4 Informatie per soort
4.5 Andere uitheemse soorten
De afgelopen decennia is een groot aantal uitheemse soorten, die op geen enkele wijze ons land op eigen kracht hadden kunnen bereiken, in het vrije veld genoteerd. Vooral tijdens de maandelijkse watervogeltellingen in het winterhalfjaar leveren vaak divers palet aan watervogelsoorten op. De oorsprong hiervan is vrijwel zeker ontsnapping of vrijlating. In collecties watervogels wordt een groot aantal uitheemse watervogelsoorten gehouden; van flamingo, via zwaan, gans en eend tot zaagbek. Zie voor een overzicht Van der Laar et al. (1994) en bijvoorbeeld (het aanbod op) www.aviornis.nl. Daarnaast ontsnapt met regelmatig een veelheid aan kooi- of volièrevogels. Deze soorten behoren vooral tot de zaadeters (duiven, papegaaien, parkieten, wevers, vinkachtigen, etc.). Ook voor soortgroepen anders dan watervogels zijn verschillende grote verenigingen. Hun websites geeft een goed beeld van soorten die worden gehouden, soorten die ‘hot’ zijn en soorten waar veel vraag naar is. Een fors aantal soorten komt in gevangenschap tot reproductie. Nakomelingen hiervan mogen, mist voorzien van de juiste papieren en een
y = 1E-204e0,2366x R2 = 0,6589 1
10 100 1000
1990 1995 2000 2005 2010
aantalnumber
Moscovy duck
Cairina moschata f. domesticus
ring, van eigenaar verwisselen. We zullen nog menig exotische soort in het lage land met traag stromende rivieren tegen kunnen komen.
5 Summary
Non-native species in the Dutch avifauna: a story about increase and expansion
In this paper the population dynamics of non-indigenous species in the breeding bird avifauna of the Netherlands are described. Detailed information about exotic or foreign species can be found separately in a more extensive report on www.buwa.nl. Four categories of non-indigenous species are distinguished:
• invasive alien species: successful breeding species, which are increasing and spreading;
• other alien species with (successful) breeding attempt(s), but not increasing nor spreading, ic. non-invasive;
• introduced native geese and ducks: native as migrant and wintering species, but breeding not natural;
• feral species: species successfully breeding in the wild, of which some species are increasing and spreading.
Presently 19 invasive species are recognized, of which 17 are breeding annually in the Netherlands. Two flamingo species are breeding just at the Dutch-German border in Germany (table 3.1). Among these 19 species most have increased with more than 10%
per annum over the past decades. In the most recent decade rates of increase have slowed down for most species (Fig. 3.1). Since the first invasive species were noticed in the1960’s, the number of species involved has risen (Fig. 3.2). Since all species involved are resident, censuses among breeding and non-breeding birds give similar results (Table 3.1, 3.2, Fig. 3.3).
The list of other non-indigenous species is quite long, with more than 20 species having made at least one breeding attempt in recent years (Tab 3.3, Fig. 3.5). The number of species involved is increasing per decade.
In de past 30 years some species, known as native winter visitors, started to breed in the Netherlands. The first was Barnacle Goose Branta leucopsis, followed by White-fronted Goose Anser albifrons. The first species is considered to have escaped from waterfowl collections, the second were released as former decoy birds. In recent years a few more species have followed (Tab. 3.4, Fig. 3.6).
Among domesticated species more species have been released or have escaped (Table 3.5, Fig. 3.7). A few decades ago only three species were predominant: feral pigeon Columba livia domestica, feral duck Anas platyrhinchos and Mute Swan Cygnus olor.
An increase was noticed mainly among domesticated waterfowl.
The increasing and expanding species share certain features: they are originally resident species, and mainly herbivorous (Fig. 3.8). Piscivore or granivore feeding habits are less shared characteristics, but in some cases species with such habits are successful. Migrant
The successful species are common in the bird trade and hence well-represented in collections from which they can escape. In the near future more species can be expected to become successful newcomers; especially resident species who feed on grassland are good candidates for future success as breeding birds in the wild. The climate change (Fig.
