1
ا داﺪ ٕا ﻟﺎﻄﻟ ﺔ : ﻛ ا فاﴍٕا ـــ رﻮ ة ﻣٓ ﶵﻮﺑ لﺎ مﺎ ﻓﺎ ﻦ دادو ﺔ 01 02 03 04 1437 1438 2015 2016 ﲓﺣﺮﻟا ﻦﲪﺮﻟا ﷲ ﻢﺴ
أ رﺪ ﻨﯾ ﺢﻠﻄﺼﻣ " Texte " ﺔﻈﻔﻟ ﻦﻣ ﺔّ ﯿﺴﺮﻔﻟا ﺔﻐّ ﻠ ا ﰲ " Textile " ﺞﯿﺴّ ﻟا ﲏﻌﺗ ﱵﻟا ؛ ﻦﻣ ﻞﺳﺎ ﯾ ﺞﯿﺴّ ﻟﺎﻓ ﺔﶵو ةاﺪﺳ ي ا ﰊدٔ ا ﺺّﻨﻟا ﺬﻛ ،ﻞﳣﻜ ﱴﺣ ّﲁﺸ ﯾو ّﺪﺘﳰ ةﺪ او ّﱴﺣ ﺺّﻨﻟا ﱪ ﱉﺎ ﺗو اﻮﺘﺘﻟ ناﻮﻨﻌﻟا ﺎﻫﺰﺟﻮﯾ ﺪﻗ ﱃؤ ﺔّ ﯾﻮﻐﻟ ةاﻮﻧ ﻦﻣ ّﲁﺸ ﯾ ﺷ ﻩؤﺎﻨﺑ ﻞﳣﻜ ﻮﻤﻀﻣو . ﻖﻓو ّﱲﺗ ﻲ ﻬﻓ ،يﺮﻌ ّﺸﻟا ﺺّﻨﻟا ّﲁﺸو ّﻮﳕ ﺔّ ﯿﺠﯿﺗاﱰﺳٕا ﻢﻬﻓ ﰲ ا ًﺪ ﺔّﻣﺎﻫ اﻮّﺘﻟا ةﺮﻜﻓ ّنٕا ّ ﯿ ﻘﺗ ،ﻪﺴﻔﻧ ﻞ اد ﺺّﻨﻟا ﺎﻬﺿﺮﻔﯾ تﺎ ﺔّ ﯿﺠﯿﺗاﱰﺳٕا ﻖﻓو ﻪﺴﻔﻨﺑ ﻪﺴﻔﻧ ﺐﻗاﺮ ﺺّﻨﻟﺎﻓ " ﰐا ّ ا ﲂﺤّﺘﻟا " ﺐﺴﺣ " ﻪ ﺟﺎﯿﺑ نﻮﺟ " ّ ا مﺎ ﺴ و ﻚﺳﲈّﺘﻟا ﺎﻘّﻘﳏ ا مﺎﻈﻨﻛ ﺔّ ﯿﺋﺎﳯ ا ﻪﺗرﻮﺻ ﰲﻮﺘﺴ ّﱴﺣ ،ﲇ ﱄﻻ ّ او ﰄﺎﻨﺒﻟا ﲔﯾﻮﺘﺴﳌا ﲆ ل ﻛا ﻮﻫو ،ﻖﺴو . ﲀﺷٕﻻا ﻮﻫ ﴢّﻨﻟا اﻮّﺘﻟا لاﺆﺳ ّنٕا ّ ا ﻩﺬﻫ ﻪ ﻣ ﺖﻘﻠﻄﻧا ي ا ﺲ ﺋ ّﺮﻟا ل ﺔّ ﯿﺼﻘﺘﺴﻣ ﺔﺳار ﲆ ةﴫ ﻘﻣ ،يﺮﻌ ّﺸﻟا ﺺّﻨﻟا ءﺎﻨﺑ ﰲ ﻢﻬﺴ ﱵﻟا ﺔﯿﺑﻮﻠﺳٔ ا تاودٔ او ﺔﯿ ّﺼﻨﻟا تﺎّ ﯿﻟٓ ا ﱒٔ ﻦﻋ ﰲ ﻞ ّﺼﻔﺘﻟ ،ﻪﺴﻔﻧ ﺖﻗﻮﻟا ﰲ ﺔﻨﯾﺎﺒ ﻣو ﺔﺑرﺎﻘ ﻣ تﺎ ﻠﻄﺼﻣ ﺎ ّﳖٔ رﺎﺒﺘﻋ ﰻﺎﺸّ ﻟاو يزاﻮّﺘﻟاو راﺮﻜّﺘﻟا ّﻗد ىﺪﻣ ﺔﻨّ ﯿ ﻣ ﺎﳯﻣ ﴫﻨﻋ ّﰻ ناﻮﯾ ﺔﯾﺮﻌ ّﺸﻟا نﻮﺘﳌا ﻞ اد ﺐﯿﻟﺎﺳٔ ا ﻩﺬﻫ قﺎﺴّ او ﺔ " فﻮﻄﯾ ءﲈﺳٔ " ﺮﻋﺎ ّﺸﻠ " ﴚﻌﻟا ﷲ ﺪﺒﻋ ". ىﺮﺧٔ ﴏﺎﻨﻋ ﻒﯿﻀﺗ نٔو ،ﻰﺤ ﻣ ﻦﻣ ﱶﻛ ٔ ﺔﺳار ّ ا ﺬ ّﺘﺗ نٔ نﲀﻣٕﻻ نﰷو : ﰷ ﻟ ﺪﯿﻀﻨّﺘ ﺮو اﺮ اﻮﺗ ﱶﻛ ٔ ﺖﻧﰷ ﺔﺳورﺪﳌا ﴏﺎﻨﻌﻟا ّنٔ ّ ﻻٕا ،لاﺪﺑٕﻻاو ﻪﺑﺎﺸّ ﻟاو فدا ّﱰﻟاو قﺎﺴّ و ﰲ ازو ﲒﻛ ّﱰﻟاو ﺔّﻗ ا ﻦﻣ ﲑﺜﻛ ﱃٕا جﺎﺘﲢ ﱵﻟاو ،ﺎﳯ ﺑ ﺔﯿﻧﺎﺒﺘﳌاو ﺔﻛﱰﺸﳌا دوﺪﳊا ﻦﻋ ﻼﻀﻓ ،ﺔﯾﺮﻌ ّﺸﻟا ﺔﻧ ّوﺪﳌا ﺎﳯ ﺑ ﺔﻗﺮﻔّﺘﻠ . نﰷ رﻮﺘﻛ ا " ﴚﻌﻟا ﷲ ﺪﺒﻋ " اﺰﻓﺎ ﲑﺘﺴﺟﺎﻣ ﱃؤ ا ﺔﻨﺴﻟا ﰲ ﺔﯾﺮﻌ ّﺸﻟا ﺔّ ﯾﺮﻈﻨﻠ اذﺎﺘﺳٔ ﱄٕا ﺔﺒﺴ ﻟ ﻼ ﺎﻓ ﺮﻋﺎ ّﺸﻟا نﺎّ ﻔﻟاو ﺪﻗﺎّ ﻨﻟا ذﺎﺘﺳٔ ا ﺔﯿﺼﴯ ﲔﺑ ﻊﶺاو يﺮﻌ ّﺸﻟا ﻪﳌﺎ جﻮﻟﻮﻟ . ﺺﺼﳊ نﰷ ﲈﻛ " ﺔﯾﺮﻌ ّﺸﻟا صﻮﺼّﻨﻟا ﻞﯿﻠﲢ " ةذﺎﺘﺳٔ ا ﺎﻨﻟ ﺎﳤﻣ ّﺪﻗ ﱵﻟا " ﺔ ﻓﺎ ﻦ " ﰲ ﺮ ٔ ّﻃا ﻞﯿﻠﲢ ﲆ ﱐﺰّﻔﺣ ﺎّﳑ ،ﺔّ ﯿﺑدٔ ا صﻮﺼّﻨﻟا ﺔﺑرﺎﻘﻣ ﰲ ﺔّ ﯿﺋاﺮﺟٕﻻا ﺎﲥاودٔو ﺔﯾﺪﻘّﻨﻟا ﱑﺎﻨﳌا ﲆ ﻲﻋﻼ ّوﺪﻣ ّﯾﺮﻌﺷ ﺔﻧ ّﯾﺮ اﺰﺟ ﺔ ّ ﯿﺋاﺮﺟٕا تﺎ ﻠﻄﺼﻣو ﺔّﯾﺪﻘﻧ ئدﺎ ﻣ ﻦﻣ ﻩﺎﻨ ّﻘﻠﺗ ﺎﻣ ﻖﻓو ،ﺔ ﺔ .
ب ّﺴﻟ ا ﺞﳯﳌاو ﰊﻮﻠﺳٔ ا ﺞﳯﳌا ﻦﻣ ّﰻ ﺪ ﺎﺳ ﺪﻘﻟ ﳰ ﰄﺎﯿ ﰲ ناﻮﯾد ﺪﺋﺎﺼﻗ تﻻﻻد ﻦﻋ ﻒﺸﻜﻟا " ءﲈﺳٔ فﻮﻄﯾ " ﺣ ﱵﻟا ﺖ ﻦﻋ ﺾﻌﺑ ّﺴﻟ او ﰊﻮﻠﺳٔ ا ﲔ ﳯﳌا ﺮﻓﺎﻀﺗ ﰲو ،ﺎﳯﻣاﻮ ﳰ ﰄﺎﯿ ﺪﻘﻨﯾ ﺎﻣ ﰲ عﻮﻗﻮﻟا ﺔﺳار ّ ا " ﺔﯿﻋﺎﺒﻄﻧ " ، و ﻻﻻدو ﺺّﻨﻟا ﱐﺎﻌﳌ ﻪّ ﻮﳌا ﱔ ﺔﯿﻟﻻ ّ ا ةاﻮﻨﻟا ّنٔ ﻦﻣ ﺎﻗﻼﻄﻧا ﻪﺗ ّﺴﻟ ا ﺞﳯﳌاو ﰊﻮﻠﺳٔ ا ﺞﳯﳌا ﻊﻣ ةازاﻮﳌ ﺎﻫد ﻋا ّﱲﺗ ﱵﻟا ﳰ رﺎﺷ ٕ ىٔ ﻨﯾ ي ا ،ﰄﺎﯿ ﺘّ ﯾ ﱐﺎﻌﳌا ﻦﻋ ﻪ ﻔّ ﻠا ﺺّﻨﻟا ﱂﺎ ﻻ ّﻮﳏ ،ةﴍﺎﺒﳌا ﻈ ﯿﳰ ﺳ ة ّﺮﳎ ﱃٕا ﻲ ﻦﻋ ﻩدﺎﻌﺑ ٕ ﺺّﻨﻟا ءاﺮ ٕﻻ ،ﺎﯿﻟﻻد ةﺮّﺠﻔ ﻣ ﺔﯿﺋﺎ ىﺮﺧٔ ﺔ ﻦﻣ ﺔّ ﯿﺤﻄﺴﻟا . ﺔﻣ ّﺪﻘﻣ ﻦﻣ ﻪﻣﻮﲻ ن ّﻮﻜﺘﳌا ،ةﺮّ ﻛﺬﻤﻠ ﰄﺎﻨﺒﻟا ﲁﯿﻬﻟا ءﺎﺸ ٕﻻ ﺔﯿﺠﳯﻣ ﺔ ّﻄﺧ د ﻋا ّﰎ ﺪﻘﻓ ﻪﯿﻠ و ﺔﲤﺎ و لﻮﺼﻓ ﺔﺛﻼﺛو . ةﺮﻫﺎﻇ لؤ ا ﻞﺼﻔﻟا لوﺎﻨﺗ راﺮﻜﺘﻟا " ﺮ ذ ﻊﻣ ،ناﻮﯾ ا ﺪﺋﺎﺼﻗ ﰲ ﺔّ ﯿﺼﻧ ةﺮﻫﺎﻇ ﺎﻫرﺎﺒﺘﻋ ﺎﲥ ﻮﺘﺴﻣ ﱔو : ﰐﻮ ّﺼﻟا راﺮﻜّﺘﻟا ، ،ﺔﻤﳫﻟا راﺮﻜ ﺒﻌﻟا راﺮﻜ ،ةرﺎ ّﰒ ﻦﻣو راﺮﻜّﺘﻟا عاﻮﻧٔ داﺪﻌﺗ ﻪﻃﺎﳕٔو ، ﰲ ّﺜﳣﳌا : " ّﻼﻟا راﺮﻜ ،ﺔﯾاﺪﺒﻟا راﺮﻜ روﺎ ّﺘﻟا راﺮﻜ ،ﺔﻣز " ﻒﻠﺘﳐ ﱃٕا قﺮﻄّﺘﻟا ﺎﳯﻣو ، ﻔﯿﻇﻮﻟﰷ راﺮﻜّﺘﻟا ﻒﺋﺎﻇو ﺔ ّ ﯿﻟﻻ ّ ا ّﯾﺪﯿ ٔ ﺘﻟا ﺔ ٕﻻا ﺔﻔﯿﻇﻮﻟاو ﺔ ّ ﯿﺋﺎﳛ ّ ﯿﻋﺎﻘﯾٕﻻا ﺔﻔﯿﻇﻮﻟاو ﺔ ﻒﺋﺎﻇﻮﻟا ﻩﺬﻫ ،ﺔ ﻓﺎﻈﺘﺑو جﺎﺘﻧٕا ﰲ ﺖﻤﻬﺳٔ ﺎﻫﺮ ﱐﺎﻌﻣ و ﺺّﻨﻟا تﻻﻻد . ﺎّﻣٔ ،ﱐﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا ﻓ ُﻌﻨ ِﻮ ﺑ ن ـ" يزاﻮّﺘﻟا " نٔ نود ،ﻪﺑﺎﺸّ ﻟا ﻦﻣ ﺎ ﻮﻧ ﻦّﻤﻀﺘﺗ ﺔّ ﯿﺼﻧ ﺔّ ﯿﻟٓ ﻩرﺎﺒﺘﻋ ﻎّ ﯿﺼﻟا راﺮﻜ ﲆ ﺪﳣﻌﯾ ﻮ ﺑ اراﺮﻜ نﰷ ﻞﺑ ،تارﺎﺒﻌﻟاو تﲈﳫﻟاو تاﻮﺻٔ ﻟ ﺎﻣ ﺎﻘﺑﺎﻄﺗ نﻮﻜ يزاﻮّﺘﻟا نﻮ ،ةﺪﯿﺼﻘﻠ ﱄﻻ ّ ا ﺐﻧﺎﳉا ﲆ ذ ﺮّ ٔ ﻒﯿو ،ﺔﻤﳫﻟا ﺔ ﺒﺑ ّﱲﲥ ﱵﻟا ،ﺔّ ﻓﴫﻟا " ةدﺎ ٕا ؤ ﺎﻣ ﺔ ﺒﻟ ﻪ ﻓ فﻼ ﺧاو ﲎﻌﳌا ﰲ كاﱰﺷا ﻊﻣ ﺎﻫﴏﺎﻨﻋ ﺾﻌﺒﻟ " يزاﻮّﺘﻟا لﲀﺷٔ ﱃٕا ﺖﻗ ّﺮﻄﺗ ﰒ ، تﺪﳣﻋاو ﺔﻔﻠﺘ ا ّﰻ ،ﱔو ةﺪ ﲆ عﻮﻧ " يزاﻮﺘﻟا ﰐﻮﺼﻟا " ، " ﱯﯿ ّﱰﻟا يزاﻮّﺘﻟا " ، " يزاﻮّﺘﻟا ﱄﻻ ّ ا " . ﱃٕا ﺎﻫﺪﻌﺑ ﺖﻠﻘﺘﻧا ﺚﻟﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا ي ا ، ـﺑ ﻪﺘﲰو " ﰻﺎﺸّ ﻟا " ﻪّﻧٔ ذ ، ﲓﻫﺎﻔﳌا ﱶﻛ ٔ ﻦﻣ ﰊدٔ ا بﺎﻄﳋا ﻞﯿﻠﲢ ﰲ ﺔّ ﯿﻟﺎﻌﻓ ﺔّ ﯿﺋاﺮﺟٕﻻا ، ﻪﺒﻧﺎ ﰲ وﺎﻨﺗ ﲆ ةﺮّ ﻛﺬﳌا تﴫ ﻗا ﺪﻗو " ﻲﻋﺎﻘﯾٕﻻا ، ّﺘﻟا يﲑﺒﻌ ﱄﻻ ّ ا ، " ﻊﻣ ، ﺐﻧاﻮﳉا ﺾﻌﺑ ءاﺮ ٕا ،ىﺮﺧٔ نود يﴫﻨﻋ ﻊﻣ ﺎﻬ ّﺳ ﻟ ذو
