wasik (Martin) ,Crime and The Computer ,Oxford University Press,1991 ,p 2. (4) Ball (Leslie D),computer crime,in‘’ The information technology revolution’’,Cambridge ,1985p 543.

(5) Alterman(H.) et Bloch(A. ) : La Fraude Informatique (Paris, Gaz. Palais), [3 sep. 1988] p. 530.

(6)WALL (David), Crime and the Internet, Routledge, N.Y, 2001, p. 3. (7) Massé (Michel), Infractions contre l’ordre financier, Rev .sc .crim, Janvier 1985 N°1, p 107 .

(8) Parker (Donn B.), Figting Computer Crime ''A new Framework for Protecting Information'', Joh Wiley and sons, 1998, p 112.

(12)

د

(

ف ر! ا ر

او

ا ت $ ر! ا د

ر" نھار ا 6و ب 1ا

و ! ا

، و ا م ار ا ق ط د د ' % ق5 ر دو و مد% ت 5 ر ا ف ) ضار ا ل;) ن ود يذ ا ه /ا ر # ىر ةرور4 أ ا ب ا & % ءاد %/ا م ن ا ل;) ن د ا ر C ' و ث ن أ ت و ظ د9 4 او إ ت و ا ن ار 9 ل ، و ا م ار ا ق ط ن ر د & /ا ب ا مد) ا %ور ا ر C ) جر ن% ل /ا ر ل- و ا م ار ا ق ط ھر Cو و ا . أ رور4 نو ا ة إ م ب ا و و ا ا ءاد %/ا ف ' N ن و ر يأر ا اذھ ر %ا د %ا ، ذإ نأ و و ار ل 5 ب و تاءاد %/ا ض ب ا ا ' و ، ن ك ذ ن مCر ا & % ن / أ / ةر - %ور ر C ن رد9 و ةر ! ب ط م ا ف; إ ;- ز) ا ت ا . د ا ' و ن & إ يذ ا ه /ا ر # أ ذ ) ا & % د ب ا ر ا ب را و ن ' د% ، ' N لو ا ن / G و ا & % اء كو ا م ر ، ء/ؤھ د %ا د ـ ' ار و ـ ر ، و ا م ار ق ط اذھو ، و ر ! ل ر ا ب ا ل ا در ر 2ا د9 د % م ار D # ث ن س /ا ل)د وأ ب ا ! ل ا د ا و م ار ، اذھو ب ا 9ر ل- م ار ط ر C ا وأ د ا د م ار & د ا ' و ، وأ ا م ار ا د % ط ب ا ! ل وأ )د /و د م ار & رر ر وز م ار ا ق ط ن 4 ل و ا . نأ اوأر ن ذ ا أ ود وھ و ا م ار ا ب را ن ضرG ا ن يد ا D ر ا ق د ھا اود او ار /ا كو ا اذھ & % ة ا ز5 ةر ر % نأ م اد ا وھ ةرور4 س يد ا د ا و ا م ار ا ب را اود 9رط ل;) ن ك ذ ىر فو و ءاد %/ / . د ، ب /ا هذ! وو أ 2او و ا م ار ب /ا ف ر ا ن D # و ا م ار ا ف#و ب نھار ا 4و ا أ ر ةد% ر %/ا ن ذ)N ن ، ار /ا 9او نو ا كو نأ ب يذ او ، نوـ ا ' % ! ل ةرو# نو أ ل ن% ع ـ ا و N ب ، نو ا ' ر أ اءاد %ا كو ا اذھ ن ، # & % و لاو أ & % ءاد %ا ن و ا ر ا كو ا عو ث ، أ & ل# و # ) ا ة ا ر & % و إ ا ل#5 ا ' 4و اذھ و ل ا & رو# ارد د % -و ا ر ا ، ا ب ار /ا كو ا 9;% زار ا ةرور4 و ' و ! ق ل # /ا و م;%/ا و و ن ، اروط د! ا و و ا ر ا ص ا ط ر مد% ب ل ; أ ر ةد د ارو# ب%و ن ; ر!ظ د9 و ا ل;) ن ك ذ & و ، G ا & % ز ر ا أ ادھ/ا و و و ا هذھ ن ضرG ا و ! ةو ر ا ف .

(13)

(

ن 2 ا

و ! م*ار" ل

ا ل ! 1ا م ر"

:

م ر ن G ا ت رط و ا مظ ا & % ءاد %/ا إ / اذھ ن ا # ق # ا هذھ د د و 5 ) ر ت ھ ا تر!ظ د9و ، ءاد %/ا ) 1 ( ، ! ر ذ :

أ

(

ه " 1ا ـ

لو1ا

:

ىر يأر ا اذھ ب #ا ، ا وھ # ) ا ا ق نأ ر % أ ن ھ ' # ) ا M ار ا و /ا ب ا ز) ا ت و ا أ يد D ر & % ! % يد ا ل# لاو ا ض ن %ر ا ض يأر ا اذھ د أو ، ك ذ ءار ر /ا ةد ا ت /و ا ت /و .

ب

(

( ا ه " 1ا ـ

:

و ةاو ا ت ا و ت و ا ; د يذ او ةد ا ا ' يذ ا وھ ب ا ا ن 4 عر ا ! رد ذا ا ت و ا هذ! ب%; ا رط ر - / ث أ ل ر وز ا .

ج

(

1ا ـ

ث ( ا ه "

:

م ! ه /ا اذھ ب #ا ةر د # ! اذ د ت و ا نو # ) ا ة ت ءاو دار L د # 9ا ت و ت وأ ، أ هذھ ' ، و ط تاذ و ت ر ا إ ع;ط/ا در م ر & ! % ' حر# ا ر C لو)د ا ق رط ن% إ ظ & /ا ب ا م . د9و لود ا اذ و ارد نو ر /ا ةد ا ت /و ا ه /ا اذھ ت د /ا .

