LeXiCon
(saec. V ex. - saec. Xi in.)
ConditUm a FRanCiSCo aRnaLdi
modeRante
PaSCHaLi SmiRaGLia
CURa et StUdio
antonii de PRiSCo
HUiC FaSCiCULo ConFiCiendo PRaeFUit
ioHanneS PoLaRa
addenda - SeRieS aLteRa
FaSCiCULUS Viii
ingemesco — invencio
Pasquale Smiraglia e curata da adele Simonetti.
Roma, settembre 2010
I
ingemesco - v. A2 ingemisco.
ingemisco - -me- Cass. Hist. 182, 106 : ioh.
viii 58, 33.
ingeniolum - in form. affectatae modestiae :
Rath. Prael. 248 C 14 quod responsum cum ea, quam athanasii dicimus, nicaeni quoque conci-lii, fide cum ariditas -i vitiorum pulvere squalidi contulisset, … ausus sum (subaud. credere) … invenisse me quaesita.
ingeniose - astute (= aliis inscientibus) :
anast. Vita ioh. el. 499, 1, 12 unus ergo de considentibus habebat illic adstantem mercena-rium, callide datorem …. Cumque recessisset qui petebat (subaud. eleemosynam), prosecutus est eum -e ; et abstulit a se quam ferebat crucicu-lam argenteam et dat ei.
ingenitus - -us pro -um inf. — Gl. Philox.
195, 2, 16 -us : ἒμϕυτον.
ingenium - acc. sing. -o Lex Rom.
Raet. 319, 9 : al. — nota constr. cum gerund. gen. : Rath. Prael. 151 B 2 dum in aliis curas aegritudinem corporum, satage in te valetudi-nem mederi morum. Quod fit, si ipso medendi -o servire studeas Creatori tuo. — Paul. diac. exp. 106, 1, 45 industria idest -o. — modus, ratio : Paul. diac. exp. 105, 1, 9 dedit ei (scil. excommunicato) consilium fugiendi et dedit illi -um quo possit ita agere ut exire posset et fugere de illa custodia. — in malam partem, dolus, fraus : Pass. Urb. i 15, 2, 34 coepit dona promittere plurima, si quis investigator ac pro-ditor Christianorum extitisset, per qualecumque -um aut calliditatem, eiusque auribus nuntiaret : mon. neap. arch. i 1, a. 947, 175, 20 neque a me … neque a meis heredibus … habeas qua-cumque requesitionem aut molestia … per nul-lum modum nulnul-lum -um nullamque adinventam occansionem (sic) ; malum -um, ead. signif. : Lex Rom. Raet. 350, 10 alienas res nec per for-cia nec per nullo malo -o, absente illo, cuius res sunt, nullus homo … invadere … presumat.
ingenuo - manumittere : Lex Rom.
Raet. 437, 15 qui quingentus (v. l. -os) servus habet, C ingenuus (v. l. -os) dimittere potest … et nec, si quamvis maiorem numerum servorum habeat, plus de hoc numero -are non potest.
ingenuus - acc. pl. -us : Lex Rom.
Raet. 433, 15 : 437, 13.
ingero - inferre, transl. et in imag. : ep.
Lang. 693, 9 Candidianus …, qui … in prae-dicto Gradensi castro adulterium matri
aeccle-siae improbe -ens, ordinatur episcopus : Paul. diac. exp. 35, 1, 38 abba … malis debet ter-rorem -ere , bonis autem blandimenta ; seq. in cum abl. : Paul. diac. Hist. Lang. 172, 8 aripert … in eius (scil. Liutprandi) corpore vindictam aliquam minime -sit ; nota constr. : mon. neap. arch. i 2, a. 979, 276, 1 perpetuis temporibus … vobis concessimus securiter atque absoluti maneatis exinde, neminem vobis vel vestris posteris aliquando exinde in aliqua contrarietate -ente. — Se -ere, accedere : Rath. Prael. 160 a 8 voca igitur Christum ad domum tuam, prae-para ei convivium et coenam … non dedigna-bitur ad domum tuam divertere ; imo frontuose -it se. — Crimen -ere, accusare : Rath. Prael. 268 B 5 haec, ut opinor, causa fuit dissidii, haec nota, quod -is, criminis, quod videlicet tu (scil. Hugo rex) res omnes volebas tenere ecclesiae, eum (scil. Ratherium episcopum) vero mercena-rium tui, non pastorem gregis esse Christi.
ingestus - ostentus : Rath. Prael. 295 B 1
lumbare autem ipsum, pedibus usque sedentis porrectum, aurea fibula compactum, aureum in summitate videntibus offert et balteum non sine gravi ambitionis tormento visibus -um multo-rum.
inglubies - v. A2 ingluvies.
ingluvies - -bi- Gl. Philox. 196, 1, 22.
— Paul. diac. Fest. 99, 21 -es a gula dicta.
ingluviosus - Paul. diac. Fest. 99, 21
inglu-vies a gula dicta. Hinc et -us.
ingredior - ind. praes. 3a pers. sing. -it mon.
neap. arch. iV, a. 1012, 61, 14. — intr., pro-prie, seq. in cum abl. : ioh. archic. 196, 1, 4 -untur sacerdotes et levite in sacrario : mir. anast. 235, 3 in ipso monasterio mulier non -itur. — de hom., ad alqm -i, eum adire : Pass. Conc. 9, 2, 44 comes fecit eum (scil. Concor-dium) in ima carceris includi … et iussit ut nullus ad eum -eretur, volens eum fame perire. — de tempore, inire : Paul. diac. Hist. Lang. 86, 16 indictione -ente tertia. — trans., clausa
-i, de conceptione Christi : Lib. Sacr. 11, 2, 24
(Virgo maria) carne mortali edidit Salvatorem, quem castis concepit visceribus, clausa -ens et clausa relinquens.
ingresio - v. A2 ingressio.
ingressa - antiphona, quae a choro canitur
dum Pontifex ad altare procedit (duc.) : Lib. Sacr. 177, 1, 15 -a. Credite salvatorem nostrum venturum esse cum gloria et vos estote parati
suscipere regnum dei : Paul. diac. exp. 125, 2, 17 missa ordinem tenet illum quod apostolus dicit : orationes, obsecrationes, postulationes, gratiarum actiones. oratio est ab -a misse usque ad evangelium.
ingressio - -esi- mart. Hier. 115, 3, 29. ingresso ? - Gl. Philox. 196, 1, 12 -unt :
ἐπιβαίνουσιν.
inguen - nom. sing. -guinis inf. — Gl.
Plac. 24, 2, 17 -guinis vero latinum nomen est.
inguinis - v. A2 inguen. ingungo - v. A2 iniungo.
inhabitatio - in imag., sensu spirit. : Sacr.
Greg. 108, 4 deus qui …pro salute generis humani signa tuae potentiae visibiliter ostendis, templum hoc potentiae tuae -e inlustra, ut omnes qui huc deprecaturi conveniunt, … consolationis tuae beneficia consequantur.
inhabito - nota locut. conversare -andum
pro conversari -ando : Lex Rom. Raet. 313, 13 iudei, qui apud Romanos conversant -andum, suam legem inter se ipsos custodiant. — intr., cum abl. : ios. Fl. apion. 5, 7 locis … -ant, quae nequaquam aëris corruptioni subiaceant.
inhaereo - ine- inf., pf. inus-, fort. perper.,
Lib. Sacr. 160, 1, 5. — ind. praes. 3a pers.
pl. ineret an. ex div. 149, 26. — de membris impeditis : Vita Valent. Gen. 545, 1, 55 cal-canea pedum eius (scil. puellae), prae nimia infirmitate ita cruribus -serant, ut nisi reptans manibus … alicubi non procederet. — transl., oboedire : Vita Leuc. 669, 1, 13 sollicitudinis tuae cura est, et divinis -ere praeceptis et … Christi ecclesias mirabiliter decorare ; alci -ere, in eius regione habitare, vivere : Cass. Var. 38, 21 hic est … vir, qui genitalis soli relicta dul-cedine, nobis maluit -ere. et licet esset clarus in patria, nostram tamen elegit subire fortunam ;
Deo -ere, in deum animum conversum habere :
Rath. Prael. 287 d 3 diaboli astutias prudenti provisione illudere, activae vitae per exercitia pastoralis sollicitudinis uberes operum fetus gignere, per intentionem vero aethereae contem-plationis speculativa semper deo debes quae sunt quaerendo, sapiendo, vel amando -ere.
inhalo - de aqua, halando immittere : Cass.
Var. 68, 23 didicimus, quod una fluentorum natura diversis ministeriis videatur accommoda. nam protinus saxo suscipiente collisa -at primae cellulae sudatoriam qualitatem ; deinde in solum mitigata descendens … suavi temperatione mol-lescit ; mox in vicinum producta .. . multo blan-dius intepescit.
inhavor - v. A2 illabor. inheo - v. A2 ineo.
inhibitus - actus inhibendi : Gl. Philox.