ج " ّﺘﻟا راﺮﻜ " و " ّﺘﻟا يزاﻮ " ّﺘﻟا ّنٔ ﱃٕا ﺔﻓﺎﺿٕا ، تﺎّ ﯿﻟٓ ا ﲔﺑ ّﲔﺑ ﻞ اﺪ ثﻼﺜﻟا : " ،يزاﻮّﺘﻟا ،راﺮﻜّﺘﻟا ﰻﺎﺸّ ﻟا " ﺎﲛﺎﻄﻋ ٕاو ﺔﯿﺼّﻨﻟا ﺔ ﺒﻟا ﻖﯾﻮﻄﺗ ﰲ ﻞﻣﲀﺘﺗ ﺎﻬﻠﻌﳚ ﺎﻣ ﺎﳯ ﺑ دﻮﺟﻮﳌا ﻦ ﺎﺒّﺘﻟا ﰲ ّنٔ ّ ﻻٕا ، ﺔﻔﻠﺘﳐ تﻻﻻد . ﺖﺟ ّﺮﻋ اﲑ ٔو ﺔﺳار ا ﺎﳱ ٕا ﺖﻠ ّﺻﻮﺗ ﱵﻟا ﰀﺎﺘّﻨﻟا ّﱒٔ ﺎﳱﻓ تدرؤ ﺔﲤﺎ ﱃٕا . ﺔ ﻮﶍ ﺖ ّﳫﺷ ﺪﻘﻓ ،ﺔﯾ ّﺬﻐﻣ ﺪﻓاور ﺔﺑﺎﺜﲟ ﺖﻧﰷ ﱵﻟا ﻊﺟاﺮﳌا ﻦﻣ ﺔ ﻮﶍ ﲆ ةﺮّ ﻛﺬﳌا تﺪﳣﻋا ﺐﺘﻛ " حﺎ ﻔﻣ ﺪﶊ :" ،ﺺّﻨﻟا ﺔّ ﻣﺎﻨﯾد ،فﻼ ﺧ و ﻪﺑﺎﺸّ ﻟا ،صﺎﻨّﺘﻟا ﺔّ ﯿﺠﯿﺗاﱰﺳٕا ﻞﯾؤ ّﺘﻟاو ﻲّﻘﻠّﺘﻟا ... ﺔّ ﯾﺮﻌ ّﺸﻟا ﺎﻀﻗو ـﻟ: " ور نﻮﺴ ﻛﺎ نﺎﻣ " ﺮﻌﺸﻟا ﺪﻘﻧ ﰲ ﺔﺛاﺪﳊا لﺪ و ، ـﻟ ﺚﯾﺪﳊا ﰊﺮﻌﻟا : " ةﲑ ﲔﻌﻟا ﺮﲪ " ـﻟ يﺮﻌ ّﺸﻟا بﺎﻄﳋا ﻞﯿﻠﲢو : " نﺎﲤﻮﻟ يرﻮﯾ " ﺔﺳار ا لﻼ ةﺪﳣﻌﳌا ﻊﺟاﺮﳌا ّﱒٔ . ﺪﻘﻟ فدﺎﺻ ﻫ ﺬ ﺚﺤﺒﻟا ا ﻦﻣ ﲨ ،ﻞ ﻗاﺮﻌﻟاو ت ﻮﻌ ّﺼﻟا ّﻞﻌﻟ ﺖﻗﻮﻟا ﻖﯿﺿ ﺎﻫزﺮ ٔ ﲔ ﰲ ، ّﴢﻘّﺘﻟاو ي ّو ّﱰﻟا ﻦﻣ ﲑ ﻜﻟا ﱃٕا جﺎﺘﳛ ﻲﻤﻠﻌﻟا ﺚﺤﺒﻟا ّﳑ داز ﺎ ةرﺪﻧ ﻮﻫ ﺔﺑﻮﻌﺻ ﺮﻣٔ ا ﻊﺟاﺮﳌا و ﺔّ ﻘﯿﺒﻄّﺘﻟا تﺎﺳار ّ ا ﻖﯿﺒﻄّﺘﻟاو ﲑﻈﻨّﺘﻟا ﲔﺑ ﻊﶺا ةرﺎﺷٕا ﻦﻣ ﻦوﺎﻨﻌﻟا ﺾﻌﺑ ﻪﯿﻠ ﻞﳣ ﺸ ﺎﻣ ﰬر ، ﻫ روﺪﺻ ﰲ ﺪﳒ ﻻ ﺎﻨّﻧٔ ّﻻٕا ،ﺎًﻌﻣ تﺎ ﻠﻄﺼﳌا ﻩﺪﻬﻟ ﺎّ ﯿﻠﻌﻓ ﺎﻘﯿﺒﻄﺗ ﺐ ﻜﻟا ﻩﺪ - ﺐﻟﺎﻐﻟا ﰲ -. مﺎﺘﳋا ﰲو ﺗٔ ﻞﻣﲀ ﻪّ ﻮ ﺮﻜ ّﺸﻟا ﺮ ﺪﻘّﺘﻟاو ذﺎﺘﺳٔ ﱃٕا ﰐ ةرﻮﺘﻛ ّ ا ﺔﻓﴩﳌا " ﺔ ﻓﺎ ﻦ دادو " ، ةﺮّ ﻛﺬﳌا ﻩﺬﻫ زﺎﳒٕا ﰲ ﲏﻌّﴭ ﻦﻣ ّﰻو ﺪﯿﻌﺑ ﻦﻣؤ ﺐﯾﺮﻗ ﻦﻣ .
I
II
III
IV
5 ﻌﯾ ﱪﺘ ّﺘﻟا ّ ﯿﺑﻮﻠﺳٔ ﺔ ﺑ راﺮﻜ ﺔ ةزر ّﺸﻟا ﰲ ّﯿﻈﺣ ،ﰊﺮﻌﻟا ﺮﻌ ّ ﯿﻏﻼﺒﻟا م ﻫ ﺖ ﲔ و ّﻨﻟا دﺎﻘ ّﻦﻓ ﺐﺴﻜ ﻪﻧﻮ ،ﺎﺜﯾﺪ و ﺎ ﳝﺪﻗ بﺮﻌﻟا ٓ ا ﰲ ةﺪﯾﺪ ﺔﻗﺎﻃ لﻮﻘﻟا ّﺘﻟا ﻦﻣ ﺎ ﻮﻧ ﺎﻬﺤﻨﳝ ءاد ﰘﻼ يﻮﻀﻌﻟا و ّﺘﻟا ّﺘﻟا ﻖﺳﺎﻨ اﻮﺘﯾ ي ا ،ﻲﻋﺎﻘﯾٕﻻاو يﺮ ﻮﺼ و ّﰻ ﰲ ﱉﺎﻨ ﯾ ﻊﻄﻘﻣ ّ ﯿﻟﻻ ا ﺔ ﺒﻟا ﻊﻣ ﺔ و ّ ﯿﻋﺎﻘﯾٕﻻا ﺔ . ّﺘﻟا ﺔ ﺒﻟا ﺾﳯ ّﺘﻟا ﲓﲳ ﻦﻣ ﺔﻌﺑ ﺲﺳٔ ﲆ ﺔﯾراﺮﻜ ّﺸﻟا ﺔﺑﺮﺠ ،عﺪﺒﻤﻠ ﺔﯾﺮﻌ و ﻞ اد ﺎﻬﻔﯿ ﻜ ّﯾﻮﻐﻟ ﺐﯿ اﺮ ّﻣ ﺔ ﺔ و ّﯾرﲈﻌﻣ ّنٔ ذٕا ،ةد ّﺪ ﻣ ّ ﯿﳇ ﺪ ﺴ ﺔ ﺒﻟا ﻩﺬﻫ ﺔ ﺎ ٕا ّﺸﻟا ﻒﻗﻮﳌا ﱃ ي ا ،يرﻮﻌ ّﻨﻟا ﰲ ﺎﻣ ﻮﳓ ﲆ زﱪﯾ ﰐٔ ﻓ ﰊدٔ ا جﺎﺘ ّﺘﻟا ﺎﯿﻟﲈﺟ ﻪﻘّﻘﺤﯿﻟ راﺮﻜ . ﻦﻣ ﺔّﻣﺎﻫ ﺔ ﲆ حﺎﳊٕا راﺮﻜّﺘﻟﺎﻓ ةرﺎﺒﻌﻟا ﺪﻗﺎّ ﻨﻟا ﺪ ﻔﺗ ،ﺔﻤّ ﻗ ﺔّ ﯿﺴﻔﻧ ﻻد وذ ﺬﺑ ﻮﻫو ،ﺎﻫاﻮﺴ ﻪﺘﯾﺎﻨﻋ ﻦﻣ ﱶﻛ ٔ ﺮﻋﺎ ّﺸﻟا ﺎﲠ ﲎﻌﯾ ﻊﻀﯾ ذٕا ،ﻪﺒﺗﰷ ﺔّ ﯿﺴﻔﻧ ﻞّ ﻠﳛو ،ﺺّﻨﻟا سرﺪﯾ ي ا ﰊدٔ ا ﲔﺑ ﺮﻋﺎ ّﺸﻟا ﲆ ﺔﻄّ ﻠﺴ ﳌا ةﺮﻜﻔﻟا ﺎﻨﯾﺪﯾٔ 1 ﺐﻌﻟ راﺮﻜّﺘﻟا ّ ﯿﻟﺎﻌﻔﻧ ﺮﻋﺎ ّﺸﻟا ﺔﺑﺮﲡ ﺲﻜﻋ ﰲ اﲑﺒ ارود ﺎﻨﻫ ﻦﻣو ،ﺔ >> ﺮﻈﻨﯾ نٔ زﻮﳚ ﻼﻓ ،يﺮﻌ ّﺸﻟا ﺺّﻨﻠ مﺎﻌﻟا ﻮﳉ ؤ ،ﲎﻌﳌ ﺼّ ﻣ ﲑ ةﱶﻌ ﻣ ةرﻮﺼﺑ ظﺎﻔﻟٔ راﺮﻜ ﻪّﻧٔ ﲆ راﺮﻜّﺘﻟا ﱃٕا مﺎﻌﻟا ﲎﻌﳌ ّﺼﻟا ﻖﯿﺛو ﻪّﻧٔ ﲆ ﻪﯿﻟٕا ﺮﻈﻨﯾ نٔ ﻲﻐ ﯾ ﻞﺑ << 2 ؛ ﲏﻌﯾ اﺬﻫ ا ﱃٕا ﺮﻈﻨﯾ ﻻ نٔ راﺮﻜّﺘﻟ مﺎﻌﻟا ﲎﻌﳌ ﻖﯿﺛﻮﻟا ﺎﺼّﺗا ﺚ ﺣ ﻦﻣ ﻪﯿﻟٕا ﺮﻈﻨﯾ نٔ ﺐﳚ ﻞﺑ،ﺐﺴﺣو ظﺎﻔﻟٔ ﺪﯾدﺮ د ّﺮﳎ ﻪّﻧٔ ﲆ . ﱵﻟا ﺔﯾﲑﺒﻌّﺘﻟا ﺐﯿﻟﺎﺳٔ ا ﻦﻣ ﻮﻬﻓ ﺺّﻨﻟا ءﺎﻨﺑ ﰲ ﻢﻬﺴ ﻟ ﻊﻓﱰﻓ ،تﻻﻻ ّ ا ﻖّﻤﻌﺗو ﱐﺎﻌﳌا ي ّﻮﻘﺘ ّﻘﯿﺳﻮﻣو ﺔﯿﻟﻻد دﺎﻌﺑٔ ﻦﻣ ﺎﳱﻠ ﻪ ﻔﻀﺗ ﺎﳌ ﺔّ ﯿّ ﻔﻟا صﻮﺼّﻨﻟا ﺔﳰﻗ ﻦﻣ ﺬﺑ ةر ّﺮﻜﳌا ةرﻮ ّﺼﻟا ّنٔ ،ة ّﲒﳑ ﺔ ﻞﺑ ،ﺔﻘﺑﺎ ّﺴﻟا ﻻ ا ﻞﻤﲢ ﻻ ﺞ ﺗ ﺎﻬﻋﻮﻀﺧ د ّﺮﺠﲟ ةﺪﯾﺪ تﻻﻻد ﺎﺳر يّدﺆﯾ ي ا راﺮﻜّﺘﻟا ةﺮﻫﺎﻈﻟ ﻟا ﰼا ّﱰﻟا ﱪ ﺔّ ﻔﺧ ّﲏﻔ ، ﻤﺠﻠو ﺔﻤﳫﻠو فﺮﺤﻠ ﱃٕا ﻲّﻘﻠﺘﳌا ﻩﺎ ﻧا ﺖﻔﻠﯾ ﻲّ ﳬﻟا ﰼا ّﱰﻟا اﺬﻫ لﻼ ﻦﻣو ﺮﻋﺎ ّﺸﻟا ﺎﻫدارٔ ﺔّ ﯿﻟﻻد ﺔﯾﺎ . لﻮﻘﻟا ﻦﻜﳝ ٕا ّﺘﻟا ﺔ ﺒﻟا ّن ّﯾراﺮﻜ ّ ﯿﺑﺮﻌﻟا ةﺪﯿﺼﻘﻟا ﰲ ﺔ ّﺻﺎ ﺎﻣﺎﻈﻧ ّﲁﺸ ﺖﺤﺒﺻٔ ﺔﺜﯾﺪﳊا ﺔ ﺎ ﺔﯾﻮﻨﻌﳌا ﺎﻬﻗﺎﻓٓ لﻼ ﻦﻣ ذ ّﲆ ﺘﯾو ،ﺎﳖﺎﯿ ﻞ اد ، ّﻀﻟا ﻂﯿﻠﺴ ﰲ ﻦﳬ ﱵﻟا ةﲑ ٔ ا ﻩﺬﻫ ﲆ ءﻮ ّﻠا تاﺪ ﻮﻟا تﻻﻻد ﻦﻣ ﻤﲢ ﺎﻣ زاﺮ ٕاو ،ةر ّﺮﻜﳌا ﺔﯾﻮﻐ و ّ ﯿﻋﺎﻘﯾٕا ﻒﺋﺎﻇو ﺔ و ّ ﯿﻟﻻد ﺔ و ٕا ّ ﯿﺋﺎﳛ ﺔ ... ناﻮﯾد ﰲ راﺮﻜّﺘﻟا ةﺮﻫﺎﻇ ّﲁﺸ ﺗ " ءﲈﺳٔ فﻮﻄﯾ " ﺔﻔﻠﺘﳐ ت ﻮﺘﺴﻣ ﱪ ، ﻩﺬﻫ ٔ ﺪﺒﺗ ﻦﻣ ت ﻮﺘﺴﳌا ةرﺎﺒﻌﻟا ﱃٕا ّﰒ ﻦﻣو ﺔﻤﳫﻟا ﱃٕا ّﺪﺘﲤو فﺮﳊا . راﺮﻜّﺘﻟا لﲀﺷٔ عّﻮ ﺗو د ّﺪﻌﺘﺗ ﲈﻛ 1 ﺮﻈﻨﯾ : ،ﴏﺎﻌﳌا ﺮﻌﺸﻟا ﺎﻀﻗ ،ﺔﻜ ﻼﳌا كز ط ،ﺔﻀﳯ ا ﺔﺒ ﻜﻣ تارﻮﺸ ﻣ 3 ، 1967 ، ص 242 2 ﻮﻣ ﲇﻫﺎﳉا ﺮﻌﺸﻟا ﰲ راﺮﻜﺘﻟا ،ﺔﻌﺑ ر ﳻ - ﺔﯿﺑﻮﻠﺳٔ ﺔﺳارد - ، ع 10 ، ﰊدٔ ا ﺪﻘﻨﻟا ﺮﲤﺆﻣ بﺎﺘﻛ ﻦﲷ ، ،ندرٔ ا ،كﻮﻣﲑﻟا ﺔﻌﻣﺎ 1988 ص ، 15
6 ،ﺎﻫﴫﺣ ﺐﻌﺼ ﻓ ّ ا اﺬﻫ ﰲ ارﺎﺸ ﻧا ﺎﻬﻌﺳؤو ﺎﻬّ ﳘٔ ﺪﺻﺮ نٔ ﺚﺤﺒﻟا لوﺎ ﻦﻜﻟو ﳌا ناﻮﯾ ّﺜﳣ ﰲ ﺔﻣز ّﻼﻟا راﺮﻜ ،ﺔﯾﺎ ّﳯ ا راﺮﻜ ،ﺔﯾاﺪﺒﻟا راﺮﻜ ، روﺎ ّﺘﻟا راﺮﻜ .