د

(

ـ

ار ا ه " 1ا

:

& ا ر)/ا ض ا د ار /ا ل 5 ا ل ، ا # ا ن يذ ا و! ، اذQ دد! ار /ا كو ا ن ا ن كو ا ن اذا ا ، '%در 5 ا صو# # ا هذھ # ) #و# ن ت و ا ر دد! ار /ا . و ا م ار نأ & إ رظ اذإ ن و / مأ ت ر ا ل# ا ب ا ن ءاو ، ! و /ا و قار ) ا ا M ار و ت ب%; ا ب ، ا و / و ل ا ر وز ا 9ر و و ا ةء إ و و! ل ا ا ور /ا د ر ، ر# ا ت 9 ط ا ل ا ل /ا و ، ر ك ! ا و ! اد) ا ةء إ و ، - ا ل#5 ا ! قرط ا م ار ا ن ھر C و # ) ا ة ا Q ن ن N نأ م ار ا هذھ ن M و و ا - ا ناد نأ ' ك / و ، ا و و ا ل و ا ل ا - ا مد% ر5 ا ا و د # 9/ا ا ر ) ا ر %/ا ن ذ)2ا نود ت ا و لود ا ف ) ' % ل ا ن% ا د ا ! % - د ا ل و ا ، D ار ب ، ، ىر ك م ر ن G ا نأ - ا وھ تاءاد %/ا - د ا و و ا ل ا ا ت/ ا . _________________ _________ ) 1 ( 6 & د 5 .ا .ا : ا '6ا"8 ،ةر لد ، ،2 و.ا ,J ا ! ا , ا تار ، ، تو" 2005 ص ، 309 .

(14)

ا

عر$

( ا

و ! ا م*ار" ا م"

را اود و

ت و # ا ن ر - ا '5 و ا م ار ا م ر د نا ، ! ر د F ن ك ھ ! ن كاردا مد% ب ! % ا ر ) ا م و أ ا ا ن ر ا د ارود م;%/ا ب ث ءو ا ن ھ ن و ، ق 9د ر C ةرھ ظ ا م ' ل ل رط ) ا ل و! و ضو G ا ةر -ا إ & ت ارد ا ءار ! ا و ا ز ار ا أ ، و ا م ار ا ا ت # /ا و ت ا و أ ار ! ا ن مCر ا & % ' د / دو و وھ ا مار /ا م ةرور4 س / ت # ا مد ةرو# ط ! و ، 9او ا % دد% يا ، طر ا ت; دراو ا وھو ط يرھ ظ ا مار / & 49 م ا ! N رد# ا م ار ا دد% ن% ت # ا مد ، ! % F ا م ار ا . ' ك / و ن و ا م ار ا هر و ارظ ،ود ر - ر ا م ار ا هذ! ا م ا نا ر ا ر-ا ناد ا و ! را و! . ت # /ا زر ا مد نأ لو و ا م ار ا ب را اود & ا قرط صو#) ا اذ! .

1وأ

-و ! ا م*ار" ا م"

:

أ ر ر ثد ر /ا ةد ا ت /و ا رد # م ا ر % ت ر /ا م ار ن يو ا ز ر ن% Center Complaint Internet Crime (IC3) ، ا ت ــ هر ر يذ ا طو از ر ء 4 ا ت 9 ا م ار NW3C ارد5 ا ت ا ب ق FBI ، ;#5 ار ر م4 يذ او ن ! % Fـ ا م ار ا ن% 01 5 2009 & ا 31 ، ا س5 ن ر د ن ث م نأ ' درو & ا 5 را و ا ل /ا م ار 560 ر ا ر/ود نو 2009 ! ن نا د 265 نو ر ا ر/ود 2008 . ل ا ل /ا ! ھاو و ا ل /ا ر ! % F ا ر ا م ار ا ةراد# تء و ! % F ا م ار ا ر نا ، و! ا 9ر ك ذ و ر# ا ت 9 ط ا 2001 2009 % 5 را D4و 667,8 % . ) 1 ( ( و K"L تر Symantec ' ر ا ق ب و ، 2010 ، ر ) ب و ا م ار ا ن ب رد ) 114 ( درط د از ھو ود ا ىو ا & % و ر/ود ر . ) 2 ( أ و ا ن 2ا ##) ا ر /ا ر ا '' McAfee '' ، ا ت د9 ! ارد ر ؤ دو ار و سو اد ا يد # 9/ا 2008 ، رار4أ ت و ا م ار ا نا ةر ةر ر Cو ف أ ب ترد9 ت ر ) 1000 ( ر ار/ودر ت ط ا 9ر م ار ا هذھ & % ب G و ، و ا . ) 3 ( ____________________ __________

Internet Crime Report of Internet Crime Complaint Center, IC3, 2009 :2 م9ر ق ا رظ ا (1) ) 2 ( ) 3 ( ر 7F ت 6 5>ا 15 " Kأ 2010 "M&أ ، ا : 2010.html -dollars -114 -coute -cybercriminalite -445352 -donnees/actualite -et -business/securite -http://pro.clubic.com/it

(15)

أ 2ا ود ا ر ؤ ا ت د9 ارد ت5 د و ا م ار ا ب را ةر و %ر ن% لو لو ةرھ د ا ت و ا ن ا 2008 ، أ ن ر ا ت ر ا & % ق 9د ث;- ل ثد م4 500 ن ر- أو 9و نو 15 5# نو ھر Cو ت و ا د%او9 ن ; و رو# ا ن ت; او . ) 1 (