3.9) might help invasive species with a (sub)tropical origin.
6 Literatuur
Bauer H.G. & F. Woog 2008. Non-native and naturalized bird species (neozoa) in Germany, part I: occurrence, population size and status. Vogelwarte 46: 157-194.
Baker H., D.A. Stroud, N.J. Aebischer, P.A. Cranswick, R.D. Gregory, C.A. McSorley, D.G. Noble & M.M. Rehfisch 2006. Population estimates of birds in Great Britain and the United Kingdom. British Birds 99: 25–44.
Beck O., A. Anselin & E. Kuijken 2002. Beheer van verwilderde watervogels in Vlaanderen; onderzoeksresultaten en buitenlandse bevindingen. Instituut voor Natuurbehoud, Brussel.
Bekhuis J., R.G. Bijlsma, A.J. van Dijk, F. Hustings, R. Lensink & F. Saris 1987. Atlas van de Nederlandse vogels. SOVON, Arnhem.
van den Berg A. & C. Bosman 1999. Zeldzame vogels van Nederland; avifauna van Nederland deel 1. GMB Uitgeverij, Haarlem & KNNV Uitgeverij, Utrecht.
van den Bergh L.M.J. 1991. De Grauwe Gans als broedvogel in Nederland. Rapport 91/1, RIN, Arnhem.
Berrevoets C., R.C.W. Strucker & P.L. Meininger 1995. Watervogels in de Zoute Delta 1993/94. Rapport 1995.001, Rijkswaterstaat RIKZ, Middelburg.
Berrevoets C., R.C.W. Strucker & P.L. Meininger 1996. Watervogels in de Zoute Delta 1994/95. Rapport 1996.009, Rijkswaterstaat RIKZ, Middelburg.
Berrevoets C., R.C.W. Strucker & P.L. Meininger 1997. Watervogels in de Zoute Delta 1995/96. Rapport 1997.001, Rijkswaterstaat RIKZ, Middelburg.
Berrevoets C., R.C.W. Strucker & P.L. Meininger 1998. Watervogels in de Zoute Delta 1996/97. Rapport 1998.001, Rijkswaterstaat RIKZ, Middelburg.
Berrevoets C., R.C.W. Strucker & P.L. Meininger 1999. Watervogels in de Zoute Delta 1997/98. Rapport 1999.001, Rijkswaterstaat RIKZ, Middelburg.
Berrevoets C., R.C.W. Strucker & P.L. Meininger 2000. Watervogels in de Zoute Delta 1998/99. Rapport 2000.003, Rijkswaterstaat RIKZ, Middelburg.
Berrevoets C., R.C.W. Strucker & P.L. Meininger 2001. Watervogels in de Zoute Delta 1999/2000. Rapport 2001.001, Rijkswaterstaat RIKZ, Middelburg.
Berrevoets C., R.C.W. Strucker & P.L. Meininger 2002. Watervogels in de Zoute Delta 2000/2001. Rapport 2002.002, Rijkswaterstaat RIKZ, Middelburg.
Blackburn T.M., J.L. Lockwood & P. Cassey, 2009. Avian invasions; the ecology and evolution of exotic birds. Oxford University Press, Oxford.
van den Bosch F. 1990. The velocity of spatial population expansion. PhD, University of Leiden.
van den Bosch F., Hengeveld, R. & Metz, J.A.J. 1992. Analysing the velocity of animal range expansion. J. Biogeography 19: 135-150.
Boele A., M. van Roomen & E. van Winden 1996. Midwintertelling van watervogels in Nederland, januari 1995. Rapport 1996/05, Sovon Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
Boele A., J. van Bruggen, A.J. van Dijk, F. Hustings, J.W. Vergeer & C. Plate 2011.