198, 1, 33 -us : ἐποχή.
inhio - Gl. Plac. 24, 1, 24 hiatus ... inde
dicitur et -are, id est alicui rei acriter et vehe-mentius incumbere ; est et -are intendere aliquid et caute prospicere, ut si dicamus aruspicem in exta -are.
inhonore - sine honore : Cass. Var. 190, 26
qui (scil. Pompeius) ne aliquando -e diceretur, cum nominis taxatione vocabatur et magnus.
inhumatus - in imag. : Cass. Var. 57, 11 qui
(scil. famuli) Stephanum dominum suum plecti-bili scelere trucidantes, -am quoque reverentiam eius funeris abiecerunt.
inicio - abs., sensu refl. : Concord. 243, 39
si quis ex adversariis manu armata super quem-cumque ad regem venientem -erit, … 900 solid. sit culpabilis.
inimicicia - v. A2 inimicitia.
inimicitia - -cia Lex Rom. Raet. 427, 18 :
ioh. viii 285, 15.
inimicus - subst., hostis : Cass. Var. 23, 4
conductores apuli … conquesti sunt frumenta sibi -orum subreptionibus concremata. —
Inter-nus -us, diaboli epith. : Cass. Var. 72, 3 pepulit
davidica lyra diabolum … et canente cithara ter rex in libertatem rediit, quem internus -us turpi-ter possidebat.
inimitabilis - inaem- Romae inscr. ii,
4205, 7.
inipite - Paul. diac. Fest. 97, 10 -e
impe-tum facite (cf. thes. s.v.).
iniquitas - gen. sing. -es Cod. Car. 440, 39.
— Res iniqua : anast. Hippol. 662 B 5 Chri-stus … protegat eum … ab omni caterva mali-gnantium et multitudine … operantium -em ;
adversus Deum -em loqui, eum blasphemare :
anast. Vita Bas. 295, 33 qui (scil. sanctus Basi-lius) deo odibilis iuliani, … extollentis in altum cornu et loquentis adversus deum -em, corrup-tionem oratione sua paravit. — -is filius, diaboli epith. : Cass. inst. 160, 6 ipse quoque terribilis ac metuendus, … destructo -is filio mundum iudicaturus adveniet.
iniquus - acc. sing. -om epor. inscr. 6808,
6. — Paul. diac. Fest. 19, 25 dicimus ab aequo -um, ab quaerendo inquirere. — -um est, seq. ut cum coni. : Cass. Var. 17, 21 -um est enim, ut de una substantia, quibus competit aequa successio, alii abundanter affluant, alii paupertatis incom-modis ingemiscant.
initio - prosperis auspiciis -ari, fauste
auspi-cari : Cass. Var. 91, 7 prosperis -atus auspiciis ad Sirmiensem Pannoniam … proficiscere, illustris cinguli dignitate praecinctus commissamque tibi provinciam armis protege.
initium - endoit- Paul. diac. Fest. 67, 2.
— Paul. diac. Fest. 97, 24 -um est principium, sed alias, quo quid incipiat, ut viae appiae porta Capena : alias, ex quo quid constet, ut aqua, terra, aer.
iniungo - ingu- vit. typoth. Paul. diac.
exp. 61, 2, 25 : 70, 1, 41.
iniuria - acc. sing. -a Lex Rom. Raet. 362,
23, abl. pl. -ibus 380, 13.
iniuriator - qui iniuriam facit : Rath. Prael.
230 a 5 quandiu quoque ista durabunt insignia, tandiu contemptoribus, -ibus, et persecutoribus eorum eadem, quae antiquis, erunt crimina, nec in ullo dissimilis poena.
iniurio - -rare Paul. diac. exp. 70, 2, 5. —
in imag., f. foedare (cf. thes. s.v.) : Cass. Var. 368, 18 quam gratum per niveos calculos rivulos videre currentes et ipsam quodammodo naturae liberam ridere puritatem, quando nullis maculis -ta turpatur.
iniuriose - -ro- Cass. Hist. 131, 43. —
dam-nose : Cass. Var. 363, 13 (vinum) non calci-bus -e tunditur nec aliqua sordium admixtione fu scatur, sed, quemadmodum decet, nobilitas tanta provocatur.
iniurose - v. A2 iniuriose. iniusticia - v. A1 et A2 iniustitia.
iniustitia - -icia nic. i 218, 2 : ioh. viii 276,
31.
iniustus - acc. pl. fem. -os Lex Rom.
Raet. 395, 13.
inl- v. Lx, A1 et A2 ill-.
inlicivum, inlictum - v. A2 illicium. inlubies, inlubre - v. A2 illuvies. inm- v. Lx, A1 et A2 imm-. inmago - v. A2 imago. inmubilis - v. A1 immobilis.
innatem ? - fort. perper. pro in te (cf. adn.
ad loc.) : Gl. Philox. 195, 2, 16 -m (?) : εἴςσε.
innecto - inve- Gl. Philox. 199, 1, 16. innegabilis - irrecusabilis : Rath. opusc.
462 C 4 subserviente … verecundia, quae inter bonos impetrationis -e possidet robur, tanto eam exaudibilius, quanto humilius ac verecundius supplicabas.
innegabiliter - certe, vere : Rath. opusc.
379 B 12 cumque sanctorum Patrum sanctioni-bus se incardinatum, vestri praecipue praeconio,
-r probavisset : 463 B 5 tolerabiliores at iudico eos, qui mali cum -r exstent, mala male seu ficta seu certa proferunt ; quam qui bona … male pro-ferentes, candidum nigro deturpant colore.
innex - v. A2 innox.
innexus - invectus inf. — Gl. Philox. 199,
1, 15 invectus : δεδμένος.
innitus - v. A2 hinnitus.
innocens - ino- Romae inscr. 1637, 1, -ces
Rign. inscr. 4063, 1 : Vols. inscr. 2855, 3, -cis Cap. inscr. 4063, 1, innuces Romae inscr. iii, 8521, 2. — Gen. pl. -tum Cass. Var. 52, 36 : inf. — Ager -ens, ubi sepultus est iniuste dam-natus (cf. thes. s.v.) : Pass. max. Cum. sec. 324, 9, 16 Sanctus maximus apparuit cuidam mulieri … dicens : « Juliana, surge velociter, et annuncia sacerdotibus ut tollant reliquias corpo-ris mei ... ». at illa tremefacta dixit : « nescimus locum, ubi te requiramus ». Qui respondens, dixit ei : « in agro -i, ubi videritis Crucem, ibi requirite ». — -entes, subst., parvuli ab Herode occisi : Sacr. Greg. 15, 6 V kalendas ianuarias id est XXViii die mensis decembris natale -tum ad Sanctum Paulum.
innoces, innocis - v. A2 innocens. innocius - v. A2 innoxius.
innocue - sine periculo : Cass. Var. 376, 12
optetur quin immo longior fuisse, cum transitur -e.
innocus - v. A2 innocuus.
innocuus - -cus Romae inscr. ii, 5996, 2 :
Cap. inscr. 4531, 2, -ca Romae inscr. i, 3484, 1.
innotesco - -tis- Lex Rom. Raet. 442, 10.
— -nŏ- Resurr. 279. — explanare, interpretari : Serg. i 33 C 16 exortis quibusdam ecclesiastica-rum causaecclesiastica-rum capitulis non sine examinatione longius -endis.
innotisco - v. A2 innotesco.
innovatio - sensu spirit., in imag.
expiatio-nis, purificationis : Lib. Sacr. 70, 2, 34 concede, quaesumus, omnipotens deus, ut qui resurrec-tionis dominicae sollemnia colimus, -e Spiritus a morte animae resurgamus.
innovator - qui novi aliquid efficit : anast.
Vita Bas. 299 a 7 Libanius, et consternatus super translatione, dixit : Per divinam Provi-dentiam nullus praesentium sapientum tale quid potest interpretari. Unde ergo est horum -r ?
innovo - apud Christ., sensu spirit. : Sacr.
Greg. 61, 13 deus qui credentes in te fonte bap-tismatis -asti : Sacr. Gel. 64, 10 nos, domine, semper … -et tuę mensę libacio : Lib. Sacr. 68, 2, 12 concede nobis omnipotens deus, ut
salu-tare tuum nova caelorum luce mirabili … nostris semper -andis cordibus oriatur.
innox - ign- Romae inscr. i, 3844, 3,
inox Laude inscr. 6396, 2, -nex Romae iV,
11974, 1.
innoxius - -oci- Romae inscr. i, 3299, 2. innuces - v. A2 innocens.
innumerabilis - abs., subst. : Rath. Prael.
191 B 1 dei gratia legeris … et in novo (scil. testamento) -es femineam oblitas infirmitatem, virili peracto hostibus devictis certamine, cum triumpho gloriae palmam victoriae et coronam meruisse insignem.
innumerus - abs., subst. : Rath. Prael. 184
C 14 potest autem fieri, ut labor hic noster in cuiuslibet exeat manus qui eius dictorum expers sit penitus ; cum nec defuturos noverim -os cer-tissime, qui et istis et multis aliis … sint refertis-simi : Petr. subd. Chron. 175, 18 Honoricus rex Wandalorum … plebem variis affecit suppliciis et quidem -is manus abscidens, linguas praeci-dit.
innuo - trans., significare : Ps. Greg. in i
Reg. 20 B 16 qui (scil. scriptores) cum historica narrant, spiritualia signant ; exteriora loquuntur et intima -unt ; designare : anast. ep. tres 739 C 12 mirandum est quoque quomodo vir ille barbarus … talia intellectu capere in aliamque linguam transferre valuerit. ioannem -o Scoti-genam virum, quem auditu comperi per omnia sanctum ; ostendere : Rath. Prael. 283 B 11 ut enim et etymologia ipsius -it nominis, rex a recto derivatum obtinens vocabulum ostendit illi nil nisi rectum, ne scilicet a nomine discordet, agendum.
inocens - v. A2 innocens.
inoffense - sensu mor., probe : Cass. Var.
