سورة یس دراسة دلالیة

(1)

0

ﺔﯿﺒﻌـــﺸﻟا ﺔﯿــﻃاﺮﻘــﻤﯾﺪﻟا ﺔﯾﺮﺋاﺰﺠــــﻟا ﺔﯾرﻮﮭــــﻤﺠﻟا

ﺔﯿﻧﺎﺴﻧﻹا مﻮﻠﻌﻟاو بادﻵا ﺔﯿﻠﻛ ﻲﻤﻠﻌﻟا ﺚﺤﺒﻟاو ﻲﻟﺎﻌﻟا ﻢﯿﻠﻌﺘﻟا ةرازو

ﻲﺑﺮـﻌــﻟا بدﻷاو ﺔﻐـــﻠﻟا ﻢﺴﻗ ﺔﻨــــــﺗﺎــﺑ ﺮﻀــﺨﻟ جﺎﺤــﻟا ﺔﻌــﻣﺎﺟ

ﲑﺘﺴﺟﺎﳌﺍ ﺓﺩﺎﻬﺷ ﻞﻴﻨﻟ ﺔﻣﺪﻘﻣ ﺓﺮﻛﺬﻣ

ﺔﻐﻠﻟﺍ ﰲ

ﺔﻴﺑﺮﻌﻟﺍ

ﺺﺼﲣ

:

ﺔﻴﺑﺮﻌﻟﺍ ﺔﻐﻠﻟﺍ ﺕﺎﻴﻧﺎﺴﻟ

ﺔﺒﻟﺎـﻁﻟﺍ ﺩﺍﺩﻋﺇ

:

ﺭﻭﺘﻜﺩﻟﺍ ﺫﺎﺘﺴﻷﺍ ﻑﺍﺭﺸﺇ

ﺵﺎﻴﻋ ﺕﺎﺤﺭﻓ ﺡﺎﺘﺸ ﺔﺠﻠﺜ

ﺔﻴﻌﻤﺎﺠﻟﺍ ﺔﻨﺴﻟﺍ ) 1429 ـ 1430 ـﻫ ) ( 2008 ـ 2009 ﻡ (

ﺲﯾ ةرﻮﺳ

ﺔﯿﻟﻻد ﺔﺳارد

(2)

1

(3)

2

إ

ءاﺪھ

و ، ﺔﻤﻳﺰﻋو ةﻮﻗ تﻸﺘﻣﺎﻓ مﻼﻈﻟا ﻲﻓ ﺎﻬﻨﻴﻘﻳ رﻮﻨﺑ ءﻲﻀﺘﺳا ﺖﻨﻛ ﻲﺘﻟا ﻰﻟإ ﺎﻬﻠﻀﻔﺑ تﺎﺒﻘﻌﻟا ﻞﻛ تزوﺎﺠﺗ ﺪﻠﺨﻟا ﺔﻨﺟ ﻞﻌﺟو ، ﺎﻫاﺮﻛذ ﺐﻴﻃ و ﷲ ﺎﻬﻤﺣر ةﺮﻫﺎﻄﻟا ﻲﻣأ حور ﻰﻟإ ﺎﻫاﻮﺜﻣ هﺮﻤﻋ لﺎﻃأو ﷲ ﻪﻈﻔﺣ ﻢﻳﺮﻜﻟا ﻲﺑأ ﻰﻟإ ﺮﺤﺑأو ، يﺪﻴﺑ ﺬﺧأ يﺬﻟا ﻲﺑرد ﻖﻴﻓر ﻰﻟإ هﺮﺒﺼﺑ نﺎﻣﻷا ﺮﺑ ﻰﻟإ لﻮﺻﻮﻠﻟ ﻲﺑ يواﺪﻌﺳ ﻢﻴﻠﺤﻟا ﺪﺒﻋ ﻲﺟوز ﻪﻧﻮﻋو ﻲﻨﻴﻋ ةﺮﻗ ﻰﻟإ : ﷲ ﺎﻤﻬﻈﻔﺣ ةرﺎﺳ ﻲﺘﻨﺑاو ، ﻦﻳﺪﻟا جاﺮﺳ ﻲﻨﺑا ﺺﺧأ و ﻲﺟوز ةﺮﺳأ و لﻼﺟ ﻲﺧأ ﻢﻬﺳأر ﻰﻠﻋ و ﻲﺗﺮﺳأ داﺮﻓأ ﺔﻓﺎﻛ ﻰﻟإ ﻲﺑﺮﻌﻟا ﻲﻤﻋ و ﺔﻟﻮﻟد ﻲﺘﻟﺎﺧ ﺮﻛﺬﻟﺎﺑ ﺎﺑ ﺺﺧأ و ﻲﺗﺬﺗﺎﺳأو ﻲﻤﻠﻌﻣ ﻞﻛ ﻰﻟإ ﻖﺤﻟا ﺪﺒﻋ و ﻲﺑﻮﻬﻴﻣ ﻒﻳﺮﺸﻟا ﺮﻛﺬﻟ

ﺎﻓاﺮﺘﻋاو ﺎﺒﺣ يﺪﻬﺟ ةﺮﻤﺛ يﺪﻫأ

ﺔﺠﻠﺛ

(4)

3

(5)

4

ﺔﻤﺩﻘﻤ

ﮫﯿﻓ ﺪﺠﯾ ﻢﮭﻠﻛ و ، ﻦﯿﺳراﺪﻟا ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻛ ﺪﺼﻘﻣ ﻮﮭﻓ ، ﮫﻨﯿﻌﻣ ﺐﻀﻨﯾ ﻻ ﻊﺒﻧ ﻢﯾﺮﻜﻟا نآﺮﻘﻟا ﻢﻈﻋﻷا ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا بﺎﺘﻛ ﻮﮭﻓ ، ﻚﻟذ ﻲﻓ وﺮﻏ ﻻ ﮫﺜﺤﺒﻟ ةﺮﯾﺰﻏ ةدﺎﻣ ﻟا فﻼﺘﺧا ﻰﻠﻋ و ﻦﻣ ﺔﯿﻧآﺮﻘﻟا تﺎﺳارﺪﻟا و ثﺎﺤﺑﻷا ﺖﻟاﻮﺗ تﺎﺌﯿﺒﻟا ﻲﻓ ﻦﯾﺎﺒﺗ و ، رﻮﺼﻌ ﺎﻣ ﺪﺻر و ، ﮫﯿﻧﺎﻌﻣ و ﮫﻇﺎﻔﻟأ ﻢﮭﻔﺗ ، نآﺮﻘﻟا زﺎﺠﻋإ ﻲﻓ ﺮﺴﻟا ءﻼﺘﺟا لوﺎﺤﺗ ﻦﯿﺛﺪﺤﻤﻟا و ءﺎﻣﺪﻘﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﺎﮭﺑ ﺖﯿﻈﺣ ﻲﺘﻟا ﺔﻠﺋﺎﮭﻟا ﺔﻘﻓﺪﻟا نﺎﯿﺑ و ، ﺎھﺪﺻﺎﻘﻣ ﻲﻓ ثﺪﺤﺘﺳا ﺎﻣ و ، ﺎﮭﺘﻟﻻد ﻲﻓ ﺪﺟ ﮭﺑ نآﺮﻘﻟا لوﺰﻨﺑ ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺎ . تاءاﺮﻘﻟا دﺪﻌﺗ ﻰﻟإ دﻮﻌﺗ ﻲﺘﻟا تﻻﻻﺪﻟا ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻜﻟا ﻞﻤﺤﯾ ﺎﯾﻮﻐﻟ ﻼﻘﺣ ﻲﻧآﺮﻘﻟا ﺺﻨﻟا نﻮﻜﻟ و يﺬﻟا ﻲﺜﺤﺑ عﻮﺿﻮﻣ ﺎﮭﯿﻠﻋ ﻖﺒﻃأ ﺔﻧوﺪﻣ هرﺎﯿﺘﺧا ﻰﻟإ تﺪﻤﻋ ؛ ﮫﻟ ﺮﯿﺳﺎﻔﺘﻟا ﺪﻌﺗ لﺬﻛو ، ﺔﯿﻧآﺮﻘﻟا ةﺮﻛﺬﻤﻟا ناﻮﻨﻋ نﺎﻛ ﺪﻘﻓ ﮫﯿﻋو ، ﮫﺗﺮﺘﺧا :

ﺔﻴﻟﻻﺩ ﺔﺴﺍﺭﺩ ﺱﻴ ﺓﺭﻭﺴ

ا ﻰﻟإ ﻲﻨﻌﻓد ﺪﻗ و ﺚﺣﺎﺑ ﻞﻛ فﺪھ ﻲھ ﻲﺘﻟا ﺔﯾﻮﻐﻠﻟا ﺮھاﻮﻈﻟا ﻦﻣ ﺎﮭﻧأ ﺔﯿﻟﻻﺪﻟا ﺔﺳارﺪﻟا رﺎﯿﺘﺧ ﻦﻣ ﺔﯿﻟﻻﺪﻟا هﺪﺻﺎﻘﻣ ﻦﻋ ﻒﺸﻜﺗو ، هاﻮﺘﺤﻣ و ﮫﺗاﺮﻔﺷ ﻚﻜﻔﺗ و ﺺﻨﻟا ﻞﻠﺤﺗ ﺎﮭﻧأ ﻰﻟإ ﺔﻓﺎﺿإ ، ﺔﻌﺑرﻷا تﺎﯾﻮﺘﺴﻤﻟا لﻼﺧ ) ﻲﻟﻻﺪﻟا و ﻲﺒﯿﻛﺮﺘﻟا و ﻲﻓﺮﺼﻟاو ﻲﺗﻮﺼﻟا ( ﺟذﻮﻤﻧ ﻢﯾﺮﻜﻟا نآﺮﻘﻟا ﻦﻣ ﺲﯾ ةرﻮﺳ ﻰﻠﻋ يرﺎﯿﺘﺧا ﻊﻗوو ﻞﺻاﻮﻔﻟا فﻼﺘﺧا و عﻮﻨﺗ ﺔﺳارﺪﻟ ﺎ صﻮﻏﻷ ﺮﺜﻛأ ﻲﻧﺪﺷ ﺪﻗ نآﺮﻘﻟا ﺐﻠﻗ ﺎﮭﻤﺳا نأ ﻰﻟإ ﺔﻓﺎﺿإ ، ةﺮﯿﺜﻜﻟا ﺔﯿﺗﻮﺼﻟا ﻊﻃﺎﻘﻤﻟا و ةﺮﯿﺼﻘﻟا ﮫﺑ ةدﻮﺟﻮﻤﻟا ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا تاﺰﺠﻌﻤﻟا ﮫﻨﻛو ، ﺐﻠﻘﻟا اﺬھ ﮫﻨﻛ ﻲﻓ إ فﺪﮭﯾ ﺚﺤﺒﻟﺎﻓ ﮫﯿﻠﻋ و ﻰﻟ : ا ﺔﯾؤﺮﻟا ﻦﻋ ﺚﺤﺒﻟا ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑو ، ﻢﯾﺮﻜﻟا نآﺮﻘﻠﻟ ﺔﯿﻟﻻﺪﻟا ﺔﺳارﺪﻟا ـ ﺲﯾ ةرﻮﺴﻟ ﺔﯿﻘﯿﻘﺤﻟ . ، ﻢﻜﺤﻤﻟا و ﻂﺑاﺮﺘﻤﻟا ﻲﻧآﺮﻘﻟا قﺎﯿﺴﻟا ﻞﺧاد ﺎھﺪﺟاﻮﺗ لﻼﺧ ﻦﻣ ﺔﯿﻧآﺮﻘﻟا ﺔﻈﻔﻠﻟ ﺔﯿﻠﯿﻠﺤﺗ ﺔﺳارد ـ ﺤﺿاو ادﺎﻤﺘﻋا ﺮﺧﻵا ﻰﻠﻋ ﺪﻤﺘﻌﯾ ﺎﮭﻨﻣ ﻞﻛ ﻞﺑ ﺎ ﺔﻠﻤﺟ ﻦﻣ ﻖﯿﻗد ﻮﺤﻧ ﻰﻠﻋ ﺎﮭﯿﻧﺎﻌﻣ ﺪﻤﺘﺴﺗ ﺚﯿﺤﺑ ، تﺎﻗﻼﻌﻟا مﺎﻈﻧ .

(6)

5 ﺔﯾﻮﻐﻠﻟا ةﺪﺣﻮﻟا ﺔﺳارد ﻰﻟإ لﻮﺻﻮﻟا ـ ) ﺎﯿﻓﺮﺻ و ﺎﯿﺗﻮﺻ ﺎﯿﻤﺠﻌﻣو ﺎﯿﺒﯿﻛﺮﺗ و ( عﻮﻤﺠﻣ ﻖﻓو ﺺﻨﻟﺎﺑ ﺔﻘﻠﻌﺘﻤﻟا ﺔﯿﻠﻜﺸﻟا ﺔﯿﻠﺧاﺪﻟا تﺎﻗﻼﻌﻟا . ﺔﻌﺑرﻷا تﺎﯾﻮﺘﺴﻤﻟا ﺎﮭﯿﻓ ﻞﻣﺎﻜﺘﺗ ﺔﯿﻟﻻد ﺔﺳارد مﺪﻗأ نأ ﻞﻣآ ﺎﻧأو . ﺔﻣﺪﻘﻣ ﺎﮭﺘﻘﺒﺳ لﻮﺼﻓ ﺔﻌﺑرأ ﻰﻟإ ﺚﺤﺒﻟا ﻢﯿﺴﻘﺗ ﻲﻓ ﺖﻠﺜﻤﺗ ﺔﻄﺧ ﻰﻠﻋ ﻲﻠﻤﻋ ﻲﻓ تﺮﺳ ﺪﻗ و ﻖﺤﻠﻣو ﺪﯿﮭﻤﺗ ﻰﻟإ ﺔﻓﺎﺿإ ﺔﻤﺗﺎﺧ ﺎﮭﺘﻠﺗو . ﻮﻟﻮﻠﻟ ﻲﺴﯿﺋﺮﻟا بﺎﺒﻟا ﺔﺑﺎﺜﻤﺑ ﺖﻧﺎﻜﻓ ﺔﻣﺪﻘﻤﻟا ﺎﻣأ ج ، ﮫﺑ ﻒﯾﺮﻌﺘﻟا ﺪﺼﻗ ﺺﻨﻟا ءﺎﻀﻓ ﻰﻟإ ﻓﺮﻋ ﺎﻤﻨﯿﺑ ﺖ ﮭﺗﺎﯾﻮﺘﺴﻤﺑ و ﺔﯿﻟﻻﺪﻟا ﺔﺳارﺪﻟﺎﺑ ﺪﯿﮭﻤﺘﻟا ﻲﻓ ﺎ ﺔﯾﻮﻐﻠﻟا ﻦﯾﻮﻜﺗ ﻲﻓ ىﺮﻐﺼﻟا ةﺪﺣﻮﻠﻟ ﺔﺳارد ﮫﻔﺻﻮﺑ ﻻوأ ﻲﺗﻮﺼﻟا ىﻮﺘﺴﻤﻟا نﺎﻛ تﺎﯾﻮﺘﺴﻤﻠﻟ ﺎﺒﯿﺗﺮﺗ و تﺮﻛذ و تﻮﺼﻟا ﺖﻓﺮﻌﻓ ، ﺔﻤﻠﻜﻟا عﺎﻘﯾﻹا ﻰﻟإ ﺔﻓﺎﺿإ ، ﻊﻃﺎﻘﻤﻟا عاﻮﻧأ و تاﻮﺻﻷا فﺎﻨﺻأ ﻻوأ ﮫﺘﻓﺮﻌﻓ ، ﻲﺘﺳارد ﻲﻓ ﮫﯿﻠﻋ تﺪﻤﺘﻋا يﺬﻟا ، ﻞﺧدﻷ عﺎﻘﯾﻹا مﺰﻟ يﺬﻟا راﺮﻜﺘﻟا ﺖﻓﺮﻋ ﻢﺛ ﻦﯿﻋﺎﻘﯾإ ﻦﯿﺑ ﮫﻟﻼﺧ ﻦﻣ تﺰﯿﻣ يﺬﻟا ﻲﻘﯿﺒﻄﺘﻟا ﺐﻧﺎﺠﻟا ﻰﻟإ ﺎھﺪﻌﺑ ، ﻲﺟرﺎﺧ ﺮﺧآ و ﻲﻠﺧاد عﺎﻘﯾإ ، وﺮﺤﻟا راﺮﻜﺘﻟا ﮫﯿﻓ ﺖﻟوﺎﻨﺘﻓ ﻲﻠﺧاﺪﻟا ﺎﻣﺄﻓ ﻢﺛ ، ةﺪﺣاﻮﻟا ﺔﻤﻠﻜﻟا ىﻮﺘﺴﻣ ﻲﻓ ﻰﻨﻌﻤﻟﺎﺑ ﮫﺘﻗﻼﻋ و ف ﺔﻌﺋﺎﻤﻟا فوﺮﺤﻟا ارﻮﻀﺣ فوﺮﺤﻟا ﺮﺜﻛأ ﺖﻧﺎﻛ ﺪﻗو ، ﺔﻠﻤﺠﻟا ﻲﻓ فﺮﺤﻟا راﺮﻜﺗ ) مﻼﻟاو ءاﺮﻟا نﻮﻨﻟاو ﻢﯿﻤﻟا و ( ﮫﻋاﻮﻧأ و ﺪﻤﻟا ﺐﻧﺎﺟ ﻰﻟإ ) ءﺎﯿﻟاو واﻮﻟا و ﻒﻟﻷا ( ، ﻰﻨﻌﻤﻟﺎﺑ ﮫﺘﻗﻼﻋ و ﻲﺗﻮﺼﻟا ﻊﻄﻘﻤﻟا راﺮﻜﺗ ﻰﻟإ ﺎھﺪﻌﺑ قﺮﻄﺗﻷ ﻰﻠﻋ ﺔﻔﻗﻮﻟا تﺮﺼﺣ و ﻲھ و ةرﻮﺴﻟا ﻞﺻاﻮﻓ ﺎﮭﺑ ﺖﻤﺘﺧ ﻲﺘﻟا ﻊﻃﺎﻘﻤﻟا ...) ن و ( ﻞﺜﻣ ﻲﻓ : ، نﻮﻠﺳﺮﻣ ...) ن ي ( ﻲﻓ ﻮﺤﻧ : ﻲﺘﻟا ﻞﻤﺠﻟا ﺾﻌﺑ ﮫﻟﻼﺧ ﻦﻣ ﺖﻠﻠﺣ يﺬﻟا ﻲﺟرﺎﺨﻟا عﺎﻘﯾﻹا ﻰﻟإ ﺎھﺪﻌﺑ ﻞﻘﺘﻧﻷ ، ﻢﯿﻜﺤﻟا ا ﻖﻠﻄﻨﻣ ﻦﻣ ﺎﯿﺒﯿﻛﺮﺗ ﻼﻛﺎﺸﺗ و ، ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﻓرﻮﻣ ﺎﻘﺑﺎﻄﺗ و ، ﺎﻛﺮﺘﺸﻣ ﺎﯿﺗﻮﺻ ﺎﻤﻏﺎﻨﺗ ﺖﻘﻘﺣ برﺎﻘﺘﻟ ﻰﻟﺎﻌﺗ ﮫﻟﻮﻗ ﻮﺤﻧ ﮫﻨﻣ ﻖﻠﻄﻤﻟﺎﻓ،ﻲﺋﺰﺠﻟا وأ ﻖﻠﻄﻤﻟا ) ﻖﻠﺨﻟا ﻲﻓ ﮫﺴﻜﻨﻧ هﺮﻤﻌﻧ ﻦﻣ و ( ﻢﺛ ، و ﻦﯾﻮﻨﺘﻟا و ﻞﯾﺪﺒﺘﻟا ﻲﻓ ﺔﯿﺗﻮﺼﻟا ﺮھاﻮﻈﻟا ﺾﻌﺑ ﻲﻓ ﺔﯿﻌﻄﻗﻮﻔﻟا تﺎﻤﯿﻧﻮﻔﻠﻟ ﺔﻔﻗو ﺖﺼﺼﺧ ﺔﯿﻟﻻﺪﻟا ﺎﻤھرﺎﺛآ . ﺪﻌﺑ ﺞﻟﻷ ﺎﺣﻼﻄﺻا و ﺔﻐﻟ ﻲﻓﺮﺼﻟا ىﻮﺘﺴﻤﻟا ﺖﻟوﺎﻨﺗ ﻲﺗﻮﺼﻟا ىﻮﺘﺴﻤﻟا ﺔﺳارد ﺪﻌﺑ و ﻰﻟإ ﺎھ ﻢﺛ ، لﻮﮭﺠﻤﻠﻟ ءﺎﻨﺒﻟا ﺎﮭﻟوأ نﺎﻜﻓ ، ﺔﯿﻏﻼﺑ دﺎﻌﺑأ و ﺔﯿﻟﻻد ﻒﺋﺎﻇو ﻦﻣ ﮫﺘﻘﻘﺣ ﺎﻣو ، ﻎﯿﺼﻟا ﺔﺳارد و ، ﻲﻤﯿﻤﻟا رﺪﺼﻤﻟﺎﻓ ، ﺔﮭﺒﺸﻤﻟا ﺔﻔﺼﻟا و ، ﺔﻐﻟﺎﺒﻤﻟا ﺔﻐﯿﺻ اﺮﯿﺧأ و لﻮﻌﻔﻤﻟا ﻢﺳﺎﻓ ﻞﻋﺎﻔﻟا ﻢﺳا ﺎﮭﻨﻣ جذﺎﻤﻧ ﻢﯾﺪﻘﺗ ﻰﻟإ لﺎﻘﺘﻧﻻا ﻞﺒﻗ ﺔﻐﯿﺼﻠﻟ ﺎﯾﻮﻐﻟ ﺎﻔﯾﺮﻌﺗ ﻲﻄﻋأ ةﺮﻣ ﻞﻛ ﻲﻓ ﺖﻨﻛ .