Broedvogels in Nederland in 2009. Rapport 2011/01, Sovon Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
Boele A., J. van Bruggen, A.J. van Dijk, F. Hustings, J.W. Vergeer, L. Ballering & C. Plate 2012. Broedvogels in Nederland in 2010. Rapport 2012/01, Sovon
Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
Boele A. & E. van Winden 2011. Witoogeenden: het hele jaar in ons land maar wel erg zeldzaam. SOVON-nieuws 24 (2): 5-7.
de Boer P., B. Koks, M. van Roomen & E. van Winden 2001. Watervogels in de Nederlandse Waddenzee in 1997/98 en 1998/99. Rapport 2001/04, Sovon Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
Bijlsma R.G. 2002. Stadsduif. In J.W. Vergeer & F. Hustings (red.). Atlas van de Nederlandse broedvogels 1998-2000,. De Nederlandse Fauna, deel 5. Naturalis, Leiden.
Bijlsma R.G., F. Hustings & C.J. Camphuysen 2001. Algemene en schaarse vogels van Nederland (Avifauna van Nederland 2). GMB Uitgeverij/KNNV Uitgeverij, Haarlem/Utrecht.
Bult H. 2002. Rode patrijs. In J.W. Vergeer & F. Hustings (red.). Atlas van de
Nederlandse broedvogels 1998-2000,. De Nederlandse Fauna, deel 5. Naturalis, Leiden.
Butler C.J. 2003. Population biology of introduced Rose-ringed Parakeet Psittacula krameri in the UK. PhD, University of Oxford, Oxford.
Caswell H., R. Lensink & M. Neubert 2003. Long-distance dispersal and invasion speed;
applications in ecology. Ecology 84: 1968-1978.
Clergau P. & P. Yesou 2006. Behavioural flexibility and numerous potential sources of introduction for the scared ibis: causes of concern in Western Europe. Biol. Inv. 8:
1391-1388.
Conover M.R. & G.S. Kania 1991. Characteristics of feeding sites used by urban-suburban flocks of Canada geese in Connecticut. Wildl. Soc. Bull. 19: 36-38.
Cramp S. & K.E.L. Simmons 1977. Handbook of the birds of the western palearctic, volume 1. Oxford University Press, Oxford.
Cramp S. & K.E.L. Simmons 1979. Handbook of the birds of the western palearctic, volume 2. Oxford University Press, Oxford.
Cramp S. 1983. Handbook of the birds of the western palearctic, volume 4. Oxford University Press, Oxford.
Cramp S. 1985. Handbook of the birds of the western palearctic, volume 5. Oxford University Press, Oxford.
Crottini A., A. Galimberti, A. Boto, L. Serra, Y. Liu, C. Yeung, X. Yang, M. Barbuto & M.
Casiraghi 2010. Toward a resolution of a taxonomic enigma: first genetic analyses of Paradoxornis webbianus and Paradoxornis alphonsianus (Aves:
Paradoxornithidae) from China and Italy. Molecular Phylogenetics and Evolution 57: 1312-1318.
Davis M.A. 2009. Invasion Biology. Oxford University Press, Oxford.
Dehem & LaHaye 2010.
van Dijk A.J., L. Dijksen, F. Hustings, K. Koffijberg, R. Oosterhuis, C. van Turnhout, M.J.T. van der Weide, D. Zoetebier & C. Plate 2006. Broedvogels in Nederland in 2004. Rapport 2006/01. SOVON Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
van Dijk A.J., A. Boele, L. van de Bremer, F. Hustings, W. van Manen, A. Kleunen, K.
Koffijberg, W. Teunissen, C. van Turnhout, B. Voslamber, F. Willems, D. Zoetebier
& C. Plate 2007. Broedvogels in Nederland in 2005. Rapport 2007/01, Sovon Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
van Dijk A.J., A. Boele, F. Hustings, K. Koffijberg & C. Plate 2008. Broedvogels in Nederland in 2006. Rapport 2008/01, Sovon Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
van Dijk A.J., A. Boele, F. Hustings, K. Koffijberg & C. Plate 2009. Broedvogels in Nederland in 2007. Rapport 2009/01, Sovon Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
van Dijk A.J., A. Boele, F. Hustings, K. Koffijberg & C. Plate 2010. Broedvogels in Nederland in 2008. Rapport 2010/01, Sovon Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
van Dijk K. 2002. Zwarte zwaan. In J.W. Vergeer & F. Hustings (red.). Atlas van de Nederlandse broedvogels 1998-2000,. De Nederlandse Fauna, deel 5. Naturalis, Leiden.
van Dijk K. & F. Majoor 2011. Geboortedispersie van Nijlganzen van Nederland naar Duitsland en vice versa. Limosa 82-84.