350, 3 nec habet quod possit metuere, qui ad designatum tempus -e meruit pervenire.
inoffensus - innoxius : Cass. Var. 332, 16
dignitatem conscientiae donet, qui tribunalia conferre dignatus est. Faciat -um iudicem, ne damnet errantem.
inolesco - in imag. : Cass. Var. 187, 22
nos virtutum iucundissimas laudes in cinctum Gabini desideramus includere, ut germen alie-num amplexu gratiae colligatum curiae moribus -at. inopinus - Gl. Philox. 195, 2, 16 -a : ἀνύποπτος. inoportunus - v. A1 et A2 inopportunus. inoppidatus - Gl. Philox. 199, 2, 7 -a : ἀοίκητα, ἀλίμενα.
inopportunus - -opo- ioh. viii 99, 5. inops - Paul. diac. Fest. 208, 9 ops antiqui
dicebant, quem nunc opulentum, ut testimonio est … ei contrarium -s.
inordinatus - de ecclesia, sine
consecra-tione : mon. neap. arch. i 1, a. 920, 25, 18 si memorata sancta ecclesia -a nobis remanserint (sic) post ovitum nostrum, tunc hordinetur ea igumenus qui fuerit in congregatione sanctorum Sergi et Bachi.
inormiter - contra leges : ioh. viii 240, 17
didicimus te … in contemptum beati ambrosii atque ipsius antistitis contrarietatem, in locis et rebus ei pertinentibus mala et quaecunque pote-ras -r una cum filiis tuis commisisse adversa. V. et Lx innormiter.
inox - v. A2 innox. inp- v. Lx, A1 et A2 imp-.
inpages - Paul. diac. Fest. 95, 28 -es
dicun-tur, quae a fabris in tabulis figundicun-tur, quo firmius cohaereant, a pangendo, id est figere ; unde et poetae pangere versus dicuntur et agricolae pan-gere plantas.
inpeccans - qui non peccat : Concord. 241,
1 si frater fratrem -em eximerit ... si frater relic-tus fuerit, in res homicide frater succedat.
inpetio - v. A2 impedio. inpetracio - v. A2 impetratio. inpiritia - v. A2 imperitia. inplaustrum - v. A2 emplastrum. inpossivilitas - v. A2 impossibilitas. inpostur - v. A2 impostor.
inproceratus - non procerus, humilis
(cf. dUC. s.v. im-us) : Gl. Philox. 200, 1, 21 -a : εὐτελῆ, ταπεινά, ἄναρχα.
inpudicatus - Paul. diac. Fest. 96, 24 -us,
stupratus, inpudicus factus.
inquam - -id ioh. viii 58, 33 : Gump. Venc.
220, 37 : mon. neap. arch. i 1, a. 943, 142, 20.
inquero - v. A1 et A2 inquiro.
inquietudo - molestia : Cass. Var. 366, 26 ab
omni -e compulsorum designata praedia liberen-tur. — nota locutt. -o corporis et -o animae (vel
mentis) : Paul. diac. exp. 36, 1, 9 sicut est -o
corporis ita est -o animae : -o corporis est vaca-tio de loco in locum, -o mentis instabilitas est.
inquietus - subst. : Paul. diac. exp. 35, 2,
15 (magister) indisciplinatos et -os debet durius arguere : 36, 1, 12 -us quattuor modis dicitur : est -us mente et corpore, item est -us mente et quietus corpore, est iterum quietus mente et -us corpore.
inquillinus - v. A2 inquilinus.
inquinamentum - Paul. diac. Fest. 10, 21
ancunulentae feminae menstruo tempore appel-lantur : unde trahitur -um. — transl., de legibus : Gump. Venc. 218, 28 haec legis -a si summi regis nutu non deseritis, nostra ira … quem-cumque huiusmodi reum capite truncabit.
inquiro - -qi- vit. typoth. Lib. Sacr. 65, 1,
22 -que- ioh. archic. 215, 18 : mon. neap. arch. ii, a. 998, 186, 4. — Paul. diac. Fest. 19, 26 dicimus … ab quaerendo -ere. — intr. more : Lex Rom. Raet. 339, 4 si avus paternus aut avus maternus … res parvulorum noluerint reci-pere ad gubernandum, postea -ant testamentariis … ipsos iurare faciant quod ipsas res parvulo-rum per fidem gubernent. — interrogo : Cass. inst. 14, 24 Vergilius, dum ennium legeret, a quodam quid faceret -tus, respondit : « aurum in stercore quaero » : Paul. diac. Hist. Lang. 145, 27 cumque … rex Unulfum -eret, utrum vellet … esse, ille iureiurando ait… — nota locut.
-ere ad alqm, ab eo petere : Chron. alt. 12, 2
dux -ivit ad eum (scil. pontificem) nove aquile-gie civitatis Gradense ut metropoli institeret (v.
l. institueret) secundum veteris aquilegie
civi-tatis consuetudo. — exigere : Cass. Var. 96, 14 a quietis ista (scil. tributa), non obsessis -imus. Quid enim a domino agri exigas, quem eum non coluisse cognoscas ? ; postulare : Cass. inst. 9, 13 orthographia … studium magnum lectoris -it.
inquisitus - actus inquirendi : Boeth. div.
884 C 5 dignum vero -u est utrum in species an in differentias recte genera dividantur.
inquoo - v. A2 inchoo. inr- v. Lx, A1 et A2 irr-.
insania - nom. sing. -io inf. — Gl. Philox.
200, 2, 30 -io : μανία.
insaporo - saporare : Cass. Var. 363, 1 licet
ingeniosa Graecia … vina sua aut odoribus condiat aut marinis permixtionibus -et.
inscius - innocens, non reus : Rath. Prael.
244 a 5 decretum est … ut … si illam (scil. epistolam) mittere auderet archidiaconus, quasi -us dimitteretur criminis : sin alias, sententiam illico subiret capitis. — apud Christ., de iis qui falsos deos colunt : anast. Barth. 730 B 8 qui (scil. sermo de B. Bartholomaeo) ad Latinitatis notitiam fideliter translatus, ut … ignorantiam instruat -orum, consequenter legendus est.
inscribo - is- Cap. inscr. 4539, 4, pf. iscrisi
Romae inscr. i, 2252, 2.
inscriptio - is- Romae inscr. i, 3804, 2. insebrinus - v. A2 insobrinus.
insecabilis - transl., de trinitate : Gump.
Venc. 213, 38 avulsa igitur ob -is sacramentum trinitatis … pestiferae haereseos sentosa polu-latione.
insectator - nom. sing. insecta στατορ
inf. — Gl. Philox. 200, 2, 33 insecta στατορ : ἐπιτηδευτής, μ[ε]ιμητής.
insecutio - persecutio : Cass. Var. 319, 20 -es
sine reatu, odium sine culpa, damna sine debi-tis : ioh. viii 286, 29 istius fratris et coepiscopi nostri … vincula et -es … minime nunciasti.
insedeo - v. A2 insideo. insedo - v. A2 insido.
insegnis - Gl. Philox. 201, 1, 6 -es :
ἀδρανεῖς.
insegniter - non segniter : Cass. Hist. 25,
39 haec igitur … imperatori placuerunt et lege firmata sunt -rque omnia decenti fine completa.
insensatus - qui sensu caret, qui intellegi
non potest : Rath. Prael. 201 a 12 adsit, rogo, ille propitius, qui -os ad humanam loquelam asi-nae quondam convertit rugitus (num. XXii, 28).
insequor - -edatur pro -ebatur inf. — Gl.
Philox. 201, 1, 1 -edatur : ἐπεδίωκεν. — Sequi, custodire : Vita Gaud. nov. 418, 2, 13 hic (scil. Gaudentius) … ab ipsis cunabulis adeo in religionis propositum exarserat … ut post iuvenili aetate, divino inspiramine, ecclesiasti-cam regulam toto conamine diligendo -eretur.
2 insero - ind. pf. 1a pers. sing. -ri vit.
typoth. anast. ep. tres 740 C 7. — In pali
acumine -eri, stipite suffigi : Paul. diac. Hist.