7
I.
راﺮـــــــــــــــــﻜّﺘﻟا مﻮــــــــــــــــــﻬﻔﻣ
:
(La Répétition )
ﻌﯾ ّﺪ ﺪﻘﻓ ،ﱉاﺪﻘﻟا ﺪﻨﻋ ﺖﻓﺮﻋ ﻞﺑ ﺔﺜﯾﺪﳊا ةﺪﯿﺼﻘﻟا ةﺪﯿﻟو ﺖﺴ ﻟ ،ﺔﯿّ ﻓ ةﺮﻫﺎﻇ راﺮﻜّﺘﻟا و ﱒﱶﻧ ﰲ ﺎﻫﻮﻔ ّﻇ و ﻢﲥﺎﺳارد ةﺮ اد ﰲ ﺎﳖﻮﻌﻀﯾ ءﲈﻠﻌﻟا ﻞﻌﺟ ﺎﻣ اﺬﻫو ،ﱒﺮﻌﺷ . ةدﺎﻣ مﺪﻘﻟا ﺬ ﻣ ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﰖﺎﻌﳌا ﺖﻟوﺎﻨﺗ ) رﺮ ( ﴫ ﻗا ﺪﻗو ،ﺎﻫ ﺎﻨﺛ ﰲ ﻟا اﺬﻫ ﻞﺼﻔ اﺬﻫ ﰲ ، راﺮﻜّﺘﻟ ّﺼﻟا تاذ ﱐﺎﻌﳌا ﻦﻋ ﺚﯾﺪﳊا مﺎﻘﳌا .
1
-ﺔ ﻐﻟ
:
ّﺘﻟا ّﻠا فﺮﻌﻟا ﰲ راﺮﻜ يﻮﻐ ةدﺎﻣ ﻦﻣ ) رﺮ ( ﻘﻓ ، بﺎﺘﻛ ﰲ ءﺎ ﺪ ﲔﻌﻟا >> ﺮﻜﻟا : ﻞﺒﳊا ﻆﯿﻠﻐﻟا ﻞ ﻨﻟا ﲆ ﻪﺑ ﺪَﻌﺼُﯾ ي ا ... و ﺮــﻜﻟا : ّﺮﻟا و ﻪﯿﻠ عﻮﺟ راﺮﻜّﺘﻟا ﻪ ﻣ << 1 . ّﺮﻠ حﺎ ﺼﻟا رﺎﺘﳐ ﰲ درو ﲈﻛ يزا : >> رﺮ ) : ﺮـﻜﻟا ( ﺢ ﻔﻟ ﲆ ﻪﺑ ﺪَﻌﺼُﯾ ي ا ﻞﺒﳊا ﻨﻟا ، و ) ُةﺮــﻜﻟا ( ﺮﳌا و ُة ﻊﶺا ) ُتا ّﺮـﻜﻟا ... ( او لﺎﻘﯾ و در ﻪﺑ و عﻮﺟﺮﻟا ﺮـﻜﻟ ) : ﻩﺮـﻛ ( و ) ﺮـﻛ ( و مﺰﻠﯾو ىّﺪﻌﺘﯾ ﻪﺴﻔﻨﺑ ) ر ّﺮـﻛ ( ءﴚﻟا ) اﺮﺮﻜ ( و ) ا ًراﺮﻜ ( و ءﺎﺘﻟا ﺢ ﻔﺑ ﺎﻀﯾٔ رﺪﺼﻣ ﻮﻫ و و ﺎﻫﴪﻜ ﰟا ﻮﻫ << 2 . ﺎﻀﯾٔ نﺎﺴﻠا ﰲ ءﺎ >> ﺮـﻜﻟا : ﺮـﻛ لﺎﻘﯾ ،عﻮﺟﺮﻟا و ﻩ ى ّﺪﻌﺘﯾ ،ﻪﺴﻔﻨﺑ ّﺮـﻛ و ىّﺪﻌﺘﯾ ﻻ ، و ﺮــﻜﻟا : ﺼﻣ اﺮــﻛ ﺮـــُ ـﻜ ﻪﯿﻠ ﺮـــﻛ رﺪ و و ا ًروﺮـــُﻛ ا ًراﺮـــﻜ : ﻒﻄﻋ و ﻪﻨﻋ ﺮ : ﻊﺟر ﺪﻌﻟا ﲆ ﺮــﻛو و راﺮــﻛ ﻞ رو ؛ﺮـــ ُﻜَ و ، ّﺮـﻜ ِﻣ و ،سﺮﻔﻟا ﺬﻛ و ّ ﴚﻟا ر ّﺮـﻛ ء و ﻩﺮـﻛﺮـﻛ : ّﺮﻣ ﻩدﺎ ٔ ة ﺪﻌﺑ ىﺮــﺧٔ . ،ُة ّﺮــﳌا ُة ّﺮــﻜﻟاو و تا ّﺮــﻜﻟا ﻊﶺا . و لﺎﻘﯾ : ﻠ ُتر ّﺮــﻛ ﯿ ﻪ ﺚﯾﺪﳊا و ﻪﺗﺮﺮ : ﻪﯿﻠ ﻪﺗدّدر اذٕا ... << 3 ، ّﺘﻟا اﺬﻫ ﻦﻣ ﺞ ﺘﺴ ﻟ ﻒﯾﺮﻌ ـ" رﻮﻈ ﻣ ﻦ ا " ّنٔ ّﺘﻟا ةدﺎ ٕﻻا ﲎﻌﲟ ﻪّ ﳇ راﺮﻜ و عﻮﺟ ّﺮﻟا . 1 ﺮﻔﻟا ﺪﲪٔ ﻦ ﻞﯿﻠﳋا ﰌ ،ﲔﻌﻟا ،يﺪﯿﻫا : ط ،توﲑﺑ ،ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا ﺐ ﻜﻟا راد ،يواﺪﻨﻫ ﺪﯿﶵا ﺪﺒﻋ 1 ، 2003 ةدﺎ ﻣ ، ) رﺮ ( 2 ﰌ ،حﺎ ﺼﻟا رﺎﺘﳐ ،يزاﺮﻟا ردﺎﻘﻟا ﺪﺒﻋ ﻦ ﺮﻜ ﰊٔ ﻦ ﺪﶊ : ط ،نﺎّﲻ ،رﺎّﲻ راد ،ﱐﺎﺘﺳﺮﳊا سرﺎﻓ مﺎﺼﻋ 9 ، 2005 ص ، 280 3 ﻘﯾﺮﻓٕﻻا مﺮﻜﻣ ﻦ ﺪﶊ ﻦ ا لﲈﺟ ﻞﻀﻔﻟا ﻮﺑٔ رﻮﻈ ﻣ ﻦ ا ج ،بﺮﻌﻟا نﺎﺴﻟ ،يﴫﳌا ﻲ 13 ط ،توﲑﺑ ،ﰊﺮﻌﻟا ثاﱰﻟا ءﺎ ﺣٕا راد ، 1 ، ةدﺎﻣ ،تد ) رﺮ (
8 و ّﺘﻟا ﺢ ﻔﺑ راﺮـﻜ ﻟا ّﺜﻟا ﻞﻌﻔﻠ رﺪﺼﻣ ءﺎ ﺮـــﻛ ﰔﻼ و ﺎﻫﴪ زﻮﳚ ) ّﺘﻟا ءﺎ ( نﻮﻜ ﻓ راﺮـﻜِّﺘﻟا ﰲ ﺪﯿﻌﺳ ﻮﺑٔ لﺎﻗ ،ﲈﺳا : وﺮﲻ ﰊٔ ﺖﻠﻗ : و ﺎﻣ لﺎﻘﻓ ؟لﺎﻌﻔِﺗ و لﺎﻌﻔ َﺗ ﲔﺑ قﺮﻔﻟا : لﺎﻌﻔِﺗ : ﰟا و لﺎﻌﻔَﺗ رﺪﺼﻣ ﺢ ﻔﻟ 1 . ّﺘﻠ لﺎﻘﯾ ّﺘﻟا راﺮﻜ راﺮﻜ ّ ﻟﺎﻓ ؛ﺮﺮﻜ و ّﺘﻟا ّﻻﺪﯾ نارﺪﺼﻣ ﺮﺮﻜ ّﺘﻟﺎﻓ ،ﺪ او ﺢـﻠﻄﺼﻣ ﲆ ن راﺮــﻜ ﻒﻟٔ ) لﺎﻌﻔ ﻟا نزو ﲆ ( ّﺘﻟا ﺻٔ رﺪﺼﻣ ﺮﺮﻜ ) ّﺘﻟا نزو ﲆ ﻞﯿﻌﻔ ( ﺎﻔﻟٔ ءﺎﯿﻟا ﺖﺒﻠﻗ 2 . ﰲ درو نﺎﻫﱪﻟا " ﴚ رﺰﻠ " راﺮﻜّﺘﻟا ّنٔ >> رﺪﺼﻣ ﻮﻫ : دّدر اذٕا ر ّﺮـﻛ و ﻮﻫ ؛دﺎ ٔ '' ،لﺎﻌﻔَﺗ ؛ءﺎﺘﻟا ﺢ ﻔﺑ و ّﺘﻟا فﻼﲞ ،سﺎ ﻘﺑ ﺲ ﻟ ﻞﯿﻌﻔ '' ، و ّﻓﻮﻜﻟا لﺎﻗ رﺪﺼﻣ ﻮﻫ نﻮ '' ﻓ ﻞ ّﻌ '' ، و ضﻮﻋ ﻒﻟٔ ا ّﺘﻟا ﰲ ءﺎﯿﻟا ﻦﻣ ،ﻞﯿﻌﻔ و ﻪﯾﻮ ﺳ ﻪﯿﻟٕا ﺐﻫذ ﺎﻣ لؤ ا << 3 . ف ّﺮﻌﯾ " يﴩﳐﺰﻟا " راﺮﻜّﺘﻟا ﻘﺑ ىﺮﺧٔ ﺔﻐﯿﺼﺑ ﻮ : >> ر ّﺮــﻛ : اروﺮ ﻪﯿﻠ ّﺮـــﻛ ﰒ ﻪﻨﻋ مﺰﳖا و ﻪﳏر ﻪﯿﻠ ّﺮــﻛو ،اﺮـــﻛ ﻪﺳﺮﻓ و ﺮـــﻓ ﺎﻣﺪﻌﺑ ﺮـــﻛو ،ﺮﻔ ِﻣ ﺮﻜ ِﻣ ﻮﻫ راﺮـــﻓ راﺮـــﻛ ، و ﻪﯿﻠ تر ّﺮــﻛ ﺮـــﻛ ﺚﯾﺪﳊا ا و ًاراﺮــﻜَ ﻪﯿﻠ ترﺮـــﻛ اﺬﻛ ﻪﻌﲰ ﲆ ر ّﺮـﻛ ، و ﻪﯿﻠ ر ّﺮــﻜ << 4 . ُ ﳑ ﺞ ﺘﺴ ﻖﺒﺳ ﺎ د ّﺪﻌﺗ ّﺘﻟا ﺔﻤﳫﻟ ﺔﯾﻮﻐّ ﻠا تﺎﻔﯾﺮﻌ ) راﺮﻜ َﺗ ( ، ﰖﺎﻌﳌا ﰲ و ّ ﯿﺑﺮﻌﻟا ﺲ ﻣاﻮﻘﻟا ﺔ ، ﺔﳝﺪﻘﻟا و د اﺬﻫ روﺬ ﺎﻬﻟ ﺔﻈﻔّ ﻠ ا ﻩﺬﻫ ّنٔ ﲆ ﻞﯿﻟ و ّ ﯿﺑﺮﻌﻟا ﺎﻨﺘﻐﻟ ﰲ لﻮﺻٔ ﺎﻬﻟﻼ ﻦﻣ ﲑﺸ ﲈﻛ ،ﺔ ّ ﯿﻟﻮﴰ و بﺮﻌﻟا ﺔﻐﻟ ﺔﻌﺳ ﲆ و ،ﺎﳤ ّﻠا ءﺎﻨﺒﻟا ﰲ ﺎﻬﻠ ﺎﻔﺗ يﻮﻐ و ﱄﻻ ا . ﻫ بﺎﲱٔ ﻊﲨٔ ّﻠا ﰲ راﺮﻜ ﻟا ّنٔ ﲆ ﰖﺎﻌﳌا ﻩﺬ ةدﺎ ٕﻻا رﺎﻃٕا ﻦﻋ جﺮﳜ ﻻ ﺔﻐ و ّﺮﻟا ﱃٕا عﻮﺟ ّ ﴚﻟا ّﱰﻟا ؛ء ﻊ ﺟ و ّﱰﻟا ﺪﯾد . 1 ﺮﻈﻨﯾ : ج ،ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا حﺎﲱو ﺔﻐﻠا ج حﺎ ﺼﻟا،يﺮﻫﻮﳉا دﲈﺣ ﻦ ﻞﯿﻋﲈﺳٕا 2 ﰌ ، : ،توﲑﺑ ،ﲔﯾﻼﳌا ﲅﻌﻟا راد ،رﺎﻄﻋ رﻮﻔﻐﻟا ﺪﺒﻋ ﺪﲪٔ ط 1 ، 1956 ص ، 805 2 ﺮﻈﻨﯾ : ﺮﻔﻌﺟ ﻦ ﺔﻣاﺪﻗ ، ﰌ ،ﺮﻌﺸﻟا ﺪﻘﻧ : ﻛ ﲈ ل ط ،ةﺮﻫﺎﻘﻟا ،ﻲﳒﺎﳋا ﺔﺒ ﻜﻣ ،ﻰﻔﻄﺼﻣ 3 ، 1978 ص ، 199 3 ،نٓﺮﻘﻟا مﻮﻠ ﰲ نﺎﻫﱪﻟا ،ﴚ رﺰﻟا ﷲ ﺪﺒﻋ ﻦ ﺪﶊ ﻦ ا رﺪﺑ ج 3 ، ،ةﺮﻫﺎﻘﻟا ،ثاﱰﻟا راد ﺔﺒ ﻜﻣ د ط تد ، ، ص 8 - 9 4 ج،ﺔ ﻼﺒﻟا سﺎﺳٔ ،يﴩﳐﺰﻟا ﺪﲪٔ ﻦ ﺮﲻ ﻦ دﻮﶊ ﷲ رﺎ ﰟﺎﻘﻟا ﻮﺑٔ 2 ﰌ ، : ،دﻮﺴﻟا نﻮﯿﻋ ﻞﺳ ﺪﶊ ،ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا ﺐ ﻜﻟا راد ،طد ،توﲑﺑ 1998 ص ، 128
