4. Interactie met het culturele erfgoed van Europa - andere educatieve materialen
4.1 Leren over geschiedenis en erfgoed vanuit een Europees perspectief:
Het Huis van de Europese Geschiedenis
Dr Constanze Itzel, Museumdirecteur, Huis van de Europese Geschiedenis
4.1.1 Een Huis voor de Europese Geschiedenis
Tot voor kort had Europa tienduizenden musea, maar weinig over zichzelf. In mei 2017 opende het Huis van de Europese Geschiedenis zijn deuren in Brussel - een poging om de complexiteit van Europa in een historisch museum te vatten.
Het concept voor het museum was een idee van het Europees Parlement en werd verder ontwikkeld door een uniek internatio-naal team van historici en museumexperts.3
In het Huis is een permanente tentoonstelling over de Europese geschiedenis van de 19e en 20e eeuw ondergebracht. Daar wordt de geschiedenis van de Europese integratie in een heel verhaal verweven.
De displays bestaan uit een collectie die werd verzameld bij meer dan 300 vrijwillige schenkers uit 37 landen.
De Europese geschiedenis bestrijkt een enorm gebied dat de beschikbare ruimte meerdere keren zou kunnen vullen. In tegenstelling tot wat heel wat mensen verwachten, vind je in het Huis geen afzonderlijke ruimtes over verschillende nationale geschiede-nissen. Het museum toont daarentegen het Europese perspectief. Er worden historische fenomenen getoond die a) hun oorsprong vinden in Europa; b) zich over Europa hebben verspreid; c) tot nu toe als relevant worden beschouwd.
Het Huis van de Europese Geschiedenis is een plek waar een publiek van gelijk welke generatie en achtergrond kan leren, reflecteren en debatteren. Het huis heeft hoofd-zakelijk tot doel om het begrip van de Europese geschiedenis in al zijn complexiteit te vergroten, om de uitwisseling van ideeën aan te moedigen en om veronderstellingen in vraag te stellen.
3. Voor een gedetailleerde beschrijving van dit proces en van de principes die in dit artikel worden beschreven, zie Perikles Christodoulou, Andrea Mork (eds.): Creating a House of European History, Brussels 2018.
Dr Constanze Itzel
4.1.2. Een ruimte voor de herinterpretatie van erfgoed
Als museum is het Huis van de Europese Geschiedenis een instelling die erop gericht is om het bestaande erfgoed in stand te houden4. Maar het stelt ook vraagtekens bij wat dit erfgoed is en hoe het zich heeft ontwikkeld, zowel via zijn permanente als eerste tijdelijke tentoonstellingen. Het concept 'erfgoed' is sowieso al moeilijk te definiëren,5 maar dit geldt nog meer wanneer we ons gaan afvragen wat Europees erfgoed nu precies is.
Dit is de vraag die in de permanente tentoonstelling wordt gesteld.6 Een film toont historische verschijnselen die het Europese continent hebben gevormd, zoals migratie, de Griekse en Romeinse oudheid, de sterke rol van het christendom, de veranderende grenzen en nog veel meer. Een vitrine met zeer symbolische objecten toont fenomenen die mee de vorm van het continent hebben bepaald. Het gaat daarbij om: Griekse filosofie; Democratie; Rechtsorde;
Christendom; Humanisme; Koloniale expansie; Slavenhandel; Staatsterreur; Verlichting;
Revoluties; Kapitalisme; Marxisme, Communisme en Socialisme; de Natiestaat en de Shoah.7 Huis van de Europese Geschiedenis, Leopoldpark, ©Nicolas Withof, Huis van de Europese Geschiedenis, 2018
4. De ICOM Code of Ethics for Museums, 2017, p. 8, benadrukt dat musea de plicht hebben hun collectie te verwerven en te behouden om het natuurlijke, culturele en wetenschappelijke erfgoed te beschermen.
5. Zo definieert Laurajane Smith erfgoed bijvoorbeeld als "een cultureel proces of een culturele prestatie die zich bezighoudt met de creatie en onderhandeling van culturele identiteit, individueel en collectief geheugen en sociale en culturele waarden", zie Laurajane Smith, Cultural Heritage. Critical Concepts in Media and Cultural Studies, London 2007, p. 2.
6. Deze definitie van erfgoed is erg ruim en omvat ook politiek en intellectueel erfgoed.
7. Zie voor meer informatie het Huis van de Europese Geschiedenis, Gids van de Permanente Tentoonstelling, Brussel 2017.
56 Leren van het verleden, onze toekomst vormgeven:
Het culturele erfgoed van Europa door middel van eTwinning
Permanente tentoonstelling, Collectie over Europa in de 19e eeuw; © Europese Unie, 2018
Interactive Tracking My Europe, Tijdelijke tentoonstelling Interacties;
© Europese Unie, 2018
Door al deze momenten naast elkaar te plaatsen, worden aan de bezoeker vragen gesteld zoals: Kunnen deze ontwikkelingen als een uniek Europees erfgoed worden beschouwd?
Kunnen alle Europeanen zich identificeren met dit erfgoed, ook al werden ze er op verschil-lende manieren door beïnvloed?
De eerste tijdelijke tentoonstelling, “Interacties”, gaat dieper in op de manieren waarop erfgoed wordt vormgegeven8. Het is een verkenning van zowel materieel als immaterieel erfgoed, maar ook van natuurlijk erfgoed. De tentoonstelling stelt dat de nabijheid van heel wat verschillende gebieden, talen, religies en etnische groepen op een relatief kleine ruimte in Europa, veelvuldig aanleiding heeft gegeven tot intercultureel contact, conflicten en samenwerking.