Lang. 130, 24 rex …palum in medio campo configi praecipiens, eamdem (scil. mulierem) in eius acumine -eri mandavit.
inserta - acc. pl. -es inf. — de quadam
castanearum specie, quam arbores castanearum insitae proferunt : mon. neap. arch. iV, a. 1016, 87, 7 quantas castaneas et -as ibidem omni annue abueris ego et heredes meis illos colligere et atdunare debeamus : iV, a. 1016, 90, 2 quantas castaneas et -es omni annue ibidem deus dede-ris nos et propriis nostdede-ris heredibus illes colli-gere et adunare debeamus.
insertetum - -sitet- mon. neap. arch. i 2,
a. 976, 244, 19, -tit- inf. — Locus consitus arbo-ribus castanearum insitis : mon. neap. arch. iV, a. 1016, 86, 18 de alia parte terra vestra ubi est -titum vestrum que in vestra reserbastis potestatem.
insertitum - v. A1 et A2 insertetum. insertus - apertus : Gl. Philox. 201, 1, 4
insessor - Paul. diac. Fest. 99, 18 -es
latrones, quod circa vias insidientur sedentes.
insetie ? - Gl. Philox. 200, 2, 36 -e
(insedit ?) : ἔγκειται.
insideo - transl. : Cass. Var. 14, 23
memi-nistis … qua moderatione praetoriano culmine locatus -erit.
insidiae - sensu spirit. : Romae inscr. ii,
4133, 5 hostis et -ae dirae cessentur atrocis.
insidior - in imag., sensu spirit. : Romae
inscr. ii, 4148, 8 -ans ne lupus vastet ovile dei.
insido - ind. praes. 3a pers. sing. -sedit inf.
— Gl. Philox. 200, 2, 32 -sedit : ἐνκαθέζεται (ἐγκ-).
insigatae - v. A2 insipo.
insignis - -a pro -ia Chron. alt. 7, 27. —
Compar. pro super. : ios. Fl. apion. 36, 73 multi tamen de eo (scil. Pythagora) retulerunt, quo-rum -ior est Hermippus, vir circa omnem histo-riam diligentissimus indagator. — Paul. diac. Fest. 99, 11 -is tam ad laudem quam ad vitupe-rationem inflecti potest ; 101 16 -es appellantur boves qui in femine et in pede album habent, quasi insigniti. — nota locut. signorum -ia, de miraculis : Pass. Vig. 167, 1, 63 Christus per suum fidelem plurima signorum -ia indesinenter ad laudem sui nominis operatur.
insignitus - transl., sensu mor. : Vita apian. 324, 1, 32 divini praelii bellatores et aeterni Regis gloriosi milites, tot victoriis vigeant -i, et tantae memoriae titulis sint ador-nati.
insigno - designo : Lib. Sacr. 105, 2, 10
quem (scil. ambrosium) infantum caterva … suis digito parentibus -abat.
insilio - Paul. diac. Fest. 7, 15 allus pollex
scandens proximum digitum, quod velut -isse in alium videatur, quod graece ἄλλεσθαι dicitur.
insinuatio - Gl. Philox. 201, 1, 25 -o :
διδασκαλία. — Petitio vel relatio ad regem missa : Cass. Var. 11, 6 Comitis Stephani -e comperimus sacrae vestis operam, quam nos voluimus necessaria festinatione compleri, disrupto magis labore pendere : 161, 31 Fron-tosum, sui nominis testem, frequenti nobis -e suggestum est pecuniae publicae decoxisse non minimam quantitatem.
insinuo - ind. pf. 1a pers. sing. -abi inf., 1a
pers. pl. -abimus inf. — Suadere : Cass. inst. 52, 16 lectio divina … modo siquidem charitatem dei et proximi monet, modo ut saeculi peritura contemnas -at ; alci -are, eum docere : Vita Gaud. nov. 419, 5, 4 deum quoque in trinitate
perfectum non desinebat gentilibus -are : Rath. Prael. 177 a 11 sunt qui facillime capiunt, difficillime amittunt. His nihil aliud opus est -are, quam ut praepetem agilitatem sensus stu-dii exercitio nutriant. — Significare : anast. apocr. ep. 659 C 3 ego … exiguus memoriam iustorum … et praecipue maximi revera megisti (hoc enim maximus nomen -at) sermone meo in praesentiarum facere volens. — Praebere, offerre : Cass. Hist. 4, 14 alius itaque lapides pretiosos difficile compertos offerebat ; alter tincturam purpuream ; clariora plurimi poemata aut diversas conscriptiones -abant. — tradere : mon. neap. arch. i 1, a. 945, 151, 1 terra mea … quatenus per mensuratas coherentias vobis -abimus … vobis sit venumdata : iV, a. 1007, 37, 21 vobis illos (scil. fundos) per memoratas coherenties (sic) -abi.
insipiencia - v. A1 et A2 insipientia. insipientia - -cia Lex Rom. Raet. 338, 23. insipo - -sigatae (pro -sipare ?) inf., -su- inf.
— -ere inf. — Gl. Philox. 201, 1, 12 -sigatae : ἐπιρῖψαι. — Paul. diac. Fest. 93, 17 -ere far in olam, iacere pultis. Unde dissipare, obsipare, ut cum rustici dicunt : obsipa pullis escam ; 111, 14 -supare inicere, unde fit dissipare ; 407, 9 supat iacit unde dissipat disicit, et obsipat obicit, et -at, hoc est inicit.
insisto - abs., in solio -ere, de Romano
Pon-tifice : Cod. Car. 439, 8 quae (scil. sancta syno-dus Chalcedonensis) fidem catholicam, -ente tunc beatissimo papa Leone, contra diversas haereses vindicavit. — Sensu temp., praesentem esse : Rath. Prael. 218 a 8 annos octoginta aut proximos aut transactos aut -entes aspicias, supervenientem mansuetudinem dei ne contem-nas.
insitetum - v. A2 insertetum.
insitus - Paul. diac. Fest. 99, 8 -um ab
inse-rendo tractum, sed aliquotiens significat inposi-tum.
insobrinus - -se- inf. — Fort. filius
conso-brini (duc.) : Concord. 260, 33 nullus homo praesumat relictam de consubrino aut inse-o uxorem ducere.
insolens - subst. : Petr. subd. iul. 881, 59
de protervia -ium nos inquirere voluisti.
insono - -are manibus, plaudere : Cass.
Var. 230, 26 equorum cursus hominum clamo-ribus incitatur et -antium manibus agitur, ut a mutis animalibus velocitas appetatur. — trans., sonare : ioh. archic. 212, 39 sic autem est
sem-per sollicitus ille frater, cui cura commissa est, ut semper signum competenti ora -are debiat.
insons - Paul. diac. Fest. 99, 15 -s extra
culpam, a quo dici morbus quoque existima-tur sonticus, quia perpetuo noceat : 383, 5 sons nocens ; -s innocens.
inspectio - visio : Cass. Var. 72, 27 -o sola
divinitatis efficit, ut beatius esse nil possit.
inspicio - ad alqd -ere, id cupere : ios. Fl.
apion. 10, 8 oportet … eum, qui sacerdotium habiturus est, ex eiusdem gentis nasci muliere et neque ad pecunias neque ad honores -ere. — Providere, seq. acc. cum infin. : Cass. Var. 202, 6 prudenter … -xit antiquitas provinciarum digni-tates annua successione reparari.
inspiro - transl., cum dat. : Paul. diac. Hist.
Lang. 131, 13 Lupicis, -ante sibi … misericor-diae auctore, captivitatis iugum abicere statuit : mon. neap. arch. ii, a. 982, 34, 29 -ante michi omnipotes (sic) deus eadem quartam meam exinde in prefato monasterio dare … bolo.
instabilis - Gl. Ber. 365, 2 athesis fluvius
est italie, interpretatur autem ‘sine positione’ i. e. -is : nam ‘a’ privativa dictio est, ‘thesis’ dicitur positio ; est autem rapidissimus amnis. — Cum ad et acc. : Cass. Var. 207, 6 ille (scil. raptor) circumspectus ad omnia, -is ad ventura, trepidus ad insidias.
instabilitas - inconsequentia : anast.
Hip-pol. 680 B 5 non solum propter multiformem errorem, verum etiam et propter -em et absur-ditatem ac reciprocationem talium virorum et dogmatum … nosmetipsos ab illorum impietate et communione servemus.
instantia - impulsus, compulsio : Cass. Var.
47, 22 auxisti patrimonium vivacitatis -a : 103, 20 Leodifrido … praesenti delegavimus iussione ut eius -a in Veruca castello vobis domicilia construatis.
instar - ister inf. — Gl. Philox. 204, 2, 25
ister : ἒθος, συνήθ<ε>ια, τύπος, τρόπος.
instatutus - v. A2 institutus.
instauratus - introductus : Rath. Prael. 289
a 6 scrutare Scripturas, divini eloquii libros revolve, apostolos aspice, martyres vide, confes-sores attende, ipsas etiam, quae cum saeculo et sexum vicerunt, virgines contemplare. -os secundum iob contra te tot testes (Job X, 17) dei perpende.
instauro - Paul. diac. Fest. 85, 18 -ari ab
instar dictum, cum aliquid ad pristinam similitu-dinem reficitur. — transl., sanare, sensu spirit. :
Lib. Sacr. 3, 2, 34 domine, gratia tua … semper exerceat, ut divinis -et nostra corda mysteriis.
instituo - reddere : ios. Fl. apion. 85, 18
antoniumque corrumpens amatoriis rebus et patriae inimicum fecit et infidelem circa suos amicos -it. — Restituere : dion. Gr. nyss. hom. 391 d 2 dominus … dixit defuncto : « adole scens, tibi dico, surge », et protinus eum viventem matri -it. — ordinare, consecrare : Rath. Prael. 249 C 2 dixi, nisi fallor, episcopos a deo solo, ut reges, … -tos. — Figuram -ere, praefigurationem esse : Sacr. Gel. 4, 29 tuę lau-dis hostiam iugiter immolantes, cuius figuram abel iustus -it.
institutio - creatio : dion. Gr. nyss. hom.