9
2
-
ﺎ ﻼﻄﺻا
:
ﻟ ّﺮ ّ ا دﻮﻬﳉا ﻦﻣ ﰬ و ﺔﺒﺋا ّ ﯿﻟاﻮﺘﳌا ثﺎﲝٔ ا و ءﲈﻠﻌﻟا ﺎﲠ مﺎﻗ ﱵﻟا ﺔ ﺪﯾﺪﲢ ﻞ ٔ ﻦﻣ نﻮ ﺣﺎﺒﻟا ّﺘﻟا مﻮﻬﻔﻣ ،راﺮﻜ ﺖّ ﻠﻇ ﻢﲥﺎﻔﯾﺮﻌﺗ ّنٔ ّﻻٕا ،ﲑﺒ ّﺪ ﱃٕا ﺔﺑرﺎﻘ ﻣ ﻢﲥﺮﻈﻧ فﻼ ﺧا ﻦﻣ ﰬﺮﻟ . ﻪﻓ ّﺮﻋ " ﲑﺛٔ ا ﻦ ا " ﻮﻘﺑ : >> ّﻠا ﻻد ّدﺮﻣ ﲎﻌﳌا ﲆ ﻆﻔ ﻪﯿﻋﺪﺘﺴ ﻦﳌ ﻮﻘﻛ ،اد : ) ، عﴎٔ عﴎٔ ( ّدﺮﻣ ﲎﻌﳌا ّنٕﺎﻓ د ، و ّﻠا ﺪ او ﻆﻔ << 1 ، و ّﺘﻟا ّنٔ ﺎﻨﻫ دﻮﺼﻘﳌا ّﱰﻟا ﻮﻫ راﺮﻜ ﺪﯾد . و ىﺮ " ﳼﲈﻠ ﺴﻟا " ّﺘﻟا ّنٔ ةدﺎ ٕا راﺮﻜ ّﻨﻟا ؤ دﺪﻌﻟ ﻮﻗ ﰲ ،عﻮ : >> ّﻠا ةدﺎ ٕا ﻮﻫ ﺪ اﻮﻟا ﻆﻔ ؤ دﺪﻌﻟ ّﻨﻟا ّﺮﻣ لﻮﻘﻟا ﰲ عﻮ اﺪ ﺎﺼﻓ ﲔﺗ << 2 . و ﻪ ﻓ ﻊ ّﺳﻮﺗ ﺪﻗ و ﻪ ﻘﺑﺎﺳ قﺎﻓ و ﻮﻘﺑ ذ : >> ﻜ ر ّﺮــﻛ و ﻩدﺎ ٔ و ﻩدّدر ،اﺮﺮ ّﺘﻟا راﺮﻜ ) ﻩﺪﻨﻋ ( ﺲ ﻪﺘﲢ لﺎ نﺎ ﻮﻧ : و ﻲﻈﻔﻠ ا ﺮﺮﻜﺘﻟا ﲈﻫﺪ ٔ ﻪّﻤﺴ ﻟ ) ﺔﳇﺎﺸﻣ ( و ، ّﺜﻟا ّﺘﻟا ﱐﺎ يﻮﻨﻌﳌا ﺮﺮﻜ و ﻪّﻤﺴ ﻟ ) ﺔﺒﺳﺎ ﻣ ( ّﻠا ﺪﯿﻌﯾ نٔ ﺎّﻣٕا ﻪّﻧٔ ذو ﲎﻌﳌا ﺪﯿﻌﯾ ؤ ﻆﻔ << 3 . راﺮﻜّﺘﻟا ّنٔ ﱃٕا لﻮﻘﻟا اﺬﻫ ﲑﺸ ﰲ ﻒﺸﻜﻟاو ﺔﻈﺣﻼﳌا ﺔّﻗد ﲆ ّلﺪﯾ ﺎّﳑ ،يﻮﻨﻌﳌا راﺮﻜّﺘﻟاو ﻲﻈﻔّ ﻠ ا راﺮﻜّﺘﻟا ﲈﻫو ﲔ ﻮﻧ ﻦﻣ ّﲁﺸ ﯾ ﻲﻏﻼﺒﻟا قﺎﯿ ّﺴﻟا . ﻘﻟا مﻮﻠ ﰲ نﺎﻘﺗٕﻻا بﺎﺘﻛ ﰲ درو نٓ ﺮ ّنٔ >> ّﺘﻟا ّﺘﻟا ﻦﻣ ﻎﻠﺑٔ ﻮﻫ ﺮﺮﻜ ،ﺪﯿ ٔ و ﻦﺳﺎﳏ ﻦﻣ ﻮﻫ ﺔ ﺎﺼﻔﻟا << 4 ﺔ ﺎﺼﻔﻟا ﻦﺳﺎﳏ ﻦﻣ ّﺪﻌﯾو ﺪﯿ ٔ ّﺘﻟا ﻊﻣ ﻲﻘﺘﻠﯾ راﺮﻜّﺘﻟا ّنٔ ﲎﻌﲟ ؛ . ﯾ جرﺪ ّﺘﻟا راﺮﻜ ﺖﲢ ّﺘﻟا ﺔﻘﺗﻮﺑ ﺪﯿ ٔ ّﺘﻟا اﺬﻫ ّﻞﻌﻟو ، ﻮﻗ ﰲ ﰣؤ ةرﻮﺼﺑ ﺮﻬﻈﯾ ي ا ﻒﯾﺮﻌ : >> ... و مﺎ ن ﺮﳎ و ّﻠﻌﺘﯾ اﺬﻫ ﻋٕﻻا ﱐﺎﻌﳌ ﻖ ّ ﯿﺑاﺮ ﺔ ... و ّﻠﻌﺘﯾ صﺎ نﺎﯿﺒﻟا مﻮﻠﻌﺑ ﻖ و لﺎﻘﯾ ّﺘﻟا ﺮﺮﻜ << 5 . 1 ﻦ ا ءﺎﯿﺿ ﻦ ا ﲑﺛٔ ا و ﺐﺗﲀﻟا بدٔ ﰲ ﺮ ﺎﺴﻟا ﻞﺜﳌا ،ﱐﺎ ﺸﻟا ﷲ ﴫﻧ ﻦ ﺪﶊ ج ،ﺮﻋﺎﺸﻟا 2 ، ﰌ : ﺔﺒ ﻜﻣ ،ﺔﻧﺎﺒﻃ يوﺪﺑو ﰲﻮﳊا ﺪﲪٔ ص ،تد ،طد ،ةﺮﻫﺎﻘﻟا ،ﴫﻣ ﺔﻀﳖ 345 2 ﻨﲡ ﰲ ﻊﯾﺪﺒﻟا عﲋﳌا ،ﰟﺎﻘﻟا ﺪﶊ ﰊٔ ،ﳼﲈﻠ ﺴﻟا ﰌ ،ﻊﯾﺪﺒﻟا ﺐﯿﻟﺎﺳٔ ﺲ : ط ،بﺮﻐﳌا ،فرﺎﻌﳌا ﺔﺒ ﻜﻣ ،يزﺎﻐﻟا لﻼ 1 ، 1981 ، ص 119 3 ص ،ﻪﺴﻔﻧ ﻊﺟﺮﳌا 476 – 477 4 ﺞﻣ ،نٓ ﺮﻘﻟا مﻮﻠ ﰲ نﺎﻘﺗٕﻻا ،ﻲﻃﻮﯿﺴﻟا ﻦ ا لﻼ ﻆﻓﺎﳊا 3 ﰌ ، : ،ط د ،توﲑﺑ ،ﺔﯾﴫﻌﻟا ﺔﺒ ﻜﳌا، ﲓﻫاﺮ ٕا ﻞﻀﻔﻟا ﻮﺑٔ ﺪﶊ 1988 ، ص 199 5 ﺞﻣ ،ﻪﺴﻔﻧ ﻊﺟﺮﳌا 3 ص ، 176
10 ﱪﺘﻌﯾ " ﻪﯾﻮ ﺳ " ﻦﻣ ﻦ ا ﻞﺋاؤ ا ﻦﻋ اﻮﺛ ّﺪﲢ ّﺘﻟا ﺎ ﻜﻟا ﻪﺑﺎﺘﻛ ﰲ راﺮﻜ ب ﻦﻋ ﻪﺜﯾﺪ لﻼ تر ّﺮﻜ اذٕا ءﲈﺳٔ ا راﺮﻜ ﻦﺴﺤﺘﺴ ﻩاﲊﻓ ،ﺎﻫرﲈﺿٕا ؤ ءﲈﺳٔ ا رﺎﻬﻇٕا ﺎﳱﻓ ﻦﺴﺤﺘﺴ ﱵﻟا ﻦﻃاﻮﳌا ﺬﳌا ﶺا ﲑ ىﺮﺧٔ ﲨ ﰲ ،ﺎﳱﻓ ةرﻮ و ّﻈﻟا ﰟ ﻊﺿو ﺢ ﻘﺘﺳا ّﻀﻟا ﻊﺿﻮﻣ ﺮﻫﺎ ﶺا ﰲ ﲑﻤ ةﺪ اﻮﻟا 1 . ﺮﻗٔ " ﺔﺒﯿ ﻗ ﻦ ا " ﻪﺑﺎﺘﻛ ﰲ ) ﱘﺮﻜﻟا نٓ ﺮﻘﻟا ﲁﺸﻣ ﻞﯾؤ ﺗ ( ّﺘﻟا ّنٔ ﺑ ﺐﻫاﺬﻣ ﻦﻣ ﺐﻫﺬﻣ راﺮﻜ ﻟا نٓ ﺮﻘﻟا ّنٔ و بﺮﻌﻟا ﻢﳢﻫاﺬﻣ ﲆ و ﻢﳖﺎﺴﻠﺑ لﺰ ﱘﺮﻜ و ﻪ ﻓ ت ٓ ا ﺾﻌﺑ راﺮﻜﺘﻟ رّﱪﻣ اﺬﻫ 2 . اﺮﻜّﺘﻟا ّنٔ ﺪﳒ زﻮﻟا ﲆ ﺎﲚﺎﻗ ﺎ ﻘﯿﺳﻮﻣ ﺎﻔﯾﺮﻌﺗ ف ّﺮﻌﯾ ر ن >> ﻊﺑرٔ ؤ ثﻼﺜﺑ ﰐٔ ﯾ نٔ ﻮﻫ ﺮﺮﻜّﺘﻟا ّﻦﳯﻋ ﺔ رﺎ ؤ ّﻦﳖزو ﲆ ﺎّﻣٕا ،ﺔّ ﻓﺎﻘﻟا نﻮﻜ ىﺮﺧٔ ﺑ ﱲﳜ ّﰒ ،ت وزﻮﻣ تﲈﳇ لﺎﻘﯾ نٔ ﻞ ﻣ : ،رﺎﳉا ﺰﺰﻋ ،رﺎﻣ ّ ا ﱊﺎ ،رﺎﻨﳌا ﱄﺎ لازﻻ ) ... ( ﻢﺴﻘﻟا ﺮﻓاو ، ّﺪﳉا ﺪﯾﺪ << 3 ؛ لﻼ ﻦﻣ ّﻒﺸ ﺴ ﻫ ﻒﯾﺮﻌّﺘﻟا اﺬ ﻪ ﺣﺎﺻ دارٔ ﺪﻘﻓ،ﱉاﺪﻘﻟا دﺎّﻘّﻨﻟا ﺪﻨﻋ تﺪ ُو ﱵﻟا ،ﺔﻘﺑﺎ ّﺴﻟا ﻒﯾرﺎﻌّﺘﻟا ﻒﻟﺎﳜ ﻪّﻧٔ -" ﻦ ا ﳾﺮﻘﻟا ﺚ ﺷ " ،يزاﻮّﺘﻟا ﲆ ﰂﺎﻘﻟا راﺮﻜّﺘﻟ ﲔﺛﺪﶈا دﺎّﻘّﻨﻟا ﺪﻨﻋ فﺮُﻋ ﺎﻣ راﺮﻜّﺘﻟا ﻦﻣ عﻮّﻨﻟا اﺬﲠ ﻞﯿﻟ ّ او ﺔّ ﺑٔ نازؤ راﺮﻜ ﻦﻣ ﻖﺑﺎ ّﺴﻟا لﺎﺜﳌا ﰲ درو ﺎﻣ ذ ﲆ فﺮﻌﯾﺎﻣ اﺬﻫو ،لﺎﻌﻓٔ ا ﺔﻣدﺎﻘﻟا لﻮﺼﻔﻟا ﰲ،ﺎﻘﺣﻻ ﻪﯿﻟٕا ق ّﺮﻄ ﺳ ي ا ،يزاﻮّﺘﻟ . ﻦﻜﳝ ضاﺮﻌﺘﺳا لﻼ ﻦﻣ ﺺﻠﳔ نٔ ﻣ ّنٔ ﱃٕا ﱉاﺪﻘﻟا دﺎّﻘّﻨﻟا ﻦﻣ دﺪ ﺪﻨﻋ راﺮﻜّﺘﻟا مﻮﻬﻔ : ،ﺎﻣ ّﺪ ﱃٕا ﺔﺑرﺎﻘ ﻣ ﺔﻘ ﻘﳊ ﱉاﺪﻘﻟا دﺎّﻘّﻨﻟا ﺔﯾؤر ﺖﺗ و ،ﺔﳝﺪﻘﻟا تﺎﺳار ّ ا ﰲ تﺮﻬﻇ راﺮﻜّﺘﻟا ةﺮﻫﺎﻇ ﻲ ﻬﻓ جﺮﲣ ﱂ ﻣ ﻦ ﻪ ﻨّﺘﻟا رﺪﳚ ﲈﻛ ،ﺎﻣ ضﺮﻐﻟ ﲎﻌﳌا ؤ ﻆﻔّ ﻠ ا ةدﺎ ٕا و ﺪﻨﻋ راﺮﻜّﺘﻟا مﻮﻬﻔﲟ ﲑﻛﺬّﺘﻟا " ﳾﺮﻘﻟا ﺚّ ﺷ ﻦ ا " ظﺎﻔﻟٔ ا ﺔّ ﺑٔ يزاﻮّﺘﻟا سﺎﺳٔ ﲆ مﻮﻘﯾ ي ا ، . 1 ﺮﻈﻨﯾ : ﰌ ،بﺎ ﻜﻟا ،ﱪ ﻗ ﻦ ن ﻋ ﻦ وﺮﲻ ﻪﯾﻮ ﺳ : ط ،توﲑﺑ ،ﻞﯿﳉا راد ،نورﺎﻫ مﻼﺴﻟا ﺪﺒﻋ 1 ص ،تد ، 61 2 ﺮﻈﻨﯾ : ط ،توﲑﺑ ،ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا ﺐ ﻜﻟا راد ،ﱘﺮﻜﻟا نٓﺮﻘﻟا ﲁﺸﻣ ﻞﯾؤ ﺗ ،يرﻮﻨﯾ ا ﲅﺴﻣ ﻦ ﷲ ﺪﺒﻋ ﺔﺒﯿ ﻗ ﻦ ا 3 ، 1981 ص ، 235 3 ﺔﺑﺎ ﻜﻟا ﱂﺎﻌﻣ ،ﳾﺮﻘﻟا ﺚ ﺷ ﻦ ﲓﺣﺮﻟا ﺪﺒﻋ ﻣو ﰌ ،ﺔﺑﺎﺻٕﻻا ﱎﺎﻐ : ط ،توﲑﺑ ،ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا ﺐ ﻜﻟا راد ،ﻦ ا ﺲﴰ ﻦﺴﺣ ﺪﶊ 1 ، 1988 ص ، 106