(7)

6 ﻦﻣ ﮫﺘﺴﻜﻋ ﺎﻣ و ﻊﻤﺟ و ، ﺔﯿﻨﺜﺗ ﻦﻣ ﮫﻋوﺮﻓ و داﺮﻓﻹا ﻰﻟإ ﺎﻀﯾأ ﺐﻧﺎﺠﻟا اﺬھ ﻲﻓ ﺖﻗﺮﻄﺗ ﺎﻤﻛ ﻊﻣ ﺎﮭﻌﺑار و ، ﮫﺗﻻﻻدو ﺚﯿﻧﺄﺘﻟا ﻊﻣ ﺖﻧﺎﻛ ﺔﻔﻗو ﺚﻟﺎﺛ و ، مﺎﻤﺘھﻻا و ﺔﺳارﺪﻟﺎﺑ ةﺮﯾﺪﺟ تﻻﻻد ﺪﻘﻓ ﻒﯾﺮﻌﺘﻟا ﺎﻣأ و ، ﺮﯿﻜﻨﺘﻟا تﻻﻻد ﻦﻋ ﺚﯾﺪﺤﻟا ﻲﻓ ، لﻮﻘﻟا ﺖﻠﺼﻔﻓ ، ﻒﯾﺮﻌﺘﻟا و ﺮﯿﻜﻨﺘﻟا ﻨﺗ ﻲھ و ﮫﻋاﻮﻧأ ﺖﻟوﺎ ) ﮫﻋاﻮﻧﺄﺑ ﺮﯿﻤﻀﻟا و ، لﻮﺻﻮﻤﻟا ﻢﺳا و ، ةرﺎﺷﻹا ﻢﺳا ) و ، نﺄﺸﻟا ﺮﯿﻤﺿ ﺐﻃﺎﺨﻤﻟا ﺮﯿﻤﺿ و ﺮﺘﺘﺴﻤﻟا ﺮﯿﻤﻀﻟا . ( ﻦﻣ ﺔﺒﯾﺮﻗ نﻮﻜﺘﻟ ﺎﮭﺗﺮﺧأ ﺪﻗ و ﻞﻌﻔﻟا ﻦﻣز ﺔﺳارد ﻊﻣ ﺔﻔﻗو ﺖﻧﺎﻛ ﻞﺼﻔﻟا اﺬھ ﺔﻤﺗﺎﺧ و ا ىﻮﺘﺴﻤﻟا ﻮھ و ، ﻞﻌﻔﻠﻟ ﮫﻟوﺎﻨﺗ ﻲﻓ ﺔﯿﻨﻣز ﺔﻔﻗو ﺐﻠﻄﺘﯾ ، ﺮﺧآ ىﻮﺘﺴﻣ ﻒﯾﺮﻌﺗ ﺪﻌﺒﻓ ، ﻲﺒﯿﻛﺮﺘﻟ ﻊﻣ ﺮﻣﻷا و عرﺎﻀﻤﻟا و ، ﻲﺿﺎﻤﻟا ﻦﻣز ﺔﻟﻻد ﻲﻓ ﻲﻟﺎﻤﺟإ ﻞﯿﺼﻔﺗ ﻰﻟإ ﺖﻠﻘﺘﻧا ﮫﻣﺎﺴﻗأ و ﻞﻌﻔﻟا ﻲﻧآﺮﻘﻟا بﺎﻄﺨﻟا قﺎﯿﺳ ﻲﻓ ، ﺎﮭﺿﺮﻓ ﻲﺘﻟا ﺎﮭﺼﺋﺎﺼﺧ زاﺮﺑإ . ، ﺎﮭﻃﺎﻤﻧأ و ﺔﻤﻠﻜﻟا و ، ﮫﺘﻟﻻدو تﻮﺼﻟا و ، ﺎﮭﯿﻧﺎﻌﻣ و ظﺎﻔﻟﻷا ﺔﻟﻻد ﺪﻌﺑ ىﻮﺘﺴﻣ ﺮﺧآ و رﺪﻟﺎﺑ ﺖﯿﻘﺗرا ﺔﻠﻤﺠﻟﺎﻓ ، ﻮﺤﻨﻟا ﺔﯾاﺪﺒﻟا ﻲﻓ ﺖﻓﺮﻌﻓ ، ﻞﻤﺠﻟا ىﻮﺘﺴﻣ ﻮھ ﻰﻠﻋأ ىﻮﺘﺴﻣ ﻰﻟإ ﺔﺳا ﺎﮭﻣﺎﺴﻗأ و ﺎﮭﻣﺎﻈﻧ ﺖﻨﯿﺑ ﻢﺛ ﺔﺳارﺪﻟا رﻮﺤﻣ ﺎﮭﻔﺻﻮﺑ ، ﺎﺜﯾﺪﺣو ﺎﻤﯾﺪﻗ ) ﺔﯿﻠﻌﻓ و ﺔﯿﻤﺳا ( ضﺮﻋﻷ ، ﺎﮭﻋاﻮﻧأ ) ﺔﻠﺧاﺪﺘﻣو ﺔﺒﻛﺮﻣ ، ةﺪﺘﻤﻣو ﺔﻄﯿﺴﺑ ( تﺪﻤﺘﻋا يﺬﻟا ةرﻮﺴﻟا ﺺﻧ ﻰﻠﻋ ﻖﯿﺒﻄﺘﻠﻟ اﺮﯿﻈﻨﺗ ، اﺮﯿﺒﻛ ادﺎﻤﺘﻋا ﮫﯿﻓ ﺔﯿﻠﻌﻔﻟا ﺔﻠﻤﺠﻟا ﺖﻧﺎﻜﻓ ﻞﯿﻠﻌﺘﻟا و ﻞﯿﺼﻔﺘﻟا و حﺮﺸﻟا ﻲﻓ تاﺮﺠﺸﻤﻟا ﻰﻠﻋ طﺎﻤﻧﻷا ﺖﻧﺎﻜﻓ ، ﻲﺒﯿﻛﺮﺘﻟا ﺎﮭﻣﺎﻈﻧ ﻰﻠﻋ ادﺎﻤﺘﻋا ﺔﺛﻼﺛ طﺎﻤﻧأ ﻦﯿﺑ تﺰﯿﻣ ﺎﮭﯿﻓ ، ﻰﻟوﻷا ﻲﺘﻄﺤﻣ ﻲﻟﺎﺘﻟا ﻮﺤﻨﻟا ﻰﻠﻋ ﺔﺼﻠﺨﺘﺴﻤﻟا : لوﻷا ﻂﻤﻨﻟا : ﺪﻨﺴﻣ + ﮫﯿﻟإ ﺪﻨﺴﻣ + ﻞﻤﺠﻟا ﺾﻌﺑ ﻲﻓ تﺎﻤﻤﺘﻣ ﻲﻧﺎﺜﻟا ﻂﻤﻨﻟا : ﺪﻨﺴﻣ )+ ﮫﺑ م + مﺪﻘﻣ ﺔﻠﻤﺟ ﮫﺒﺷ + ( ﺪﻨﺴﻣ + ﮫﯿﻟإ ﺪﻨﺴﻣ + تﺎﻤﻤﺘﻣ ﺚﻟﺎﺜﻟا ﻂﻤﻨﻟا ) : ﮫﺑ م + مﺪﻘﻣ ﺔﻠﻤﺟ ﮫﺒﺷ وأ + ( ﺪﻨﺴﻣ + ﮫﯿﻟإ ﺪﻨﺴﻣ + ﻞﻤﺠﻟا ﺾﻌﺑ ﻲﻓ تﺎﻤﻤﺘﻣ ﻊﺑاﺮﻟا ﻂﻤﻨﻟا : ﺪﻨﺴﻣ + ﮫﯿﻟإ ﺪﻨﺴﻣ ) فوﺬﺤﻣ ( ﺪﯾﺪﺤﺗ ﻊﺑاﺮﻟا و ﺚﻟﺎﺜﻟا و ﻲﻧﺎﺜﻟا و لوﻷا ﻂﻤﻨﻟا ﻲﻓ ﺔﯿﻠﻌﻔﻟا ﻞﻤﺠﻟا ﺖﺣﺎﺗأ ﺪﻗ و عاﻮﻧﻷا ﺾﻌﺑ ﻲھ ةﺪﻋ ﻦﯿﺑ لوﻷا ﻂﻤﻨﻟا ﻲﻓ تﺰﯿﻤﻓ ، ﺎﮭﻨﯿﺑ ﺎﻤﯿﻓ ﺔﻛﺮﺘﺸﻤﻟا ) ﺔﯿﻨﺒﻤﻟا ﺔﺘﺒﺜﻤﻟا ﺔﯿﻠﻌﻔﻟا ﺔﻠﻤﺠﻟا ﺔﻠﻤﺠﻟا ﻢﺛ ءاﺪﻨﻟا ﺔﻠﻤﺠﻓ ، ﺔﯿﻣﺎﮭﻔﺘﺳﻻا و ، ﺔﯿﻔﻨﻤﻟا ﺔﻠﻤﺠﻟا و ، لﻮﮭﺠﻤﻠﻟ ﺔﯿﻨﺒﻤﻟا ﺔﺘﺒﺜﻤﻟا و ،مﻮﻠﻌﻤﻠﻟ ﺔﯿﻃﺮﺸﻟا .( ﻦﯿﺑ ﺖﻌﻤﺟ ﺪﻘﻓ ىﺮﺧﻷا طﺎﻤﻧﻷا ﺎﻣأ ) ﯿﻠﻌﻔﻟا ﺔﻠﻤﺠﻟا ﺔﯿﻨﺒﻤﻟا ﺔﯿﻠﻌﻔﻟا ﺔﻠﻤﺠﻟا و مﻮﻠﻌﻤﻠﻟ ﺔﯿﻨﺒﻤﻟا ﺔ لﻮﮭﺠﻤﻠﻟ ( ﻂﻘﻓ .

(8)

7 ﻲﻓ ﺎﮭﺗﺮﺼﺣ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻤﺳﻻا ﺔﻠﻤﺠﻟا ﻮھ و ﺔﻠﻤﺠﻟا مﺎﺴﻗأ ﻦﻣ ﻲﻧﺎﺜﻟا ﻢﺴﻘﻟا ﻰﻟإ ﺖﻠﻘﺘﻧا ﻢﺛ ﻲھ طﺎﻤﻧأ ﺔﺛﻼﺛ : لوﻷا ﻂﻤﻨﻟا : ﮫﯿﻟإ ﺪﻨﺴﻣ + ﺪﻨﺴﻣ ﻲﻧﺎﺜﻟا ﻂﻤﻨﻟا : ﺪﻨﺴﻣ ) مﺪﻘﻣ + ( ﮫﯿﻟإ ﺪﻨﺴﻣ ) ﺮﺧﺆﻣ ( ﺚﻟﺎﺜﻟا ﻂﻤﻨﻟا : ﺴﻣ ﮫﯿﻟإ ﺪﻨ + ﺪﻨﺴﻣ ) فوﺬﺤﻣ .( و ، ﺔﯾﻮﺤﻨﻟا ﺔﻔﯿﻇﻮﻟا ةدﺪﺤﻣو ﮫﯿﻠﻋ ﺔﻘﻠﻌﻣو ، ﮫﺼﺋﺎﺼﺧ ﺔﺣرﺎﺷ ﻒﻗأ ﺐﯿﻛﺮﺗ ﻞﻛ ﻲﻓ ﺖﻨﻜﻓ ﻖﻠﻌﺘﻤﻟا ﻲﻧآﺮﻘﻟا بﺎﻄﺨﻟا ﺺﻨﻟ يزﺎﺠﻋﻹا و يﻮﻨﻌﻤﻟا ﻲﻟﻻﺪﻟا ﺪﻌﺒﻟا ﻦﯿﺑ ﻂﺑﺮﻟا ﻚﻟذ ﻲﻓ فﺮﻌﻤﻟا ﺲﯾ ةرﻮﺴﺑ . ا اﺬھ ﻲﻓ ﺎﻤﮭﻣ ﺮﺧآ ﺎﺒﻧﺎﺟ ﻞﻤھأ ﻢﻟ ﮫﺗاذ ﻞﺼﻔﻟا ﻲﻓو ﻮھ ، ىﻮﺘﺴﻤﻟ : ﺮھاﻮﻈﻟا ﺮﺼﻨﻋ ﺎھزﺮﺑأ ﻦﻣ ﻲﺘﻟا ، ةرﻮﺴﻟا ﺺﻧ ﻲﻓ ﺮﻈﻨﻠﻟ ﺔﺘﻓﻼﻟا ﺔﯾﻮﻐﻠﻟا : ﻰﻠﻋ ﺔﻟﻻد ﻦﻣ ﺎﻤﮭﺒﺟﻮﻤﺑ ﻖﻘﺤﺗ ﺎﻣ و ، ﺮﯿﺧﺄﺘﻟا و ﻢﯾﺪﻘﺘﻟا ﺎﺗﺮھﺎﻇ ) : و ﻢﯿﻈﻌﺘﻟا و ﺺﯿﺼﺨﺘﻟا ﻦﻋ ﺔﯿﻤھأ ةﺮھﺎﻈﻟا هﺬھ ﻞﻘﺗ ﻻ ﺚﯿﺣ ، فﺬﺤﻟا ﺔﯾﻮﻘﺗ ةدﺎﻓإ و ، ﺔﻠﺻﺎﻔﻟا ةﺎﻋاﺮﻣ و مﺎﻤﺘھﻻا ﻟا ةﺮھﺎﻇ ، ﺺﻨﻟا ﺔﻟﻻد ءﺎﻨﺑ ﻲﻓ ﺔﯿﻤھأ ﻞﻘﺗ ﻻ ﺚﯿﺣ ، فﺬﺤﻟا ةﺮھﺎﻇ اﺮﯿﺧأ و ، تﺎﻔﺘﻟﻻا و راﺮﻜﺘ ﻮﺤﻧ ةرﻮﺴﻟا ﻲﻓ تﺪﺟو ﻲﺘﻟا فﺬﺤﻟا ﻦﻃاﻮﻣ ﺾﻌﺑ ﺪﻨﻋ ﺎﻨﻔﻗو ﻚﻟﺬﻟ ) فﺬﺣو ،ﺪﻨﺴﻤﻟا فﺬﺣ طﺮﺸﻟا باﻮﺟ و ﻢﺴﻘﻟا فﺬﺣ و ، فﺎﻀﻤﻟا و ، ﮫﺑ لﻮﻌﻔﻤﻟا فﺬﺣ و ، ﮫﯿﻟإ ﺪﻨﺴﻤﻟا ( ﻲﻓ ﻞﺻﻷ ، ﺔﻤﺗﺎﺨﻟا ﻰﻟإ ﻲﺜﺤﺑ ﺔﯾﺎﮭﻧ ، ﺔﺳارﺪﻟا هﺬھ ﻦﻣ ﺔﺼﻠﺨﺘﺴﻣ ﺞﺋﺎﺘﻧ ﻦﻋ ةرﺎﺒﻋ ﺖﻧﺎﻛ ﻲﺘﻟا . نﺎﻛ ﺪﻘﻓ ﮫﻌﺒﺗا يﺬﻟا ﺞﮭﻨﻤﻟا ﺎﻣأو : عﻮﺿﻮﻤﻟا ﺔﻌﯿﺒﻄﻟ ﺎﻘﻓو ﻲﻠﯿﻠﺤﺘﻟا ﻲﻔﺻﻮﻟا ﺞﮭﻨﻤﻟا ، يﺬﻟا ﻊﺟاﺮﻤﻟا و ردﺎﺼﻤﻟا ﺾﻌﺑ ﻰﻠﻋ ﻚﻟذ ﻲﻓ تﺪﻤﺘﻋا و ﻒﺻﻮﻟا و ﺮﯿﺴﻔﺘﻟا و ﻞﯿﻠﺤﺘﻟا ﻰﻟإ جﺎﺘﺤﯾ ، رﻮﻈﻨﻣ ﻦﺑﻻ بﺮﻌﻟا نﺎﺴﻟ ﻢﺟﺎﻌﻤﻟا ﻦﻤﻓ ، ﻣو ﺮﯿﺳﺎﻔﺘﻟا ﻦ : يﺮﺸﺨﻣﺰﻟا فﺎﺸﻜﻟا ، ناﺮﻘﻟا ﺮﯿﺴﻔﺗو ﺮﯿﺜﻛ ﻦﺑﻻ ، رﻮﺷﺎﻋ ﻦﺑﻻ ﺮﯾﻮﻨﺘﻟاو ﺮﯾﺮﺤﺘﻟاو ، مﺎﻜﺣﻷ ﻊﻣﺎﺠﻟا ﺮﯿﺴﻔﺗ و ﻲﺒﻃﺮﻘﻠﻟ ناﺮﻘﻟا ، حورو ﻸﻟ ﻲﻧﺎﻌﻤﻟا ﻲﺳﻮﻟ ، ﮫﯾﻮﺒﯿﺳ بﺎﺘﻜﻛ ﺔﯾﻮﻐﻠﻟا ردﺎﺼﻤﻟا ﺾﻌﺑ ﺐﻧﺎﺟ ﻰﻟإ ، ﻲﻨﺟ ﻦﺑﻻ ﺺﺋﺎﺼﺨﻟا و ، ا ﺪﺒﻌﻟ ﻲﻧآﺮﻘﻟا بﺎﻄﺨﻟﺎﻛ ﺔﺜﯾﺪﺤﻟا ﻊﺟاﺮﻤﻟا ﻞﻤھأ ﻢﻟ و ضﺎﺗﺮﻣ ﻚﻠﻤﻟ ، و ﺪﻘﻧ ﻲﺑﺮﻌﻟا ﻮﺤﻨﻟا ﻲﻓو ﻲﻣوﺰﺨﻤﻟا يﺪﮭﻤﻟ ﮫﯿﺟﻮﺗ ، ﺮﺸﺑ لﺎﻤﻜﻟ ﺔﻐﻠﻟا ﻢﻠﻋ ﻲﻓ تﺎﺳارد و ، ﻢﯿھاﺮﺑﻹ ﺔﯾﻮﻐﻠﻟا تاﻮﺻﻷا و ﻞﺜﻣ ﺎﻀﯾأ ﺎﮭﻨﻣ تﺪﻔﺘﺳا ﻲﺘﻟا ﺔﺜﯾﺪﺤﻟا تﺎﺳارﺪﻟا ﺾﻌﺑ ﻰﺴﻧأ ﻻ ﺎﻤﻛ ﺎھﺮﯿﻏو ﺲﯿﻧأ : و تﻮﺼﻟا ﺔﻟﻻﺪﻟا ، ﺚﯾﺪﺤﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﻢﻠﻋو ثاﺮﺘﻟا ءﻮﺿ ﻲﻓ ﺔﺳارد ، ﺎﻤﻋﻮﺑ ﺪﻤﺤﻤﻟ ﺔﻣ ، ﻦﻤﺣﺮﻟا ةرﻮﺳو ، ﺔﺳارد ﺔﯿﻟﻻد ، ﺔﻃﻮﻄﺨﻣ ) ﺮﯿﺘﺴﺟﺎﻣ ( عﺎﺒﺳا ﻦﺑ ةﺪﯿﺑﺰﻟ