(

-و ! ا م*ار" ا ب را ا-ود

رظ ا د % ، و ا م ار ا ب را اود ب أ ر /ا ! د ا ت د) ك ذ ط ر ن ، ت ل # /ا ا تر # ث ل ص) يأ أ م ا ء ور /ا د ر ا د) ل45 ، ن يذ ا و ل ا و ل را اد ر ةرو# و ت 5 ا ل ةرو#و و# -د ا د) نأ ، ف4 ، ك ذ ةر و و إ ن ت 5 ا ل و و ل د) ك ذ & ب آ إ & آ ظ 5 /ا ا ، ر) ز ! ا ةر اذ ءاو ! أ 2ا د) و ا 4 ا ت ر /ا ت ا د9و ، ور /ا ف ر لو)د ا إ ب & آ ك ذ D ت ط و M ار ل د ن% ، نود أ ا ت د) ا ل & ن اد /ا ةدھ ن ;%/او !%و9و رو ا ث ، ت و ا و ر و و ا ف # ا ةءار9و و ت/ ا 5 ) ا أ 2ا و ل ا قاو او م! تاد ، ءار & % د9 ا او ا أ و ت ر /ا ر % ر ت % ءار ا أ ر /ا ةر & و و ، ... J ا . و ;) ن ، ت ر /ا و و ا ظ /ا ھر و ا ت د) ا رظ ا ل اود ھ D4 و ، مار /ا ن عو ا اذھ ب ر/ ن ر ا إ ا ن ن إ D ر ا ق & N 2ا ر ا ث ، & و 2ا ! ا ر أ ارد ت ر ر ذ Parker ن 43 % /ا ت/ ن ن ، ! % ن ا و ا ل 2ا ! ل ا & % لو# ا وھ لو ) 2 ( . و د9 ، د9 م ا ر % ت ر /ا م ر ن يو ا ز ر ر ر ب ، ضرG ا نو ا م ار ا نأ D ر ا ق ! و ا ل / ر ل ت 9 5 د9 ، ل /ا نو ب ا ر و و ا و ا م ار ا ط إ & أ ب ط ; ، ور /ا ل و ا ظ أ & % ر ل د كو ا ن و زو ر ر ىو لاو /ا ل و أ مر ا ن در ، ل و ا اذھ ءار ا ن ن ر م 9ر ; ل و مو ' زو ر ا هذھ & % لو# ا ن و ا تار/ود ا ن إ نود هد #ر & أ يا كر ن ' د ل د ) 3 ( . ت و ا & % لو# او ب ا م ظ قار )/ ت # ط M ار ل ا /ا ا ب ط / د9و اد وھ ن ن -;- م 9 نا ثد ث ، ' ز) ا 2005 & عوـ ا اذھ ن M ر ل '' Botnet '' أ و ك ذ & '' Spybot '' ) 4 ( ، ف ا قار ) 100.000 ب آ ك ذ د ! م او & % لو# ا ءاو ! ;G ا و د ن% أ لاو أ ور ا 9او & % ت ھ ن و . ) 5 ( ____________________ ________ ) 1 ( د ن د ار و ا ، ت ر /ا نو 9 ' #و#) ا و ت و ا ن ا لو لو/ا ود ا ر ؤ ا ا ' د ل % '9رو ، ةرھ ا ، 2008 . ) 2 ( د ، او ا ق ا ر ا ، ص 50 . ) 3 ( ص ، ق ا ر ا ، % د أ دو 24 . ) 4 ( م9ر ق ا رظ ا 1 – دراو ا ت ط# ا ارد ا ة -.

(16)

ر ا ت ر او و ا 9او ا #ر9 ت ر ا اود ا ر!ظ و إ '4ر 5# اذ لو# ت د) ن #ر ا 9او & % ت و ا هذھ . ر C أ ، ور /ا م ار ا ب ر/ اد ا اد س ر ا D ر ا ق ن% ث ا ن إ ةر - م ار نأ ذ 9او ا قار )ا ! و ، و و ا م ا م! ارد9 زار ا ىو ھو ر ! فد! / ب ر م 9 ث ، ! ط و ور /ا أ /ا ةاو! ا د ت ث ا ن ن و نوC ا 9و قار ) ن ورو ' ت و ا ز ار د ا . ) 1 ( ن ك ذ ا اود ا ر و أ ، و ا م ار ا ب را & % تاز5 ا مھ إ ر ) م ذ %ار# ا ن د د ا ت ر /ا قار )/ م اد ' ل ل ت ر /ا ، و 9او أ ةروظ وا رط ر / وا ھرا ل %/ M ور ا وا ! ط و . د9و ، لود ا ن ت %ار# ا ل ح; ا - و ا ر ا تر # ب ف ؤ ن و '' ن! يد # 9/ا ء ذ ا '' /ا ر ! ا د ! ا ن د د عو رو!ظ فر ا د9 ، و ا د إ ر %ا ذ أ م ا ن يد ا ح; ا ضو يذ ا ث د ا ح; ا وھ ت و ا و و . ) 2 ( M ار ل- #ر ا M ار & % ب ط ا جاور ارظ ا ت ا تدد د9و '' Sniffer '' ك ا ب ي2 ر ا & % لو# ا ن آ أ 9و و أ ط و ةدود او- ك ذو ، ر# 9 ) 3 ( . ت و أ ا ت ةد% قار )ا ن ن أ ب ن د % ت - ا اد ت ا هذھ & و 2 و ا تار ) ا ز ! & ا ! % ل# ا ت و ا م و ن ر KGB . ) 4 (

ا

ب ط

ا

( ا

ر" ا ص* '

و ! ا

9 " ا و " ا ت

و

نا هر C ن% مار /ا ن ثد ا ط ا اذھز ر# و و ا ر ا ص #) ط 4 يد ا مار /ا ن . ن ' و عر ا ل % ل! هذھ ; ا ر ا صو# ا C # ا م ار ا ةروط) نأ ' ك / و ، م ار ا م ار ا و ظ ا م ار ا ف # ن ! ل و ، تارد) ر /ا و ھر/ا اذھ ل 9 ! رط)ا ن م نا '' زور ن و Colin ROSE '' وھو ر ) ت ا ن او و ا مظ ت ر ا ىد إ د /ا د د! ث - ر ا ھ و ا م ار نا و و ر ا و ا /ا د & ظ ا لود وو ا و ) 5 ( . _______________ _______ ______ ) 1 ( 4! ا راد،& و/ا ط ا، - د ا و و ا و ا نو ا ،ر G# ا 9 ا د % ل ،ة"ھ ! ا " ا 1992 ، ص 17 .

(2) Lacoste (P) , Les métiers de l’intelligence économique, Défense nationale,Paris,2006,P.144.

(3) (4) Abbas (Jaber.), Op cit, pp. 26 - 27.

(17)

2و ا ب ا ز ! !ط ر د ا م ار ا ن ھر C ن% ز و ا ر ا ن ت ا و د ، ت و ا و و ل - د ا أ 9رط ل;) ن ' فو # ) ط اذھ ! % &54 ا عر5 2ا و ا ر ا ص #) لو ، ا و عر5 - ا لو أ ا ت مھ أ مر فر و و ا & % فر م- ، ' % ا أ ءاد %/ا 4 و مار ا ن عو ا اذھ .

ا

عر$

لو&ا

و ! ا

ر" ا ص* '

از ا هذھ ب و ، د ا م ار ا ن ھر C ن% ھز ص #) ا ن %و و ا ر ت ل نو ا ء ! & % ! 5 و ا ر ا ت4ر ل مز; ا ن م ا ار س /او ئد ا نو ا ! % ا ل;) ن ا د ا '#و# . ن و أ ن و ا ر ا ص #) زر ر ذ :

دود ةر ! ا م*ار" ا ن

و ! ا م*ار" ا ـ أ

:

2ا رو!ظ د ت ر أ ت ةد% ن ل # /ا ا ت آ ! # 5 ا ا ت ! د9و ، ھ %ر و ھذ ت ! و ت و ا لد نود لو ك ھ د م ث أ ك ذ ىد إ & ھد 5 أ ن 9ر5 ن ا ةد% ر- د9 5 ) لود و ةد او ا و ا ر آ د او ن ، ث أ ' د م ر ' را ن و ا ن ل#5 ا اذھو ، ر رود و ا ر ا ز د ا م ار ا ن% ر ل ) 1 ( .