Delany S. 1993. Introduced and escaped geese in Britain in summer 1991. Br. Birds 86:
591-600.
Dirksen S. 1980. Canadese ganzen Branta canadensis: een invasie in Nederland in 1978/79. Watervogels 5: 99-107.
Dubois P.J. 2007. Les oiseaux allochtones en France: statut et interactions avec les espèces indigènes. Ornithos 14: 329-364.
Ebbinge B.S. 1992. Population limitation in arctic breeding geese. Proefschrift Universiteit van Groningen.
Eggenhuizen T. 2002. Smient. In J.W. Vergeer & F. Hustings (red.). Atlas van de Nederlandse broedvogels 1998-2000. De Nederlandse Fauna, deel 5. Naturalis, Leiden.
Gibbons D.W., J.B. Reid & R.A. Chapman 1993. The new atlas of breeding birds in Britain and Ireland: 1988-1991. T&AD Poyser, London.
Glutz von Blotzheim U.N., K.M. Bauer & E. Bezzel 1973. Handbuch der Vogel Mitteleuropas, band 5. Akademische Verlagsgesellschaft, Frankfurt am Main.
Gyimesi A. & R. Lensink 2010. Risk analysis of the Egyptian Goose in The Netherlands;
biology and management options. Rapport 10-029, Bureau Waardenburg, Culemborg.
Gyimesi A. & R. Lensink 2012. Egyptian Goose: an introduced species spreading in and from The Netherlands. Wildfowl 62: 128-145.
Hagemeijer E.J.M. & Blair M.J. (eds.) 1997. The EBCC Atlas of European Breeding Birds:
Their Distribution and Abundance. Poyser, London.
Haupt H., Th. Vignau-Wilberg, E. Irblich & M. Staudinger 1990. Le Bestiaire de Rodolphe II. Citadelles, Paris.
van Heenvliet C.J. c. 1635. Jachtbedryf. Naar het handschrift in de koninklijke
bibliotheek te 's-Gravenhage; uitgave 1948 door A.E.H. Swaen met medewerking van de Nederlandsche Jagersvereeniging en de Nederlandsche Ornithologische Vereeniging. Brill, Leiden.
Henderson I. 2009. Progress of the UK Ruddy Duck eradication programme. British Birds 102: 680-690.
Hengeveld R. 1989. Dynamics of biological invasions. Chapman & Hall, London.
Hornman M. 2011. Actueel voorkomen van Rosse Stekelstaarten in Nederland. Rapport 2011-03, SOVON Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen.
Hornman M., F. Hustings, K. Koffijberg, E. Van Winden, Sovon Ganzen- &
Zwanenwerkgroep & L. Soldaat 2011. Watervogels in Nederland in 2008/2009.
Rapport 2011/03, Sovon Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
Hornman M., F. Hustings, K. Koffijberg, R. Kleefstra, O. Klaassen, E. Van Winden, Sovon Ganzen- & Zwanenwerkgroep & L. Soldaat 2012a. Watervogels in Nederland:
rapportage 2009/2010. Rapport 2012/02, Sovon Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
Hornman M., M. van Roomen, F. Hustings, K. Koffijberg, E. van Winden & L. Soldaat 2012b. Populatietrends van overwinterende en doortrekkende watervogels in Nederland in 1975-2010. Limosa 85: 97-116.
van Horssen P.W. & R. Lensink 2000. Snelle toename Indische Ganzen Anser indicus in Nederland. Limosa 73: 96-104.