11
3
-راﺮﻜّﺘﻟا مﻮﻬﻔﻣ
ﺪﻨﻋ
ﲔــــــــﺛﺪﶈا
:
ﺬ ٔ راﺮﻜّﺘﻟا ؛ﱉاﺪﻘﻟا ى ﻩﺎﻨﻈﺣﻻ ﺎﻣ راﺮﻏ ﲆ اﺪﯾﺪ ﻰﺤ ﻣ ﻮﻬﻓ >> ﻦﻣ ﲁﺷ ّ لﲀﺷٔ ﻲﻤﺠﻌﻣ ﴫﻨﻋ ةدﺎ ٕا ﺐّ ﻠﻄﺘﯾ قﺎﺴ ؤ ؤ فداﺮﻣ دورو ﺎﻌﻠﻄﻣ ﴫﻨﻋؤ فداﺮﻣ ﻪﺒﺷ ؤ ﲈﺳا << 1 ّﺘﻟﺎﻓ ، اذٕا راﺮﻜ ﯾ و مﺎ ﺴ ﻞﺋﺎﺳو ﻦﻣ ﯿﺳو ّﺪﻌ ّﺘﻟا ﲔﯿ ّﺼﻨﻟا ﻚﺳﲈ . ّﺪﻌﯾ >> راﺮﻜّﺘﻟا ﻊﯾﺪﺒﻟا عاﻮﻧٔ ﻒﻠﺘﳐ ﰲ ﲎﻌﳌا ﺔﻛﺮﺣ ﲂﲢ ﱵﻟا ﺔﻘﯿﻤﻌﻟا ﺔ ﺒﻠ ﻞّﺜﻤﳌا ﻮﻫ ﻻو ، ﺔﻛﺮﲝ ﺎﻬﻄﺑر ّﰒ ،ﻲﺤﻄ ّﺴﻟا ﺎﻬﳫﺷ ﰲ ﺔّ ﯿﻌﯾﺪﺒﻟا تادﺮﻔﳌا ﻊّ ﺘﺑ ّﻻٕا ﺔﻘ ﻘﳊا ﻩﺬﻫ ﻦﻋ ﻒﺸﻜﻟا ﻦﻜﳝ ﲎﻌﳌا << 2 ﲎﻌﻤﻠ ﺔﻘﯿﻤﻌﻟا ﺔ ﺒﻟ ﻂﺒﺗﺮ راﺮﻜّﺘﻟا ّنٔ ﲎﻌﲟ ؛ . ﺮﻈﻨﯾ " نﺎﻣور نﻮﺴ ﻛﺎ " ّﺘﻟا ّنٔ ﱃٕا راﺮﻜ ّﺸﻟا ﺔﻔﯿﻇﻮﻠ ﺲ ّﺳﺆﻣ ﺪﳚ ﻻ ﻮﻬﻓ ﺔﯾﺮﻌ >> ﺔﻘﯾﺮﻃ ّﻗ ﺳ تﺎﯿﻟﺎﺘﺘﳌا سﺎ ّﺘﻠ ﻼ ّﻠا ﲆ ﻖﯿﺒﻄ ّﺸﻟا جرﺎ ﺔﻐ ّﺸﻟا ﻲﻔﻓ ، ﺔﯾﺮﻌ ّﺘﻟا لﻼ ﻦﻣ و ،ﻂﻘﻓ ﺮﻌ ﺮﺮﻜ ّﻈﻨﳌا ﺖﺠﺘﻧ ،ﺔﯾوﺎﺴ ﻣ تاﺪ ﻮﻟ ﻢ ّﺴﻟا ﻦﻣز ﻦﻋ ﺮﲡ ﺔﻗﻮﻄﻨﳌا ﺴﻠ ﻦﻣﺰﻟا ﺔﺑﺮﺠﺘﻟ ﺔﲠﺎﺸﻣ ﺔﺑ ﻲﻘﯿﺳﻮﳌا << 3 . ﻂﺒﺗﺮ راﺮﻜّﺘﻟا ّﲏﻔﻟا ﺐﻧﺎﳉ ﻮﻬﻓ ﺺﻨﻠ ، ﺪّ ﻛﺆﯾ ﲈﻛ " ﺲ ﻨﺑ " ﻪّﻧٔ >> ّﺼﺧ ّﻨﻟا ﺔﺼﯿ ﻻ ﲏﻔﻟا ﺺ ا ّ ﻨﻟ ّﺸﻟا ﺺ ﻔﲟ يﺮﻌ ﻩدﺮ ، و و ّﺪﻌﻟا ﰲ ﻪﺘﺑرﺎﻘﻣ نﻮﻜ ّﻘﻟا ّﺘﻟا ﰲ ﺎﻨﻟ ّﲔﺒﺗ ﲈﻛ ،سﺎ ّﲁﻟ ﴈوﺮﻌﻟا ﺮﺮﻜ ﻦﻣ ﺔﻔﻗﻮﻟا و نزﻮﻟا و ﺔ ﻓﺎﻘﻟا << 4 ؛ ﱄﺎّﺘﻟ و ﺔّ ﻓﺎﻘﻟاو نزﻮﻟاو ﺔﻔﻗﻮﻟا ﱃٕا ىّﺪﻌﺘﯾ راﺮﻜّﺘﻟﺎﻓ . ّﻨﻟا ﱲﻫا ّﻈﻟا ﻩﺬﲠ نﻮﺛﺪﶈا دﺎﻘ ﺎﻣ ﻫا ةﺮﻫﺎ ازر ﻢﲥﺎﺳارد ﰲ ، ٕا ﺎﳖﺎﺒﺴﲝ ﺪ ّﻔﻟا تاودٔ ا ى ﺔﯿ ّ ﯿﺳﺎﺳٔ ا ّﻨﻠ ﺔ ﺺ ، و ّﺸﻟﺎﻓ ،ﻩﺎﻘﯿﺳﻮﻣ ﻞ ﻜﺸ ﰲ مﺎﻫ روﺪﺑ ﻊﻠﻄﻀﺗ ﺐﯿﺮ ،ﻪﻇﺎﻔﻟٔ ّﲑﲣ ﰲ ﻞﯿﲨ ﺮﻌ ،ﻪﺗﲈﳇ و ّدﱰﺗ ﺚﯿﲝ ﺎ ﺎ ﺴ ا د و ﺴ ﻓ ،ﺎﻬﻀﻌﺑ ر ّﺮﻜﺘﯾ و ﻰﻘﯿﺳﻮﻣ ناذٓ ا ﻪﻌﻤ ﲈﻈﺘ ﻣ ﲈﻐﻧ . ﲑﺸ ّﺘﻟا ّ ﻼﻄﺻ ﻒﯾﺮﻌ ّﺘﻠ راﺮﻜ ﱃٕا ﻪّﻧٔ زوﺎﲡ ّﺘﻟا ّﻠا ﻒﯾﺮﻌ يﻮﻐ ؛ ذٕا ةدوﺎﻌﳌا ﺪﻨﻋ ﻒﻘﯾ ﱂ و ّﱰﻟا ﻊ ﺟ ، ﻦﻋ درو ﺎﻣ ءﺎ ﺳ " ﳾﺮﻘﻟا ﺚّ ﺷ ﻦ ا " ، ﻞﺑ ةﺮﻫﺎﻇ ﻪّﻧٔ ﺮﻬﻇٔ ﺔﯿﺑﻮﻠﺳٔ ﰲ ﻢﻬﺴ ﻞ ﻜﺸ ّﻓ ﺔﶵ ﯿ ّﻨﻟا ءاﺰﺟٔ ﻞﺼﺗ ﺔ ﲀﺳ ﻣ ﻌﺠ ﻓ ﺺ ؛ ّﺘﻟ ّﻔﻟا ﻞﺋﺎﺳﻮﻟا ىﺪ ٕا ﻮﻬﻓ ﱄﺎ ﱵﻟا ﺔﯿ ّﺸﻟا ﺎﲠ ﲔﻌﺘﺴ ّﺸﻟا ﻪﺘﺑﺮﲡ ﺮ ﻮﺼﺘﻟ ،ﺮﻋﺎ ﯿﺳﻮﻟا ﻩﺬﻬﻟ ﺎﳌ ذو ،ﺔﯾرﻮﻌ ّﻔﻟا ّﯾﲑﺒﻌﺗ تﺎﻗﺎﻃ ﻦﻣ ﺔﯿ ﺔ 1 ﺺﻨﻟا تﺎﯿﻧﺎﺴﻟ ،ﰊﺎﻄﺧ ﺪﶊ - ﺺﻨﻟا مﺎ ﺴ ا ﱃٕا ﻞ ﺪﻣ -ط ،توﲑﺑ ،ﰊﺮﻌﻟا ﰲﺎﻘﺜﻟا ﺰﻛﺮﳌا ، 1 ، 1991 ص ، 134 2 ط ،ﴫﻣ ،فرﺎﻌﳌا راد ،ﺔﺛاﺪﳊا ﺮﻌﺷ ﰲ بﻮﻠﺳٔ ا ءﺎﻨﺑ ،ﺐﻠﻄﳌا ﺪﺒﻋ ﺪﶊ 1 ، 1995 ص ، 109 3 ج ،ﺎﲥﻻاﺪﺑ ٕاو ﻪﺗﺎ ﺑ ﺚﯾﺪﳊا ﰊﺮﻌﻟا ﺮﻌﺸﻟا ،ﺲ ﻨﺑ ﺪﶊ 1 ط،ءﺎﻀﯿﺒﻟا را ا ،ﺶ ﻠ لﺎﻘﺑﻮﺗ راد ،ﺔﯾﺪﯿﻠﻘﺘﻟا ، 2 ، 2001 ص ، 189 ﻼﻘﻧ ، ﻦﻋ : Roman Jakobson,Essais de linguistique générale.op.cit.p.221.
4 ص ،ﻪﺴﻔﻧ ﻊﺟﺮﳌا
190
12 ّﺘﻟا ةﺪﯾﺪﺷ ّﻘﻠﺘﳌا ﰲ ﲑﺛٔ ّ ﯿﺮﺣ ﻦﻣ ﻪﺛﺪﲢ ﺎﲟ ،ﻲ ّﺸﻟا حﺎﳊٕا ﺔ ﻧ ،ﻪﻨﻫذ ﰲ ﺔ ﺎﳯﯿﻌﺑ ﺔﻈﻔﻟ ﲆ ﺮﻋﺎ ؤ ﺎﻣ ﺐﯿﺮ .
13
II
.
ّﻟا ت ﻮﺘﺴﻣ
راﺮـــــــــــﻜ
:
ﻩﺪﺋﺎﺼﻗ ﻦﲷ راﺮﻜّﺘﻟا ةﺮﻫﺎﻇ داﺮ ٕا ﱃٕا ﺮﻋﺎ ّﺸﻟا ﺪﲻ و ىﺪﺻ نﻮﻜﺘﻟ اﲑﺒﻌﺗ ،ﻩﺮﻋﺎﺸﻣ ﻦﻋ ﺪﻘﻓ ّﺘﻟا ﺢﺒﺻٔ ّ ﯿﺳﺎﺳٔ ا ﴏﺎﻨﻌﻟا ﺪ ٔ راﺮﻜ ﺔ ا ءﺎﻨﺒﻟ ﴏﺎﻌﳌا ﺮﻌﺸﻟا ﰲ ةﺪﯿﺼﻘﻟ ّﺜﳝ ﲈﻛ ، ّﱒٔ ﻞ ﺺﺋﺎﺼﳋا ّﻔﻟا ّ ﯿ ﺔ ، ّﻨﻠ ﻖّﻘﲢ ﱵﻟا ّﺸﻟا ﺺ ّﯾﺮﻌﺷ يﺮﻌ ﻪﺘ . فﺮﳊا ىﻮﺘﺴﻣ ﲆ راﺮﻜّﺘﻟا اﺬﻫ نﻮﻜ نٔ ﻦﻜﳝ ةرﺎﺒﻌﻟا ؤ ﺔﻤﳫﻟا ؤ . ّﺘﻟا ﲁﯿﻫ رﻮﺻ ءﻲﲡ ﺪ ت ﻮﺘﺴﻣ ﲆ راﺮﻜ اﴫﺣ ﺎﻫﴫﺣ ﻦﻜﳝ ﻻ ،ةﺪﯾ ﺎﻘ ﻗد ﺔ ﻧ ّﺸﻟا تارﺪﻘﺑ ﺎﻬﻃﺎﺒﺗرﻻ ّﺮﳣ ﺴﳌا ءاﺮﻌ رﲀﺘﺑ ﲆ ة و ّﺘﻟا ﺪﯾﺪ و ّﺘﻟا ،ﺐﯾﺮﺠ ﺐﺳﺎﻨﯾ ﺎﲟ ّﺘﻟا ﺔﻌﯿﺒﻃ ﺔﺑﺮﺠ ّﺸﻟا ّﯾﺮﻌ ﺔ و ﺎﲥﺪ و ﻪّﻧٔ ﺚ ﺣ ، >> ﻦﻣو ،ﻒﯿﻟٔ ّﺘﻟاو رﺎﯿ ﺧ نﻮﻧﺎﻗ تاﺮﲦ ﻦﻣ ةﺮﲦ ﺔﻔﻠﺘ ا ﻪﺗﻼ ﻜﺸ ﺑ ﺎﳢ ﺗﺮ و تﲈﳫﻟا ﻊﯾزﻮﺗ ّﱲﯾ ّﰒ ﺚﯿﲝ ، ﺺّﻨﻟا ﴏﺎﻨﻋ ﻊﻣ تﺎﻗﻼ ةر ّﺮﻜﺘﳌا قﺎﺴ ٔ ا ﺗ ﲓﻘﺗ ىﺮﺧٔ ا << 1 ﲎﻌﳌا يﱶﯾ نٔ ﻪﻧﲀﻣ ٕ ﺚ ﺣ و ّﻔﻟا ﺎﺻٔ ا ﺔﺒﺗﺮﻣ ﱃٕا ﻪﻌﻓﺮ ّ ﯿ ّﺸﻟا ﻦّ ﻜﲤ نٕا ذ ،ﺔ ﺮﻋﺎ ﺔﻣ ةﺮﻄﯿﺳ ﻪﯿﻠ ﺮﻄﯿﺴ نٔ ﻦﻣ . و ﻪﯿﻠ ،ﺔﺛﻼﺜﻟا ت ﻮﺘﺴﳌ م ﻫ ﲆ ﺔﺳار ّ ا تﴫ ﻗا ﺪﻘﻓ ﳊا ﰲ ﻞّﺜﳣ ﱵﻟا ﻟا ّﰒ ﻦﻣو ﺔﻤﳫﻟﺎﻓ فﺮ ﶺا ؤ ةرﺎﺒﻌ .