(9)

8 ﻦﻣ و ، ﺔﺒﻌﺻ مﺎﻋ ﻞﻜﺸﺑ نآﺮﻘﻟا ﺔﺳارد نأ ﻲﮭﻓ ﻲﻨﺘﮭﺟاو ﻲﺘﻟا تﺎﺑﻮﻌﺼﻟا ﻦﻋ ﺎﻣأ اﺬھ ﻲﻓ ﺔﺼﺼﺨﺘﻤﻟا تﺎﺳارﺪﻟا ﺮﻓﻮﺗ مﺪﻋ ﺐﻧﺎﺟ ﻰﻟإ ﻊﺟاﺮﻤﻟا ﺾﻌﺑ ناﺪﻘﻓ ﺎﻀﯾأ تﺎﺑﻮﻌﺼﻟا ﺲﯾ ةرﻮﺳ ﺔﺳارد لﺎﺠﻣ ﻲﻓ ﺔﺻﺎﺧ و لﺎﺠﻤﻟا . ﺔﯾﺎﮭﻨﻟا ﻲﻓ . فﺮﺸﻤﻟا رﻮﺘﻛﺪﻟا ذﺎﺘﺳﻷا ﻰﻟإ نﺎﻓﺮﻌﻟا و ﺮﻜﺸﻟا ﻞﯾﺰﺠﺑ مﺪﻘﺗأ نأ ﻻإ ﻲﻨﻌﺴﯾ ﻻ و ﮫﮭﯿﺟﻮﺘﺑ ﻲﻠﻋ ﻞﺨﺒﯾ ﻢﻟ و ، ﮫﯿﻠﻋ فﺮﺷأ و ﮫﻨﻀﺘﺣا يﺬﻟا ، شﺎﯿﻋ تﺎﺣﺮﻓ ﺚﺤﺒﻟا اﺬھ ﻰﻠﻋ ﻲﺑﻮﮭﯿﻣ ﻞﺿﺎﻔﻟا رﻮﺘﻛﺪﻟا ﻰﻟإ نﺎﻨﺘﻣﻻا و ﻢﯿﻈﻌﻟا ﺮﻜﺸﻟا تارﺎﺒﻋ ﺺﻟﺎﺨﺑ ﮫﺟﻮﺗأ ﺎﻤﻛ ﮫﺘﻧﺎﻋإ ا ، ﻒﯾﺮﺸﻟا و ﻊﺠﺸﻤﻟا نﺎﻛ ﮫﻧﻷ ، ﻞﯿﻤﺠﻟا درو ﺮﻜﺸﻟا ﻦﻣ ﮫﻘﺣ ﮫﯿﻓوأ ﻦﻠﻓ هﺮﻜﺷأ ﺎﻣ رﺪﻘﺑ يﺬﻟ ﺎﻀﯾأ مﺪﻘﺗأ نأ ﻲﻨﺗﻮﻔﯾ ﻻ و ، ﺚﺤﺒﻟا اﺬھ ﺔﯾﺎﮭﻧ ﻰﻟإ ﻲﺘﺳارد ﺔﯾاﺪﺑ ﻦﻣ ﻲﻟ ﺪﻨﺴﻟا و ﻦﯿﻌﻤﻟا ﮫﺤﺋﺎﺼﻧو ﮫﺗﺎﮭﯿﺟﻮﺘﺑ ﻲﺗﺪﻋﺎﺴﻣ ﻲﻓ ﺪﯿﻤﺤﻟا ﺪﺒﻋ شﺎﺑد ﺮﯾﺪﻘﻟا رﻮﺘﻛﺪﻟا و ذﺎﺘﺳﻷا ﻞﻀﻔﺑ ﻲﻓاﺮﺘﻋﺎﺑ . نأ ﻲﺋﺎﺟﺮﻓ ، ﻦﻈﻟا ﻦﺴﺣ ﺪﻨﻋ نﻮﻛأ ﺐﯿﻧأ ﮫﯿﻟإ و ﺖﻠﻛﻮﺗ ﮫﯿﻠﻋ ﻢﯿﻈﻌﻟا ﻲﻠﻌﻟا ﷲﺎﺑ ﻻإ ﻲﻘﯿﻓﻮﺗ ﺎﻣ و .

(10)

9

(11)

10

ﺩـﻴﻬﻤﺘ

:

ﻩﺫﻫ ﻥﻭﻜﺘ ﻥﺃ ﻙﻟﺫ ﻲﻓ ﻱﻭﺘﺴﻴ ﻭ ، ﺎﻬﺒ ﺔﺼﺎﺨﻟﺍ ﺎﻬﺘﺍﺯﻴﻤﻤ ﻭ ﺎﻬﺘﺎﻤﺴ ﺔﻐﻟ لﻜﻟ ﻭﻠﺴﺃ ﻭﺃ ﺔﻴﻭﺤﻨ ﻭﺃ ﺔﻴﻓﺭﺼ ﻭﺃ ﺔﻴﺘﻭﺼ ، ﺹﺍﻭﺨﻟﺍ ﻥﻤﻭ ، ﺎﻬﺘﻟﻻﺩ ﻭ ﻅﺎﻔﻟﻷﺍ ﻯﻭﺘﺴﻤ ﻰﻠﻋ ﻭﺃ ﺔﻴﺒ ﺱﺎﺴﻷﺍ ﻥﻭـﻜﺘ ﻥﺇ ﻭ ، ﻯﺭﺨﺃ ﻭ ﺔﻐﻟ ﻥﻴﺒ ﻕﻭﺭﻔﻟﺍ ﺔﻠﻤﺠ ﻲﻫ ﺕﺎﻤﺴﻟﺍ ﻩﺫﻫ ﻥﻭﻜﺘ ﻥﺃ ﻲﻬﻴﺩﺒﻟﺍ ﺕﺎﻐﻠﻟﺍ ﺩﻴﺩﺤﺘ ﻪﻴﻠﻋ ﻲﻨﺒﻨﻴ ﻱﺫﻟﺍ ) 1 ( ﻰﻠﻋ ﺩﻤﺘﻌﻴ ﺎﻬﻀﻌﺒ ﻭ ، ﺔﻔﻠﺘﺨﻤ ﺎﻬﺘﺎﻋﻭﻀﻭﻤ ﻭ ﺕﺎﻐﻠﻟﺍ ﻪﺘﺎﻫ ﻯﺩﺤﺇ ﺔﻴﺒﺭﻌﻟﺍ ﺔﻐﻠﻟﺍ ﻭ ﻭ ﺔﻴﺘﻭﺼﻟﺍ ﺔﺴﺍﺭﺩﻟﺎﻓ ، ﺽﻌﺒ ﺎﻬﻠﻜ ﺔﻴﻤﺠﻌﻤﻟﺍ ﺔﺴﺍﺭﺩﻟﺍ ﻭ ﺔﻴﻭﺤﻨﻟﺍ ﻭ ﺔﻴﻓﺭﺼﻟﺍ ﺔﺴﺍﺭﺩﻟﺍ ﺎﻤﻴﻓ ﻭ لﻭﻘﺘ ﺎﻤﻴﻓ ﻭ ، ﺃﺭﻘﺘ ﺎﻤﻴﻓ لﺎﻴﺠﻷﺍ ﺎﻬﻨﻤ ﺩﻴﻔﺘ ﺔﻴﻘﻴﺒﻁﺘ ﺔﻴﺤﺎﻨ ﻰﻟﺇ ﻑﺩﻬﺘ ﺔﻴﻭﻐﻟ ﺕﺎﻋﻭﻀﻭﻤ ﺏﺘﻜﺘ . ﻲﻓ ﺩﻤﺘﻌﺘ ﺙﺤﺒﻟﺍ ﺕﺎﻴﻭﺘﺴﻤ ﻥﻤ ﻯﻭﺘﺴﻤ ﻱﺃ ﻰﻠﻋ ﺔﻘﺒﺎﺴﻟﺍ ﺕﺎﺴﺍﺭﺩﻟﺍ ﻥﻤ ﺔﺴﺍﺭﺩ ﺔﻴﺃ ﻥﺇ ﻭ ﺼﻟﺍ ﺕﺎﺴﺍﺭﺩﻟﺍ ﺞﺌﺎﺘﻨ ﻰﻠﻋ ﺎﻬﺘﺍﻭﻁﺨ لﻜ ﺔﻴﺘﻭ ) 2 ( ﺎﻨﻓﺭﻋ ﺍﺫﺇ ﻻﺇ ﻪﻜﺍﺭﺩﺇ ﻥﻜﻤﻴ ﺭﻤﺃ ﻊﺒﻁﻟﺎﺒ ﻙﻟﺫ ﻭ ﻑﺭﻌﻴ ﺎﻬﺒ ﻭ ، ﻥﻭﻴﻭﻐﻠﻟﺍ ﺎﻬﻴﻨﻌﻴ ﻲﺘﻟﺍ ﻰﻟﻭﻷﺍ ﺔﻴﻭﻐﻠﻟﺍ ﺔﺴﺍﺭﺩﻟﺍ ﻲﻫ ﺔﻴﺘﻭﺼﻟﺍ ﺔﺴﺍﺭﺩﻟﺍ ﻥﺃ ﺔﺒﺎﺜﻤﺒ ﻙﻟﺫﻜ ﻲﻫ ﻭ ،ﻭﺤﻨﻟﺍ ﻭ ﺔﻐﻠﻟﺍ ﺏﺘﻜ ﻲﻓ ﺱﺭﺩﺘ ﻲﺘﻟﺍ ﺔﻴﻭﻐﻠﻟﺍ ﺭﻫﺍﻭﻅﻟﺍ ﻥﻤ ﺍﺭﻴﺜﻜ ﺱﺭﺍﺩﻟﺍ ﻜﻟﺍ ﺀﺎﻨﺒﻟﺍ ﺎﻬﻨﻤ ﻥﻭﻜﺘﻴ ﻲﺘﻟﺍ ﺔﻴﺴﺎﺴﻷﺍ ﺕﺎﻨﺒﻠﻟﺍ ﻰﻟﺇ ﺍﺭﻴﺸﻤ ﺙﺭﻴﻓ ﺫﺎﺘﺴﻷﺍ ﻡﻼﻜﻟﺍ ﺍﺫﻫ ﺩﻜﺅﻴ ﻭ ، ﺭﻴﺒ لﻭﻘﻴ ﺙﻴﺤ ﺕﻭﺼﻟﺍ ﺔﺴﺍﺭﺩ ﻰﻠﻋ ﺔﻔﻠﺘﺨﻤﻟﺍ ﺔﻴﻭﻐﻠﻟﺍ ﺕﺎﻴﻭﺘﺴﻤﻟﺍ ﺩﺎﻤﺘﻋﺍ ﻯﺩﻤ " ﻡﺘﺘ ﻥﺃ ﻥﻜﻤﻴ ﻻ ﻲﻌﻀﻭﻟﺍ ﻰﻨﻌﻤﻟﺍ ﻡﻠﻌﻟ ﺓﺩﺎﺠ ﺔﺴﺍﺭﺩ descriptive semanitics " ﻡﻟ ﺎﻤ ، ﺔﻗﻭﻁﻨﻤ ﺔﻐﻟ ﺔﻴﻷ ، ﻤﻴﻐﻨﺘ ﻁﺎﻤﻨﺃ ﻭ ﺔﻴﺘﻭﺼ ﺩﻋﺍﻭﻗ ﻰﻠﻋ ﺔﺴﺍﺭﺩﻟﺍ ﻩﺫﻫ ﺩﻤﺘﻌﺘ ﺔﻴ international lorms " ﻕﻭﺜﻭﻤ ﻥﻭﺩﺒ ﻭﺃ ، ﻩﺭﺼﺎﻨﻌﻟ ﻲﺘﻭﺼ ﺩﻴﺩﺤﺘ ﻥﻭﺩﺒ ﻑﺭﺼﻟﺍ ﺔﺴﺍﺭﺩ ﺃﺩﺒﺘ ﻥﺃ لﻴﺤﺘﺴﻤﻟﺍ ﻥﻤﻟ ﻪﻨﺇ ﻭ ، ﺎﻬﺒ ﻭﻬﻓ ﻭﺤﻨﻟﺍ ﺎﻤﺃ ، ﺎﻨﺎﻴﺤﺃ ﺙﺩﺤﻴ ﺎﻤﻜ ، ﻲﺘﻭﺼﻟﺍ ﻥﻴﻭﻠﺘﻟﺍ ﺔﻁﺎﺴﻭﺒ ﺭﺼﺎﻨﻌﻟﺍ ﻩﺫﻫ ﻰﻠﻋ ﻑﺭﻌﺘﻟﺍ ﺎﻤﻨﻷﺍ ﺔﺴﺍﺭﺩ ﻥﻭﺩﺒ ﺹﻗﺎﻨ ﻁ ﺔﻴﻤﻴﻐﻨﺘﻟﺍ " ﻡﻼﻜﻠﻟ ﺔﻴﻘﻴﺴﻭﻤﻟﺍ ﺝﺫﺎﻤﻨﻟﺍ ﻭﺃ " ) 3 ( ﻥﻤ ﺔﻴﺒﺭﻌﻟﺍ ﺔﻠﻤﺠﻟﺍ ﺔﻴﻨﺒ ﻡﺎﻜﺤﺃ ﻥﻋ ﻪﻴﻓ ﺙﺤﺒﻴ ﻡﻠﻋ ﻭﻬﻓ ، ﺏﻴﻜﺭﺘﻟﺍ ﻭﺃ ﻭﺤﻨﻟﺍ ﻡﻠﻋ ﻥﻋ ﺎﻤﺃ ﻭ ﺍﺭﻌﺸﻟﺍ ﺭﻴﻤﺃ لﻭﻗ ﺕﺃﺭ ﺍﺫﺈﻓ ، ﻙﻟﺫ ﻰﻟﺇ ﺎﻤ ﻭ ﺎﻫﺅﺎﻨﺒ ﻭ ﺎﻬﺒﺍﺭﻋﺇ ﻭ ﺎﻬﺒﺎﻘﻟﺃ ﺙﻴﺤ ﺀ ﻲﻗﻭﺸ ﺩﻤﺤﺃ . 1 ص ، ﺔﻐﻠﻟا ﻢﻠﻋ ﻲﻓ تﺎﺳارد ، ﺮﺸﺑ لﺎﻤﻛ 193 2 مﺎﻌﻟا ، ﺔﻐﻠﻟا ﻢﻠﻋ ، ﺮﺸﺑ لﺎﻤﻛ ) تاﻮﺻﻷا ( ص ، 184 3 ص ، ﻖﺑﺎﺴﻟا ﻊﺟﺮﻤﻟا 184