del Hoyo J., Elliott A., Sargatal J. & D.A. Christie (eds.) 1992. Handbook of the birds of the world, volume 1. Lynx editions, Barcelona.
del Hoyo J., Elliott A., Sargatal J. & D.A. Christie (eds.) 1994. Handbook of the birds of the world, volume 2. Lynx editions, Barcelona.
del Hoyo J., Elliott A., Sargatal J. & D.A. Christie (eds.) 1997. Handbook of the birds of the world, volume 4 . Lynx editions, Barcelona.
del Hoyo J., Elliott A., Sargatal J. & D.A. Christie (eds.) 2005. Handbook of the birds of the world, volume 10. Lynx editions, Barcelona.
del Hoyo J., Elliott A., Sargatal J. & D.A. Christie (eds.) 2007. Handbook of the birds of the world, volume 12. Lynx editions, Barcelona.
del Hoyo J., Elliott A., Sargatal J. & D.A. Christie (eds.) 2009. Handbook of the birds of the world, volume 14. Lynx editions, Barcelona.
Hustings F. & E. van Winden 1997. Loopt de roodhalsgans in de pas met de andere ganzen. Sovon-nieuws 10(4): 9-10.
Hustings F., K. Koffijberg, E. van Winden, M van Roomen, Sovon Ganzen- en
Zwanenwerkgroep & L. Soldaat 2008. Watervogels in Nederland in 2006/2007.
Rapport 2008/04, Sovon Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
Hustings F., K. Koffijberg, E. van Winden, M van Roomen, Sovon Ganzen- en
Zwanenwerkgroep & L. Soldaat 2009. Watervogels in Nederland in 2007/2008.
Rapport 2009/02, Sovon Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
Hustings F., J. van der Coelen, B. van Noorden, R. Schols & P. Voskamp 2006. Avifauna
IUCN 1999. IUCN guidelines for the prevention of biodiversity loss due to biological invasion. Species 31: 28-42.
Jacob J.P., C. Dehem, A. Burnel, J.L. Dambiermont, M. Fasol, T. Kinet, D. van der Elst &
J.Y. Paquet (eds) 2010. Atlas des oiseaux nicheurs de Wallonie 2001-2007. Liège : Aves ; Service Public de Wallonie, Direction générale de l'agriculture, des ressources naturelles et de l'environnement, Namur.
van der Jeugd H., Voslamber B., C. van Turnhout, H. Sierdsema, N. Feige, J. Nienhuis &
K. Koffijberg 2006. Overzomerende ganzen in Nederland, grenzen aan de groei.
Rapport 20006/02, Sovon, Beek-Ubbergen.
van der Jeugd H. & K.Y. Litvin 2006. Travels and traditions; long distance dispersal in the barnacle goose Branta leucopsis on individual case stories. Ardea 94: 421-432.
Kear J. 1990. Man and waterfowl. Poyser, London.
Keijl G.O. 2001. Halsbandparkieten Psittacula krameri in Amsterdam 1976-2000. Limosa 79:29-32.
Keijl G.O. 2002. Halsbandparkiet Psittacula krameri p.268-269, in J.W. Vergeer & F.
Hustings (red.). Atlas van de Nederlandse broedvogels 1998-2000. Fauna van Nederland deel 5. Naturalis, Leiden.
Kleefstra R., B. Koks, M. van Roomen & E. van Winden 2002. Watervogels in de Nederlandse Waddenzee in 1999/2000. Rapport 2002/01, Sovon
Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
Klaassen O. & A. van Kleunen 2012. Halsbandparkieten in Nederland in de winter 2011/12. Rapport 2012/26. Sovon vogelonderzoek Nederland, Nijmegen.
van Kleunen A., L. van den Bremer, R. Lensink & P. Wiersma 2010. De Halsbandparkiet, Monniksparkiet en Grote Alexanderparkiet in Nederland: risicoanalyse en beheer.
Rapport 2010/10. Sovon Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen.
Kooijmans J.L. 2005. De halsbandparkiet; biologie, historie en de eerste landelijke telling.