1
ّﺘﻟا
فﺮﳊا ىﻮﺘﺴﻣ ﲆ راﺮﻜ
)
ّﺼﻟا
تﻮ
: (
ّﱲﻫا ﻟا دﺎﻘّﻨ ّﺘﻟا ةﺮﻫﺎﻈﺑ ،ﺎﻐﻟ ﺎﻣ ﻫا راﺮﻜ و ﱪﺘﻌﯾ فﺮﳊا ) ّﺼﻟا تﻮ ( اﺬﲠ ﻲﻈﺣ م ّﻮﻘﻣ ّﱒٔ ﻪﻧﻮﻜﻟ ؛م ﻫ ّ ﯿﺳﺎﺳٔ ا ﺔﻨﺒّ ﻠ ا ﺔﻐّ ﻠ ﺔﻧ ّﻮﻜﳌا ﺔ ﻤﳫﻟ ﻰّﻤﺴ ﺎﻣ ﺔ ّﳫﺸﻣ تاﻮﺻٔ ا زوﺎ ﺘﺗ ﺚ ﺣ ، ،ﺔ و ، ﶺا ءﺎﻨﺑ ّﰒ ﻦﻣ و ﻮﯾ ﻞﶺا ﻦﻣ و ﺺﻨﻟا ﻞﺳﺎ ﯾ . ّﯿﻌﻣ تاﻮﺻٔ راﺮﻜ ّنٔ ،ك ّﺮﺤﺘﳌا عﺎﻘﯾٕﻻا ﰲ لؤ ا ﻖﻠﻄﻨﳌا فﺮﳊا راﺮﻜ ّﺪﻌﯾ ﻞﻌﲡ ﺔﻨ ّﻮﻨﺘﳌا تﺎ ﺎﻘﯾٕﻻ ﻓﺎ ةﺪﯿﺼﻘﻟا ،ﺔ و ّﺸﻟا لوﺎﳛ ﺔّ ﻠﻣ ﺔ ﺎ ﺲﻜﻌﯾ ﻦﻋ ةرﺎﺒﻋ ﻮﻬﻓ ﺎﻬﻟﺎﺼﯾٕا ﺮﻋﺎ >> ّﯿﺗﻮﺻ ﻦﳰ فﺮﺣ ﺮﺮﻜ ﺔ ﺑ ﰲ ﺎ ةﺪﯿﺼﻘﻟا ؤ ﻊﻄﻘﳌا << 2 . ا ّﺰﻟا ﺮﲩ فﺮﳊا ﱪﺘﻌﯾ ﺔﯾوا و ﺮﻟا ﻦﺮﻟا ﺲ ﺋ ّﻠا ةﺪ ﻮﻟا ﰲ ؛ﺔﯾﻮﻐ و ّ ﯿ ﺧا ّﺸﻟا رﺎ تاﻮﺻٔ ﺮﻋﺎ ّ ﯿﻌﻣ ﺔﻨ و ّﱰﻟا ّﻄﻟا ىﺪﻣ ﻒﺸﻜ ﺎﳱﻠ ﲒﻛ ّﺘﻟا ﺔﻗﺎ ّﯾﲑﺒﻌ ﺔ ، بﺎﻄﳋا ﰲ ﺔﻨﳰﻬﳌا تاﻮﺻٔ ا ﺎﳯّﻤﻀﺘﺗ ﱵﻟا 1 ﰲ يﻮ ﺒﻟا ﰊﻮﻠﺳٔ ا ﻩﺎﲡ ،ﰟﺎﻗ ﲔﺴﺣ ن ﺪ ،ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا را ا ،ﺮﻌﺸﻟا ﺪﻘﻧ ﴫﻧ ، ،طد 2001 ص ، 219 2 ﺔﯿﺮﺣ ،ﰲﺮﻐﻟا ﻦﺴﺣ ،طد ،ءﺎﻀﯿﺒﻟا را ا ،توﲑﺑ ،قﴩﻟا ﺎ ﻘﯾﺮﻓٕا ،ﴏﺎﻌﳌا ﰊﺮﻌﻟا ﺮﻌﺸﻟا ﰲ عﺎﻘﯾٕﻻا 2001 ص ، 82
14 ّﺸﻟا يﺮﻌ . ﺗ ﰟر ﰲ ﻩﲑ نود ﻮﺻ رﺎﺘﳜ ﻩاﲊﻓ ةرﻮﺼﻟا و ﻩﺮﻋﺎﺸﻣ ﻦﻋ ﻒﺸﻜﻟا ؤ ، ،ﻪﻔﻃاﻮﻋ ّﺼﻟﺎﻓ تﻮ >> ّﻲﳊا ﴫﻨﻌﻟا ﻪﺒﺸ ّ ﯿﻠﳋا ﰲ ّﯾﻮ ﺣ ﺐﺴ ﻜ ﻻ ﻮﻬﻓ ، ﺔ ّﻟا ﻦﲷ ّ ﻻٕا ،ﻪﻃﺎﺸ و ﻪﺘ ﺞﯿﺴ ﻲﳫﻟا << 1 ّ ﯿﻟﲈﺟ ﺔﻗﺎﻃ ﲆ ﻪﺋاﻮ ﺣﻻ ﺔ و ّﻓ ّﳫﺸ ،ﺔﯿ ّﺸﻟا ﺎﻬ ّﲒﳣﻣ ﺔﳇﺎﺷ ﲆ ﺮﻋﺎ ة و ﻞﻌﲡ ،ةدﺮﻔ ﻣ ّﻨﻟا ّﺸﻟا ﺺ ّﻘﯿﺳﻮﻣ ﺔﻗﺎﻄﺑ ﻮﺤﺸﻣ يﺮﻌ ﺎﻬﻟ لﺎ ﻣ ﻻ ﺔ . ناﻮﯾد ﻦّﻤﻀﺗ " ﴚﻌﻟا ﷲ ﺪﺒﻋ " ـﺑ مﻮﺳﻮﳌا '' ءﲈﺳٔ فﻮﻄﯾ '' ﺎ ّﻮﻨﺗ و تاﻮﺻٔ ا ﰲ ﺎﻨﯾﺎﺒﺗ ، ﻓ ﻻد ﻮﻬ ّﻄﻟا ﲆ ﺔﲵاو ﺮﳣ ﺴﳌا ﰾﺮﳊا ﻊﺑﺎ ّ ﯿﺴﻔﻧ ﲆ ّﲓﺧ ي ا ّﺸﻟا ﺔ ﲔﺑ ﺮﻋﺎ ءوﺪﻫ و ،باﺮﻄﺿا ،نﺰﺣو حﺮﻓ ؤ ،تﺎﻀﻗﺎﻨ ﻣ ﲔﺑ ﺔﻌﻣﺎ ﻪﺗاﻮﺻٔ تءﺎ ا و ﯾ ﺎﻣ ّﻠﻄﺘ ّﺸﻟا ﻒﻗﻮﳌا ﻪﺒ ا يﺮﻌ ﻪﻨﻋ ّﱪﻌﳌ . ّﻟا ﰲ ر ّﺮـــﻜﺘﺗ ﱵﻟا تاﻮﺻٔ ا ﻢﻬﺴ ّ ا ﻖﺴ ّﺮﻟا دﺎﳚٕا ﰲ ﺪﺋﺎﺼﻘﻠ ﱄﻻ ّ ﯿﻟﺎﶺا حو ّﻨﻠ ﺔ ؛ﺺ ّﺼﻟا ﲆ حﺎﳊٕﻻﺎﻓ ّ ﯿﻟﻻد ﻂﺒﺗﺮﳌا تﻮ ّ ﯿﺴ ﺎ ﻪﻗﺎ – ّﺼﻟﺎﻓ اًدﺮﻔ ﻣ ّلﺪﯾ ﻻ تﻮ – ّﻨﻟا ءاﻮﺟٔ ا ّ ﳞ ّ ﯿﻤﻐ ﺔ عﺎﻘﯾٕﻻا ﻞّ ﻘﺘﻟ و ّﻨﻟا دﺮﻓ ّﺸﻟا ﺲﻔﻧ تﺎ ﻔﺻ ﲆ ﻢﻐ ﺮﻋﺎ و ّﻘﻠﺘﳌا ﻲ ءاﻮﺳ ّﺪ ﲆ . ّﺪﺑ ﻻ نﰷ ﻪﯿﻠ و ﻦﻣ ﺔﻗﻼ ﲆ فﻮﻗﻮﻟا ﲎﻌﳌ تاﻮﺻٔ ا راﺮﻜ و ّ ا ﻻ ٔ ﺸ ﺗ ﺪﻗ ﻪّﻧٔ رﺎﺒﺘﻋا ﲆ ، ﻻ ﺎﲥاﻮﺻٔ ظﺎﻔﻟٔ ﺎﳤ ﻻﺪﺑ ﺔﻗﻼ . لﻮﺻﻮﻠ تاﻮﺻٔ ا تﺎﻔﺻ ﺾﻌﺑ ﺔﺳارد ﺐﺟو ّﳫﻟا ﲎﻌﳌا ﱃٕا ّﺸﻟا بﺎﻄﺨﻠ ﻲ ةﺪﻧﺎﺴﲟ ،يﺮﻌ ّﻘﺑ ت ﻮﺘﺴﳌا ﺔ >> ّﻠا تاﻮﺻٔ ﺎﻓ ﰲ ﺔﯾﻮﻐ ّﯾﻮﻐﻟ زﻮﻣر ﺔﻤﳫﻟا ﻞ اد ّﯿﺗﻮﺻ ﺔ تﻻﻻد تاذ ﺔ ّﯿﻌﻣ ﺔﻨ << 2 . ُﺗ ﺖﻣاﻮﺻ ﱃٕا تاﻮﺻٔ ا ﻒّﻨﺼ ) ﺔﺳﻮﻤ و ةرﻮﻬﳎ ( و ،ﺖﺋاﻮﺻ و ّ ﯿﳘٔ رّﱪﻨﻟ ّﺼﻟا راﺮﻜ ﺔ ﻮ ت ّ ﯿﻟﲈﺟ زاﺮ ٕا ﰲ ناﻮﯾد ﺪﺋﺎﺼﻗ ﺔ " ﴚﻌﻟا ﷲ ﺪﺒﻋ " - ءﲈﺳٔ فﻮﻄﯾ ، ﱐﺎﻌﳌا جﺎﺘﻧ ٕ ﻪ ﻗﻼ و ، ﺮ ٓ ت ﺔﺳار ا ﻒﯿﻨﺼﺗ ﺖﻣاﻮ ّﺼﻟا ﰐٓ ﰷ : 1 تﺎﯿﻧﺎﺴﻠا ،شﻮﺣﻮﺑ ﰆار و ﴩ ﻠ مﻮﻠﻌﻟا راد ،يﺮﻌﺸﻟا بﺎﻄﳋا ﲆ ﺎﲥﺎﻘﯿﺒﻄﺗ و ﺑﺎﻨﻋ ،ﻊﯾزﻮﺘﻟا ،ﺔ ط 1 ، 2006 ص ، 44 2 ط ،ﴫﻣ ،ﺐ ﻜﻟا ﱂﺎ ،ﺔ ﻔﺻﻮﻟاو ﺔﯾرﺎﯿﻌﳌا ﲔﺑ ﺔﻐﻠ ا ،نﺎﺴﺣ مﺎﲤ 1 ، 2001 ص ، 116
15
ٔ
ﺮﻬﳉا ﺐﺴﺣ تاﻮﺻٔ ا ﻊﯾزﻮﺗ
و
ﺲﻤﳍا
:
ّﻠا ءﲈﻠ ﻒﻗو ﻟا ﺪﻨﻋ ﺔﻐ تﻮﺼ ّﻠا ،يﻮﻐ و رﻮﻬﳎ ﱃٕا ﻩﻮﻤ ّﺴﻗ و زاﱱﻫا ﲆ ﲏﺒﳌا ،سﻮﻤ ﺮ ﻮﻟا ّ ﯿﺗﻮﺼﻟا ﻦ ﲔ >> ؤ ر ؤ ا ﻩﺬﻫ ﺔﺑﺬﺑذ ﺚ ﺣ ﻦﻣ ّﻨﻟا ءﺎﻨﺛٔ ﰲ ﺎﳤ ﺬﺑذ مﺪ ﻖﻄ << 1 ، رﺎﯿﻌﳌﺎﻓ ﺮﻬﳉا ﱵﻟﺎﳊ ﳼﺎﺳٔ ا و ﺲﻤﳍا ﺮ ﻮﻟا ﺔﻌﯿﺒﻃ ﲆ مﻮﻘﯾ ّ ﯿﺗﻮﺼﻟا ﻦ ﲔ ّﱱﳞ ﻻ ﱵﻟا تاﻮﺻٔ ا ، ﺎﻬﻌﻣ ّ ﯿﺗﻮﺼﻟا ناﺮ ﻮﻟا ﺔﺳﻮﻤﻬﳌا تاﻮﺻٔ ا ﱔ نﺎ و ﱔ : >> ّﺼﻟا ذ ا تﻮ ّﱱﳞ ﻻ ي ناﺮ ﻮﻟا ﻪﻌﻣ ّﯿﺗﻮﺼﻟا نﺎ << 2 . ّﺼﻟا ﺎﻣٔ ﻮﻬﻓ رﻮﻬ ا تﻮ >> ّﺼﻟا ّﻨﻟا ءﺎﻨﺛٔ ﰲ بﺬﺑﺬﺘﯾ ي ا تﻮ ﻦﺮ ﻮﻟا ﻪﺑ ﻖﻄ ّﯿﺗﻮﺼﻟا ﲔ << 3 . ّﰣﻮﯾ وﺪﳉا ل ﱄاﻮﳌا تاﻮﺻٔ ا ﺮ اﻮﺗ ﺔﺳﻮﻤﻬﳌا ةرﻮﻬ او ناﻮﯾد ﻦﲷ '' ءﲈﺳٔ فﻮﻄﯾ ''ﻟ ـ ﴚﻌﻟا ﷲ ﺪﺒﻋ – ﺎﲥﺎﻔﺻو و ّ ﯿﺗﻮﺼﻟا ﺎ رﺎﳐ ﺔ: 1 ﴩ لﲈﻛ ، تاﻮﺻٔ ا ﲅ ﺔﯾﻮﻐﻠ ا ﺔ ﺎﺒﻄﻠ ﺐﯾﺮﻏ راد ، و ﴩ ﻟا د ،ةﺮﻫﺎﻘﻟا ،ﻊﯾزﻮﺘﻟاو ،ط 2000 ص ، 173 – 174 2 ﺲ ﻧٔ ﲓﻫاﺮ ٕا ﺔﯾﻮﻐﻠ ا تاﻮﺻٔ ا ، ، ط ،ﴫﻣ ،ﴩ ﻟاو ﺔ ﺎﺒﻄﻠ ناﺪﻫو راد 5 ، ص 20 3 ﻛ تاﻮﺻٔ ا ﲅ ،ﴩ لﲈ ﺔﯾﻮﻐﻠ ا ص ، 74