Wanneer we de oorsprong van het rijke culturele erfgoed van Europa blootleggen, wordt duidelijk dat wat we ervaren als specifiek voor één bepaalde cultuur of land, vaak het product is van interacties in tijd en ruimte. De eerste tijdelijke tentoonstelling van het Huis van de Europese Geschiedenis onderzoekt deze veelzijdige intra- en extra-Eu-ropese oorsprong door bijvoorbeeld op verkenning te gaan in de geschiedenis van culinaire recepten en ingrediënten, de geschiedenis van planten, kruiden en dieren, de geschiedenis van sport, van ideeën, van kunstvormen, van woorden, van sprookjes en andere dingen die ons in ons dagelijkse leven omgeven. Al deze ideeën en producten zijn doorheen de tijd op complexe manieren beïnvloed, waardoor ze het transnationale karakter van het erfgoed weerspiegelen9.
Zo ook zijn al onze levens vandaag de dag met elkaar verweven. Dit wordt geïllustreerd door de interactieve mapping-tool - www.myinteractions.eu. De inhoud ervan wordt volledig door gebruikers gecreëerd: antwoorden op vragen over wat mensen verbindt met plaatsen in heel Europa worden verbonden om een landkaart te maken die de connecties en voorkeuren van mensen in kaart brengt. De patronen die worden gecreëerd, tonen bijvoor-beeld de weinige lijnen die naar het Oosten gaan, of de voorkeur voor Italiaans eten, en tonen zo dat onze mentale voorstelling van de Europese ruimte sterk wordt bepaald door de geschiedenis. De resultaten kunnen zowel online als ter plaatse worden gegenereerd en doorzocht, waardoor er een bron wordt gecreëerd aan de hand waarvan kan worden gediscussieerd over de culturele interacties van vandaag 10.
4.1.3. Een bron van kennis over Europa
In overeenstemming met de principes van de hedendaagse museologie gaat het Huis van de Europese Geschiedenis ervan uit dat leren geen bijproduct mag zijn, maar centraal moet staat bij zijn activiteiten11. Het museum is een plek waar diverse doelgroepen op een informele en vrijwillige manier kunnen leren, zowel cognitief als affectief.
8. Zie Christine Dupont, Constanze Itzel (Eds.): Interactions. Centuries of Commerce, Combat and Creation. Catalogus van de Tentoonstelling. Luxemburg 2017.
9. Zie ook Gerard Delanty, The European Heritage. A Critical Re-Interpretation, London, New York 2018, p. 29ff.
10. www.myinteractions.eu
11. De term "Leren" heeft de voorkeur op "Onderwijs" omdat hij de actieve rol van de leerling benadrukt.
58 Leren van het verleden, onze toekomst vormgeven:
Het culturele erfgoed van Europa door middel van eTwinning
De permanente tentoonstelling is opgebouwd uit meerdere lagen, zodat bezoekers kunnen kiezen voor verschillende niveaus van diepgang, afhankelijk van hun voorkennis of de beschikbare tijd voor het bezoek. Op de meertalige tablet vinden ze nog meer diepgaande informatie (audio, films) in 24 talen. Als aanvulling op de permanente tentoonstelling is er een praktische familieroute rond het thema van een tijdreiziger. Er zijn verschillende werkbladen voor middelbare scholieren.
De eerste tijdelijke tentoonstelling is gemaakt voor andere leerstijlen en is afgestemd op de verschillende motivaties van bezoekers. De tentoonstelling moedigt bezoekers aan om op een speelse en multi-sensorische manier te leren door interactie met de objecten en met andere bezoekers.
Eerder dan vaste inhoud aan te leren als voorgesneden koek, gebruikt het Huis van de Europese Geschiedenis een kritische benadering. Dit wordt geïllustreerd door drie punten: het gebruik van vragen, de focus op het begrip interpretatie en het concept geheugen.
Deze vragende benadering is fundamenteel ingebed in het tentoonstellingsconcept en komt terug in het hele verhaal: bezoekers wordt om hun mening gevraagd, verschillende standpunten worden naast elkaar geplaatst en objecten kunnen op meerdere manieren worden geïnterpreteerd.
Interpretatie is bijvoorbeeld aanwezig wanneer de tentoonstelling laat zien hoe de mythe van Europa werd gebruikt om visies op Europa door de eeuwen heen voor te stellen, of wanneer wordt getoond hoe het cartografische beeld van Europa doorheen de tijd en met het geografische perspectief van de toeschouwer verandert. Interpretatie is ook het thema van een kunstwerk van 25 m hoog dat is opgehangen boven de trap, een maalstroom van citaten over de geschiedenis.
Er wordt nog meer complexiteit gecreëerd in het verhaal over gemeenschappelijke historische processen door middel van het concept van het geheugen, waarbij de bezoeker wordt gesti-muleerd om zich af te vragen wat we willen onthouden, individueel of collectief, en wat we liever vergeten.
De tentoonstellingen worden aangevuld met educatieve programma's en evenementen.
Tot slot kan transnationale inhoud in klassen in heel Europa worden gebruikt dankzij de online leermaterialen in 24 talen. De thema's van deze materialen (migratie, conflict, mensenrechten, identiteit, informatietechnologie) werden zo geselecteerd dat ze in de context van de diverse schoolcurricula in Europa passen12. Via dit online aanbod wil het Huis van de Europese Geschiedenis leerlingen in heel Europa bereiken door een Europese dimensie toe te voegen aan het onderwijs en de nieuwsgierigheid naar de geschiedenis die we allemaal samen delen, te vergroten.
12. Alle materialen kunnen hier worden gedownload: https://historia-europa.ep.eu/en/educators-teachers/
classroom-activities