Gierzwaluw 4(3): 16-19.
van der Laar B., P.A. Maas, P. Vossen & A.B. van den Berg 1994. Geese and ducks in captivity in the Netherlands in 1991. Dutch Birding 16: 148-149.
Lemaire A. & Wiersma P. 2011. Risicoanalyse van geïntroduceerde ganzensoorten in Nederland, SOVON Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen.
Lensink R. 1996a. De opkomst van exoten in de Nederlandse avifauna: verleden, heden en toekomst. Limosa 69: 103-130.
Lensink R. 1996b. Vreemde vogels onder de Nederlandse avifauna: verleden, heden en wat voor een toekomst. Vogeljaar 44: 145-164.
Lensink R. 1997. Range expansion of raptors in Britain and the Netherlands since the sixties: testing an individual based diffusion model. Journal of Animal Ecology 66:
811-826.
Lensink R. 1998a. Temporal and spatial expansion of the Egyptian Goose Alopochen aegyptiacus in the Netherlands, 1967-94. Journal of Biogeography 25: 251-263.
Lensink R. 1998b. Leidt de Soepgans Anser anser forma domestica, als afstammeling van de Grauwe Gans Anser anser, een eigen bestaan in Nederland? Limosa 70: 49-56.
Lensink R. 1999. Aspects of the biology of the Egyptian Goose Alopochen aegyptiacus colonizing the Netherlands. Bird Study 46: 195-204.
Lensink R. 2002. Zwaangans, Soepgans, Grote Canadese Gans, Nijlgans, Casarca, Wilde Eend, Soepeend, Mandarijneend, Carolinaeend, Rosse Stekelstaart, Muscovy Eend, Monniksparkiet. In J.W. Vergeer & F. Hustings (red.). Atlas van de Nederlandse broedvogels 1998-2000. De Nederlandse Fauna, deel 5. Naturalis, Leiden.
Lensink R. 2012. Bruinkopdiksnavelmees, wie lost het raadsel op? Provinciale Nieuwsbrief Limburg 2012 (1).
Lensink R. & P.W. van Horssen 2002. Indische gans. In J.W. Vergeer & F. Hustings (red.). Atlas van de Nederlandse broedvogels 1998-2000,. De Nederlandse Fauna, deel 5. Naturalis, Leiden.
Lensink R., L.M.J. van de Bergh & B. Voslamber 2013. De geschiedenis van de Grauwe gans Anser anser als Nederlandse broedvogel in de twintigste eeuw. Limosa 86:
12-24.
Lensink R., G. Ottens & T. van der Have 2013. Vreemde vogels in de Nederlandse vogelbevolking: een verhaal van vestiging en uitbreiding. Rapport 13-025, Bureau Waardenburg, Culemborg.
Lensink R., P.W. van Horssen & J. de Fouw 2010. Faunabeheerplan zomerganzen Zuid-Holland, hoofddocument bij zeven regioplannen. Bureau Waardenburg,
Culemborg.
Lever C. 1987. Introduced birds of the world. Cambridge Univ. Press, Cambridge.
Lever C. 2005. Naturalized birds of the world. Poyser, London.
Lockwood J.L., M.F. Hoopes & M.P. Marchetti 2009. Invasion Ecology. Blackwell Publishing, Oxford.
Meininger P.L. 2002. Brandgans. In J.W. Vergeer & F. Hustings (red.). Atlas van de Nederlandse broedvogels 1998-2000. De Nederlandse Fauna, deel 5. Naturalis, Leiden.
Meininger P.L. & N.D. van Swelm 1994. Brandganzen Branta leucopsis als broedvogel in het Deltagebied. Limosa 67: 1-5.
Meininger P., C.M. Berrevoets & R.C.W. Strucker 1995. Watervogels in de Zoute Delta 1991-94. Rapport RIKZ 95.025, Rijkswaterstaat, Den Haag.
Merula P. 1605. Placaten ende ordonnancien op 't stuck van de wildernissen. Uitgave B.C. Neulandt, ‘s Gravenhage.