376 d 13 interrogemus et nos, qui modus sit -is angelicae : anast. Vita ioh. el. 499, 1, 4 cum … disputaremus de Scripturis et de animae -e. — Sensu leg., decretum : Steph. iv 978 B 10 qui custos et observator exstiterit huius nostrae apostolicae -is, quae a nobis in ipso venerabili monasterio concessa est, benedictionis gratiam … mereatur.
institutus - -stat- Lex Rom. Raet. 312, 20.
— Praepositus : Rath. Prael. 189 a 10 quondam -us videbar populo. — -um, subst., celęste vel
aeternum -um, praeceptum divinum : Sacr.
Gel. 48, 13 domine, … quos imbuisti celęstibus -is, salutaribus comitare solaciis : Sacr. Greg. 38, 21 deus, … praesta, quaesumus, ut ecclesia tua aeternis proficiat -is. — -a, subst., institu-tiones iustiniani : Quaest. mon. 593, 9 de etate dicitur secundum quod hic declaratur et iusta illud quod dicitur in lege Romana in libro qui vocatur -a.
insto - sensu temp., praesentem esse : Paul.
diac. exp. 85, 1, 34 maior labor est in sep-tembre et octubre, quia in istis duobus mensibus -at vendemia.
instringo - in med., constringere, alvum
comprimere : an. ex div. 137, 7 nigra (scil. beta) ventrem -it, maxime cum lenticula et aceto cocta.
instruccio - v. A2 instructio.
instructio - -uccio- ioh. archic. 207, 2,
18. — notitia : Cod. Car. 439, 2 vobis de multis quae acta sunt, pauca ad -em … transmisimus, per quae cognoscatis persecutiones et violentias, quas illic sacerdotes catholici … patiuntur.
instrumentum - machina : Chron. alt. 9,
1 per circuitum fontis et per longitudo sub pavimentum … ecclesie per mirabile -um aqua rigare et foris in fonte expuere. — nota locut.
de -o avaritiae, avaritia ipsa utens : Rath. Prael.
160 B 6 de -o avaritiae subsidium confer ani-mae.
instruo - certiorem facere : Cass. Var. 61,
6 illustrem magnificentiam tuam … duximus -endam, ut … non iterum ab eisdem interpretii nomine solidorum quantitas exigatur ; osten-dere : Pass. diod. 446, 2, 35 hic igitur fossores advocat et benedictione munitos, ubi et quali-ter fodere debeant, -it ; docere : Bert. Barth. Lip. 40 F 3 quales mercedes curatori obtulerunt, qui visum, qui auditum receperunt, qui aedifi-cati ab eo, qui -cti fuerant. — in imag., firmare : Cass. Var. 36, 215 natura … humana sicut duris laboribus -itur, ita per otia torpentia fatuatur. — defendere, propugnare : Rath. Prael. 225 B 10 « Charissimi, subditi estote omni humanae creaturae, sive regi quasi praecellenti » (i Petr. ii, 13), aliquid valeret ad id -endum, si diceretur « deo praecellenti ».
insuadibilis - incredibilis, transl., -is
cla-ritas, Rom. Pontif. epith. : ep. Lang. 712, 26
benignissime domine, spes, -is claritas.
insubidus - insulsus, transl. : Cass. Var. 3, 7
dicebam dilectionem ipsorum mihi potius fore contrariam, ut, quod mihi modo propter deside-ria supplicantium putabatur acceptum, postea legentibus videretur -um.
insudo - transl., incumbere : Cass. Var. 49,
32 qui (scil. miles) pro generali quiete finalibus locis noscitur -are et quasi a quadam porta pro-vinciae gentiles introitus probatur excludere.
insufficienter - non sufficienter : Rath.
opusc. 531 a 2 penitentiam pro aliorum se dicit agere dum usque ad nonam ieiunat cum postea saturetur peccatis cum veraciter agat pro suis, -issime quamvis.
insula - Paul. diac. Fest. 111, 31 -ae
dic-tae proprie, quae non iunguntur communibus parietibus cum vicinis, circumituque publico aut privato cinguntur ; a similitudine videlicet earum terrarum, quae in fluminibus ac mari eminent suntque in salo.
insulaneus - v. A2 insulanus.
insulanus - -neus Gl. Philox. 202, 1, 8. insulto - superbire, seq. acc. cum infin. :
Cass. inst. 56, 9 quos (scil. Socratem, Sozome-num et theodoritum) a viro disertissimo epi-phanio in uno corpore duodecim libris fecimus … transferri, ne -et habere se facunda Graecia necessarium, quod vobis iudicet esse subtrac-tum.
insum - -īnesse Resurr. 58. — Seq. ut cum
coni. : Boeth. div. 881 B 11 aliud rursus est quod ratione separari non possit, quod si sepa-ratum sit, species interimatur, ut cum dicimus -esse homini ut solus numerare possit, vel geo-metriam discere ; quod si haec possibilitas ab homine seiungitur, homo ipse non permanet. — Commune esse : Rath. Prael. 171 B 13 invenies quemlibet … oblitum eorum quae tunc utriusque -erant et crescendo de die in diem adesse pote-rant, quibusque quando deceptus est pollebat.
insupo - v. A2 insipo.
intactus - nota locut., -um relinquere,
silen-tio praeterire : Rath. Prael. 170 B 8 vidi autem quibusdam pessimum quoddam inesse vitium, quod tanto minus valeo -um relinquere, quanto magis illud in memetipso expertus.
integer - nom. sing. masc. -grus mon. neap.
arch. i 1, a. 920, 24, 13. — totus, sensu spirit. : Sacr. Gel. 29, 23 singuli accipiunt Christum et in singulis portionibus totus est, nec per singu-los minuitur, sed -um se prębet in singulis. — Perfectus : Boeth. div. 879 C 9 ad diffinitiones -as specierum divisio necessaria est, et forte in eodem divisionis diffinitionisque ratio versatur. — In -o vel -o, integre : Lex Rom. Raet. 378, 17 pater …, alias res suas, si reversus fuerit, in -o recipiat : mon. neap. arch. iV, a. 1015, 78, 3 cum introitas earum omnibusque eis generaliter et -o pertinentibus sicuti et quomodo superius … legitur.
integritas - de mercedis integritate : Cass.
Var. 3, 7 prudentia vestra … scelestam falsitatem a consortio veritatis eiciat, ne cui sit appetibile aliquid de illa -e subducere. — transl., de fide : Sacr. Gel. 70, 26 pręsta, quaesumus, domine, huic famulo tuo dignum poenitentię fructum, ut ecclesię tuę sanctę, a cuius -e deviaverat pec-cando, admissorum veniam consequendo redda-tur innocuus. — nota locut. adv. ab -em, integre, omnino : Lex Rom. Raet. 19, 2 iudices … si ab -em ei suam facultatem non restituerint, secun-dum legem sciant se X libras auri fisci partibus esse daturi : al.
integrus - v. A1 et A2 integer.
intellectualis - de eo quod intellectu tantum
comprehenditur : anast. Hippol. 668 d 3 prop-ter hoc enim factus est homo universorum deus, ut … sanctos -ium substantiarum coeli ordines ad inconvertibilitatem mysterio suae stabiliret incorporationis : Gl. Ber. 358, 8 axis dicitur proprie -is linea a polo usque ad polum.
intellegibilis - v. A2 intelligibilis.
intelligentia (-le-) - significatio : Petr.
Pis. Gramm. 160, 18 littera … appellatur … iuvencula, cum casuum verborumque quandam -legentiam capescat. — allegorica interpretatio : Cass. inst. 33, 11 Vigilius quoque, afer antistes, de mille annorum -a quae in praedicta apoca-lypsi continetur, unde magna quaestio nonnul-lis oboritur, plenissima et diligenti narratione disseruit : Rath. Prael. 211 C 5 sunt multa et in Scripturis, quae aliud per naturam, alterum signant per -am, sed lectoris requirunt diligen-tiam.
intelligibilis (-le-) - intelligens : Paul. diac.
exp. 32, 2, 7 sunt duo fratres, unus sapiens et -is et alter simplex. — transl. : anast. Barth. 733 B verum eumdem nosse velis … daemonumque phalanges imperfecta rigare manu, educare crescentes in aetate Christi, spinas -es evellere vel silvas impactas secare, sepes dogmaticas circumponere. — nota locut. -is aetas : Paul. diac. exp. 158, 2, 47 usque dum ad -legibilem aetatem perveniant. ac si diceret tamdiu habeant custodiam et disciplinam a magistris suis, donec veniant ad illam aetatem, in qua cognoscantur posse sine disciplina esse. — -ia, subst., ratio-nalis substantia : dion. Gr. nyss. hom. 357 a 14 ea quae vitam in carne sortita sunt, sensibi-lia quidem sine -ibus per se subsistere videntur, rationalis autem substantia non potest in alio nisi sensibili corpore contueri.
intelligo - seq. quia cum coni. : ios. Fl.
apion. 76, 14 non autem -xit, quia contra se magis signum falsitatis afferret.
intemeratus - de maria virgine : Sacr.