و ! ا م*ار" ا ت (ا و ف

ا و!' ـ ب

:

و ا م ار ا ز ا كر مد ارظ ! -ا و ! ا و # آ ر ار -أ و و أ ب C 2ا ا ب ا ت ر G ، ن أ زو ر ل )دا ط او م م ار ا ن ھر C و و ا ل /ا و و أ م 9ر ، ! ا و #و ھد م رو ا ھو أ ! -ا و . ةد %و ض ر ا ف ا م د# ا ) 2 ( . أ 2 ر ا ن% م! % & ا F مد% ن # ) ا م! أ ت ؤ ا ن ا - و أ ق ا ! ن ق ، ! % ىد ا ت ر ا و . د9و أ ' ر رو مو ر '' ا ا '' & إ أ ءار ) ا د %ا ب ' Q ن 15 % ن ط و ، ت ر ا ل 9 ن ! % ن ا ھ و ا ل ; ا م ار أ ف ا نود ر م ار ا ن د د ا ن ! % ف ا م ا ت/ ا م ارد و ! % 5 ا"M& 3ﺗ ,1ا . ) 3 ( _______ ______________________

(1) Sieber (Ulrich), The international Handbook on Computer Crime ‘’Computer related Economic Crime and the

infringements of privacy, John Wiley and Sons, 1986, p. 83.

) 2 ( ص ،E F ا 8" ا ،" N5 ا , ا (, O 8 17 . ) 3 ( ،" F ر م ﺗ ا ! ا 7 ، 2 و.ا ,J ا ، &در.ا : - ا PK" " &و 8"ﺗ ، ن ، 1989 ، ص 400 .

(18)

ا ر! ا و ت ر 1ا

و 1ا ب

ا ل( ' ل* و ب ط ـ ج

:

ر و و ا ر ا ب ط ا ب ا 2ا م ار ت ر /ا ك ذ و 2 ارظ ت ر ! و و ر ا ب را أ ، ر ا ! اود أ ةروط) رد ب رور4 ! ا ر ا ن% و ا ر ا .

د

و ! ا "و و

و ةر ب ط ـ د

!

:

، و ا م ار ا ط ا ب Q نو / 4 ا ط 4 ا ل ر ن ء -ا ةر ! و ار ب / & ##) نو نا ب و ا م ار ا ق ا ن ك ذ ، ير ا و ث ا Nط) ور /ا ل د ا ف; ا .

ا

عر$

( ا

ت

و

" ا

" ا

9

و ! ا

ر" ا

و ا ر ا ص #) ت ا ا رط & % و ا مر فر وا ا ھو ر و ا مر ا كو 4 وھو ' % ا و ك ذو ، # ) ا ط ا ب ! ط ر ! ا ث ن د و و د ا م ار ا ن% ف ) و ة . م- ' دد و و ا مر ا ت مھ/ قرط فو و م ار ا م! % ا د د قرط و ا .

أ

-و ! ا مر" ا -وا " ا ت

:

ذ /ا ن و ، ء 4 ا ت 9 ا يوذ ن ر ا 5 ط ن 4 و ا مر ا جاردا ء ! 5 ا ف )ا 2ا ر '' د /رذ Sutherland '' أ ن لو أ '5 ؤ ا هذھ ق ط ' ' ء 4 ا ت 9 ا يوذ مار ا '' 1939 ، و د9 ط ر او ن ر ا ن ا ط ا ! د#9 ! ! ا و % /ا . ) 1 ( نو ب ا ر و أ ف;) ! ا ا ! ا ل;) ن ! ار ب ر ةر )/ا 5 ط ا هذھ ن # ) ت ' يذ ا و ا مر ا ن رد ' ; ت/ ا ب Cا ز ' أ و و ، ء/ؤھ ن% هز ' ار ب را & % هد% و و ا ر ا و م ا ، د # 9ا ء 4 ا ت 9 ا ب #ا م ار نا و ا م ار ا ف;) ! . ' و ا م ار نا ء ! 5 ا ض ر %ا د9و يوذ م ار !9 ط ل)د ! ا ل ء 4 ا ت 9 ا . ) 2 ( ______________________ _____

(1) Geis (G.), White-Collar Crime, Offences in Business, Politics and The professions, N.Y, The Free Press, 1995, p. 23.

(19)

د9و أ 2ا ر ذ '' ر ر Parker " إ & أ ء 4 ا ت 9 ا يوذ ن ر ا و ا مر ا ' مCر ' ن د د ا ' و هر %ا مد ت 5# ا ، مار /ا ن عو إ / أ هز ص #) ' ن ةر ! ا ل ث% ا و ط ا و و ا م ا و ر ا و . ) 1 ( و ط ا ةر ! ل ا اذھ ا ةر ) ا رد نو ، أ فورظ ط /ا ! د#9 د ر ا ل نود ا ق & ا ل#و ا 5 م! و ر ا ، ا ز ! - ا و ' ; و /ا ب '9ار )ا دار ا ، أ /ا ب ا ز ! & ا جو و ا و ا مر D يذ ا ز /ا ! ط ا فظو ص) ' و أ ق ا ك و ا ا ب ا ل فد! ا . و ر ذ 4 و ا مر ا ت ن أ ا ن ن عو ص#) ' مار أ دو ' ةر ل إ ' % ض ا م اذا تار ! ا ر وط و يد ا ل ا ن عو ' ار ب را & . و ا ر ا ط ارظ و Q ت ارد ا ر ف م / و ا مر ا ن أ ب Cا ن ، ء ذ2ا ن و ا م ار ا ر ،ر 5 ا & % ب G و ا ب ا ل يذ ا ص) ب ،ك ن لاو أ ل و وأ 9ر ن ن و أ ء ذ ا ن رد9 & % نو ن ، 9ر اوأ ب# ا سر و! - د ا ا ل و ماد) . ) 2 ( ن و ا مر ا ن% ل 9 ! ن و أ ط ر س ' اوأ % ا ف ' ن% ف م ' ا وأ، ' أ ءاد% ي ، م ار ا دد ، ' % ب ا 9و ب ط ر & و! ، # ) ت 5# ز و و ا مار ا نو ! ا مد% 4 ! روط) جرد و !%و و و ا . ) 3 ( و ا مار /ا ر ف # م د9و إ 4 ن & 2ا م م ار ا ب را ةاوھ ن طو & و م! % ق ط و و ا '' ر ! ا Hacker ." ) 4 ( » #5 ماد) & يذ ا ص) اوھو ' ر ن% ث يذ او M ر م ظ ل ا اذھ «