(12)

11 ﺔﻌﻴﺒ ﺔﻓﻼﺨﻟﺍ ﻭ ﺭﺴﻴ ﻥﻴﺩﻟﺍ ***** ﺀﺎﻀﻗ ﻕﻭﻘﺤﻟﺍ ﻭ ﻯﺭﻭﺸ ﺭﻤﻷﺍ ﻭ . ﺎﻬﻨﻷ ﺓﺍﻭﻨﻟﺍ ﺔﻠﻤﺠﻟﺍ ﺎﻬﻨﻤ لﻜ ﺏﻘﻟ ﻥﻭﻜﻴ ﻥﺃ ﺡﺭﺘﻘﻨ ، لﻤﺠ ﻊﺒﺭﺃ ﻥﻤ ﻑﻟﺄﺘﻴ ﺕﻴﺒﻟﺍ ﺍﺫﻬﻓ ﻭ ﺏﻁﺎﺨﺘﻠﻟ ﻡﺯﻼﻟﺍ ﻰﻨﺩﻷﺍ ﺩﺤﻟﺍ ﺎﻤﻫ ﻭ ، ﺭﺒﺨﻟﺍ ﻭ ﺃﺩﺘﺒﻤﻟﺍ ، ﻥﻴﻨﻜﺭ ﻥﻤ ﻥﻭﻜﺘﺘ ﺔﻴﻤﺴﺍ لﻤﺠ ﺔﻠﻤﺠﻟﺍ ﻲﻫ ﻭ ﺔﻐﻠﻟﺍ ﺀﺎﻨﺒ ﻲﻓ ﻯﺭﺒﻜﻟﺍ ﺓﺩﺤﻭﻟﺍ ﻭﻫ ﻭﺤﻨﻟﺍ ﻡﻠﻋ ﻉﻭﻀﻭﻤﻓ ﻪﻴﻠﻋ ﻭ ، ﻡﻫﺎﻔﺘﻟﺍ " sentence " ) 1 ( -ﺔﻟﻻﺩﻟﺍ ﻡﻠﻋ : Semantics : ﻪﺒ ﻲﺤﻭﻴ ﻥﻴﻌﻤ ﻅﻔﻠﻟ ﻥﻴﻌﻤ ﻰﻨﻌﻤ ﻥﻋ ﻪﻴﻓ ﺙﺤﺒﻴ ﻡﻠﻋ ﻭﻫ ﻕﺎﻴﺴ ، ﻥﻴﻌﻤ ﺹﻨ لﻼﺨ ﻥﻤ ﻅﺎﻔﻟﻷﺍ ﺔﻟﻻﺩ ﺔﺴﺍﺭﺩ ﺎﻨﻟ ﺢﻀﺘﻴ ﻡﺜ ﻥﻤ ﻭ ، ﻲﻋﺎﻤﺘﺠﺍ ﻭﺃ ﻱﻭﻐﻟ ﻡﻠﻋ ﻉﻭﻀﻭﻤﻓ ﻡﺜ ﻥﻤ ﻭ ، ﺔﻨﻴﻌﻤ ﺔﻴﺨﻴﺭﺎﺘ ﺓﺭﺘﻓ ﺭﺎﻁﺇ ﻲﻓ ﻭ ، ﺔﻨﻴﻌﻤ ﺔﻴﻓﺍﺭﻐﺠ ﺔﺌﻴﺒ ﺩﻭﺩﺤ ﻲﻓ ﻭ ﻟﺍ ﺓﺩﺤﻭﻟﺍ ﻭﻫ ﺔﻟﻻﺩﻟﺍ ﺔﻴﻟﻻﺩ ﻰﻟﻭﻷﺍ ﻥﻭﺭﻘﻟﺍ ﻲﻓ ﻲﺒﺭﻌﻟﺍ لﻭﻗ ﺔﻟﻻﺩﻓ ) ﻡﺠﺴﻨﻤ ﻙﻌﻤﺩ ( ﻰﻨﻌﻤﺒ ) ﻡﻅﺘﻨﻤ ﺭﻴﺯﻏ ﺏﺼﻨﻤ ( ﺕﻨﺃ ، ﺭﻀﺎﺤﻟﺍ ﺕﻗﻭﻟﺍ ﻲﻓ ﻱﺭﺼﻤﻟﺍ ﻥﻁﺍﻭﻤﻟﺍ لﻭﻗ ﺔﻟﻻﺩ ﺭﻴﻏ ﻰﻨﻌﻤﺒ ﻡﺠﺴﻨﻤ : ﻥﻴﺭﺨﻵﺍ ﻊﻤ ﻕﻓﺍﻭﺘﻤ ، ﺱﻔﻨﻟﺍ ﺏﻴﻁ ، ﺝﺍﺯﻤﻟﺍ لﺩﺘﻌﻤ ) 2 ( ﺕﺎﻤﻠﻜﻟﺍ لﺩﺘ ﺩﻗ ﻭ ، ﺼﺎﺨ ، ﻲﻠﺼﻷﺍ ﻰﻨﻌﻤﻟﺍ ﺭﻴﻏ ﻯﺭﺨﺃ ﻥﺎﻌﻤ ﻰﻠﻋ ﻥﻴﻌﻤ ﺹﻨ لﺨﺍﺩ ﺕﺩﺠﻭ ﺍﺫﺇ ﺔ . ، ﺔﻤﻠﻜﻟﺍ ﻥﻤ ﺩﻭﺼﻘﻤﻟﺍ ﻰﻠﻋ ﺎﻨﻟﺩﻴ ﻱﺫﻟﺍ ﻕﺎﻴﺴﻟﺍ ﺫﺇ ، ﻕﺎﻴﺴﻟﺍ ﻥﻤ ﺔﺼﻠﺨﺘﺴﻤ ﻥﺎﻌﻤ ﻙﻠﺘﻓ لﻭﻘﻨ ﺍﺫﻟ ﻭ : ﻥﻤ ﻙﻟﺫ لﺼﻔﻨﺴ ﻭ ﺢﻀﻭﻨﺴ ﺎﻤﻜ ﻲﻗﺎﻴﺴ ﺭﺨﺁ ﻭ ﻲﻤﺠﻌﻤ ﻰﻨﻌﻤ ﺎﻬﻟ ﺔﻤﻠﻜﻟﺍ ﻥﺇ ﻭ ﺎﻴﺘﻭﺼ ، ﺓﺭﻭﺴﻟﺍ ﺔﺴﺍﺭﺩ ﻰﻟﺇ ﺔﻓﺎﻀﻹﺎﺒ ﺱﻴ ﺓﺭﻭﺴﻟ ﻲﻗﺎﻴﺴﻟﺍ ﻭ ﻲﻤﺠﻌﻤﻟﺍ ﻰﻨﻌﻤﻟﺍ لﻼﺨ ﺎﻴﻓﺭﺼ ﻭ ﺔﻴﺒﻴﻜﺭﺘﻟﺍ ﻭ ﺔﻴﻓﺭﺼﻟﺍ ﻭ ﺔﻴﺘﻭﺼﻟﺍ ﺔﻌﺒﺭﻷﺍ ﺕﺎﻴﻭﺘﺴﻤﻟﺍ ﺍﺫﻫ لﺨﺍﺩﺘﺘ ﺙﻴﺤﺒ ، ﺎﻴﺒﻴﻜﺭﺘ ﻭ ﺎﻬﺤﻴﻀﻭﺘ ﻭ ﺓﺭﻭﺴﻟﺍ لﻴﻠﺤﺘ ﻲﻓ ﺽﻌﺒ ﻊﻤ ﻡﺠﺴﻨﺘ ﻭ ﺔﻴﻟﻻﺩﻟﺍ . 1 ﻭ ﺔﻴﻭﻐﻠﻟﺍ ﺏﺘﻜﻟﺍ ﺎﻨﺤﻔﺼﺘ ﻭﻟ ﻭ ، ﺽﻌﺒﺒ ﺎﻬﻀﻌﺒ ﺔﻁﺒﺘﺭﻤ ﺔﻔﻠﺘﺨﻤﻟﺍ ﺔﻴﺒﺭﻌﻟﺍ ﺔﻐﻠﻟﺍ ﻡﻭﻠﻌﻓ ﻁﺎﺒﺘﺭﻻﺍ ﻰﻟﺇ ﺭﻴﺸﻴ ﺎﻬﻤﻅﻌﻤ ﻥﺃ ﺎﻨﺩﺠﻭﻟ ﺔﻴﻭﺤﻨﻟﺍ ﻭ ﺔﻴﻓﺭﺼﻟﺍ ﻭ ﺔﻴﺘﻭﺼﻟﺍ ﺭﻫﺍﻭﻅﻟﺍ ﻥﻴﺒ ﺩﻴﺩﺸﻟﺍ ﻲﺘﻭﺼ ﺱﺎﺴﺃ ﻰﻠﻋ ﻻﺇ ﺔﻴﻭﺤﻨﻟﺍ ﺓﺭﻫﺎﻅﻟﺍ ﺭﻴﺴﻔﺘ ﻼﺜﻤ ﻥﻜﻤﻴ ﻼﻓ ، ﺔﻴﻤﺠﻌﻤﻟﺍ ﻭ ﺔﻴﻭﺤﻨﻟﺍ ، ﻭ لﻤﻜﻤ لﺒ ، ﺎﻬﻤﻅﻨ ﻭ ﺎﻬﺘﺎﻴﺭﻅﻨ ﻭ ﺕﺍﻭﺼﻷﺎﺒ ﻭﺤﻨﻟﺍ ﻥﻤ ﺎﻗﺎﺼﺘﻟﺍ ﺩﺸﺃ ﻭﻫ لﺒ ﻑﺭﺼﻟﺍ ﻙﻟﺫﻜ ﺎﻤﻬﻟ . ) 1 ( د ﺮﻈﻧا / ص ، ﻲﻟﻮﺘﻣ يﺮﺒﺻ 12 ) 2 ( ص ، ﻖﺑﺎﺴﻟ ﻊﺟﺮﻤﻟا ، ﺮﻈﻧا 13 .

(13)

12 ﻭﺤﻨﻟﺍ ﻭ ﺕﻭﺼﻟﺍ ) 1 ( ﻘﻤ ﻲﻓ ﻲﺘﺄﺘ ﺔﻴﺘﻭﺼﻟﺍ ﺔﺴﺍﺭﺩﻟﺍ ﻥﺃ ﻩﺎﻨﻌﻤ ﺔﻴﻭﻐﻠﻟﺍ ﺕﺎﺴﺍﺭﺩﻟﺍ ﺔﻤﺩ ﺍﺭﻴﺨﺃ ﻡﺜ ، ﺔﻴﻭﺤﻨﻟﺍ ﻭﺃ ﺔﻴﺒﻴﻜﺭﺘﻟﺍ ﺔﺴﺍﺭﺩﻟﺍ ﺔﺒﺘﺭﻤ ﺎﻬﻴﻠﻴ ﻭ ، ﻑﺭﺼﻟﺍ ﺔﺴﺍﺭﺩ ﺏﻴﺘﺭﺘﻟﺍ ﺎﻬﻴﻠﻴ ﺔﻴﻟﻻﺩﻟﺍ ﻭﺃ ﺔﻴﻤﺠﻌﻤﻟﺍ ﺔﺴﺍﺭﺩﻟﺍ . ﺕﺍﻭﺼﻷﺍ ﻡﻠﻌﻓ : ﻥﻤ ﻱﻭﻐﻠﻟﺍ ﺕﻭﺼﻟﺍ ﺔﻴﻨﺒ ﻡﺎﻜﺤﺃ ﻥﻋ ﻪﻴﻓ ﺙﺤﺒﻴ ﻡﻠﻋ ﻭﻫ ﺔﻴﺘﻭﺼﻟﺍ ﺝﺭﺎﺨﻤﻟﺍ ﺙﻴﺤ phonétique ، ﺔﻴﻠﺼﻷﺍ ﺕﺎﻔﺼﻟﺍ ﻭ ، ﻥﻤ ﻭ ﺔﻀﺭﺎﻌﻟﺍ ﺕﺎﻔﺼﻟﺍ ﻭ ﻱﻭﻐﻠﻟﺍ ﺕﻭﺼﻟﺍ ﻭﺃ ﻑﺭﺤﻟﺍ ﻲﻫ ﻭ ، ﺔﻐﻠﻟﺍ ﺀﺎﻨﺒ ﻲﻓ ﻯﺭﻐﺼﻟﺍ ﺓﺩﺤﻭﻟﺍ ﻪﻋﻭﻀﻭﻤﻓ ﻡﺜ phonème " ) 2 ( ﻭ ﻭ ﺓﺩﺎﻴﺯﻟﺍ ﻭ ﺩﺭﺠﺘﻟﺍ ﺙﻴﺤ ﻥﻤ ﺔﻤﻠﻜﻟﺍ ﺔﻴﻨﺒ ﻡﺎﻜﺤﺃ ﻥﻋ ﺙﺤﺒﻴ ﻡﻠﻋ ﻭﻫ ، ﻑﺭﺼﻟﺍ ﻡﻠﻋ ، ﻙﻟﻭﻘﻓ ، ﻕﺎﻘﺘﺸﻻﺍ ﻭ ﺩﻭﻤﺠﻟﺍ ﻭ لﻼﺘﻋﻻﺍ ﻭ ﺔﺤﺼﻟﺍ ) ﻭ ، ﻕﺩﺼ ﺙﺩﺤ ﺍﺫﺇ لﻤﺎﻜ ﻥﻤﺅﻤ ﺍﺫﻫ لﺠﺭﻟﺍ ﻡﻌﻨ ﻭﻬﻓ ﻯﺩﺃ ﻥﻤﺘﺌﺍ ﺍﺫﺇ ﻭ ، ﻰﻓﻭ ﺩﻋﻭ ﺍﺫﺇ . ( ﻲﺘﻟﺍ ﺔﻤﻠﻜﻟﺍ ﻥﺃ ﻑﺭﻌﺘ ﻰﺘﺤ ﻑﺭﺼﻟﺍ ﻡﻠﻋ ﻰﻠﻋ ﻪﺒ ﺭﻤﺘ ﻥﺃ ﺔﻴﻨﺎﺜﻟﺍ ﺓﻭﻁﺨﻟﺍ ﻲﻓ ﻙﻨﻤ ﺏﻭﻠﻁﻤ لﺜﻤ ﻥﻜﻤﺘﻤ ﻡﺴﺍ ﺎﻤﺇ ، ﻲﻓﺭﺼﻟﺍ ﺱﺭﺩﻟﺍ ﻲﻓ لﺨﺩﺘ : لﺜﻤ ﻑﺭﺼﺘﻤ لﻌﻓ ﺎﻤﺇ ﻭ ﻥﻤﺅﻤ : ، ﺙﺩﺤ ، ﺕﺎﻤﻠﻜﻟﺍ ﻩﺫﻫ لﺎﺜﻤﻷ ﻲﻓﺭﺼﻟﺍ ﻰﻨﻌﻤﻟﺍ ﻭﻫ ﺎﻤ ﻭ ) ﻥﻤﺅﻤ ( ﺴﺍ ﻭﻫ ﻭ ، لﻋﺎﻓ ﻡﺴﺍ ، ﻕﺘﺸﻤ ﻡ ﻑﺼﻭ ﻰﻠﻋ ﻪﺘﺍﺫﺒ لﺩﻴ ) لﺠﺭ ( ﻰﻠﻋ ﻪﺘﺍﺫﺒ لﺩﻴ ﻻ ﻥﺎﻴﻋﻷﺍ ﺀﺎﻤﺴﺃ ﻥﻤ ﺱﻭﺴﺤﻤ ﻥﺴﺤ ﻡﺴﺍ ﻑﺼﻭ ) ﺙﺩﺤ ( ﺩﻴﺯﻤ ﺭﺩﺼﻤﻟﺍ ﻭ ﺭﻤﻷﺍ ﻭ ﻉﺭﺎﻀﻤﻟﺍ ﻪﻨﻤ ﻲﺘﺄﻴ ﻑﺭﺼﺘﻟﺍ ﻡﺎﺘ ﺽﺎﻤ لﻌﻓ ﺀﺎﻨﺒ ﻲﻓ ﻰﻁﺴﻭﻟﺍ ﺓﺩﺤﻭﻟﺍ ، ﻑﺭﺼﻟﺍ ﻉﻭﻀﻭﻤ ﻥﺃ ﻡﻠﻌﻴ ﻡﺜ ﻥﻤ ﻭ لﻌﻓ ﻥﺯﻭ ﻰﻠﻋ ﻑﻴﻌﻀﺘﻟﺎﺒ ﻜﻟﺍ ﻲﻫ ﻭ ﺔﻐﻠﻟﺍ ﺔﻤﻠ morphine ) 3 ( 1 1 ) 1 ( ﺗﻮﺼﻟا ﺞﮭﻨﻤﻟا ، ﻦﯿھﺎﺷ رﻮﺒﺼﻟا ﺪﺒﻋ ص ﺔﯾﻮﻐﻠﻟا ﺔﯿﻨﺒﻠﻟ ﻲ 09 ) 2 ( د / ص ﻲﺑﺮﻌﻟا فﺮﺼﻟا ﻢﻠﻋ ، ﻲﻟﻮﺘﻣ يﺮﺒﺻ 10 . ) 3 ( ص ، ﻖﺑﺎﺴﻟا ﻊﺟﺮﻤﻟا 10

(14)

13

ﻝﻭﻷﺍ ﻞﺼﻔﻟﺍ

ﻲﺗﻮﺼﻟﺍ ﻯﻮﺘﺴﳌﺍ

(15)