Greg. 10, 14 beatae mariae -a virginitas huic mundo edidit Salvatorem ; de eucharistia : anast. Vita Bas. 304 a 4 si vis mihi satisfacere … cras ego et tu pergemus unanimiter ad eccle-siam, et coram me sume -a mysteria.
intemero - Gl. Plac. 26, 1, 5 -are : valde
contingere, vel populari atque vastare.
intempestus - Paul. diac. Fest. 98, 15 -am
noctem dicimus pro incertiore tempore … tem-pestatem enim antiqui pro tempore posuere.
intencio - v. A2 intentio.
intendo - visu percipere, animadvertere :
Cass. Var. 191, 10 in fraudulentos distringe, panis pondera aequus examinator -e. — ocu-los convertere : anast. Vita ioh. el. 510, 1, 17 domine, ulterius non habeo vultum -endi in honorabilem et angelicam faciem tuam. — intelligere : Paul. diac. exp. 32, 1, 2 illam rem
quam amamus … quamvis ante oculos nostros non sit, tamen oculo cordis illam -imus : 93, 2, 7 sunt multi qui videntur laudes referre, sed non referunt deo, quia hoc quod ore dicunt, corde non -unt. — de lege, considerare : Petr. subd. iul. 880, 60 -e et sententiam breviter conclude.
intenebresco - obscurari, tenebris obtegi, in
imag. : Ps. Greg. in i Reg. 35 a 6 vespere … pastores lupi fiunt, quia -ente atque decrescente in fine isto saeculo, rapere subditorum bona non metuunt.
intentio - -cio Quaest. mon. 591, 3. — acc.
sing. -e Lex Rom. Raet. 419, 10 : al. — Cum pron. masc. coniung. : mon. neap. arch. i 1, a. 937, 94, 3 de -e quem … habuimus pro integrum fundum. — intentio animi : Cass. Var. 14, 2 hos viros nostra perscrutatur -o ; his morum thesau-ris gaudemus inventis. — Finis : Cass. inst. 65, 22 ad -es librorum generaliter animus erigatur, mentemque nostram in illa contemplatione defi-gamus quae non tantum auribus sonat, sed oculis interioribus elucescit : Rath. Prael. 193 C 3 cum igitur culpabilis non sit generandi -e concubitus, qui proprie nuptiis imputandus est. — Conten-tio : Cass. Var. 31, 14 inter ipsos quoque adver-sarios … non erant prius armata certamina, sed pugnis se quamlibet fervida lacessebat -o. — Consilium, ital. intenzione : ioh. archic. 215, 10 si est ita aut non est … si bene cum sancta -e vel devotione inquesierat … ista audiat (= audeat) dispicere vel derogare ; nota locut. : Pass. magni 714, 1, 56 his auditis, beatissimus magnus figens -is suae cor, intra semetipsum ait.
intento - part. pf. -ta, neutr. pl., subst.,
cri-mina : Cass. Var. 160, 22 qui vero minus -ta cognoscunt, ad iudicium competens … conve-niant, ut quod aequitati congruit … salvis legi-bus impleatur.
inter - praep., abund. : mon. neap. arch.
i 1, a. 927, 42, 9 qui (scil. paries) est inter cur-ticella memorate ecclesie vestre et -r predictum vicum ; cum, gen. : Chron. alt. 8, 2 nichil conmemoratus sum -r sanctorum martirum ; abl. : Romae inscr. iii, 7875, 2 -r sanctis et iustis [ora]tionibus : mon. neap. arch. i 1, a. 943, 144, 14 ita -r nobis combenit. — de temp. : Paul. diac. Hist. Lang. 168, 6 hac tempestate noctu stella …, coelo sereno, -r domini natalem et theophaniam apparuit ; cum abl. ger. : Gump. Venc. 220, 29 quem sanctus ipse mitissima -r salutando (= dum salutat) benignitate ita allo-quitur. — in : Sacr. Greg. 52, 10 deus, cuius spiritus super aquas -r ipsa mundi primordia
ferebatur : mon. neap. arch. i 2, a. 951, 13, 21 licentiam habeatis … me requirere et … in monasterio me rebocare -r vestra congregatione ; praeter : Petr. subd. Chron. 165, 7 ipse (scil. Constantinus imperator) … -r alias constructas ecclesias, etiam et in urbe neapoli basilicam fecit.
interatim - Paul. diac. Fest. 98, 24
duatim et -m dicebant antiqui, quod nunc inter-dum et interim.
interballum - v. A2 intervallum.
intercapedo - -pi- inf. — de locis,
longin-quitas : Steph. v 801 B 10 cum omnibus tuis fidelibus, nulla terrarum obsistente -pidine, spi-ritualibus ulnis quasi praesentem amplectimur amore ut spiritualem filium.
intercapido - v. A2 intercapedo.
intercedo - deprecari, sensu eccl. : Lib.
Sacr. 3, 1, 21 deus, … tribue, quaesumus, ut ea (scil. Caecilia) -ente pro nobis beneficia tui muneris percipere mereamur : Paul. diac. Hist. Lang. 147, 3 beatus iohannes pro Langobardo-rum gente continue -it : Vita exup. 1149, 2, 45 exuperanti, et amice et serve dei, -e ad domi-num et ora pro peccatis nostris : anast. Vita Bas. 308 B 8 te promovi, Pater, ad -endum apud deum misericordissimum pro me.
interceptus - liber, purus : Rath. Prael. 207
C 13 his denique et aliis … pessimae ambitio-nis casibus si forsitan te -um repereris, laetitiae, quaeso, locum in corde ne dederis.
intercessio - deprecatio, auxilium, sensu
eccl. : Lib. Sacr. 1, 2, 36 domine, … -e beati sacerdotis et confessoris martini confidenter tri-bue consequi, quod sperare donasti : Sacr. Gel. 145, 15 quos cęlesti, domine, alimento satiasti, apostolicis -ibus ab omni adversitate custodi : Sacr. Greg. 63, 27 deus, qui nos beati Georgi martyris tui meritis et -e laetificas : transl. Barth. 62, 38 mulier … -e sancti Bartholomaei sana recessit.
intercessor - sensu eccl. : Sacr. Greg. 14,
3 deus, … tribue, quaesumus, ut nobis -r exi-stat (Stephanus martyr) : Sacr. Gel. 211, 16 domine, suppliciter exoramus, ut … andreas apostolus… apud te sit pro nobis perpetuus -r.
intercessus - intercessio, sensu eccl. : Vita
Valent. Gen. 545, 2, 45 praecipue tamen illo-rum solennia largius venerari … vobis conve-nit, quorum corpora vel pignora in urbe nostra … quiescere, quosque Patronos nostros iugi -u, signis et miraculis coruscantibus, pro certo fore cognoscimus.
intercio - v. A2 intertio.
intercipio - Paul. diac. Fest. 99, 25
infin-dere, -ere, interponere. — Removere : Cass. Var. 348, 20 moras -it, quem praestandi consuetudo constringit, quia plus ille ad beneficia compelli-tur, qui innata benivolentia commonetur.
intercutitus - Paul. diac. Fest. 100, 24 -us
vehementer cutitus, hoc est valde stupratus.
interdictio - nota locut. redund. sub
anathe-matis -e : Steph. iv 977 B 15 statuentes
aposto-lica censura sub anathematis -e … nulli unquam liceat nostrorum successorum … ex ipsis locis, fundis et casalibus, quae a praedicto domno adriano papa data sunt … penitus auferre.
interduatim - Paul. diac. Fest. 98, 24 -m et
interatim dicebant antiqui, quod nunc interdum et interim.
interea - Petr. Pis. Gramm. 169, 10
cau-sales coniunctiones XXXVi sunt : si, etsi, … -a.
intereo - transl., sensu spirit. : Lib. Sacr. 65,
2, 42 hic est panis qui descendit e caelo, longe praestantior illo quondam mannae … quo tunc israel epulatus -iit. Hoc vero qui vescitur cor-pore, vitae perennis possessor existet.
intergeries - Gl. Philox. 202, 2, 38
-s paries : τυχος (τοῖχος) ὁ δύο κτἡσεις διορίζων.
intergerivus - Paul. diac. Fest. 98, 18 -i
parietes dicuntur, qui inter confines struuntur et quasi intergeruntur.
intergero - interponere : Paul. diac.
Fest. 98, 18 intergerivi parietes dicuntur, qui inter confines struuntur et quasi -untur.
interiaceo - de tempore : Gump. Venc. 219,
9 parvo -ente tempore, vir … obligavit se … aecclesiam constructurum.
interim - -errim ioh. archic. 200, 1, 14. interimo - -rr- Pass. Vict. ass. 670, 1, 32.
— ind. pf. 3a pers. pl. -rimerunt Paul. diac.
Hist. Lang. 181, 1.
interior - abl. sing. -iori ios. Fl. apion. 31,
12. — de eo quod ad animum pertinet : Sacr. Greg. 6, 12 comple in sacerdotibus tuis myste-rii tui summam … ut tui spiritus virtus et -iora horum repleat, et exteriora circumtegat.
interius - in animo et mente : Rath. Prael.