Mooij J.H. 1996. Ecology of geese wintering at the Lower Rhine area (Germany). PhD, Univ. Wageningen.
Nyaria A., C. Ryall & A.T. Peterson. 2006. Global invasive potential of the House Crow Corvus splendens based on ecological niche modelling. Journal of Avian Biology 37: 306-311.
Ottens G. 2002. Witoogeend, Amerikaanse smient, Brilduiker, Japanse nachtegaal, Treurmaina, Oevermaina, Huiskraai. In J.W. Vergeer & F. Hustings (red.). Atlas van de Nederlandse broedvogels 1998-2000. De Nederlandse Fauna, deel 5.
Naturalis, Leiden.
Ottens G. 2003. Achtergrond en ontwikkeling van de Nederlandse populatie Huiskraaien Corvus splendus. Limosa 76: 69-74.
Ottens G. & E. van Winden 2003. Flamingo’s in Nederland: wat doen ‘zuurstokken’ in een kikkerland? SOVON-nieuws 16 (1): 1-2.
Ottens G. & E. van Winden 2003. Casarca’s in Nederland: wild of verwilderd. Sovon-nieuws 16 (3): 3-4.
van de Reep M. 2011. Een opkomende populatie ontsnapte Bonte Boertjes in de vrije natuur. Vogeljaar 59: 60-62.
Richardson D.M., P. Pyšek, M. Rejmánek, M.G. Barbour, F.D. Panetta & C.J. West.
2000. Naturalization and invasion of alien plants: concepts and definitions.
Diversity & distributions 6: 93-107.
van Roomen M. & E. van Winden 1994. Watervogels in de Zoete Rijkswateren in 1992/93. Rapport 1994/05, Sovon Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
van Roomen M., M. Klemann, E. van Winden & Ganzen- en Zwanenwerkgroep Nederland 1994. Watervogels in Nederland in januari 1993. Rapport 1994/01, Sovon Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
van Roomen M., E. van Winden & R. Zollinger 1995. Midwintertelling van watervogels in Nederland, januari 1994. Rapport 1995/01, Sovon Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
van Roomen M., E. van Winden, K. Koffijberg. R. Kleefstra, G. Ottens, B. Voslamber &
Sovon Ganzen- en Zwanenwerkgroep 2004a. Watervogels in Nederland in 2001/2002. Rapport 2004/01, Sovon Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
van Roomen M., E. van Winden, K. Koffijberg. A. Boele, F. Hustings, R. Kleefstra, J.
Schoppers, C. van Turnhout, Sovon Ganzen- en Zwanenwerkgroep & L. Soldaat 2004b. Watervogels in Nederland in 2002/2003. Rapport 2004/02, Sovon Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
van Roomen M., E. van Winden, F. Hustings, K. Koffijberg, R. Kleefstra, Sovon Ganzen- en Zwanenwerkgroep & L. Soldaat 2005. Watervogels in Nederland in
2003/2004. Rapport 2005/03, Sovon Vogelonderzoek Nederland,
Beek-van Roomen M., E. Beek-van Winden, K. Koffijberg, B. Ens, F. Hustings, R. Kleefstra, J.
Schoppers, C. van Turnhout, Sovon Ganzen- en Zwanenwerkgroep & L. Soldaat 2006. Watervogels in Nederland in 2004/2005. Rapport 2006/02, Sovon Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
van Roomen M., E. van Winden, K. Koffijberg, L. van den Bremer, B. Ens, R. Kleefstra, J.
Schoppers, J.W. Vergeer, Sovon Ganzen- en Zwanenwerkgroep & L. Soldaat 2007. Watervogels in Nederland in 2005/2006. Rapport 2007/03, Sovon Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
Russer H. & T. de Boer 2008. Roetkopbuulbuuls in Maarssenbroek; wetenswaardigheden verzameld door HR en TdB. Rapport in eigen beheer, Maarsenbroek.
Sage B. 1998. The Egyptian Goose in Norfolk. Report, Norfolk.