«Le hacker peut être considéré comme une personne qui prend du plaisir à

explorer en détail un système programmable et qui cherche sans cesse à

étendre ses connaissances dans ce domaine » . (5)

د9و و ا F او ر G# م! & % D ط#ا ) 6 ( ، 2ا و ا و م! 9 ن ر ا م ار ا & % ةر -ا ن عو ! و ث ا و /ا ت ا ظ ا قار ) . ________________________ _____

(1) Parker (Donn B.), Op cit, p 136.

) 2 ( و نو ا ر ؤ & ا مد ث ،ر و ا م ار ت و ا نو 9 د ا د%او ا ء; مد%، م C د م C ،ت ر /ا تار /ا ، ي 2000 ص ، 5 . ) 3 ( ا ا ( ، ص، E F ا 8" ا 37 . ) 4 ( ا رظ أ م9ر ق 1 ارد ا ةدراو ا ت ط# ا .

(5) Martin ( D) et Martin (F.P) ,Cybercrime , Paris, Press Universitaires, 2001, p. 75. ) 6 ( د ر ا ، او ا ' 5 ص ، 39 .

(20)

م! % ق ط و ن ر ا م4 - ا 5 ا أ '' ر ر ا Crackers '' ، مھو أ ##) و ار ا ر-ا ب ر-ا ل م! ر ! م ار /ا ةروط) ا ن ر ب & % و و ا و و و ل ا اذھ م! ر )و . ) 1 ( ( -" ا د د و ! ا ر" ا 9 : و ا مار /ا 4 نو د9 إ ن د % دار ا وأ ر ت ر وأ و ت ؤ ، قار ) & % ب ر د9 و ا م ظ ا أ ، ء/ؤھ ن ي ك ذ ب ا ر و إ & ر ا ا ب ا ل ا ت ر /ا و ن و و ا مار /ا 4 ت . م ار ا هذھ ر م! % & ا ل نو Cو أ ; % ا ةرھ ظ م9 5 مار و ا ، م! ب ر ا ءاد %/ا ن% F ا ن% م! % & ا م ا ب ، قار )ا ن ءاو و ا م ظ أ ل /ا و ر# ا 9 ط ا & % ء; /ا و أ ھر C & ا # ) ا ة ا ر ك ! ا و م ار ا ن ، & % ب # طر ا ل ر وذ ا دو! ا ن د م ار ا هذھ ر د د و ا مار /ا . ل ا 4 او 9و م! ا نو رد م ار ا هذھ 4 ل س ن و و أ ، و! ل ا و ط د ا ر C و ا ت & % اءاد %ا ا و و ا ر أ ت و و ز) ن 4 أ ظ ت ط /ا ا أ ت و د4 و ر م ' ز ، دار ; # ) ا ة ط ر هذھ تاءاد %/ا ص #) ن 2ا %ر ! ر ن 4 ن ل ، ا ن ت; /ا و! و ءاد م ار ا هذھ 4 9;طا ك ذ نو / د9 و ، ! 4 م!%و9و ر)N فرظ نو . 2 ضر C ا و ىر ا ت ر ا و ر# ا ت ؤ ا أ و ا ل /ا و ب# ا ل % أ و ُدر م ار ا هذھ ن% F ا ن% ! ا ب ن ، #ر ا ىد ! س ا مد% & % !#ر & ا ه ! ل ا ن% ن ز ا فوز% ن ) و ا ! 4و & % ةروط) ن ك ذ ، ! ر و ! ز ر ) ا و )اد ا ! ز; ا ا ر و ن% ھز . ______ ______________________ _________ __________ ) 1 ( رظ ا م9ر ق ا 1 ارد ا ةدراو ا ت ط# ا .

(21)

لو1ا ل'$ ا

د او ا

و ! ا

ر" ! ا

ا ر ا ناو ق ث م ار ا 9 ن% ھز و و ا ر ا #و#) & ا يد ! ا ، مز ا د ز ا اذ! و أ ! نو ن أ ! # ) ا ! . ن و ا ر و ا ط ا د د و أ ن و ل)اد ا 5 ) ا ل او ا & % فر ن N را د ' %و ، ر ا أ ل#5 ا اذھ سرد ن آ و او و ا ر ا ب را ا ل ر و ا ر# ا اذ و ك ذ . 2و ل وھ د ا م ار ا ن ھر C ن% و ا م ار ا ز مھأ ن ر ا ل- ا د د ل;) ن ' و Q ت و ا و ا ! 9 ن و !# #) ضر%و ت و ا مو!5 ، رط ر ا ن% ا وؤ ا و عور او ھ ا م أ ارد ق . ارد لو/ا ث ا ص#) فو ' %و آ لو ن ، ! وو ! و و ا ر ا - ا ث ا أ & %، ر ا ن ر أ عور ا و ھ ا م ا ارد ##) ث - ا ث ا نو ن و ا م ار ا از ا وؤ ا و .

ا

ث

لو&ا

و ! ا

ر" ا آ

،

و

* و

و ا م ار ا 4 أر ! % د ا ر ا د % 5 ر ! نأ & % مر ا نو ب ا و و ارد ا ، ط هذھ ر ا م ا 4 أ نو ن اد ك ! ر و و ن & دا ، و ا ف ) و ب أ 9ر ا ر ، ا ىد ا د# ا ف; ) ! را وأ د ا وأ و ا ل /ا وأ م ا ا ن ب ط م ار ا ن ھر C W ت ل ! ' و ار ا . د ر ن ! ط ر G و !5 ف ) ، ر ا ب را د) ا ل و ا ف; ) و & إ و ر ، ءاد %/ا ' % 9و يذ ا ل ا ب ر ا ف ف ) ، لو نأ قرط & إ آ ر ا ب را و ا ب ط ا ا ،لو2 ءاد %/ا ل لو - ا ب ط ا و أ ، ب ط ا م ار ا هذھ ب را ل و د د '##) فو ث - ا .