14 ﻢﯿﻧﻮﻔﻟا وأ تﻮﺼﻟا ﻲھ تاﻮﺻﻷا ﻢﻠﻋ ةدﺎﻣ نإ ) le phonème : ( ءﺎﻤــــــﻠﻋ ﮫﻓﺮﻌﯾ يﺬﻟا ﮫﻧﺄﺑ تاﻮﺻﻷا " : ﻲﻧﺎﻌﻤﻟا ﻦﯿﺑ ﻖﯾﺮﻔﺘﻟا ﺎﮭﻘﯾﺮﻃ ﻦﻣ ﻦﻜﻤﯾ ةﺪﺣو ﺮﻐﺻأ " ) 1 ( ، نﺎﻋﻮﻧ ﻮھ و ، و ﺎﻤﮭﻨﯿﺑ ﻖﯾﺮﻔﺘﻠﻟ و ﺔﯿﻤﺴﺗ ﻢﮭﻀﻌﺑ ىأر ﻲﻧﺎﺴﻧﻹا مﻼﻜﻟا ﻲﻓ ﺎﮭﻌﻗﻮﻤﻟ ةﺎﻋاﺮﻣ : لوﻷا عﻮﻨﻟا : ﺔﯿﻌﻄﻘﻟا وأ ﺔﯿﺒﯿﻛﺮﺘﻟا تﺎﻤﯿﻧﻮﻔﻟا ) Segmental phonèmes ( ﻞﻤﺸﺗ و ، ﺖﺋاﻮﺼﻟا و ﺖﻣاﻮﺼﻟا . ﻲﻧﺎﺜﻟا عﻮﻨﻟا : ﺔﯿﻌﻄﻘﻟا ﺮﯿﻏ وأ ﺔﯿﺒﯿﻛﺮﺘﻟا قﻮﻓ تﺎﻤﯿﻧﻮﻔﻟا ) Suprasegmental phonèmes ( و و ﻢﯿﻐﻨﺘﻟا و ﺮﺒﻨﻟا ﻞﻤﺸﺗ ﻞﺻاﻮﻔﻟا . ) 2 ( ﺎھﺪﻌﺑ ﺢﺿﻮﻨﻟ ﺲﯾ ةرﻮﺳ ﻰﻠﻋ ﺎﮭﻘﯿﺒﻄﺗ و ﺔﯿﺗﻮﺼﻟا ﺮھاﻮﻈﻟا هﺬھ ﺾﻌﺑ ﺔﺳارد لوﺎﺤﻨﺳ و ةرﻮﺴﻠﻟ ﻲﺗﻮﺼﻟا ﺐﻧﺎﺠﻟﺎﺑ ﺔﻘﻠﻌﺘﻤﻟا تﺎﺤﻠﻄﺼﻤﻟا ﺾﻌﺑ ﺪﯾﺪﺤﺗ ﺪﻌﺑ اﺬھ و ، ﻲﻟﻻﺪﻟا يوﺮﻟا و ﺔﻠﺻﺎﻔﻟا و ﺔﯿﻧﺮﻘﻟا ، ناﺮﻘﻟا ﻢﻐﻧ ي رﻮﻣأ ﺔﺛﻼﺛ ﻦﯿﺑ نﻮﯿﻏﻼﺒﻟا ﺰﯿﻣ ﺪﻘﻓ : 1 ـ ﺔﻨﯾﺮﻘﻟا : ﺖﯿﺒﻟا ﺔﺑﺎﺜﻤﺑ ﻢﻈﻨﻟا ﻲﻓ ﻲھ و ، ىﺮﺧﻸﻟ ﺔﺟواﺰﻤﻟا مﻼﻜﻟا ﻦﻣ ﺔﻌﻄﻘﻟا ﻲھ يﺮﻌﺸﻟا ) 3 ( 2 -ﺔﻠﺻﺎﻔﻟا : ﻲﻓ ﺔﯿﻓﺎﻘﻟا و ، ﺮﺜﻨﻟا ﻲﻓ ﻊﺠﺴﻟا ﺔـﺑﺎﺜﻤﺑ ﻲھ و ، ﺔﯾﻵا ﻦﻣ ةﺮﯿﺧﻷا ﺔــــﻤﻠﻜﻟا ﻲھ يﺮﻌﺸﻟا ﺖﯿﺒﻟا ) 4 ( 1 3 -يوﺮﻟا : ﺔﻠﺻﺎﻔﻟا ﻲﻓ ﺮﯿﺧﻷا فﺮﺤﻟا ﻮھ و ) 5 ( و ﺮﻌﺷ ﻦﻣ ﮫﻋاﻮﻧأ و مﻼـــﻜﻟا فﺎﻨﺻأ ﺺﺨﯾ يوﺮﻟا و ﺔﻠﺻﺎﻔﻟا و ﺔﻨﯾﺮﻘﻟا ﻦﯿﺑ ﺰﯿﯿﻤﺘﻟا اﺬھ ﺮﻌﺸﻟا و ﺮﺜﻨﻟا ﺺﺋﺎﺼﺧ ﻦﻣ ﺾﻌﺑ ﻦﯿﺑ ﻊﻤﺟ ﺪﻗ ﻢﯿﻈﻌﻟا نآﺮﻘﻟا و ، ﻢﯾﺮﻛ نآﺮﻗ و ﺮﺜﻧ . تاﻮﺻﻷا فﺎﻨﺻأ : ﺔﯿﻌﻄﻘﻟا وأ ﺔﯿﺒﯿﻛﺮﺘﻟا تﺎﻤﯿﻧﻮﻔﻟا ﻢﺳا ﺎﮭﯿﻠﻋ ﻖﻠﻄﯾ ﺎﻣ ﻲھو . ءﺎﻤﻠﻋ ﺰﯿﻣ ﺪﻗ و ﻷا تاﻮﺻ ) 6 ( ﺔﺘﺋﺎﺼﻟا تاﻮﺻﻷا و ﺔﺘﻣﺎﺼﻟا تاﻮﺻﻷا ﺎﮭﻨﻣ ﻦﯿﻋﻮﻧ ﻦﯿﺑ ﺔﻐﻠﻟا ﻲﻓ أ -ﺔﺘﻣﺎﺼﻟا تاﻮﺻﻷا : يﺰﯿﻠﺠﻧﻻا ﺢﻠﻄﺼﻤﻟا ﻞﺑﺎﻘﯿﻟ ﻊﺿو ﺢﻠﻄﺼﻣ ) consonant ( و ﻲﺴﻧﺮﻔﻟا ) consone . ( ) 1 ( ص ﺔﯾﻮﻐﻠﻟا تاﻮﺻﻷا ، ﺲﯿﻧأ ﻢﯿھاﺮﺑا 67 ) 2 ( A dictionary of theoretical linguistics (English. Arabic) P 209

) 3 ( ناﺮﻘﻟا مﻮﻠﻋ ﻲﻓ نﺎﻘﺗﻹا ، ﻲﻃﻮﯿﺴﻟا 2 / 124 ) ت 917 ه ( ) 4 ( ، ﮫﺴﻔﻧ رﺪﺼﻤﻟا 2 / 124 ) 5 ( ءﺰﺟ ﻲﻓ ناﺮﻘﻟا ﺔﻐﻟ ، ﺔﻠﺨﻧ ﺪﻤﺣا دﻮﻤﺤﻣ ) ﻢﻋ ( ص ، 362 . ) 6 ( ﻨﻌﻓ ﻦﯿﯿﺑﺮ ﻐﻟا ﻦﯿﯾﻮ ﻐﻠﻟا ﺪ ﻨﻋ لﺎ ﺤﻟا ﻲھ ﺎﻣ ﺲﻜﻋ ، ﻦﯿﺤﻠﻄﺼﻤﻟا ﻦﯾﺬھ ﺪﯾﺪﺤﺗ ﻲﻓ بﺮﻌﻟا نﻮﯾﻮﻐﻠﻟا ﻒﻠﺘﺧا ﺪ ﺲﯿ ﻧأ ﻢﯿھاﺮ ﺑإ ) ، ﺔﻨﻛﺎ ﺳ تاﻮ ﺻأ ﻦﯿﻟ تاﻮﺻأ ( ناﺮﻌﺴﻟا دﻮﻤﺤﻣ و ) ﺖﺋاﻮﺻ ، ﺖﻣاﻮﺻ ( نﺎﺴﺣ مﺎﻤﺗ ) ﺔﻠﻋ تاﻮﺻأ ، ﺔﺤﯿﺤﺻ تاﻮﺻأ ( ، باﻮﺘﻟا ﺪﺒﻋ نﺎﻀﻣر و ) تاﻮ ﺻأ ﺔﻛﺮﺤﺘﻣ تاﻮﺻأ ، ﺔﺘﻣﺎﺻ .(

(16)

15 ﮫﻧﺄﺑ ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ءﺎﻤﻠﻋ هدﺪﺤﯾ و " ضﺮﺘﻌﯾ نأ ﺔﻄﻘﻧ ﻲﻓ ثﺪﺤﯾ يﺬﻟا سﻮﻤﮭﻤﻟا وأ رﻮﮭﺠﻤﻟا تﻮﺼﻟا ﺿاﺮﺘﻋا ءاﻮﮭﻟا ىﺮﺠﻣ ﻼﻣﺎﻛ ﺎ ) ﺎﺣ ﻲﻓ ﺎﻤﻛ ءﺎﺒﻟا ﺔﻟ ( ﺄﺷ ﻦﻣ ﺎﯿﺋﺰﺟ ﺎﺿاﺮﺘﻋا وأ ءاﻮﮭﻟا ﻊﻨﻤﯾ نأ ﮫﻧ عﻮﻤﺴﻣ كﺎﻜﺘﺣا نود ﻢﻔﻟا ﻦﻣ ﻖﻠﻄﻨﯾ نأ ﻦﻣ ) ﻼﺜﻣ ءﺎﻔﻟا و ءﺎﺜﻟا ﺔﻟﺎﺣ ﻲﻓ ﺎﻤﻛ ( ) 1 ( ﺈﻓ ﮫﯿﻠﻋ و ﻞﻛ ن ءاﻮﺳ تاﻮﺻﻷا مأ ةرﻮﮭﺠﻣ ﺖﻧﺎﻛ أ مﺎﺴﻗأ ﻰﻟإ نﻮﺳراﺪﻟا ﺎﮭﻔﻨﺻ ﺪﻗ و ، ﺖﻣاﻮﺻ ﻲھ ﺔﺳﻮﻤﮭﻣ ﺔﻘﯾﺮﻃ ﺐﺴﺤﺑ ﻚﻟذ و ، ىﺮﺧأ ﮫﻠﯿﺼﻔﺗ ﻲﺗﺄﯿﺳ اﺬھ و ﻖﻄﻨﻟا ﻊﺿﻮﻣ ﺪﻨﻋ ءاﻮﮭﻟا جوﺮﺧ وأ ﻖﻄﻨﻟا . ﻲـھ ﺔـﯿﺑﺮﻌﻟا ﺖﻣاﻮﺼﻟا و ) : ، لاﺪﻟا،ءﺎﺨﻟا ،ءﺎﺤﻟا ، ﻢﯿﺠﻟا،ءﺎﺜﻟا ، ءﺎﺘﻟا ، ءﺎﺒﻟا ، ﻊﻄﻘﻟا ةﺰﻤھ ، فﺎﻜﻟا ،فﺎﻘﻟا ،ءﺎﻔﻟا،ﻦﯿﻐﻟا ،ﻦﯿﻌﻟا ،ءﺎﻈﻟا ،دﺎﻀﻟا ،دﺎﺼﻟا ،ﻦﯿﺸﻟا ، ﻦﯿﺴﻟا ،ياﺰﻟا ،ءاﺮﻟا ،لاﺬﻟا ﻨﻟا ،ﻢﯿﻤﻟا ،مﻼﻟا واﻮﻟا،ءﺎﮭﻟا ،نﻮ ( . ب -اﻮﺻﻷا ت ﺔﺘﺋﺎﺼﻟا : ﻲﺴﻧﺮﻔﻟا ﺢﻠﻄﺼﻤﻟا ﻞﺑﺎﻘﯾ ﺎﻣ ﻲھ و ) Voyelle ( ﺢﻠﻄﺼﻤﻟا و ، ﻹا يﺰﯿﻠﺠﻧ ) Vowels ( و ، تاﻮﺻﻷا ءﺎﻤﻠﻋ ﺎھدﺪﺤﯾ ﺎﻤﻛ ﺎﻀﯾأ ﻲھ ": ثﺪﺤﯾ رﻮﮭﺠﻣ تﻮﺻ ﻞﻛ ﺎﻧﺎﯿﺣأ ﺎﻤﮭﻌﻣ ﻒﻧﻷا لﻼﺧ و، ﻢﻔﻟا و ﻖﻠﺤﻟا لﻼﺧ ﺮﻤﺘﺴﻣ ىﺮﺠﻣ ﻲﻓ ءاﻮﮭﻟا ﻊﻓﺪﻨﯾ نأ ﮫﻨﯾﻮﻜﺗ ﻲﻓ ود ، ﺎﻣﺎﺗ ﺎﺿاﺮﺘﻋا ءاﻮﮭﻟا ىﺮﺠﻣ ضﺮﺘﻌﯾ ﻖﺋﺎﻋ ﺔﻤﺛ نﻮﻜﯾ نأ ن وأ ﻦﻣ ءاﻮﮭﻟا ىﺮﺠﻤﻟ ﻖﯿﯿﻀﺗ ﺄﺷ ﺎﻋﻮﻤﺴﻣ ﺎﻛﺎﻜﺘﺣا ثﺪﺤﯾ نأ ﮫﻧ " ) 2 ( ، ﺖﺋاﻮﺼﻟا ﻞﻤﺸﺗ و : ﺘﻔﻟا ﺎﻣ و ةﺮﺴﻜﻟا و ﺔﻤﻀﻟا و ﺔﺤ ﺎﮭﻠﺑﺎﻘﯾ ءﺎﯿﻟا و واﻮﻟا و ﻒﻟﻷا ﻲھ و ﺪﻤﻟا فوﺮﺣ ﻦﻣ . ﺪﻗ و ﻲﻨﺟ ﻲﻨﺑ ﺪﻘﻋ ) ت 392 ه ( ﺳ ﺺﺋﺎﺼﺨﻟا ﻲﻓ ﺎﺑﺎﺑ هﺎﻤ " فوﺮﺤﻟا ﻞﻄﻣ ﻲﻓ " ﮫﯿﻓ لﺎﻗ : " ﺤﻟا ﻲھ ﺔﻟﻮﻄﻤﻤﻟا فوﺮﺤﻟا و ، ﻲھو ﺔﺗﻮﺼﻤﻟا، ، ﺔﻨﯿﻠﻟا ﺔﺛﻼﺜﻟا فوﺮ واﻮﻟا و ءﺎﯿﻟا و ﻒﻟﻷا " ) 3 ( ةﺮﯿﺼﻘﻟا تﺎﻛﺮﺤﻟا ﻦﯿﺑ ﺎﻀﯾأ ﺰﯿﻣ ﻢﺛ ) Short Vowels ( ﺔﻠﯾﻮﻄﻟا تﺎﻛﺮﺤﻟا و ، ) longs vowels ( هﺎﻤﺳ بﺎﺑ ﻲﻓ ﺺﺋﺎﺼﺨﻟا ﮫﺑﺎﺘﻛ ﻲﻓ لﺎﻗ ﺚﯿﺣ ، " فوﺮﺤﻟا ﺔﻋرﺎﻀﻣ ﻲﻓ ، تﺎﻛﺮﺤﻠﻟ ﺎﻛﺮﺤﻟا و ت فوﺮﺤﻠﻟ " نﺎــﻛ ﻦﻣ ، مﻮﻘﻟا ﻲﻣﺪﻘﺘﻣ ﻦﻣ نأ ىﺮﺗ ﻻأ ، ﺮﯿﻐﺻ فﺮﺣ ﻚﻟذ ﺐﺒﺳ و ﺪﻛﺆﯾ و ، ةﺮﯿﻐﺼﻟا ﻒﻟﻷا ، ﺔﺤﺘﻔﻟا و ، ةﺮﯿﻐﺼﻟا ءﺎﯿﻟا ةﺮﺴﻜﻟا و ، ةﺮﯿﻐﺼﻟا واﻮﻟا ﺔﻤﻀﻟا ﻰﻤﺴﯾ ﺎﮭﺴﻨﺟ ﻦﻣ ﺎﻓﺮﺣ ﺎھﺪﻌﺑ تﺄﺸﻧأ ﺔﻛﺮﺤﻟا ﺖﻠﻄﻣ و ﺖﻌﺒﺷأ ﻰﺘﻣ ﻚﻧا كﺪﻨﻋ ﻚﻟذ " ) 4 ( 1 ) 1 ( ص ﻲﺑﺮﻌﻟا ئرﺎﻘﻠﻟ ﺔﻣﺪﻘﻣ ﺔﻐﻠﻟا ﻢﻠﻋ ، ناﺮﻌﺴﻟا دﻮﻤﺤﻣ 124 ) 2 ( ص ، ﮫﺴﻔﻧ ﻊﺟﺮﻤﻟا 124 ) 3 ( ﺺﺋﺎﺼﺨﻟا ن ﻲﻨﺟ ﻦﺑا : 3 / 124 ) 4 ( ﮫﺴﻔﻧ ﻊﺟﺮﻤﻟا : 3 / 315

(17)