236 a 1 tu forte volvis -ius : « Quid inter haec agendum, si contra meum aliquis illorum consurgat imperium ? ».
interluceo - splendere : Vita apian. 326, 1,
3 ille enim sapiens bellator efficitur qui tali Regi militat qui … non amplius fatigat, quos
remune-rat … caelestique gloria eos circumdat, -entibus gemmis illos vernantes honestat.
interminor - abs. : Cass. Var. 80, 28 abicite
ferrum, qui in meum pugnare vultis opprobrium. iure patris vobis -or.
intermistus - v. A2 intermixtus. intermito - v. A2 intermitto. intermitto - -ito Chron. alt. 16, 1. intermixtus - -st- inf. — nota locut.
quibus-dam -is, post aliquot verba : Rath. Prael. 221 a
11 et quibusdam -stis aliquanto post : « insidia-tur, ait, ut rapiat pauperem, rapere pauperem, dum attrahit eum » (Psal. X, 9).
internecio - v. A2 internitio. internetio - v. A2 internitio.
internitio - -eci- inf., -eti- Lib. Sacr. 133, 1,
48. — Paul. diac. Fest. 98, 20 -ecio vitae priva-tio, interfecpriva-tio, a nece denominato vocabulo. — nota locut. redund. usque ad -em delere : Paul. diac. Hist. Lang. 62, 18 iustinianus … per Beli-sarium Wandalorum gentem, capto eorum rege Gelismero, usque ad -em delevit.
internus - -us inimicus, diaboli epith. : Cass.
Var. 72, 22 pepulit davidica lyra diabolum : sonus spiritibus imperavit et canente cithara ter rex in libertatem rediit, quem -us inimicus turpi-ter possidebat.
interogo - v. A1 et A2 interrogo.
interpellator - supplex : Cass. Var. 189, 29
arduum est trepidantium dicta componere et verum dicere : non tantum -r formidat negotii sui casum quantum sustinet iste in relatione pericu-lum. — adiutor, defensor : Vita Laur. 62, 1, 10 gaudete cives Sipontini, gaudete, qui talem meruistis habere Pastorem. Laetamini, qui talem habetis pro vobis -em.
interpello - -ans, subst., supplex : Cass. Var.
166, 24 -antium siquidem confusas querelas di stincta nimis ac lucida relatione narrabas : 290, 2 -antium te ponderibus sapientissimus arbiter onerabat.
interpono - coni. praes. 3a pers. sing. -et
inf. — Subiungere : Paul. diac. exp. 58, 1, 15 « Uno momento predicta magistri iussio et perfecta discipuli opera … explicantur ». Bene dixit « momento », quia mos est scripture divine ut, cum predicat festinatione nimia esse aliquit agendum, -et « momento », idest « punctum ».
interposicio - v. A2 interpositio.
interpositio - -ici- ep. Lang. 693, 7. —
Usus : Cass. Var. 234, 10 gloriosi domni avi no stri … vota sua sacramentorum -e firmarunt.
interpraetor - v. A2 interpretor.
interpres - acc. sing. -res inf. — Divinae
virtutis -s, de Spiritu Sancto : Lib. Sacr. 87, 1,
35 domine deus omnipotens, qui primitias Spi-ritus tui dedisti credentibus, da nobis eundem Spiritum divinae virtutis -s et aeterne sanctifica-tionis auctorem.
interpretatio - translatio in aliam linguam :
anast. ep. tres 740 C 7 tanto studio verbum de verbo elicere procuravit, quod genus -is … eum non egisse ob aliam causam existimo, nisi quia … non praesumpsit verbi proprietatem deserere, ne aliquo modo a sensus veritate decideret.
interpretor - -prae- Paul. diac. exp. 47,
1, 13. — in aliam linguam transferre : ios. Fl. apion. 18, 3 manethon … genere vir aegyptio-rum, Graeca disciplina participatus, … scripsit enim voce Helladica paternae regionis historiam ex sacris, sicut ait ipse, -tus libris : anast. Vita Bas. 295, 6 nihil scriptum de Vita huius sancti apud Latinos inveni, nisi duo miraculorum eius … quae tamen adeo depravata reperi, ut rursus ea -ari quam emendare maluissem. — Patefa-cere, expromere : dion. Gr. nyss. hom. 359 a 10 ergo quia mens intelligibilis quaedam et incorporea res est, incommunicabilem quodam-modo possideret gratiam, nisi motus operationis suae aliquibus excogitationibus intimaret. Huius rei gratia hac indiguit constructione membrorum ut … per qualitatem sonituum motum -aretur internum.
interrim - v. A2 interim. interrimo - v. A2 interimo.
interrogo - -ero- ioh. viii 59, 4. — ind. pf.
3a pers. sing. -abit Paul. diac. exp. 124, 1, 14 :
inf. — Seq. dat. : ioh. archic. 204, 13 -at eis presbiter quale lingua confitentur dominum nostrum : mon. neap. arch. i 2, a. 994, 138, 21 -abit ipsis germanis quit exinde diceret. illi autem dicebat ut rebus de ipso monasterio non teneret.
interrumpo - delere, destruere : Boeth.
div. 878 C 8 si pars totius perit, totum non erit, cuius pars una sit interempta. Sed si totum pereat, partes remanent distributae, ut si de inte-gra domo quis abstulerit tectum, totum quod ante fuit -it. Sed perempto tecto, parietes et fun-damenta constabunt.
interruptim - interrupte : Rath. Prael. 235
d 3 nobis haec haud -m loquentibus, tu forte volvis interius, quid inter haec agendum, si contra meum aliquis illorum consurgat impe-rium.
intersicum - -rti- mon. neap. arch. i 2, a.
970, 191, 32.
interticum - v. A2 intersicum.
intertio - -cio inf. — Sequestrare, in
manum tertiam ponere vel mittere (cf. dUC. s.v.) : Quaest. mon. 591, 7 si omo voluerit reci-pere rem -ciatam.
intervallum - -ba- Paul. diac. exp. 160, 2,
14. — acc. sing. -o ioh. archic. 212, 34.
intervenio - sensu spirit., de Sanctis,
inter-cedere : Lib. Sacr. 118, 1, 7 concede, quaesu-mus, domine, apostolum tuum thomam -ire pro nobis : Cod. Car. 649, 28 quatenus … mercedis coronam, -ente beato Petro apostolorum prin-cipe, ab omnipotente deo consequi mereamini.
interventio - sensu spirit., de intercessione
Sanctorum apud deum : Lib. Sacr. 114, 1, 20 michahelis -e suffulti, supplices te, domine, deprecamur : Sacr. Gel. 3, 24 eius (scil. sanctae anastasiae), quaesumus, semper -e nos refove, cuius solemnia celebramus : Syn. tic. 149, 11 divina pietas vos beatorum principum apostolo-rum Petri et Pauli -e per vicarium ipsoapostolo-rum … ad profectum sanctae dei ecclesiae nostrorumque omnium invitavit.
interventor - sensu spirit., de Sanctis,
inter-cessor : Lib. Sacr. 128, 2, 33 plebem tuam, domine, … Genesius -r attollat : Sacr. Gel. 18, 13 da, quaesumus, omnipotens deus, ut … beatus Fęlix … apud te nostris existat nominibus idoneus -r.
intestatim - intestato : Concord. 252, 46 si
… nepotes deciderint absque filiis filiabus, aut -m.
intesto - alqm -are, ei caput dirumpere (cf.
adn. ad loc.) : Chron. alt. 23, 15 cum in eccle-siam volebat ipse dux ingredi … soli isti tres ante atrium ecclesiae -averunt illum et statim mortuus est.
intimate - aperte, esplicite (cf. thes. s.v.) :
Petr. Pis. Gramm. 160, 24 et ut aliquid -ius ape-riam, littera mihi videtur humanae conditionis esse similis.
intimo - sensu leg., promulgare : Cass. Var.
281, 4 quo facilius principis votum universorum mentibus innotescat, hoc senatui, hoc populis per praefectum urbis praecipimus -ari, ut gene-ralitas agnoscat nos illos persequi, qui maiestati potius videntur adversi.
intimus - Paul. diac. Fest. 12, 8 aeditimus :
aedis -us. — transl., spiritalis : enn. Hymn. 68, 8 labore magno martyr est, / victore carnis spi-ritu, / hoc est triumphis proximum, / si bella
calcent -a. — neutr. pl. -a, subst., intima animi pars : Rath. Prael. 181 C 1 sapiens quoque, qui dicit « omne quod supereminet, plus moeroribus afficitur, quam honoribus gaudeat », nequaquam hoc diceret, nisi quae mala divites in -is perfe-rant optime nosceret ; -is pro in -is : Rath. Prael. 293 C 10 quid vero sibi ipsi -is talium quis, cum aliis dicit foris : « non in commessationibus et ebrietatibus » (Rom. Xiii, 13) et « Humiliamini sub potenti manu dei » (i Petr. V, 6) ?
intitubabiliter - intitubanter : Rath. Prael.
183 d 2 -r cuncti valeant animadvertere, quae impossibilia sunt apud homines, possibilia apud deum omnimodis esse : 301 C 3 quae … ita se haberi -r ipsa duce ratione etiam ex nobis ipsis possimus colligere.
intitubanter - certissima ratione : Boeth.
inst. ar. 1115 a 2 si quis ad alias inaequalitatis species animum tendat, eamdem convenientiam -r inveniet.
intono - canere coepisse (ital. intonare) :
Capr. Lect. 207, 2, 2 ad vesp. sic -antur lec-tiones.
intra - cum abl. : Sacr. Greg. 84, 11 -a
quorum nos consortio … ammitte ; nota locut.