(22)

ب ط ا

لو&ا

آ

و ! ا

ر" ا

ب ا ت ط ا م ا ل ار -;- ر % ھ ل )د ا م- ا و جار) ا ، ن و ا مر و أ ر ب ر ن أ ل ار ا هذھ ن ي ، # ر C ت و ل )دا ' ;-أ ، و ا م ار ا مظ ر ا هذھ ء -ا م و ل )د/ا ر ء -أ /ا ا ر ت ط Q 2ا M ار ا فذ مو ةد د M ار 4و ن ' # ، هذھ ز و م ةرور4 ر ا ' % و /ا ب ا ت مر ا ، أ 2ا ر ا جار)/ا ھو ةر ) Q & % ب%; ا ن )د ا ت ط نو / ا ر) ا ت ا . ) 1 ( أ ا ب ا ن اذا 2ا لو#و ت ر Q ' حر# ا ر C لو)د ا ن إ & أ ز) ا ت ا ظ أ 2ا ر % و ا و و ا ظ نو د9 ت ط ا ر د فد! أ ، ز) ا ت ا & % ء; /ا و ، ن ذ ا ن ا & % ل /ا و ا ر % ت ا حرطو ج ا ةد %ا ر % ءاد %/ا اذھ ء 5)ا م /ا ر % د ا د) نو ط ت ر . ) 2 ( و ا ر ا ذ 5 ا تاوط) د د ن ' %و : أ ـ و ط ا M ار ا وا ت و ا & % يو يذ ا /ا ب ا م ظ ن% ث ا . ! ةد 5 /ا و م ظ ا ف 4 ط & ا لو#و ا ـ ب . م ا و ' م ا م- م ظ ا & ا لو)د ا ـ ج ت ا ل د وا ءز فذ وا ! ! ; ا . ' % ةر ) ا ق ا ل;) ن وا ت و ا ءاو ار /ا كو ا ن ةد 5 /ا ـ د . ءاد %/ا ر -ا و و د/ا ء 5)ا ـ ه .

ب ط ا

( ا

و ! ا

ر" ا ل

ا م ار ا فد! د9 و إ ! 9ر ل;) ن /ا ب ا ز ! ز) ا ت و ا ، أ ر G و ھ أ ق رط ن% د ا ر Cو د ا ' و و /ا ب ا ز ! ارار4ا ب ر د9 ، ! ذ و ر د ا ت ور 5 ا ر أ 2ا ل ل9ر و ر و ا ظ زر ا ، ' ط ر ا ط ل ا ر ا 2ا ت ؤ ا وا ص ) /ا فاد! ا ت ر ، د د! ا ل- و ا م ار ا ن %و ل ا رو!ظ 5 ا ر & % ض ر ا و ، تارد) او ب ھر; M ور او فذ ا و ب ا و ك ذو ، ل را ل;) ن & % يو ور إ د ر داو ا بادX أ و ور / تارد) ا ك;! . ! ت و ا فر و '' ; نو ن/ D # ا ت ا وا م ھ 5 ا وا ق ا وا زو ر ا ن %و ز ھو، ور /ا ظ /ا وا دار /ا ط او ءاو وا ل وN ا و ر 5 وا ل # /ا و لد ث ور 5 ) ل و ! وا ! و ، ! ز و ، ھر G ن '' . ) 3 ( _______ ________________ _________ ) 1 ( % ر ا د د ا ، ا د ، ك ! د ا ةرھ ا ، ر ا 4! ا را ، 1994 ، ص 71 . ) 2 ( د % ، 9و ا ا تارو ،ت ر /ا و و ا م ار ، Yد % م ر ا د % Y ، تور 2007 ص ، 20 .

(23)

نو ت و ا ن% ت ا ف ) و أ ا و يد # 9/ا نو ا ظ ! ر% ت ا ن ) OCDE ( ! » ق ا ن %و ن% ةر % أ م ھ 5 ا و أ ! ادد ; ذ) ا ت ا و ر 5 ا و لد 9 2ا ط او دار أ ل و و إ ، ور أ هذھ ن ص ) ا & ا ! ت و ا ت ا ، ! اذ ر د ھ نا ذا ا ! قر5 م نو ا ن و « . ) 1 ( !%و ث ن ت و ا ف ) أ ! ، و ا وظ ا ل)اد ' مو يذ ا رود ا و ت و ك /ا ب ل G M ار ل نو ، 2ا و ل ا ع ط ق ت و ك ھو م ص) ا و ل % ا و ت; أ ر# ا ت; ا رار ، أ و أ % # 9 تاذ ت و نو ن أ رط ص) ! و ج ج /ا إ ل ت و د و ا و ر ا & أ % ل أ د أ عو ق ل ل ، و ت و ا ن ن . د9و أ ت و ا تر -إ د ر C ط تاذ ! و ل- ' % ءاد %/ا ; ھر % ، ث لو ء ! 5 ا ف )ا ! ط ، و ا ت و ا ر %ا ' 5 ا ن ب ض ر إ ن / 2ا ا قو ! د أ 5 ا و أ % # ا و ) 2 ( ، ب ىر د ا ن ر5 ا ' 5 ا ن و ا ا ! % / لاو /ا 5 ط ن ت و ا ، 5 ط ن 4 ل)د ! ل # ) ا ! ط د%او9 ق و 4) و ت د) او ا ر # ا وؤ ا ) 3 ( ، ةد ا ص & ا اد ا ك ذو 1382 ر5 ا د ا نو ا ن . أ ا 2ا ه بھذ د ر) إ ذ /ا ل % د9و ، ت و ا ر %ا ا & ر5 ا '' / ر Pierre Catala '' و ، ' ا و ا نو ك ذ أ ج ! و ير ل إ ر# ا زو ن & %ور رط ! و ا ، مو!5 ل !G و ! % ع;ط; # ! ل ل نو و . ! ! & ا 4/ ، قو ا ر - ا ! د # 9/ا ا ر و و ت و ا D # 9 ! اذ يد ا ط و ا ن% رظ ا ضG ! ل ا . ) 4 ( أ ض ا ةذ د نو ا ن M ا أ 2 ت و ا ;# ر5 ا ض ا م ; نو ن ار /ا ط ا ' % ب# ) 5 ( ر5 ا ض ا تد ا د % ك ذو ، 8 ر د 1971 م ذ ا ف /ا يذ ا م! ا كو & % /ا ) ف#و ق ط 4 ي م 9 صار9ا م ! % ؤ ن ط G صار9L تط%أ ا ھ ت و ! د %ا ل 9 !) ةد %ا ضرG ر G ا & ا ! 9 ! % ر G ا لو# و #2ا ! ! د %ا ن مCر ا & % ! 9 ھد أ . ) 6 ( ______________________________

(1)Recommendation of the Council Concerning Guidlines for the security of Information System,26 November 1992. (2) Goutal (Jean-Louis) ,Informatique et droit privé, in Bensoussan Alain, Linant de Bellefonds ( Xavier),Maisel

(Herbert) ,in Emerg ence du droit de l’informatique, Edition des parques,1983,p 92.