16 ﺎﮭﺗﺎﻔﺻ و فوﺮﺤﻟا جرﺎﺨﻣ : فﺎﻨﺻأ ﻰﻟإ ﺖﺋاﻮﺼﻟا و ﺖﻣاﻮﺼﻟا ﻢﯿﺴﻘﺗ ﻰﻟإ نﻮﺛﺪﺤﻤﻟا و ءﺎﻣﺪﻘﻟا تاﻮﺻﻷا ءﺎﻤﻠﻋ ﺐھذ ﺎﮭﻠﯿﻠﺤﺗ ﻞﯿﮭﺴﺗ و ﺎﮭﺘﺳارد ﻂﯿﺴﺒﺘﻟ و ، ﺎﮭﺻاﻮﺧ و ﺎﮭﺘﻌﯿﺒﻃ ﺔﻓﺮﻌﻤﻟ ﻚﻟذ و ، تﺎﻋﻮﻤﺠﻣ و ﺎﮭﻔﺻوو . ﻘﻟا ﻦﻜﻟ ، ءﺎﻤﻠﻌﻠﻟ ﺮﻈﻨﻟا تﺎﮭﺟو فﻼﺘﺧا ﺐﺴﺤﺑ ، ﻢﯿﺴﻘﺘﻟا ﺲﺳأ ﺖﻔﻠﺘﺧا و ﺔﻣﺎﻌﻟا ةﺪﻋﺎ ﺔﺛﻼﺛ تارﺎﺒﺘﻋا ﻰﻟإ ﺖﻣاﻮﺼﻟا ﻢﯿﺴﻘﺗ ضﺮﻔﺗ ) 1 ( . 1 . ﺎﮭﻣﺪﻋ و ﺎﮭﺘﺑﺬﺑذ ﺚﯿﺣ ﻦﻣ ﺔﯿﺗﻮﺼﻟا رﺎﺗوﻷا ﻊﺿو ﺐﺴﺤﺑ . 2 . تاﻮﺻﻷا جرﺎﺨﻣ وأ ﻖﻄﻨﻟا ﻊﺿاﻮﻣ ﺐﺴﺤﺑ . 3 . ﻖﻄﻨﻟا ﺪﻨﻋ ضﺮﺘﻌﺗ ﻲﺘﻟا ﻞﺋاﻮﺤﻟا و ءاﻮﮭﻟا روﺮﻣ ﺔﻟﺎﺣ ﺐﺴﺤﺑ ﺎﮭﻤھأ ىﺮﺧأ تارﺎﺒﺘﻋا ﻰﻟإ ﺖﺋاﻮﺼﻟا اﻮﻤﺴﻗ ﺎﻤﻛ ) 2 ( 1 . ا ﻰﻟإ ﺮﻈﻨﻟا هﺮﯿﻏ قﻮﻔﯾ يﺬﻟا نﺎﺴﻠﻟا ﻦﻣ ءﺰﺠﻟ . 2 . نﺎﺴﻠﻟا ﺎﮭﯿﻟإ ﻊﻔﺗﺮﺗ ﻲﺘﻟا ﻮﻠﻌﻟا ﺔﺟرد ﻰﻟإ ﺮﻈﻨﻟا 3 . ﺎﮭﺟاﺮﻔﻧا و ﺎﮭﻣﺎﻤﻀﻧا ﺚﯿﺣ ﻦﻣ ﻦﯿﺘﻔﺸﻟا ﻊﺿو ﻰﻟإ ﺮﻈﻨﻟا . ﺖﺋاﻮﺼﻟا و ﺖﻣاﻮﺼﻟا ) 3 ( ﺖﻣاﻮﺼﻟا ) ﺖﻣاﻮﺼﻟا ﻞﻛ : ث ، ت ، ب، أ (... هﺎﺒﺷأ ﺖﺋاﻮﺼﻟا فﺎﺼﻧأ ﺖﺋاﻮﺼﻟا ) ر، ل، ت،م ) ( ي ، و ( ﺖﺋاﻮﺼﻟا ) ﺔﻠﯾﻮﻄﻟا تﺎﻛﺮﺤﻟا + تﺎﻛﺮﺤﻟا ﺼﻘﻟا ةﺮﯿ ( 1 ) 1 ( مﺎﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﻢﻠﻋ ، ﺮﺸﺑ لﺎﻤﻛ ) تاﻮﺻﻷا ( ص 87 ) 2 ( ص ﮫﺴﻔﻧ ﻊﺟﺮﻤﻟا 189 ) 3 ( ﺔﯿﻨﺒﻟا ، شﻮﺣﻮﺑ ﺢﺑار ص يﺮﯿﺻﻮﺒﻟا ةدﺮﺒﻟ ﺔﯾﻮﻐﻠﻟا 22

(18)

17 ﺎﮭـــــﺗﺎﻔﺻ و تاﻮــﺻﻷا جرﺎــﺨﻣ جرﺎﺨﻣ تاﻮﺻﻷا ﺔﯾرﺎﺠﻔﻧا ةﺪﯾﺪﺷ ﺔﯿﻛﺎﻜﺘﺣا ) ةﻮﺧر ( ﺔﺒﻛﺮﻣ ﺔﻄﺳﻮﺘﻣ رﻮﮭﺠﻣ سﻮﻤﮭﻣ رﻮﮭﺠﻣ سﻮﻤﮭﻣ ةرﻮﮭﺠﻣ رﻮــــــﮭﺠﻣ ﻖﻗﺮﻣ ﻢﻈﻨﻣ ﻖﻗﺮﻣ ﻢﺨﻔﻣ ﻖﻗﺮﻣ ﻢﺨﻔﻣ ﻖﻗﺮﻣ ﻢﺨﻔﻣ ﻲﺒﻧﺎﺟ يراﺮﻜﺗ ﻲﻔﻧا ﮫﺒﺷ ﺔﻛﺮﺣ يﻮﻔﺷ ب ) ب ( م و ﻲﻧﺎﻨﺳأ يﻮﻔﺷ ق ) ف ( ﻲﻧﺎﻨﺳأ ز ظ ث يﻮﺜﻟ ﻲﻧﺎﻨﺳأ د ض ت ظ ز ) ز ( س ص يﻮﺜﻟ ل ر ن يرﺎﻏ ح ش ج ي ﻲﻘﺒﻃ ) ًك ( ) ك ( غ خ يﻮﮭﻟ ﻲﻘﻠﺣ ع ج يﺮﺠﻨﺣ ء ه ﺨﻤﻟ ﻲﺤﯿﺿﻮﺗ لوﺪﺟ ﺎﮭﺗﺎﻔﺻ و تاﻮﺻﻷا جرﺎ ) 1 ( 1

) 1 ( ﺮﻈﻧا : ص ، تاﻮﺻﻷا مﺎﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﻢﻠﻋ ، ﺮﺸﺑ ﺪﻤﺤﻣ لﺎﻤﻛ 136 .

(19)

18 ﻰﻨﻌﻤﻟا ﻲﻓ هﺮﺛأ و دﺮﻔﻤﻟا تﻮﺼﻟا تﺎﻤﺳ : تﺎﻘﺳﺎﻨﺗ لﻼﺧ ﻦﻣ ﻚﻟذو ، ﺎﻌﺋار ﺎﯿﻘﯿﺳﻮﻣ ﺎﻋﺎﻘﯾإ ﻲﻔﻀﯾ ﻲﻧآﺮﻘﻟا ﺺﻨﻟا ﻲﻓ ﻲﺗﻮﺼﻟا ءﺎﻨﺒﻟا نإ ﻟا تﺎﯾﻵ ﻢﺠﺴﻨﻤﻟا ﻊﯾزﻮﺘﻟا ﺮﺒﻋ ىزاﻮﺘﺗ و رﺮﻜﺘﺗ ﺔﯿﺗﻮﺻ ﺴﯾ يﺬﻟا ﻮھ ﻖﺳﺎﻨﺘﻟا اﺬھ و ، ةرﻮﺴ ﻢﮭ ﺸﺘﻟا راﻮﻏأ ﻒﺸﻛ ﻲﻓ ﺔﻗﺎﻄﻟا زاﺮﺑإ و ، ﻲﺗﻮﺼﻟا ﻞﯿﻜ أ ﻲﻔﺨﯾ ﻻ و ، ﺔﻔﻠﺘﺨﻤﻟا ﺔﯿﻟﻻﺪﻟا ةدﺎﻣ ن ، تﻮﺼﻟا ﻲﻓ ﺐﺒﺳ ﻮھ ﺎﻤﻧإ ﮫﺘﻌﯿﺒﻄﺑ لﺎﻌﻔﻧﻻا اﺬھ نأ و ، ﻲﺴﻔﻨﻟا لﺎﻌﻔﻧﻻا ﺮﮭﻈﻣ ﻲھ تﻮﺼﻟا و ، ﮫﺑاﺮﻄﺿا ﻲﻓ ﺔﻔﻠﺘﺨﻤﻟا تﺎﻛﺮﺤﻟا ﻦﻣ ﺊﯿﮭﯾ ﺎﻤﺑ و ، ةﺪﺷ وأ ﺎﻨﯿﻟ وأ ﺔﻨﻏ وأ ًاﺪﻣ ﮫﯿﻓ ﮫﺟﺮﺨﯾ ﺎﻤﻛ ﺗ ﺮﯾدﺎﻘﻣ ﻰﻠﻋ ﮫﻌﺑﺎﺘﺗ و بﺎﻨﻃﻹا وأ رﺎﺠﯾﻹا ﻰﻟإ تﻮﺼﻟا ﻞﻌﺠﯾ ﻢﺛ ﺎﮭﻟﻮﺻأ ﻦﻣ ﺲﻔﻨﻟا ﻲﻓ ﺎﻣ ﺐﺳﺎﻨ هﻮﺤﻧ و ىﺪﻤﻟا ﺪﻌﺑ و زاﺰﺘھﻻا و عﺎﻔﺗرﻻا و دوﺪﺤﻟا ﻦﻣ ﻮھ ﮫﺒﺴﻜﯾ ﺎﻣ رﺪﻘﺑ ﻂﺴﺒﻟا ) 1 ( . عﺎﻘﯾﻹا و : ﯿﺜﻛ ﺎﮭﺑ ﻢﺘھا ﻲﺘﻟا ﺔﯿﺗﻮﺼﻟا ﻢﯿﻘﻟا ﻦﯿﺑ ﻦﻣ ﻮھ ، ﻢﯾﺮﻜﻟا نآﺮﻘﻟا ﻲﻓ ﻦﯿﺜﺣﺎﺒﻟا ﻦﻣ ﺮ " دادﺮﺗ ﻮھ و ﺻاﻮﺘﻣ و ﺔﯾﻮﻨﻌﻤﻟا ﺔﻟﻻﺪﻟا ﻦﻋ ﺮﯿﺒﻌﺘﻠﻟ ﺔﯾرﻮﻌﺸﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟا ةدﺎﻔﺘﺳا ﻲھ ﮫﺘﻔﯿﻇوو، ﻦﯿﻌﻣ مﺎﻈﻨﻟ ﻞ ﻰﻘﺘﻠﻤﻟا ىﺪﻟ ىﺰﻐﻤﻟا ﺎﮭﺒﺟﻮﻤﺑ ﻖﻘﺤﺘﯾ ﻲﺘﻟا ، ﺔﯾﻮﻐﻠﻟا " ) 2 ( آﺮﻘﻟا ﺰﯿﻤﺘﯾ و ، ﻲﻘﯿﺳﻮﻣ عﺎﻘﯾﺈﺑ ﻢﯾﺮﻜﻟا ن نﺎﯿﺒﻟا ﻲﻓ ﺔﯿﺳﺎﺳأ ﺔﻔﯿﻇو يدﺆﯾ و ﻒﻗاﻮﻤﻟا ﻊﻣ ﻖﺳﺎﻨﺘﯾ عاﻮﻧﻷا دﺪﻌﺘﻣ ) 3 ( . و ﺴﻨﻟا ﻊﻤﺟ ﺪﻗ ﺮﻌﺸﻟا و ﺮﺜﻨﻟا ﺎﯾاﺰﻣ ﻦﯿﺑ ﻲﻧآﺮﻘﻟا ﻖ و ، ﺎﻌﯿﻤﺟ ﻢﯾﺪﻗ ﻦﯿﺑ ﻊﻤﺠﻟا لوﺎﺣﺄﺳ هﺬھ ﻢھأ و ، ﺲﯾ ةرﻮﺳ ﺖﻌﺒﻃ ﻲﺘﻟا ﺮھﺎﻈﻤﻟا ﻢــھأ ﺔﺳارد ﻲﻓ ﺎﮭﺜﯾﺪﺣ و تﺎﺳارﺪﻟا ﺪﺠﻧ ﺮھاﻮﻈﻟا ﻲھ و ، راﺮﻜﺘﻟا ةﺮھﺎﻇ ﻲھ و ةﺪﺣو ﺮﻐﺻأ ﻦﻣ ﻚﻟذ و ةرﻮﺴﻟا ﻲﻓ دﻮﺟﻮﻤﻟا عﺎﻘﯾﻹا ﺮﺜﻛأ ا ﻢﺛ ﺔﻤﻠﻜﻟﺎﻓ ﻊﻄﻘﻤﻟا ﻰﻟإ تﻮﺼﻟا ، ﻲﺗﻮﺼﻟا ﺐﻟﺎﻘﻟ و ةﺪﺣ ﻰﻠﻋ ةﺮھﺎﻇ ﻞﻛ ﻞﺼﻓﺄﺳ . 1 ﻻوأ : راﺮﻜﺘﻟا ﻒﯾﺮﻌﺗ : رﺪﺼﻣ ، رﺮﻛ ، ﻦﯿﯾﺮﺼﺒﻟا ﺪﻨﻋ ﻮھ و ، دﺎﻋأ و در اذإ ءﺎﺘﻟا ﺢﺘﻔﺑ لﺎﻌﻔﺗ فﻼﺧ ) ﻞﯿﻌﻔﺗ ( رﺪﺼﻣ ﮫﻧا نوﺮﯿﻓ ، نﻮﯿﻓﻮﻜﻟا ﺎﻣأ، ) ﻞﻌﻓ ( ﻲﻓ ءﺎﯿﻟا ﻦﻋ ضﻮﻋ ﻒﻟﻷا و ، ﻞﯿﻌﻔﺘﻟا " ) 4 ( ﺑ فﻼﺘﺧﻻا اﺬھ دﻮﺟوو و ﻰﻨﻌﻤﻟا ﻲﻓ ﺎﻤﮭﻗﺎﻔﺗا ﻦﻣ ﻊﻨﻤﯾ ﻻ ﺔﻐﯿﺼﻟا ﻲﻓ ﻦﯿﺘﺳرﺪﻤﻟا ﻦﯿ ﯿﺘﻐﯿﺼﻟا ﻦﻣ ﻞﻛ و، سﺎﺳﻷا ﻮھ ﻦ وأ ﺮﯾﺮﻜﺗ ﻲﻓ ءاﻮﺳ ﻦﯿﺗﺮﻣ رﺮﻜﻤﻟا ءاﺮﻟا فﺮﺣ ﻦﻤﻀﺘﺗ ﺎﻨﻣز ﺎﺸﻌﺗﺮﻣ ﻰﻠﻋﻷا ﻚﻔﻟا ﻦﻣ ﺔﻠﺑﺎﻘﻣ ﻊﻣ ﺎﻣﺎﻤﺗ ﮫﺋﺎﻘﺘﻟﺎﺑ نﺎﺴﻠﻟا ﻞﻈﯾ ءاﺮﻟﺎﺑ ﻖﻄﻨﻟا ﺪﻨﻌﻓ ، راﺮﻜﺗ ﻧ ﺔﺜﻠﻟا ﻰﻠﻋ نﺎﺴﻠﻟا تﺎﻗﺮﻃ ﮫﯿﻓ ﻰﻟاﻮﺘﺗ تاﺮﻣ ثﻼﺛ ﻮﺤ ) 5 ( . ) 1 ( ص ﺔﯾﻮﺒﻨﻟا ﺔﻏﻼﺒﻟا و نآﺮﻘﻟا زﺎﺠﻋإ ، ﻲﻌﻓاﺮﻟا قدﺎﺻ ﻰﻔﻄﺼﻣ 177 . ) 2 ( ص نآﺮﻘﻟا ﻲﻓ ﻲﻨﻔﻟا ﺮﯾﻮﺼﺘﻟا ، ﺐﻄﻗ ﺪﯿﺳ 102 ) 3 ( ص ﮫﺴﻔﻧ ﻊﺟﺮﻤﻟا 101 ، 102 ) 4 ( بﺮﻌﻟا نﺎﺴﻟ ، رﻮﻈﻨﻣ ﻦﺑا ) ﻛ ةدﺎﻣ رﺮ ( ) 5 ( ص ﺔﯾﻮﻐﻠﻟا تاﻮﺻﻷا ، ﺲﯿﻧأ ﻢﯿھاﺮﺑإ 67

(20)