Shwartz, A., Strubbe, D., Butler, C.J., Matthysen, E., Kark, S. 2009. The effect of enemy-release and climate conditions on invasive birds: A regional test using the rose-ringed parakeet (Psittacula krameri) as a case study. Diversity and Distributions 15: 310-318.
Schopper J. 1997. Twee nieuwe broedvogels in het hart van Gelderland: Knobbelgans Anser cygnoides domesticus en Muskuseend Cairina moschata domesticus. Vlerk 14:128-129.
Slaterus R., B. Aarts B. & L. van den Bremer 2009. De Huiskraai in Nederland:
risicoanalyse en beheer. SOVON Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
Smit P. 1994. Die Ostindische Kompanie und das holländische Naturalienkabinett. In A.
Grote (red.). Macrocosmos in Microcosmos. Zur Geschichte des Sammelns 1450 bis 1800. Leske & Brudrich, Opladen.
Smits R.R., P.W. van Horssen & J. van der Winden 2010. A risk analysis of the sacred ibis in The Netherlands; including biology and management options of this invasive species. Bureau Waardenburg, Culemborg.
Sovon Ganzen- en Zwanenwerkgroep 1995. Ganzen- en zwanentellingen in Nederland 1993/94. Rapport 1995/02, Sovon vogelonderzoek Nederland, Beek- Ubbergen.
Sovon Ganzen- en Zwanenwerkgroep 1996. Ganzen- en zwanentellingen in Nederland 1994/95. Rapport 1996/04, Sovon vogelonderzoek Nederland, Beek- Ubbergen.
Sovon Ganzen- en Zwanenwerkgroep 1997. Ganzen- en zwanentellingen in Nederland 1995/96. Rapport 1997/05, Sovon vogelonderzoek Nederland, Beek- Ubbergen.
Sovon Ganzen- en Zwanenwerkgroep 1998. Ganzen- en zwanentellingen in Nederland 1996/97. Rapport 1998/06, Sovon vogelonderzoek Nederland, Beek- Ubbergen.
Sovon Ganzen- en Zwanenwerkgroep 1999. Ganzen- en zwanentellingen in Nederland 1997/98. Rapport 1999/06, Sovon vogelonderzoek Nederland, Beek- Ubbergen.
Sovon Ganzen- en Zwanenwerkgroep 2000. Ganzen- en zwanentellingen in Nederland 1998/99. Rapport 2000/03, Sovon vogelonderzoek Nederland, Beek- Ubbergen.
Sovon Ganzen- en Zwanenwerkgroep 2001. Ganzen- en zwanentellingen in Nederland 1999/2000. Rapport 2001/06, Sovon vogelonderzoek Nederland, Beek-
Ubbergen.
Streseman E. 1951. Die Entwicklung der Ornithologie von Aristoteles bis zur Gegenwart.
Limberg. Aachen.
Strubbe D. & E. Matthysen 2009a. Establishment success of invasive ring-necked and monk parakeets in Europe. Journal of Biogeography 36: 2264-2278.
Strubbe, D. & E. Matthysen 2009b. Predicting the potential distribution of invasive ring-necked parakeets Psittacula krameri in northern Belgium using an ecological niche modelling approach. Biological Invasions 11: 497-513.
Svensson S., M. Svensson M. Tjernberg 1999. Svensk fågelatlas. Vår Fågelvärld, supplement 31, Stockholm.
Texeira R.M. (red.) 1979. Atlas van de Nederlandse broedvogels. Natuurmonumenten,
’s-Graveland.
Teixeira R.M. 2002. Zwarte zwaan. In J.W. Vergeer & F. Hustings (red.). Atlas van de Nederlandse broedvogels 1998-2000. De Nederlandse Fauna, deel 5. Naturalis, Leiden.
Torchin M.E., K.D. Lafferty, A.P. Dobson, V.J. McKenzie & A.M. Kuris 2003. Introduced
Torchin M.E., K.D. Lafferty, A.P. Dobson, V.J. McKenzie & A.M. Kuris 2003. Introduced