(3) Lucas de Leyssac (Marie-Paule),Une Information Seule est-elle Susceptible de Vol d’une autre atteinte juridique aux

biens,Dalloz Siery,1985, p 43.

(4) Lucas de Leyssac (Marie-Paule), Ibid, p 46.

(5)

Delmas-Marty (Mireille), Droit Pénal des Affaires, Presse Universitaire de France, 1990, p.46.

(6)

(24)

ب ط ا

ث ( ا

و ! ا

ر" ا ل* و

ا و د# ا ت D ار /ا ' و م ا و ا مر . ز و ر ا ل و و ا ھر او ارظ ، لو# ا ! ! و ت/ ا ب Cأ و ر N و ا ر# ا . ن و أ ! ر ذ ن : 1ا ب ا ـأ : D ط# ز /ا G ا ' Computer ر5 ا G ا و ب يأ Ordinateur ' ا ' ت ط%ا ا ت 5 ر ا ن و ، ا ظ & » ! د ءاز /ا ن )اد %و ور ا ا وھو ز) ا ت ا ءادا ل;) ن كر فدھ ! ةر 9دو % %ر تاذ و ط ا M ا & % لو# ! و ! ز) و ت ا لو 9 « . ) 1 ( فر% N ' » ز ! إ ط ور أ مو ن N ا ت ا ءاد % رد و ةد او ا - ا ا ن ل ھ م ل ا & % ةرد ا ' د و 9د ا ! ا ا د % !% ر او ! ز) و ت « . ) 2 ( دروو ا ب ا ت ط# ا %و و ا N ' » ز ! إ و ر اوا ر ط ور ت ل )دا ت % ذ 5 ط ل Data input ، أ ت و جار)ا و Information output ، ت % ءار او أ جار)/ا ةز! ا & % وھو، ط و أ ، ن ز) ا و ! )دا م ت ا و ا ةد و ل;) ن !% ر او D 5 ا و ل- ل )د/ا تاد و ق رط ن% ب ا لG ط او ، ا ت ا ءار مو ا ز ر ا ط ا ت ا ك ذ و ، ا د و ! م ت ت ط ا ل- جار)/ا ةز! ا & % أ 5 ) ا ن ز) ا ط و و « . ) 3 ( ا د ا ت و ا ن /ا ب ا نو و ) 4 ( : أ ل د1ا تاد و ـ1و : ل;) و ا مر ا ! او ر او/ا وا ت ا ل )دا م ! ;) ن ا تاد و ا ھو ب را ن ل تاد و ا هذھ ل و ' ر " ةرN5 ا Mouse '' ، و '' D 5 ا و Keyboard '' ، " لG ت اوط /ا Disk Drive " . ز ر ا " ! ا ةد و ـ (

Central Processing Unit

: ل و '' ر اذ ا ةد و ر ا ة Main Memory '' ا و ت ا ظ5 مو ا ، ، ت9ؤ ل M و '' قط ا و ب ا ةد و

Arthimatic Logic Unit

'' و ، '' م ا ةد و Control Unit '' . ____________ ___________ _____ ______ ) 1 ( ;ھ Y د % /ا ب ا مظ ش 5 ،د ا ، و ا م! ا ت 4 و & و/ا ط ا ، ،ةرھ ا ، ر ا 4! ا راد 1997 ص، 16 . ) 2 ( دو ةز% قو هارو د ر، /ا ب ا ! او د ا وؤ ا ت; ، ل ) د ا ،ة"ھ ! ا ، 1994 ص، 18 . ) 3 ( ،ة"ھ ! ا ،Q ( ا ي"5 ا : - ا ، &و" - .ا : ا ت J5 ا ا، 3 ( 1991 ص، 108 . ) 4 ( ، ر( - .ا، 7 ا "-@ ا راد، ﺗ ا '6ا"7 ا، R ا @ B ( >ا 2005 ص ، 29 ھ( و .

(25)

جار 1ا تاد و ـ ( ( ) 1 ( : ا ط و ا ھو / د) ظ ! ھا ن و ، ت ا و ل G ا M ر ! '' ا Monitor '' ، و '' ط ا Printer '' ، '' ت ار ا Plotters '' ، '' تاو#/ا ب ر تاد و Voice synthesizers '' . ن ز ا تاد و ـ ! ار Storage divices : ا ل و ا مھا ن تاد و ا هذھ ر ز ! ا مد) ن ! ;) ن ' / و ا م ار ا ! % ل و ، ' 5 ن ز) ن '' # ا صار9/ا Hard disk '' و ، '' ر ا صار9/ا Flopy disk '' ، و '' رز ا صار9ا CD rom '' . مدو ا ـ Modem : ر ) ا ل # /ا ن /ا ب ا ن يذ ا ز ! ا وھو ت ر /ا ر % . ت ا ـ ب Networks : # ) و ت ا هذھو ، ت ار /ا وا )اد ا ت ا و ت ر /ا ل- ت ا ف ) ل ! ا ت /ا ل45 دود ةر % م ار ! ت و /ا ب ا م ار اد تط%ا ت ر /ا %ر ن و ا مر يد ا ل د ا كر مد% و .