16 لوﺪ ) 1 ( جرﺎ ا ﺐﺴﺣ تاﻮﺻٔ ا ﺮ اﻮﺗ ّﲔﺒﯾ و ﺎﻔ ّﺼﻟا ت . ﺔﺒﺴﻨﻟا ﺔﯾﻮﺌﻤﻟا عﻮﻤﺠﻤﻠﻟ ﻲﻠﻜﻟا ﮫﺗﺎﻔﺻ ﮫﺟرﺎﺨﻣ داﺪﻐﺑ ﻊﻃﺎﻘﻣ ﻦﻣ ةﺮﯿﺳ ﻰﺘﻔﻟا مﻮﯾ ﻖﻓار نﻮﻧ ﻢھﻮﻟا ﻚﯿﺒﻟ سرﺎﻔﻟا ةﺪﯿﺼﻘﻟا تﻮﺼﻟا /ﺢﺘﻔﻨﻣ سﻮﻤﮭﻣ/ﻮﺧر يﻮﻔﺷ 49 64 76 19 17 ف /ﺢﺘﻔﻨﻣ سﻮﻤﮭﻣ/ﻮﺧر ﻲﻘﻠﺣ 30 55 82 46 8 ح /ﺢﺘﻔﻨﻣ سﻮﻤﮭﻣ/ﺪﯾﺪﺷ نﺎﻨﺳﻷا ﻦﯿﺑ 06 09 12 8 0 ث /ﺢﺘﻔﻨﻣ سﻮﻤﮭﻣ/ﻮﺧر يﺮﺠﻨﺣ 27 89 157 75 6 ه ﺔﺳﻮﻤﮭﻤﻟا /ﺢﺘﻔﻨﻣ سﻮﻤﮭﻣ/ﻮﺧر يﺮﺠﺷ 10 22 22 16 0 ش /ﺢﺘﻔﻨﻣ سﻮﻤﮭﻣ/ﻮﺧر ﻲﻘﻠﺣ 10 23 29 17 4 خ سﻮﻤﮭﻣ/ﻮﺧر ﺢﺘﻔﻨﻣ / يﺮﯿﻔﺻ يﻮﺜﻟ 19 23 25 26 1 ص 37.63 % /ﺢﺘﻔﻨﻣ سﻮﻤﮭﻣ/ﻮﺧر ﺎﯾﺎﻨﺛ قﻮﻓ ﺔﺜﻠﻟا 25 58 71 42 5 س /ﺢﺘﻔﻨﻣ سﻮﻤﮭﻣ/ﺪﯾﺪﺷ نﺎﺴﻠﻟا ﺮﮭﻇ 22 48 115 41 6 ك ﺢﺘﻔﻨﻣ سﻮﻤﮭﻣ/ﺪﯾﺪﺷ ﻲﻘﻟد 53 157 253 142 15 ت /ﺢﺘﻔﻨﻣ سﻮﻤﮭﻣ/ﺪﯾﺪﺷ يﻮﮭﻟ 20 52 80 37 9 ق ﻖﺒﻄﻣ/ سﻮﻤﮭﻣ/ﺪﯾﺪﺷ ﻲﻘﺒﻃ 13 35 38 13 0 ط ﺢﺘﻔﻨﻣ /رﻮﮭﺠﻣ/ﺪﯾﺪﺷ يﻮﻔﺷ 79 80 133 83 13 ب ﺢﺘﻔﻨﻣ /رﻮﮭﺠﻣ/ﺪﯾﺪﺷ (يرﺎﻏ)يﺮﺠﺷ 22 37 23 26 8 ج %62.37 ﺢﺘﻔﻨﻣ /رﻮﮭﺠﻣ/ﺪﯾﺪﺷ (يﻮﺜﻟ)ﻲﻧﺎﻨﺳا 116 66 80 55 5 د ﺢﺘﻔﻨﻣ /رﻮﮭﺠﻣ/ﻮﺧر نﺎﻨﺳﻻا ﻦﯿﺑ 06 17 17 04 0 ذ /رﻮﮭﺠﻣ/ﻮﺧر ﺢﺘﻔﻨﻣ / رﺮﻜﻣ ﻮﺜﻟ ي 46 103 154 72 11 ر ﺢﺘﻔﻨﻣ /رﻮﮭﺠﻣ/ﻮﺧر ﺔﺜﻠﻟا ﺎﯾﺎﻨﺛ قﻮﻓ 5 10 13 07 0 ز ةرﻮﮭﺠﻤﻟا ﺢﺘﻔﻨﻣ/ﺪﯾﺪﺷ يﺮﺠﻨﺣ 43 112 199 75 10 ةﺰﻤﮭﻟا ﻖﺒﻄﻣ/رﻮﮭﺠﻣ/ﺪﯾﺪﺷ ﺎﯾﺎﻨﺜﻟا لﻮﺻأ 10 22 19 20 0 ض ﻖﺒﻄﻣ/رﻮﮭﺠﻣ/ﻮﺧر نﺎﻨﺳﻻا ﻦﯿﺑ 02 07 10 07 01 ظ ﺢﺘﻔﻨﻣ /رﻮﮭﺠﻣ/ﻮﺧر ﻲﻘﻠﺣ 31 67 81 42 04 ع ﺢﺘﻔﻨﻣ /رﻮﮭﺠﻣ/ﻮﺧر ﻖﻠﺤﻟا ﻰﻧدا 43 14 29 10 01 غ ﺢﺘﻔﻨﻣ /رﻮﮭﺠﻣ/ﻮﺧر يﻮﺜﻟ 151 244 315 179 20 ل ﻦﯿﺑ/ﺢﺘﻔﻨﻣ/رﻮﮭﺠﻣ ةﺪﺸﻟا و ةوﺎﺧﺮﻟا يﻮﻔﺷ 100 137 196 81 17 م ﺢﺘﻔﻨﻣ /رﻮﮭﺠﻣ/ﻮﺧر يﻮﺜﻟ 58 132 198 81 01 ن
17 ا ءاﺮﻘﺘﺳا لﻼ ﻦﻣ ّﲔ ﺘﯾ ّﺴﻟا لوﺪﳉ ّنٔ ﻖﺑﺎ توﺎﻔﺗ كﺎﻨﻫ و تاﻮﺻٔ ا راﺮﻜ ﰲ ﻦ ﺎﺒﺗ ، و ّﺘﻟا اﺬﻫ ّ ز ﰲ ﻦﳬ ﻦ ﺎﺒ ﺎﻬﻀﻌﺑ راﺮﻜ ةد و ﺮﺧٓ ا ﺾﻌﺒﻟا ضﺎﻔﳔا ﺎﻣؤاﻮﺗ ثﺪﳛ ي ّا ، تﻻﺎﳊا ﻊﻣ ّﻨﻟا ّ ﯿﺴﻔ ّﺸﻟا ﺎﲠ ﺮﻌﺸ ﱵﻟا ﺔ ﺮﻋﺎ .
ب
ﺔـــــــﺳﻮﻤﻬﳌا تاﻮـــﺻٔ ا راﺮﻜ
:
فوﺮﳊا راﺮﻜ ّﲁﺷ ناﻮﯾد ﰲ ﺔﺳﻮﻤﻬﳌا " ﴚﻌﻟا ﷲ ﺪﺒﻋ " ًّﲒﳑ ا ًرﻮﻀﺣ ﺎﻬﻔ ّﻇو ﺪﻗو ا ﻮﺻ ﴩﻋ ﲏﺛا ﰲ ﻞّﺜﳣ ،يرﻮﻌ ّﺸﻟا ىﻮﺘﺴﳌا ىﺮ ٔ ﺎّﳑ ﻩﺮﻋﺎﺸﻣو ﻪﺗﻻﺎﻌﻔﻧا ﻦﻋ ﲑﺒﻌّﺘﻠ ﺮﻋﺎ ّﺸﻟا ﱔو ) ت – ث – ح خ – س – ش ص – ط – ف – ق – ك – ه ( ّنٔ ﺮ ﺮ ﺪﳉا و ﰐﻮﺻ '' فﺎﻘﻟا '' و '' ءﺎ ّﻄﻟا '' ﲈﻫ ءﺎﻣﺪﻘﻟا ﺪﻨﻋ نارﻮﻬﳎ و ﲔﺛﺪﶈا ﺪﻨﻋ نﺎﺳﻮﻤ 1 . ى ﻻواﺪﺗ ﱶﻛ ٔ ا تاﻮﺻٔ ا ﺾﻌﺑ ﺪﻨﻋ ﻒﻘﯾ نٔ ﺚﺤﺒﻟا رﺎ ﺧا " ﴚﻌﻟا ﷲ ﺪﺒﻋ " زﱪﯿﻟ ، يﺮﻌ ّﺸﻟا ﺰﺠﻨﻤﻠ مﺎﻌﻟا ﲎﻌﳌ ﺎﻬﻃﺎﺒﺗرا ﺔﻗﻼ و ،ﻪﺗﺎّ ﯿﻟﲈﺟ . -ﺻ راﺮﻜ ﻣﺎ ءﺎّﺘﻟا ﺖ : ّﻞ ﺣا ﻮﺻ ت ) ّﺘﻟا ءﺎ ( ﲔﺘ ﻣ ﻩﺮ اﻮﺗ ﻎﻠﺑ ذٕا ﱃؤ ا ﺔﺒﺗﺮﳌا و ﻼﺛ ﺔﺛ و ﲔﺴﲬ ) 253 ( ّﺮﻣ ةﺪﯿﺼﻗ ﰲ ة " ﱒﻮﻟا نﻮﻧ ﻖﻓار مﻮﯾ " * * ّﲣا ﺪﻘﻓ ﻦﻣ ةﺪﯿﺼﻘﻟا تﺪ ّدﺎﻣ فﺮﳊا اﺬﻫ صﺎ عﺎﻘﯾٕا ﻞ ﻜﺸ ة ذٕا ، ّﺼﻟا اﺬﻫ دورو ﻞّ ﺴ ﻦﻋ ّﱪﻌﯿﻟ تﻮ خﺎ ﻣ ﻮﯾ فﺮﳊا اﺬﻬﻓ،نﺰﳊا ّﺘﻟا ﻻﺪﺑ ّﻮ ﺮ و ّﺸﻟا ى باﺮﻄﺿ ﺮﻋﺎ و ّ ا ﻦﻋ ﻒﺸﻜﻟا ﺮﻣ ﰲ ﻮﻫ تا و ﳊا ﻦﻋ ّﺐﳊا ﻦﻋ ،ةٔﺮﳌا ﻦﻋ ،ﺔﻘ ﻘ لﻮﻘﯾ ﻦﻃﻮﻟا ﻦﻋ " ﴚﻌﻟا ﷲ ﺪﺒﻋ ": ،ءﺎﳌا ﲆ تﻮﻔﻃ ،ﻞﻣﺮﻟا ﲆ ﺖﻔﻃ ﻞﯿﳌا ﰊ لﺎﻣ ... ﺢﻠﳌ ﲅﳊا ﻂﻠ ﺧا و ﲓﳌ ءﺎﳊا ... 1 ﺮﻈﻨﯾ : يﺪﻨﺴ ﺎ ﺮﻬﳉا ﰲ ةءاﺮﻗ ، و ءﺎﻣﺪﻘﻟا ﲔﺑ ﺲﻤﳍا و ،ﲔﺛﺪﶈا ا ،ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ،مﻮﻠﻌﻟا راد ﺔﯿﳇ ،ﴫﻣ ص 06
18 ... ﺖﻘﻓٔ ﲔ و ﺖﯾٔ ر ﺪﻗ ﺎﻣ تﺪﻘﻔﺗ ٔ ﰒ ﺖﻨﻛ ﻼﻓ ﺖﻧٔ ﺖﻨﻛ ﻻ و ﺎ ﯿﺑ ﺎﻣ ق ّﺮﻔﺗ ﺎﳱﻓ ﺖﻨﻛ ﺔﺼﻗر ﺖﳤ ا و ) (.... ﺖﻨﻛ و (.... ) 1 ﻞﻤﳛ تﻮﺻ ) ءﺎّﺘﻟا ( ﺔّ ﯾﺮﻌ ّﺸﻟا ﺮﻄﺳٔ ا ﻩﺬﻫ ﱪ ّﺘﻟا ﻻد ﻪﯿ و ّﻀﻟا عﺎﯿ و ّ ا ﺔﺸﻫ و ﲈﻛ ،ةﲑﳊا ّﻟا ﻦﻣ ﲨ ﲆ ّلﺪﯾ ،تﻻؤﺎﺴ و ّﺸﻟا ﺪﳚ ﱂ تﻻؤﺎﺴ ﱔ ّﺘﻠ اﺮﻈﻧ ﺔﺑﺎ ٕا ﺮﻋﺎ ﻀﻗﺎﻨ ﺎﻬﺸ ﻌﯾ ﱵﻟا تﺎ نﺎﺴ ٕﻻا . ّﺼﻟا اﺬﻫ ﻰﻐﻄﯾ ﲈﻛ ةﺪﯿﺼﻗ ﰲ تﻮ ) ﻚ ﺒﻟ ( ﻮﻘﻛ ﰲ : ةﲑ ٔ ا ﺔﺒﻄﳋا ﺎﻘﺑ ﺖﻧﰷ ّﲇ ﺎﻫراﻮﻧٔ ﻦﻣ ﺾ ﻔﺗ يﺎﻄﺧ ﺖﺸ ٔ و ،ﱊد ﲆ ﺎﳤﻗرٔ ،ﰐﺮﲬ ﺖ ﻜﺳ ،ءﺎﳌا رﺎ ،ءﺎﳌا قﻮﻓ تﴎ و ،ﱵﻠﴰ ﺖ ﻣر ... ، ﲔﻘﯿﻟا و ّﻦﻈﻟا ﲔﺑ نﻮﻜﻟا نﰷ ّﱄٕا ﰊ دﺎ و ،ﱐّدر ﻒﯾﴩﻟا ﻪﺗﻮﺻ ﺖﻌﲰ : يدﺎﺒﻋ ﺪﺴﳉا ﺐﺋاذ ﺖﻨﻛ و ،ىﺪ ّﺼﻟا ﰲ ﺖﺒﻐﻓ ﺎﻫؤﺎﻣ و ﲇ ﺐﻜﺴ ﻣ ﺎﻫﴩ ﺖﻤﲷ نﺎﺒﻨﳉا ىﻮﺘﺳا ﱴﺣ 1 ،طد ،ﺮ اﺰﳉا ،ﲅﻘﻟا ﻞﻫٔ تارﻮﺸ ﻣ ،ءﲈﺳٔ فﻮﻄﯾ ،ﴚﻌﻟا ﷲ ﺪﺒﻋ 2008 ، ص 27 - 28