19 ﺎﯿﻧﺎﺛ : ﻰﻨﻌﻤﻟﺎﺑ ﮫﺘﻗﻼﻋ و تﻮﺼﻟا راﺮﻜﺗ ﺪﻤﺣأ ﻦﺑ ﻞﯿﻠﺨﻟا ﺎھرﺎﺛأ ﺔﻤﯾﺪﻗ ﺔﯿﻀﻗ ﻰﻨﻌﻤﻟﺎﺑ ﮫﺘﻗﻼﻋ و تﻮﺼﻟا ﺔﺼﻗ نإ ) 100 -175 ه ( و ﯾﻮﺒﯿﺳ ﮫ ) ت 180 ه ( أ و ﻲﻨﺟ ﻦﺑا ﺎھﺮﻗ ) ت 372 ه ( ﻲﻓ ﺺﺋﺎﺼﺨﻟا ﮫﺑﺎﺘﻛ ﻲﻓ ﺮﻛذ يﺬﻟا " بﺎﺑ ﻲﻧﺎﻌﻤﻟا هﺎﺒﺷأ ظﺎﻔﻟﻷا سﺎﺴﻣإ " ﮫﯿﻓ لﺎﻗ :" ا ﮫﯿﻠﻋ ﮫﺒﻧ ﺪﻗ و ، ﻒﯿﻄﻟ ﻒﯾﺮﺷ ﻊﺿﻮﻣ اﺬھ نأ ﻢﻠﻋ ﯾﻮﺒﯿﺳ و ﻞﯿﻠﺨﻟا ﮫ ﮫﺘﺤﺼﺑ فاﺮﺘﻋﻻا و ، ﮫﻟ لﻮﺒﻘﻟﺎﺑ ﺔﻋﺎﻤﺠﻟا ﮫﺘﻘﻠﺗ و ، ) 1 ( ﺔﺤﺻ ﺖﺒﺜﯾ ﻲﻀﻤﯾ ﻢﺛ لﻮﻘﯿﻓ ، ﻲﻧﺎﻌﻤﻟا و ظﺎﻔﻟﻷا ﻦﯿﺑ ﺔﻗﻼﻌﻟا ": ، ثاﺪﺣﻷا ﻦﻣ ﺎﮭﺗاﻮﺻأ ﻞﻛﺎﺸﯾ ﺎﻤﺑ ظﺎﻔﻟﻷا ﺔﻠﺑﺎﻘﻣ ﺎﻣﺄﻓ ﯿﻓرﺎﻋ ﺪﻨﻋ ﺐﺌﺘﻠﻣ ﺞﮭﻧ و ﻊﺳاو ﻢﯿﻈﻋ بﺎﺒﻓ تاﻮﺻأ نﻮﻠﻌﺠﯾ ﺎﻣ اﺮﯿﺜﻛ ﻢﮭﻧأ ﻚﻟذ و ، مﻮﻣﺄﻣ ﮫ وﺮﺤﻟا ف ، ﺎﮭﺑ ﺮﺒﻌﻤﻟا ثاﺪﺣﻷا ﺖﻤﺳ ﻰﻠﻋ ﺎﻤﻣ ﺮﺜﻛأ ﻚﻟذ و ﺎﮭﯿﻠﻋ ﺎﮭﻧوﺬﺘﺤﯾ و ﺎﮭﺑ ﺎﮭﻧﻮﻟﺪﻌﯿﻓ ﺎﮭﻨﻋ ﻢﮭﻟﻮﻗ ﻚﻟذ ﻦﻣ و ، هﺮﻌﺸﺘﺴﻧ ﺎﻣ فﺎﻌﺿأ و هرﺪﻘﻧ : ﺐﻃﺮﻟا ﻞﻛﻷ ﻢﻀﺨﻟﺎﻓ ، ﻢﻀﻗو ﻢﻀﺧ ﻮﺤﻧ ، ﺲﺑﺎﯿﻟا ﺐﻠﺼﻠﻟ ﻢﻀﻘﻟا و ، ﺦﯿﻄﺒﻟﺎﻛ : ﺔﺑاﺪﻟا ﺖﻤﻀﻗ ﺎﮭﺗوﺎﺧﺮﻟ ءﺎﺨﻟا اورﺎﺘﺧﺎﻓ ، ﺎھﺮﯿﻌﺷ سﻮﺴﺤﻣ ﻰﻠﻋ تاﻮـــــــــــــﺻﻷا عﻮﻤﺴـــﻤﻟا اًوﺬﺣ ، ﺲﺑﺎﯿـــﻠﻟ ﺎﮭﺘﺑﻼﺼﻟ فﺎﻘﻟا ، ﺐﻃﺮﻠﻟ ثاﺪﺣﻷا ) 2 ( . 1 و ﺔﻔﻠﺘﺨﻤﻟا ﻒﻗاﻮﻤﻟا ﺮﯾﻮﺼﺗ ﺔﯿﻏﻼﺑ ﺔﻠﯿﺳو ﮫﻨﻣ رﺮﻜﺗ ﺎﻣ ﺔﺻﺎﺧ ، دﺮﻔﻤﻟا تﻮﺼﻟا ﺬﺨﺗا ﺪﻗ ﺳ ﺔﻠﻤﺠﻟا ﻲﻓ نﻮﻜﯾ ﺎﻤﻛ ، ةﺪﺣاﻮﻟا ﺔﻤﻠﻜﻟا ﻲﻓ تﻮﺼﻟا راﺮﻜﺗ نﻮﻜﯾ و ، ﺔﯿﻧآﺮﻘﻟا وأ ﺔﯿﺑدﻷا ءاﻮ . أ ﺔﻤﻠﻜﻟا ﻲﻓ فﺮﺤﻟا راﺮﻜﺗ : ةرﻮﺳ ﻲﻓ ﺔﻤﻠﻜﻟا ﻲﻓ اًراﺮﻜﺗ ﺮﺜﻛﻷا فوﺮﺤﻟا ﻦﻣ ) ﺲﯾ ( ﺔﺛﻼﺛ ﺪﺠﻧ ﻲھ و ﻻأ ةرﻮﺴﻠﻟ ﺔﻘﻤﻌﻤﻟا ﺎﻨﺘﺳارد ﺪﻨﻋ ﺎﮭﯿﻠﻋ ﺎﻧﺰﻛر فوﺮﺣ : مﻼﻟا و ﻢﯿﻤﻟا و ، ياﺰﻟا . ﻟﺎﻓ ﻦﯿﺘﻤﻠﻜﻟا ﻲﻓ ﻖﻘﺤﺗ تﻮﺻ ياﺰ ) ﺎﻧزﺰﻋ و، ﺰﯾﺰﻋ ( ﻰﻟﺎﻌﺗ ﮫﻟﻮﻗ ﻦﻣ ﴿ Ÿ@ƒÍ”\s? Í“ƒÍ•yèø9$# ËLìÏm§•9$# ﴾ ) 3 ( ﺎﻀﯾأ ﮫﻟﻮﻗ ﻲﻓ و : ﴿ y7Ï9ºsŒ ã•ƒÏ‰ø)s? Í“ƒÍ•yèø9$# ÉOŠÎ=yèø9$# ﴾ ) 4 ( ﺔﯾﻵا ﻲﻓ تدرو ﺎﻧزﺰﻋ و ﺔﻤﯾﺮﻜﻟا ﺔﯿﻧآﺮﻘﻟا ﺰﻋ ﮫﻟﻮﻗ ﻦﻣ ﻞﺟ و ﴿ $tRø—¨“yèsù ;]Ï9$sVÎ/ (﴾ ) 5 ( ﺬﮭﻓ و ياﺰﻟا و ، ةرﻮﮭﺠﻤﻟا فوﺮﺤﻟا ﻦﻣ فﺮﺤﻟا ا لﺎﻗ ، نﺎﺴﻠﻟا ﺔﻠﺳأ ﻦﻣ ﺎھأﺪﺒﻣ نﻷ، ﺔﯿﻠﺳﻷا فوﺮﺤﻟا ﻲھ و ، ﺪﺣاو ﺰﯿﺣ ﻲﻓ دﺎﺼﻟا و ﻦﯿﺴﻟا يﺮھزﻷا : بﺮﻌﻟا مﻼﻛ ﻦﻣ ءﻲﺷ ﻲﻓ ياﺰﻟا ﻊﻣ ﻻ و ﻦﯿﺴﻟا ﻊﻣ دﺎﺼﻟا ﻒﻠﺗﺄﺗ ﻻ )" 6 ( ﻮھ و سﻮﻤﮭﻣ ﻮﺧر تﻮﺻ ) 7 ( رﺎﺑ و ، ﻲﺗﻮﺼﻟا زاﺰﺘھﻻا ﻰﻠﻋ ﻼﺻأ مﻮﻘﯾ ةﺪﯾﺪﺸﻟا تاﻮﺻﻷﺎﺑ ﮫﻃﺎﺒﺗ عﺎﻄﺘﺳا و ﺔﯿﻟﺎﻌﻔﻟا و ةﺪﺸﻟﺎﺑ ﻲﺣﻮﯾ ﮫﺘﻠﻌﺟ ﺔﺻﺎﺧ ةﺪﺤﺑ ﺰﯿﻤﺗ ءﺎﺤﻟا و ءاﺮﻟا و ﻦﯿﻌﻟا ﻞﺜﻣ ىﺮﺧﻷا ) 1 ( ج ﺺﺋﺎﺼﺨﻟا ، ﻲﻨﺟ ﻦﺑا 2 / 152 ) 2 ( ﮫﺴﻔﻧ رﺪﺼﻤﻟا : 2 / 157 . ) 3 ( ﺲﯾ : 36 / 05 ) 4 ( ﺲﯾ : 36 / 38 ) 5 ( ﺲﯾ : 36 / 14 ) 6 ( ، بﺮﻌﻟا نﺎﺴﻟ ، رﻮﻈﻨﻣ ﻦﺑا 3 / 1799 ) 7 ( ﺲﯿﻧأ ﻢﯿھاﺮﺑإ : ص 64

(21)

20 و ﮫﻤﻠﻋ و ﻖﻟﺎﺨﻟا ةرﺪﻗ ﻦﻋ ﺮﺒﻌﯾ و ﺮﯾﻮﺼﺗ قدﺄﺑ ﮫــﺗﺎﻔﺻ و ﻰﻨﺴﺤﻟا ﷲا ءﺎـــﻤﺳأ رﻮﺼﯾ نأ راﺮﻜﺗ دروو ﻦﯿﻌﻤﺟأ سﺎﻨﻟا ﻰﻠﻋ ﮫﺘﻤﺣر و ﺔـــﻠﯿﻠﺠﻟا ﮫـــﺗﺰﻋ ) مﻼﻟا فﺮﺣ ﻢﯿﻤﻟا و ﻦﯿﺘﻤﻠﻜﻟا ﻲﻓ ) ﻢﯿﻣر ( ﻰﻟﺎﻌﺗ ﮫﻟﻮﻗ ﻦﻣ : ﴿ `tB ÄÓ÷Õãƒ zN»sàÏèø9$# }‘Édur ÒOŠÏBu‘ ﴾ ) 1 ( و ) لﻼﺿ ( ﺰﻋ ﮫﻟﻮﻗ ﻦﻣ ﻞﺟو : ﴿ þ’ÎoTÎ) #]ŒÎ) ’Å"©9 9@»n=|Ê AûüÎ7•B ﴾ ) 2 ( . ﺎﻀﯾأ ﮫﻟﻮﻗ و ﴿ bÎ) óOçFRr& žwÎ) †Îû 9@»n=|Ê &ûüÎ7•B ﴾ ) 3 ( ﻢﯿﻤﻟﺎﻓ ﺎﺧﺮﻟا و ةﺪﺸﻟا ﻦﯿﺑ ﻊﻤﺠﯾ فﺮﺣ ةو ) 4 ( تاﻮﺻﻷا ﻦﻣ ﮫﻧﻷ ، ﻤﮭﻠﻟا نﺎﻛ ﮫﺑ ﺖﻘﻄﻧ اذإ ﺚﯿﺣ ﺔﯿﺴ ﺔﻤﻠﻛ ﻲﻓ نﺄﺸﻟا ﻮھ ﺎﻤﻛ ﺪﻤﺑ ﺖﻘﺒﺳ اذإ ﺔﺻﺎﺧ ﺎﻔﯿﻄﻟ ﺎﮭﻌﻗو ) ﻢﯿﻣر . ( ﮫﻤﺠﻌﻣ ﻲﻓ رﻮﻈﻨﻣ ﻦﺑا ﺎﮭﻓﺮﻋ ﺎﻤﻛ ﻢﯿﻤﻟا و : ﻲھ ) فوﺮﺤﻟا ﻦﻣ و ، ﺔﯾﻮﻔﺸﻟا فوﺮﺤﻟا ﻦﻣ ﺎﻛ و ةرﻮﮭﺠﻤﻟا ﮫﺑ ﻆﻔﻟ اذإ ﻖﺒﻄﯾ ﮫﻧﻷ ، ﺔﻘﺒﻄﻣ ﻢﯿﻤﻟا ﻲﻤﺴﯾ ﻞﯿﻠﺨﻟا ن ( ) 5 ( ﺔﺛﻼﺛ ﻲھ ﻲﺘﻟا ، ﻖﻟﺬﻟا فوﺮﺣ ﻦﻣ ﻲھ و ، ةرﻮﮭﺠﻤﻟا فوﺮﺤﻟا ﻦﻣ ﻮﮭﻓ مﻼﻟا تﻮﺻ ﺎﻣأ و فﺮﺣأ : ﺪﺣاو ﺰﯿﺣ ﻲﻓ ﻲھ و ، نﻮﻨﻟا و مﻼﻟا و ءاﺮﻟا ) 6 ( نﺎﺴﻟ ﻲﻓ رﻮﻈــﻨﻣ ﻦﺑا ﺮﻛذ ﺎﻤﻛ بﺮﻌﻟا . تاﻮﺻﻷا ﻦﻣ ﻮھ ﺎﻀﯾأ مﻼﻟا تﻮﺻ و ﺔﺻﺎﺧ زوﺮﺒﻟا و رﻮﮭﻈﻟا ﻰﻠﻋ لد ﺪﻗ و ﺔﯾﻮﺜﻠﻟا ﺎﮭﯿﻓ بﺬﺑﺬﺘﯾ ﻲﺘﻟا تاﻮﺻﻷا ﻦﻣ مﻼﻟﺎﻓ ، ءﺎﻈﻟا تﻮﺼﺑ ﻂﺒﺗرا ﺎﻣﺪﻨﻋ ﻦﯿﯿﺗﻮﺼﻟا ﻦﯾﺮﺗﻮﻟا ) 7 ( ًﺎﺑاﺮﻄﺿا و ازاﺰﺘھا نﺎﺛﺪﺤﯿﻓ . ب – ﻞﻤﺠﻟا ﻲﻓ فﺮﺤﻟا راﺮﻜﺗ : 1 ﺔﻌﺋﺎﻤﻟا فﺮﺤﻟا راﺮﻜﺗ ) نﻮﻨﻟا ، ﻢﯿﻤﻟا ، مﻼﻟا ، ءاﺮﻟا .( وﺮﺤﻟا نإ ف ا ﻲﻓ ﻚﻟذ ﻊﺒﺘﺘﻨﻟ و ، ﺲﯾ ةرﻮﺳ ﻲﻓ ﻆﻔﻠﻟﺎﺑ ﺎﻃﺎﺒﺗرا فوﺮﺤﻟا ﺮﺜﻛأ ﺖﻧﺎﻛ ، ﺔﻌﺋﺎﻤﻟ ﻰﻟﺎﻌﺗ ﮫﻟﻮﻗ ﴿ ó >ÎŽôÑ$#ur Mçlm; ¸xsW¨B |=»ptõ¾r& Ïptƒö•s)ø9$# øŒÎ) $yduä!%y` tbqè=y™ö•ßJø9$# ÇÊÌÈ øŒÎ) !$uZù=y™ö‘r& ãNÍköŽs9Î) Èû÷üuZøO$# $yJèdqç/¤‹s3sù $tRø—¨“yèsù ;]Ï9$sVÎ/ (#þqä9$s)sù !$¯RÎ) Nä3ø‹s9Î) tbqè=y™ó•‘D ÇÊÍÈ (#qä9$s% !$tB óOçFRr& žwÎ) ×Ž|³o0 $oYè=÷WÏiB !$tBur tAt“Rr& ß`»oH÷q§•9$# `ÏB >äóÓx« ÷bÎ) óOçFRr& žwÎ) tbqç/É‹õ3x? ÇÊÎÈ (#qä9$s% $uZš/u‘ ÞOn=÷ètƒ !$¯RÎ) óOä3ö‹s9Î) tbqè=y™ö•ßJs9 ÇÊÏÈ ﴾ ) 8 ( فوﺮﺤﻟا هﺬھ راﺮﻜﺗ و ) ﻼﻟا و ءاﺮﻟا م نﻮﻨﻟا و ﻢﯿﻤﻟا و ( و ، هراﺮﻜﺗ و ثﺪﺤﻟا دﺪﺠﺘﻟ ةرﻮﺻ ﻢﺳر ﺲﯾ ةرﻮﺳ تﺎﯾآ ﻞﺻاﻮﻓ ﻲﻓ ﺔﺻﺎﺧ ﺎًﻌﻣ ﺺﻨﻟا و ثﺪﺤﻟﺎﺑ ﺔﻄﺒﺗﺮﻣ تاﻮﺻﻷا ﺖﻧﺎﻜﻓ، ﮫﺘﻤﻈﻋ و ﻖﻟﺎﺨﻟا ةرﺪﻗ راﺮﻜﺘﻟا لﻼﺧ ﻦﻣ ﺖﻠﺠﺗ ﺎﮭﺑ ﻖﻄﻨﻟا ﺪﻨﻋ نﺎﺴﻠﻟا ﻰﻠﻋ رﺮﻜﺘﺗ ﺎﮭﻧﻷ ، يراﺮﻜﺗ رﻮﮭﺠﻣ ﻂﺳﻮﺘﻣ تﻮﺻ ءاﺮﻟﺎﻓ . نﺄﻜﻓ ﯾ نﺎﺴﻠﻟا تاﺮﻣ ثﻼﺛ ﻮﺤﻧ ﺔﺜﻠﻟا ﻰﻠﻋ نﺎﺴﻠﻟا تﺎﻗﺮﻃ ﮫﯿﻓ ﻰﻟاﻮﺘﺗ ﺎﻨﻣز ﺎﺸﻌﺗﺮﻣ ﻞﻈ ) 9 ( 1 ) 1 ( ﺲﯾ : 36 / 78 ) 2 ( ﺲﯾ : 36 / 24 ) 3 ( ﺲﯾ : 36 / 47 ) 4 ( ﺲﯿﻧأ ﻢﯿھاﺮﺑإ : ص 46 ) 5 ( رﻮﻈﻨﻣ ﻦﺑا : ج 6 ) 6 ( ﻖﺑﺎﺴﻟا ﻊﺟﺮﻤﻟا : ج 5 ) 7 ( ص ﺔﻐﻠﻟا ﻢﻠﻋ ﻰﻟإ ﻞﺧﺪﻣ ، بﻮﺘﻟا ﺪﺒﻋ نﺎﻀﻣر 47 ) 8 ( ﺲﯾ : 36 / 13 -14 -15 -16 ) 9 ( ﺲﯿﻧأ ﻢﯿھاﺮﺑإ : ص 67

(22)