ا

ث

( ا

و ! ا

ر" ا ن رأ

و ا ر ا مو!5 ن% - د ضر ر أ نأو ق إ ك ذ و ، ! 9او ا لد ا & ا ب ا م ار ز 2ا م ار ن% ت ر أ ث ن ةد او ر ھر %ا و أ 5 ) ! د ا ن ت ر /ا ' يذ ا ا ، ف; ) !%و و و ا ر ا رو# دد ن مCر ا & %و ر دھ /ا ب ا ز ! نو د ، ! را ن فد! ا اذ و ! را ا ا ل و ا لو)د ا أ ' حر# ا ر C ل /ا و ' )اد ةاو ا ت و ا & % لو# ' ظ & ا ، أ ر وز ا ت/ ر ا ب ر/ ةادا /ا ب ا ز ! نو د9 وا ، ! ; ا وا ! ب%; ا د#9 و ل /ا ق رط ن% لاو /ا & % ء; /ا وا د ا و . ، ! # ) ا ھر# % ر ل أ ر ك ھ ن م ار و ، د م ار ھو ا عو9و ب ط م ا ر ب ط /و ار /ا ل 5 ا ب را در مو ض ا كو ا م ار & ىر)ا ُ ن% ب ك ذ . ) 2 ( لو أ نا & % م ار ا هذھ ن & ا ةر /ا ل;) ن % 5# و ا ر ا ن ر ارد لو أ و ا م ار ا ن ر ھرو# ف; ) - ا ل#5 ا . ___________ ____________ ___________ _____________ __ ) 1 ( ، R ا @ B ( >ا E F ا 8" ا ص ، 29 ھ( و . ) 2 ( ،م ا م ا،ت و ا نو 9 حر ، ب د ةرھ ا، ر ا 4! ا راد ، 1982 ، ص 283 .

(26)

ب ط ا

لو 1ا

و ! ا

ر" يد ا ن ر ا

د ا ر ا يد ا ن ر ا فر ا د%او ا N نو ا ' ط ن ار ا كو ' ، ر ا هذھ & % ب ط & % أ ار /ا كو ا اذ! ةر 4 ق ن ، 9 ن ' اذ طر ' ب ر ا & % ب9 & أ ط ا ط ر ن أ ، 9; ةر 4 ا ا و ار /ا كو ا و أ يد ا د / فر و . ) 1 ( كو ا اذھ ق ط نا د / ار /ا ' و & % مر ا ب9 & ' ا ف ر ا اذھ ل;) ن D4 و ار /ا جذو ا ار /ا ت و ا نو 9 ' % صو# ا . ر ا يد ا ن ر ا د%او ا ن و أ و 4 ر ل ار /ا كو ا عر ا دد ن ار /ا كو ا ف ن 4 ا ن و & % % ا أ وا و ا ةد% ا & ا هدرو ر ا ل و ' يذ ا ر ا ص ا ، ر ،ر G ا ل & % ء; ; ا ل % م ا ب ط ب# ا دد م ل ا ر ' ا ن ، نو ا ھدد 9رط ب ط ر وز ا ر و نو ا ق ھزا قرط حور ا . ) 2 ( ب دو و ار /ا كو م ا ب ط و ا م ار و آ و أ ر ا ب ط أ ن نو ;# 2ا ت ر ب ط ' و ' عور او ط ا اذھ اد ر 4 أ . د9 ز ! ر ا ب ر مو ب ا ا ر ا ثود ' ق ، مو ' M ار ،قار )ا أ مو و 5# ! إ ج د9 ك ذ و ،' 5 M ار ا هذھ داد%Q داو ل ت باد ) ، ز ! ا % ! و ا د ! ت ور M ار داد%إ ر مو نأ ن ا !-. ب و /و ر ل و ير 4 ا ل ا ن ل#5 ا ب # ا و ، ر 4 ل %أ دو و ط ا ءد او م ار ار ا ، و ا % ب9 / نو ا ن و و & & ل %2ا ر 4 ا ، Z ا ض ف ) ر 2ا ت و ا و و ل ' أ /إ ، M ار ءار قار )ا أ /ا ب ا ةز! أ 9و ا و أ ور /ا ناو ا و ل 5ط; ةر %د رو# ةز و ،رور ا ت و تار5 ا ك5 تاد و ، د ذ د م ار ! ا . م ار ا اد او ط نو ، ر ا عو ب ف ) و ا م ار ا ار /ا كو او ر C لو)د ا ل 5 ق يذ ا ت ط /ا ا م ظ & ا ' حر# ا ر C لو)د ا ل 5 ط ا ذا ، عور ا أ C لو)د ا نو نر ل 5 ا %ور مد% ن ار /ا كو ا نو ،' حر# ر M ار ا و ت و يد ا ف; /ا و و ا 9ر ا ر أ ، #ر ا ر و أ ل /ا و ا ب ا م ظ & ا لو)د ا ن ق ط ادد ار ا و و ا أ و إ 9و & & % /ا م- %ر ر C ' و ت ر ار ا ط ا ةد% & % يوط يذ ا ب%; ا اذھ ، ' و ب%; م ا # ر C ت ل )دا ن أ م ظ ا اذھ ت و ر د وا و و باد ا و م ظ ) داو ر وأ ، ن ا . _____________________ ______ __ ) 1 ( ا " ا C م ا 'F! ا ئد , ،( , فوؤر ، ! ، G G ا ,J ا ، " ا "-@ ا راد ، ة"ھ ! ا ص 188 3 و . ) 2 ( ، 6 7 ا ن & ! ا "M ا ، م 3 V F ر G G ا ,J ا ، ر( - . فر ا ةW ص ، 497 .

Références

Documents relatifs

.د لاجعلا ةلادع .أ ملاج ةيمرك ةيحايسلا تاجتنلدا قيوست في يعامتجلاا لصاوتلا تاكبش رود ليلتح ةيئاصحإ ةسارد ية 109 نم تاقيلعتلا تَثتأ ةيناكمإ ىلع تقفتا دق

Par contre, afin d’approcher et de décrire le mieux possible l’impact des différentes températures de congélation sur la dégradation des caroténoïdes totaux, il

In this study, the adsorption capacity of the low-cost zeolite clinoptilolite was investigated for capturing carbon dioxide (CO 2 ) emitted from industrial processes at

Elle permet le traitement croisé des données spatiales multi-sources telles que les images satellitaires, les photographies aériennes, les cartes topographiques et autres

D’autre part, nous établissons un résultat lié à l’existence de la solution d’un système d’équations différentielles fractionnaire dit séquentiel en utilisant le point fixe

The aim of this study is to compare climate ‐driven GPP estimates from an empirical approach based on eddy covariance data (FLUXCOM, Jung et al., 2017), a light use ef ficiency

A lot of themes are in common: the approach of the continued fractions with matrices and linear algebra, the fact that non vectorial algorithms are used, the study of angular

Furthermore, we show that if K is a finite extension of the rationals or of the rational function field over a finite field, then the Newton approximation sequence fails to