19 ةدﺎﺒﻌﻟاو مﺎﯿﺼﻟاو ةﰷﺰﻟاو ةﻼﺼﻟا ﲆ ﻢﳤﺜ ﺣ ﻩدﺎﻬﺸﻟاو دﺎﻬﳉا ﲆ ﻢﳤﺜ ﺣ ﺔﺑﺎ ﻜﻟا و ﺮﻌﺸﻟ ﻢﲥﺮﻣٔ 1 ﻊﯿﺸ ﺻ تﻮ ) ّﺘﻟا ءﺎ ( ﺎﺴﳘ ، و ّﺸﻟا ّنٔ ﺑ ﻮﯾ ﺮﻋﺎ ّ ا ﺖﺴﺟﻮﻟﻮﻧﻮﳌا ﺔﻣا ّود ﰲ ،ﰐا و ﱂﺎﻣ اﺬﻫ ّﯾﺪﺼﻘﻣ ﲆ ﺲﺳﺆﻣ ﻞﺑ ﺎﻃﺎﺒﺘﻋا تٔ ﯾ ا ﺔ ّ ﯿﻟﺎﻌﻔﻧ فوﺮﳊا ﻦﻣ ﻪﻧﻮ ﲈﻋ ﺎ ﴭ ﺎﺳﺎﺴﺣٕا ّ ﻮﺗ ﺔ ﺔﺳﻮﻤﻬﳌا . ﲈﻛ ّنٔ راﺮﻜ تﻮ ّﺼﻟا اﺬﻫ ﻢﺠﺴ ﯾ و ّﺘﻟا ّﺼﻟا ﺔﺑﺮﺠ ﺔ ﻓﻮ ﺎﻬﺸ ﻌﯾ ﱵﻟا ا ّﺸﻟ ﺮﻋﺎ ، و ﻦﻋ ّﱪ ﺪﻗ ﺔﻨ ﻔﻟا ﺮﻫﺎﻈﻣ و ّﯾﺰﻣر لاوﺪﺑ ﺔﯿﻬﻟٕﻻا ﺔﯾاﻮﻐﻟا ّﺼﻟا ﻦﻣ ﺎﻫﺎﻘﺘﺳا ﺔ ﰲ ةٔﺮﳌا ّنٔ ،ةٔﺮﳌ ﺔ ّﺻﺎﳋا تﺎﻔ ﳋا ﺔﯾدﻮﺟﻮﻟا ﺎﻫرﻮﺻ ّﺻﺎ ّﺼﻟا ى ﱔ ﺔ ّﻓﻮ ّﻨﻟا ﻦﻣ ﺲ ﻗ ﺔ ﻲ ﻬﻟٕﻻا رﻮ >> ّﻣ ﱂ نٕا ، ﺎ ًﻤ اﺰﻣر ةٔ ﺮﳌا ﺖﻠ ّﱒٔ ﻦﻜ ّﺸﻟا ﰲ، ﺰﻣر ّﺼﻟا ﺮﻌ ّﺼﻟا لﺰﻐﻟا ﰲ ةٔ ﺮﳌا ّنٔ ذ ،قﻼﻃٕﻻا ﲆ ﰲﻮ ّﺐﳊا و ﰲﻮ ﻲ ﻬﻟٕﻻا ّ ا ﺰﻣر ﱔ ﺔﯿﻬﻟٕﻻا تا << 2 . ّﺮﻄﻀﯾ ﺮﻋﺎ ّﺸﻟا ﻊﻣ سﻮﻤﻬﳌا تﻮ ّﺼﻟا اﺬﻫ ءاﻮﻬﻟا جاﺮﺧٕﻻ ، ﺣ ﺔﻫٓ ﻪّﻧٔ ﺔﺒﯿ ذ ﺔ ﯿﺑ ، ﯾ ّﲆ ﺘ ذ ﺔﯿﺗٓ ا تﲈﳫﻟا ﰲ ): ﺾ ﻔﺗ ، ﰐﺮﲬ ، ُتْﴎ ، ُﺖﻌﲰ ،ﺔﻓﺮﻋ ، (... ﲆ ّلﺪﯾ فﺮﳊا اﺬﻬﻓ ﻒﻌ ّﻀﻟا ﺔﻗ ّﺮﻟاو و ّ ا بﺎ ﯾ ﻒﻌﺿ ﻮﻫ و ،ﺔﻧﻮﯿﻠّ ا ﺎﯿﻠﻌﻟا ةﺎ ﺎﻨﳌا ءﺎﻨﺛٔ تا و ّلﺪﯾ ﲈﻛ ،فﺎﻄﻌﺘﺳ ة ّﻮﻘﻟا ﲆ و ﻨﺛٔ ةﺪﺸﻟا ّﻄﻟا ﺔ رد ءﺎ ﺮﻬ و ﰲ ﻮﻘﻛ ﺔّﻔﻌﻟا : ) ر ،ﻢﳤﺜ ﺣ ،ﺖ ﺒﻟ ،ﺖ ﻘﻟٔ ،ﻢﲥﺮﻣٔ ،ﺖ ﻣ (... راﺮﻜ ﺻ ﻣﺎ ﺖ ) ءﺎﻬﻟا :( تﻮﺻ ﺮ اﻮﺗ ) ءﺎﻬﻟا ( ةﺪﯿﺼﻗ ﰲ '' ﱒﻮﻟا نﻮﻧ ﻖﻓار مﻮﯾ '' ﲔﺴﲬو ﺔﯿﻧﺎﲦو ﺔ ﻣ ) 158 ( ة ّﺮﻣ . ﺮﻋﺎ ّﺸﻟا لﻮﻘﯾ : ؟؟؟ ﺮﻤﻌﻟا ﻦﻣ ﻰﻘﺒﺗ ﰼ ، ﱪﻘﻟا ﻦﻣ ﻮﻧدٔ ٔ ﺎﻫ ،ﺎﻔﲡﺮﻣ ، ﲅﳊا ٔ ﻔﻄﻣ ، ﺎﺒﻌ ﻣ ، اﴪﻜ ﻣ 1 ص ،ناﻮﯾ ا 30 - 31 2 ﲓﻫاﺮ ٕا ،تد ،طد ،ﺎﻄﻨﻃ ،ﻊﯾزﻮﺘﻟاو ﴩ ﻠ ﲔﻣٔ ا راد ،ﴏﺎﻌﳌا ﰊﺮﻌﻟا ﺮﻌ ِّﺸﻟا ﰲ ﰲﻮﺼﻟا ﺮ ٔ ا ،فّﻮﺼﺘﻟاو ﺮﻌ ِّﺸﻟا ،رﻮﺼ ﻣ ﺪﶊ ص 56
20 بﺎﻫ ا ﺪﯿﺸ ﰲ ﺎﺒﻫاذ ... . تﻮﻣٔ ﲔ ﻚﻨﻀﲝ ﱖﱰﺳٔ نٔ ﺑ ﺖﻤﻠ ﰼ ﲏﻋّدﻮﺗ و ، ﲏ ﻔﻜ و ، ﲏﯿﻋ ﻖﻠﻐﺗ و باﱰﻟا ﲇ ﻞﯿﲥ و " 1 ﴩ ﻨﯾ تﻮ ّﺼﻟا اﺬﻫ ﳌا ﻩﺬﻫ ﰲ ﻘ ﻮﻄ ﻌﺳاو ارﺎﺸ ﻧا ﺔ ﺎ، ﲈﻛ ىﺮﺧٔ ا فوﺮﳊا ﲆ ﻰﻐﻄﯾ ﺎﺒﯾﺮﻘﺗ ّﺼﻟا اﺬﻬﻓ ، تﻮ >> ّﺼﻟا زﺎﻬﳉا قﲈﻋٔ ﻦﻣ جﺮﳜ دﲀ ﻖﯿﲻ ﻲﻘﻠ ،ﰐﻮ و ﻞﻤﳛ ﺔ ﻧ ﻮﻫ ﰲ ّﯿﻃ ّﺘﻟا ﱔ ﻻد ﻪﺗﺎ ّﲻ ﲑﺒﻌ ّﻨﻟا ﰲ ﻦﳬ ﺎ نﺰﺣ ﻦﻣ ﺲﻔ و ءﺎﻘﺷ و ﱂٔ << 2 ؛ ﺰﺣ ﺲﻜﻌﯿﻟ ءﺎ ﺪﻘﻓ رﺪﺻ ﰲ ﺎﻨ ﻓد،ﺎﻘﯿﲻ ﺮﻋﺎ ّﺸﻟا ، ،ﳻٔو ﻦﴭ ﻦﻣ ﻪﻧاﺪ و ﰲ ﺎﻣ غﺮﻔﯾ نٔ ﻪﺑ ﺪﯾﺮ ﻪّﻧٔ و ﺖﻔﻟ اﺬﻬﻟ تﻮﺻ ) ءﺎﻬﻟا ( ا ﺎ ﻒ ﻔﲣو ،ﺲﻔّﻨﻟا ﰲ ﺔ ارو ﻢﻐّ ﻨﻟا ﻊﻣ مﺎ ﺴ ا ﻦﻣ ﻪ ﻓ ىٔر ﺎّ ﳌ ﻪﻫﺎ ﻧا ﱵﻟا ﳻٔ ّ ﯿﻟﺎﺘﺘﳌا ﻪﺗﺎﻫٓ غﺮﻔﯾ ﻩﺪ ﻓ ،ﺺّﻨﻟا ﲆ ﻦﳰﲥ و ﺔ تﻮ ّﺼﻟا اﺬﻬﻟ ﻩﺪﯾدﺮ ﱪ ة ّﺮﳊا ﻪﺗاﺮﻓز . ﯾ َﺣﻼ ةﺪﯿﺼﻗ ﰲ ﺎﻀﯾٔ ﻆ " ﱒﻮﻟا نﻮﻧ ﻖﻓار مﻮﯾ " تﻮﺻ ) ءﺎﻬﻟا ( اﻮﺟ ﴣﻓٔ ، ّﺪﲟ ﻲ ﳤ ﯾ ي ا ،ﻊﻃﺎﻘﳌا ﺮﻄﺳٔ ﲆ ا ّﲒﳣﻣ رﺎﻄﯾ ﺮﻋﺎ ّﺸﻟا ّنٔ ﻓ،سﻮﺴﳑ ّﻼﻟاو ﻖﻠﻄﳌ ﻂﺒﺗﺮ ﺎﳤﻠﻌﺟ ذٕا نﺎ ﴎ ﺎ د د ،ﻖﻓٔ ا ﰲ ﴩ ﻨﯾ ﺎﻣ ﺮﻄﺳٔ ا ﻪﺘﲨﺮ ﺎﻣ اﺬﻫو ﺔﯾﺮﻌ ّﺸﻟا ﺔﯿﺗٓ ا : ﺔﻐﻠ ا ﲏ ﺒﻌﺗٔ ﺎﻬﻟﺆﻟﺆﻟ دﺎﻄﺻٔ ﻒﯿ ﺎﻫدرﺎﺷ درﺎﻃٔ و ﻪﯿﺻﺎﻗٔ ﻦﻣ ﻪﻌﲨٔ ﻒﯿ ... ةدﺮﻔﻣ ةدﺮﻔﻣ تﺎﻘﻫﺮﳌا ﺎﻬﻟﲀﺷٔ ﻊ ﺗٔ ﺎﻬﻓﺮﺣٔ ﺎﻬﻓﻮﺟ ﰲ ﺮﻔﺣٔ و ﺎﲛﲈﺳٔ ﺐﺋاﺮﻏ و ﺎﻬﻓﺎﺻؤ ﺲرﺎﻀﺗ و 3 1 ص ،ناﻮﯾ ا 30 – 31 2 ﺮﻈﻨﯾ : ص ،تد ،طد ،توﲑﺑ ،ﴩ ﻟاو ﺔ ﺎﺒﻄﻠ ﺔﻀﳯ ا راد ،ﰊﺮﻌﻟا ئرﺎﻘﻠ ﺔﻣﺪﻘﻣ ﺔﻐﻠ ا ﲅ ،ناﺮﻌﺴﻟا دﻮﶊ 158 3 ص ،ناﻮﯾ ا 33 – 34
21 ﺎ ﺧا ر " ﴚﻌﻟا ﷲ ﺪﺒﻋ " ّﺼﻟا اﺬﻫ تﻮ ﯿﻟ ﻮ ّﻠا ةراﺮﲝ ،ءﺎﻘ و ﺎﻣ ﻮﻫ ﻠﯾ ﱊﺎﻨﺗ لﻼ ﻦﻣ ﺲﻤ ّ ﯿﻟﻻ ا ةرﺆﺒﻟا ةﺪﯿﺼﻘﻟا ﰲ ﺮﺧٓ ﻊﻄﻘﻣ ﻦﻣ ﺔ ؛ ﻮﻬﻓ ﴚ ﲆ ﲑ ﻜﻟا ﻪ ﻔّ ﳇ ﱵﻟا ﺮﻋﺎﺸﻟا ة ﺎﻌﻣ ىﺪﲟ ﺎﻨﻫو ،ﺔﻐﻠا ﺐﲩ ءارو ةءﻮﺒ ا ﻻ ّ ا ﻦﻋ ﻒﺸﻜﻟاو ،ﲎﻌﳌا ﲆ ﺾ ﻘﻟا ر ﻮﻬ ا ﻪﺘﻠ ر ّﺮﻣ ﺼﻗ ﺔﻨ ﻓ ﻦﳬ ﺪ او نٓ ﰲ ﻲّﻘﻠﺘﳌاو ﺮﻋﺎ ّﺸﻟا ﲆ ﺎﻬﻃﻮﻐﺿ ﺔﺳرﺎﳑ و ،ﺔﺛاﺪﳊا ةﺪﯿ . رﺎﯿ ﺧﺎﻓ " ﷲﺪﺒﻋ ﴚﻌﻟا " تﻮﺼﻟ ) ءﺎﻬﻟا ( ّ ﯿﳰﶵا ﺔﻈﺤﻠا ﺗ ﻞﻘﻧ ﰲ ﲑﺒ ﲁﺸ ﺪ ﺎﺳ ّﺸﻟا ﲔﺑ ﺔ ﺮﻋﺎ و ﺪﯿﺼﻘﻟا ة.