21 وﺮﺣ ﻦﻣ ءاﺮﻟا و ف ﺔﻠﺳأ قﺮﻄﺑ ﻲھ ﺎﻤﻧإ ﻖﻄﻨﻤﻟا ﻲﻓ ﺔﻗﻻﺬﻟا نﻷ ، ﺎﻘﻟذ ﺖﯿﻤﺳ و ، ﻖﻟﺬﻟا ﺔﺛﻼﺛ ﻖﻟﺬﻟا فوﺮﺣ و ، نﺎﺴﻠﻟا : لوأ ﻲﻓ ﺎﻧﺮﻛذ ﺪﻗو ﺪﺣاو ﺰﯿﺣ ﻲﻓ ﻦھ و ، نﻮﻨﻟا و مﻼﻟا و ءاﺮﻟا لﻮﺧد ءﺎﺒﻟا فﺮﺣ مﻼﻜﻟا ﺔﯿﻨﺑأ ﻲﻓ ﺎﮭﻟﻮﺧد ةﺮﺜﻛ ﺔﯾﻮﻔﺸﻟا و ﻖﻟﺬﻟا ﺔﺘﺴﻟا فوﺮﺤﻟا ) 1 ( ﻰﻟﺎﻌﺗ ﮫﻟﻮﻗ ﻲﻔﻓ ، رﺮﻜﺘﺗ ﺎﮭﺴﻔﻧ فوﺮﺤﻟا نأ ﺎﻧﺪﺟﻮﻟ ةرﻮﺴﻟا ﻰﻟإ ىﺮﺧأ ةﺮﻣ ﺎﻨﻌﺟر ﻮﻟ و : ﴿ ¨bÎ) |=»ysô¹r& Ïp¨Ypgø:$# tPöqu‹ø9$# ’Îû 9@äóä© tbqßgÅ3»sù ÇÎÎÈ öLèe ö/àSã_ºurø—r&ur ’Îû @@»n=Ïß ’n?tã Å7Í¬!#u‘F{$# tbqä«Å3§GãB ÇÎÏÈ öNçlm; $pkŽÏù ×pygÅ3»sù Nçlm;ur $¨B tbqãã£‰tƒ ÇÎÐÈ ÖN»n=y™ Zwöqs% `ÏiB 5b>§‘ 5OŠÏm§‘ ÇÎÑÈ ﴾ ) 2 ( نﻮﻨﻟا و ﻢﯿﻤﻟا و مﻼﻟا راﺮﻜﺗ ﻰﻟإ ﺔﻓﺎﺿﻹﺎﺒﻓ و ﻦﯿﺴﻟا و فﺎﻘﻟا ﻞﺜﻣ ىﺮﺧأ تاﻮﺻﺄﺑ ﻂﺒﺗﺮﺘﻟ ، تﺎﯾﻵا هﺬھ ﻲﻓ رﺮﻜﺘﺗ ﺎھﺪﺠﻧ ﺔﻘﺑﺎﺴﻟا تﺎﯾﻵا ﻲﻓ و ءﺎﺒﻟا ﺎﺤﺿاو اﺮﯾﻮﺼﺗ و ﻖﻟﺎﺨﻟا ﺔﻤﻈﻋ ﻦﻋ ﺎﯾﻮﻗ اﺮﯿﺒﻌﺗ ﺎﻨﻟ ﻲﻄﻌﺘﻓ ، ﻦﯿﻌﻟا و ، ياﺰﻟا و ءﺎﮭﻟا ﮫﺗﺎﯾﻵ هﺮﯾﻮﺼﺗ و ﮫﻘﻠﺧ ﻦﺴﺣ و ﮫﻋاﺪﺑﻹ . ﺖﻋﺎﻄﺘﺳا ﺔﻄﺳﻮﺘﻤﻟا و ﺎﮭﻨﻣ ةﺪﯾﺪﺸﻟا ىﺮﺧﻷا تاﻮﺻﻷا ﺔﯿﻘﺒﻟ ﺎﮭﺘﺴﻧاﺆﻣ ﺪﻨﻋ ﺔﻌﺋﺎﻤﻟا فوﺮﺤﻟﺎﻓ ﻖﻟﺎﺨﻟا ةرﺪﻗ ﻦﻋ ﺮﺒﻌﺗ نأ ﮫﺤﺿوأو ﺮﯿﺒﻌﺗ ﻦﺴﺣﺄﺑ ﮫﺘﻤﻈﻋ و . ﺪــﻤﻟا راﺮﻜﺗ : و ، ﺔﯿﻋﺎﻘﯾﻹا ﺔﯿﻘﯿﺳﻮﻤﻟا ﺔﻤﯿﻘﻟا ﻦﯿﺑ ﻊﻤﺠﺗ نأ ﺔﻌﺋﺎﻤﻟا ﺔﺤﯿﺤﺼﻟا تاﻮﺻﻷا ﺖﻋﺎﻄﺘﺳا ﺎﻤﻛ ﻦﻣ ﺲﯾ ةرﻮﺳ مﺰﻟ يﺬﻟا ﺪﻤﻟا فﺮﺣ نﺈﻓ ، ﻰﻐﺘﺒﻤﻟا ﻮھ ﻚﻟذ و ، ﺎھراﺮﻜﺗ ﺪﻨﻋ ﺔﯿﻟﻻﺪﻟا ﺔﻤﯿﻘﻟا وأ ﻞﻜﺸﺑ ﻦﯿﺘﻤﻘﻟا ﺺﻨﻟا ﺢﻨﻣ ﺎﮭﺘﯾﺎﮭﻧ ﻰﻟإ ﺎﮭﺘﯾاﺪﺑ ، ﮫﻘﺒﺴﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﻛﺮﺤﻟا ﻊﻣ ﮫﺴﻧﺎﺠﺘﻟ ظﻮﺤﻠﻣ ﺮﻓ ﺲﻔﻨﻟا ﺎﮭﻟ بﺮﻄﺗ و ، ﺲﯿﺳﺎﺣﻷا و ﺮﻋﺎﺸﻤﻟا ﺎﮭﻌﻣ بوﺎﺠﺘﺗ ، لﻮﻃأ ﺔﻓﺎﺴﻣ ﻚﻟﺬﺑ تﻮﺼﻟا ﻖﻠﻄﻨﯿﻓ ﻲﻃﻮﯿﺴﻟا لﻮﻘﯾ ﺎﮭﯿﻓ و ، ﺔﻟﺎﺴﻤﻟا هﺬھ ﻰﻟإ ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا ءﺎﻤﻠﻋ ﮫﺒﻧ ﺪﻗ و ، ﺐﻠﻘﻟا ﺎﮭﻗوﺬﺘﯾ و، ) ت 911 ـھ " :( ﻞﺻاﻮﻔﻟا ﻢﯾﺮﻜﻟا ناﺮﻘﻟا ﻲﻓ اﺮﯿﺜﻛ ﮫﺘﻤﻜﺣ و نﻮﻨﻟا قﺎﺤﻟإ و ، ﻦﯿﻠﻟا و، ﺪﻤﻟا فوﺮﺤﺑ ﮫﯾﻮﺒﯿﺳ لﺎﻗ ﺎﻤﻛ ، ﻚﻟﺬﺑ ﺐﯾﺮﻄﺘﻟا ﻦﻣ ﻦﯿﻜﻤﺘﻟا دﻮﺟو " : و ءﺎﯿﻟا و ﻒﻟﻷا نﻮﻘﺤﻠﯾ اﻮﻤﻧﺮﺗ اذإ ﻢﮭﻧأ ﻞﮭﺳأ ﻰﻠﻋ نآﺮﻘﻟا ﻲﻓ ءﺎﺟ و ، اﻮﻤﻧﺮﺘﯾ ﻢﻟ اذإ ﻚﻟذ نﻮﻛﺮﺘﯾ و ، تﻮﺼﻟا ﺪﻣ اودارأ ﻢﮭﻧﻷ نﻮﻨﻟا ﻊﻄﻘﻣ بﺬﻋأ و ، ﻒﻗﻮﻣ ( ) 3 ( ﯾﺪﻟا ﺰﻋ ﺮﻛﺬﯾ و ﺪﯿﺴﻟا ﻦ " : و ، ﺲﻔﻨﻟا ﺪﻤﺑ ﺐﻠﻘﻟا ﺔﺣار ﻲﻓ ﺲﻔﻨﻟﺎﺑ ﺔﻠﺻ ﮫﻟ مﻼﻜﻟا ﻲﻓ دوﺪﻤﻤﻟا نإ ﻢﻐﻨﻟا ﻦﺴﺤﺑ ﻊﻤﺴﻟا ﺔﺣار " ) 4 ( ﻰﻟﺎﻌﺗ ﮫﻟﻮﻗ ﻰﻟإ ﺮﻈﻨﻨﻟو : ﴿ bÎ) ôMtR%x. žwÎ) Zpysø‹|¹ Zoy‰Ïnºur #sŒÎ*sù öNèd tbrß‰ÏJ»yz ÇËÒÈ ¸ouŽô£ys»tƒ ’n?tã ÏŠ$t6Ïèø9$# 4 $tB OÎgŠÏ?ù'tƒ `ÏiB @Aqß™§‘ žwÎ) (#qçR%x. ¾ÏmÎ/ tbrâäÌ“öktJó¡o„ ÇÌÉÈ óOs9r& (#÷rt•tƒ ö/x. $uZõ3n=÷dr& Nßgn=ö6s% šÆÏiB Èbrã•à)ø9$# öNåk¨Xr& öNÍköŽs9Î) Ÿw tbqãèÅ_ö•tƒ ÇÌÊÈ bÎ)ur @@ä. $£J©9 ÓìŠÏHsd $uZ÷ƒt$©! tbrçŽ|ØøtèC ÇÌËÈ ×ptƒ#uäur ãNçl°; ÞÚö‘F{$# èptGø‹yJø9$# $yg»uZ÷•u‹ômr& $oYô_{•÷zr&ur $pk÷]ÏB ${7ym çm÷YÏJsù tbqè=à2ù'tƒ ÇÌÌÈ $oYù=yèy_ur $ygŠÏù ;M»¨Zy_ `ÏiB 9@ŠÏƒ¯U 5=»oYôãr&ur $tRö•¤fsùur $pkŽÏù z`ÏB Èbqã‹ãèø9$# ÇÌÍÈ (#qè=à2ù'u‹Ï9 `ÏB ¾ÍnÌ•yJrO $tBur çm÷Gn=ÏJtã öNÍgƒÏ‰÷ƒr& ( Ÿxsùr& tbrã•à6ô±o„ ÇÌÎÈ z`»ysö6ß™ “Ï%©!$# t,n=y{

(23)

22 ylºurø—F{$# $yg¯=à2 $£JÏB àMÎ7/Yè? ÞÚö‘F{$# ô`ÏBur óOÎgÅ¡àÿRr& $£JÏBur Ÿw tbqßJn=ôètƒ ÇÌÏÈ ×ptƒ#uäur ãNßg©9 ã@ø‹©9$# ã‡n=ó¡nS çm÷ZÏB u‘$pk¨]9$# #sŒÎ*sù Nèd tbqßJÎ=ôà•B ÇÌÐÈ ﴾ ) 1 ( ، ﺔﺘﺳ ﻲﻓ تﻮﺼﻟا ﺎﮭﻌﻣ ﺖﻘﻠﻄﻧا ﻲﺘﻟا ﺪﻤﻟا واو ﺪﺠﻧ ﺚﯿﺣ ﻓ ، ﺎﮭﺘﻌﺒﺗ ﻊﺿاﻮﻣ ءﺎﻀﻓ ﻲﻓ ﻖﻠﺤﯾ ﺮﻜﻔﻟا ﻞﻌﺟ ﺎﯿﺠﺷ ﺎﻤﻐﻧ تﺎﯾﻵا ﻲﻓ ﺖﺜﻌﺑ ﻲﺘﻟا نﻮﻨﻟا ﺔﻨﻏ ﮫﯿ ﻊﺸﺨﯾ و ، ﺲﻔﻨﻟا ﮫﻟ ﻦﯿﻜﺘﺴﺗ اﺮﯾﻮﺼﺗ ﺔﺘﯿﻤﻟا ضرﻸﻟ ﺎھﺮﯾﻮﺼﺗ ﻦﺴﺣ ﻲﻓ ﻞﻣﺄﺘﻟا و ، تﺎﯾﻵا هﺬھ و رﻮﺻ و ﻖﻠﺧ ﺎﻣ ﺔﻤﻈﻋ و ﻊﯾﺪﺑ ﻲﻓ ﻦﻤﺣﺮﻟا ءﺎﺨﺳ بﺎﯿﺴﻧا تﺎﯾﻵا هﺬھ ﺖﺑﺎﺴﻧا ﺚﯿﺣ ، ﺐﻠﻘﻟا ﮫﻟ ﺎﯿﺣأ . ﻟﻮﻗ ﻲﻓ ﺪﻤﻟا ﺪﺠﻧ ﺎﻤﻛ ﻦﯾﺮﻓﺎﻜﻟا لﺎﺣ ﺮﻛﺬﯾ ﻦﯿﺣ ﻰﻟﺎﻌﺗ ﮫ ﴿ ×ptƒ#uäur öNçl°; $¯Rr& $uZù=uHxq öNåktJ-ƒÍh‘èŒ ’Îû Å7ù=àÿø9$# Èbqßsô±yJø9$# ÇÍÊÈ $uZø)n=yzur Mçlm; `ÏiB ¾Ï&Î#÷VÏiB $tB tbqç6x.ö•tƒ ÇÍËÈ bÎ)ur ù't±®S öNßgø%Ì•øóçR Ÿxsù s††ÌŽ|À öNçlm; Ÿwur öNèd tbrä‹s)Zãƒ ÇÍÌÈ žwÎ) ZptHôqy‘ $¨ZÏiB $·è»tFtBur 4’n<Î) &ûüÏm ÇÍÍÈ #sŒÎ)ur Ÿ@ŠÏ% ãNßgs9 (#qà)®?$# $tB tû÷üt/ öNä3ƒÏ‰÷ƒr& $tBur ÷/ä3xÿù=yz ÷/ä3ª=yès9 tbqçHxqö•è? ÇÍÎÈ $tBur NÍkŽÏ?ù's? ô`ÏiB 7ptƒ#uä ô`ÏiB ÏM»tƒ#uä öNÍkÍh5u‘ žwÎ) (#qçR%x. $pk÷]tã tûüÅÊÌ•÷èãB ÇÍÏÈ ﴾ ) 2 ( 1 ﺕﺎﻴﻵﺍ ﻩﺫﻫ ﻲﻓ ﺩﻤﻟﺎﻓ ﺎﺘﻧﺎﻛ و ، ﺎﻤﮭﻨﯿﺑ جﺰﻣ ﻞﺑ ءﺎﯿﻟا وأ واﻮﻟا ﻰﻠﻋ ﺮﺼﺘﻘﯾ ﻢﻟ ﺔﻤﯾﺮﻜﻟا ﺔﯿﺗﻵا ﻞﺻاﻮﻔﻟا وأ تﺎﻤﻠﻜﻟا ﻲﻓ واﻮﻟﺎﺑ ﺪﻤﻟﺎﻓ ، نﻮﻨﻟﺎﺑ ﻦﯿﺗﺪﯿﻘﻣ ) : ،نﻮﺤﺸﻤﻟا ،نﻮﺒﻛﺮﯾ ،نوﺬﻘﻨﯾ نﻮﻤﺣﺮﺗ ( ﺎﻤﻠﻜﻟا ﻲﻓ ءﺎﯿﻟﺎﺑ ﺪﻤﻟا و ، ت ) ﻦﯿﺿﺮﻌﻣ ، ﻦﯿﺣ ( لﺎﺤﻟا هﺬھ ﺮﯾﻮﺼﺗ ﻦﻣ ﻦﻜﻤﺗ ﺪﻗ ﻔﻤﻟا ﺮﯿﺒﻌﺗ ﻎـــﻠﺑﺄﺑ و ﺮــﯾﻮﺼﺗ ﻦﺴــﺣأ ﺔﻋﺰ ) 3 ( هدﻮﺟوو نﺎﺴﻧﻹا ﻖﻠﺧ ، ةرﻮﺴﻟا ﻲﻓ ﺖﻔﺻوو ىﺮﺧأ تﺎﯾآ ﻲﻓ ﺔﻠﺛﺎﻣ ءﺎﯿﻟﺎﺑ ﺪﻤﻟا ﺪﺠﻧ ﺎﻀﯾأ ﻰﻟﺎﻌﺗ ﮫﻟﻮﻗ ﮫﻌﻨﺻ ﻊﯾﺪﺑ و ، ﻖﻟﺎﺨﻟا ةرﺪﻗ ﻰﻠﻋ لﺪﺘﻟ ، ةرﻮﺻ ﻦﺴﺣأ ﻲﻓ ضرﻷا ﻰﻠﻋ : ﴿ óOs9urr& t•tƒ ß`»|¡RM}$# $¯Rr& çm»oYø)n=yz `ÏB 7pxÿõÜœR #sŒÎ*sù uqèd ÒO‹ÅÁyz ×ûüÎ7•B ÇÐÐÈ z>uŽŸÑur $oYs9 WxsWtB zÓÅ¤tRur ¼çms)ù=yz ( tA$s% `tB ÄÓ÷Õãƒ zN»sàÏèø9$# }‘Édur ÒOŠÏBu‘ ÇÐÑÈ ö@è% $pkŽÍ‹ósãƒ ü“Ï%©!$# !$ydr't±Sr& tA¨rr& ;o§•tB ( uqèdur Èe@ä3Î/ @,ù=yz íOŠÎ=tæ ÇÐÒÈ ﴾ ) 4 ( ﺎﺑ تﺎﯾﻵا هﺬھ ﻲﻓ ﺪﻤﻟا ﺪﯿﻘﺘﯾ ﻢﻠﻓ ﮫﻟﻮﻗ ﻲﻓ ،نﻮﻨﻟﺎﺑ ﺪﯿﻘﻤﻟا ﺪﻤﻟا ﻊﻗو ﻞﺑ ، ﺐﺴﺤﻓ ، نﻮﻨﻟ ) ﻦﯿﺒﻣ ( و ، ﮫﻟﻮﻗ ﻲﻓ ﻢﯿﻤﻟﺎﺑ ﺪﯿﻘﻤﻟا ﺪﻤﻟا ) ﻢﯿﻠﻋ ،ﻢﯿﻣر، ﻢﯿﺼﺧ ( ﻦﻋ ﺮﺒﻋ ﻦﯾﺪﻤﻟا ﻦﯿﺑ ﻊﻗو يﺬﻟا ﺲﻧﺎﺠﺘﻟﺎﻓ و ﺲﯿﺳﺎﺣﻷا ﮫﻌﻣ بوﺎﺠﺘﺗ و ، ءﺎﻀﻋﻷا ﮫﻟ ﻲﺨﺗﺮﺗ ، اﺮﯿﺒﻌﺗ نﺎﺴﻧﻹا ﻖﻠﺧ ﻦﺴﺤﻟ ﺔﻌﯾﺪﺑ ةرﻮﺻ ﺮﻋﺎﺸﻤﻟا . ) 1 ( ﺲﯾ : 36 ) / 29 ، 30 ، 31 ، 32 ، 33 ، 34 ، 35 ، 36 ، 37 ( ) 2 ( ﺲﯾ : 36 ) / 41 ، 42 ، 43 ، 44 ، 45 ، 46 ( ) 3 ( ﺲﯿﻘﻟأ ئﺮﻣا ﺔﻘﻠﻌﻣ ، ﺔﻣود ﮫﻤﺟﺮﺗ ، رﺪﯿﺣ نﺎﻧﺪﻋ دﺪﻌﻟا ﺎھﺎﻨﻌﻣ و ﺎﮭﯿﺘﻨﺑا 28 .

HTTP: //W WW .NIT WA. COM /BROWSE 28HT ML. ) 4 ( ﺲﯾ : 36 ) / 77 ، 78 ، 79