-a borea stare, in boream respicere : Chron.
alt. 6, 38 ad illorum porta … que -a boria erat stantem, vicum Burianum constituit.
intrabersu, intrabersum - v. A2
transver-sus.
intranscensibilis - qui transcendi non
potest : ios. Fl. apion. 140, 22 quid … -i pietate melius est ?
intremisco - trans. : Cass. Var. 364, 22
timeat latro iudicium quod semper expavit. adulter gremium iudicis -at.
intremulus - non tremulus : Cass. Var. 376,
4 vos necessario commonemus, ut pontis iunc-tione tiberinos fluctus solemniter vestiatis, qua-tenus transitum praebeat -um fixum concatena-tione navigium.
intrico - -go Lex Rom. Raet. 418, 24. intrigo - v. A1 et A2 intrico.
intrinsecus - transl., sensu mor. : Gump.
Venc. 214, 37 quam gravibus tunc perturbantis molestiae diversitatibus principis novelli beni-gnitas, terreno iure suscepto, -s angeretur, non est admirandum.
1 intro - adv., abund. anast. Vita ioh. el. 512, 2, 1 cum ingrederentur -o hi qui cum eo cucurrerunt, invenerunt Sanctum. — Praep., intra : mon. neap. arch. i 2, a. 977, 248, 8 habitator sum -o hanc civitatem : ii, a. 989, 89,
8 monasterio … constructo -o hanc capuanam civitatem ; coniung. cum in : ii, a. 982, 29, 20 da ipsum fruntale ipsa regia sua qui est a parte occidentis abinde in -o in parte occidentis est proprium vestrum.
2 intro - seq., in cum abl. : Brev. Hieros. 109, 11 -ans in basilica : Paul. diac. exp. 69, 2, 37 -are in loco vel in via latronum : Conc. Rom. 826, 581, 1 laici ad missas in praesbyterio non -ent ; super cum acc. : anast. Vita ioh. el. 500, 2, 48 video una noctium in somnis puellam quamdam ... expergefactus … dixi ei : « Quae es tu ? et quomodo ausa es -are super me dum dormirem ? » — Seq. infin. : ioh. archic. 207, 7 sacerdos … quando -at missas celebrare. — transl., de temp., incipere : Sacr. Gel. 225, 5 noverit vestra devotio, sanctissimi fratres, quod beati martyris illius anniversarius dies -et : Concord. 283, 39 statuimus ut non -ante duode-cimo anno, sed expleto sic sit legitima (subaud. puella) ad maritandum : Pass. Vict. ass. 671, 1, 30 unus ex eis exemit gladium et decolla-vit … in macerata villa, -ante iunio, die tertio decimo. — de pecunia : anast. Vita ioh. el. 515, 2, 56 circiter octoginta centenaria auri … quae -averunt mihi ab amicis Christi. — In alcis
loco -are, ei succedere : Lex Rom. Raet. 395,
19 si quis homo aliqua iudiciaria habuerit … si postea alius iudex in eius loco introierit … ante illum alium iudicem, qui in eius loco -avit, sua causa prosequere debeat. — Auditus hominum
non posse -are, de peccato tam gravi ut auditu
tolerari non possit : anast. Vita ioh. el. 515, 2, 56 mulier quaedam … peccamen gravissimum in se recognoscens, quod nec auditus hominum posse -are affirmabat, … ad Sanctum cursim pervenit … dicens : « Peccatum, o ter Beate, habeo misera, quod ad aures hominum venire non potest et scio, quod si vis, potes id mihi indulgere ».
introduco - cum dat. : Rath. Prael. 253 a 2
pretio, ut moris erat, illectas quadam in civitate hospitio -ebat pellices ; cum in et abl. : Paul. diac. Hist. Lang. 176, 6 nec eius (scil. impe-ratoris Filippici) effigies in ecclesia -cta est. —
-ctum est, mos est : Cass. Var. 25, 13 hoc -ctum
est, ut populi de colore vocitentur. — transl. : Pass. Ptol. 750, 1, 49 cum vidissent ignem sancti martyres … dixerunt : « transivimus per ignem et aquam, et -xisti nos in refrigerium ». — Fingere : ios. Fl. apion. 70, 6 novum nomen composuit et -ens veluti somnium etiam prophe-tam aegyptium dicit ad ammonem destinatum.
— in re theol., alqd novi instituere et divulgare : anast. apocr. ep. 663 a 10 quapropter opor-tebat quosdam … huc venire et quae veritatis et pro veritate sunt testificari, ut ut et orthodoxia magis convalesceret et -cta novitas per amplius (= peramplius) argueretur.
introeo - cum in et abl. : Paul. diac.
Hist. Lang. 72, 29 cum in italia -isset : mir. anast. 238, 29 spiritus -ivit in puella : Lex Rom. Raet. 395, 17 si postea alius iudex in eius loco -ierit. — Prodire in scaenam : Cass. Var. 32, 23 ne posthac ulla possit iterum furiosa conten-tio provenire, Helladius de medio, voluptatem populis praestaturus, -eat. — transl., intelli-gere : Sacr. Gel. 68, 27 omnipotens sempiterne deus, da, quaesumus, universis famulis tuis plenius atque perfectius omnia festi paschalis -ire mysteria : Cass. inst. 69, 6 quid legant qui scripturas logicas -ire non possunt : 48, 16 per sensus ire sanctissimos, venasque praeceptorum saluberrimas subtiliter -ire. — in imag. : Cass. Var. 40, 7 sic enim atheniensium scholas longe positus -isti ; sic palliatorum choris miscuisti togam, ut Graecorum dogmata doctrinam feceris esse Romanam.
introitus - transl. : ioh. archic. 217, 22
ore-mus misericordem dominum … ut … per portas sit -us noster in civitatem dei, quod est Hieru-salem celestis. — in re liturg., antiphona quae a choro canitur, dum Pontifex procedit ad altare : Sacr. Greg. 1, 6 -us, qualis fuerit statutis tem-poribus sive diebus festis seu cottidianis ;
anti-phona ad -um, ead. signif. : ioh. archic. 196,
1, 8 cum autem ora adpropinquaverit ut missas introeant, ingrediuntur sacerdotes et levite in sacrario … et incipiunt clerici antiphonam ad -um de ipso die pertinentem.
intrusio - per vim vel per dolum
ecclesiasti-cae dignitatis occupatio (ab intrudo, cf. A1 s.v.) : Steph. v 792 B 12 quem Photius sacerdotem ordinavit in priori illa sua -e ad patriarchalem dignitatem.
intueor - -du- Paul. diac. exp. 92, 1, 34.
— Seq. acc. cum infin. : Cass. Var. 65, 16 -ere quippe omnium ora atque oculos in te esse conversos. — inspicere : Cass. inst. 22, 15 (didymus) perspicuo corde conspexit, quod cor-poreis aspectibus non valet -eri.
intuitus - perspicacia, ingenii acumen :
Rath. Prael. 159 a 11 ita fit ut nulla infidelitatis caligo verum illum, quo videri quidpiam solet agendum, confundat -um.
intundo - contundere, frangere : Cass. Var.
11, 11 si perscrutator Hydrontini maris -sa conchylia sollemniter condidisset apto tempore, acervus ille neptunius, generator florentis sem-per purpurae, ornator solii, aquarum copia reso-lutus imbrem aulicum flammeo liquore laxave-rat.
intus - adv., nota locut. foris … -s (= in
patria) : Cass. Var. 92, 9 imitamini certe Gothos nostros, qui foris praelia, -s norunt exercere modestiam. — Praep., de loco, intra : mon. neap. arch. i 1, a. 935, 82, 16 nihil nobis -s memoratas coherentias remansit ; cum de : mon. neap. arch. ii, a. 997, 163, 5 (monasterium) edificatum est in bertice montis de -s anc saler-nitana cibitatem ; in, redund. : transl. Reg. 248, 2, 46 oportet B. Regulum proprium habere sepulchrum -s in basilica. — de temp. : mon. neap. arch. i 2, a. 966, 147, 18 nos et memo-rato sancto nostro episcopio illa (scil. terram) dominavimus per quadragintam annos et vos nec antecessores vestris illam non dominastitis (sic) -s quadragintam annos : iV, a. 1015, 77, 29
dicere per sacramentum ut … memorato mona-sterio nostro … ibidem nullam dominatione abuisset per legem -s quadragintam annos.
inundatio - transl. : Cass. Var. 315, 32
limo-sae podagrae subita -e completus.
inutilis - humil. tit. : Lib. Sacr. 251, 4 hanc
igitur oblationem, quam tibi offero, omnipotens deus, ego -is servus tuus pro fragilitate corporis mei dignanter suscipiens.
invado - aggredi : Resurr. 402 incipiantque
bonis verisque assuescere mentes / divinaeque magis celebrentur munera legis, / et memorate bona simulque -ite facta.
invaletudinarius - -li- inf. — Gl. Plac. 26,
1, 16 -litudinariorum languentium.
invalitudinarius - v. A2 invaletudinarius. invecto - v. A2 innecto.
invectus - v. A2 innexus.
inveho - vituperare, reprehendere : Vita
Valent. Gen. 545, 1, 12 causa cupiditatis … annulum abstulit … eumque idem episcopus -xit, quod stulte fecerit.
